Matineuze gebruiken
rond Pinksteren
Mm
outsnippen houden 's avonds
baltsvluchten in de Dennen
Met de auto op vakantie?
[gels, wel en wee (XV)
rouwen hadden
geslaagde reis
maar dan met goede handen...
KRUISWOORDPUZZEL
DE BLAD
TEXELSE COURANT
VRIJDAG 16 MEI 1969
■t
door A. J. Binsbergen
Is U in deze tijd van hei iaar des
,nds tijdens het vallen van de
ternis in de Dennen komt, kunt u
j de houtsnippen horen en zien
sen. In grote kringen vliegen deze
kwaardige vogels laag over het
terwijl zij hun roep „bliep" (een
tt tellen rust„blieb" laten horen,
u dichterbij komt hoort u ook nog
ander, heel eigenaardig geluid,
klinkt als een gedempt binnen-
xJs geknoralsof de vogel zacht in
zelt moppert.
Ie familie van de snippen er ko-
in ons land vier soorten voor is
van de eigenaardigste vogelfamilies
we in ons werelddeel kennen. Ze
ben allemaal hun eigen, zeer speci-
:e balts. Vliegt de houtsnip luid pie-
_en knorrend in de avond- en och-
Ischemering over het bos. de water-
I die in moerassige gebieden nes-
produceert tijdens zijn baltsvlucht
verdragend, mekkerend geluid met
staartpennen. Aan dit geluid dankt
Z1jn bijnaam van „weerlam". Ook
kleinere bokje, dat hier uitstekend
de trek voorkomt, vliegt in kringen
d, maar laat daarbij een volkomen
Ier geluid horen dan zijn familiele-
het klinkt als een dof roffelend
iok-lepok-lepok". De mannetjes van
joelsnip een snippesoort, die hier
de trek vrij zeldzaam is houden
ials bijv. de kemphanen schijnge-
iten. tijdens welke zij een zeer ei-
tardige ,-zang" laten horen, die om-
reven zou kunnen worden met
lelibibibibibibii..biiie"' (volgens
Handbook of Britisch Birds).
Legendarische houtsnip
)oordat de houtsnip grotendeels een
htvogel is. is over zijn levenswijze
inig bekend en wat er van bekend is,
t ongeloofwaardig aan. Gelooft u
de houtsnippenouders de jongen
is tussen hun poten klemmen en ze
de vlucht meedragen? Het is her-
lde malen door goede ornithologen
irgenomen, dus het zal toch wel
ar zijn Overigens moet u niet den
dat deze verplaatsingen over grote
tand gebeuren, nee het gaat meestal
ar om kleine afstanden van enkele
tientallen meters, over water, open
kken of andere obstakels.
loutsnippen leven overdag goed ver-
)t tussen de dorre bladeren in het
meestal loofbos of naaldbos met
ondergroei van loofbomen. U ziet
doorgaans pas als u ze opschrikt en
k driedaagse reis naar Valkenburg
omgeving, onder auspiciën van de
rerkoepeling" georganiseerd door
i. /oh. Witte, is weer succesvol ver
ten. De heenreis werd gemaakt via
Wieiingermeer en Naarden. In
tstgenoemde plaats werd het ge-
schap g et radeer d op koffie en ge-
Langs bloeiende boomgaarden
g hef daarop naar Nijmegen waar
het iraai gelegen „Belvedere" op
p werd getracteerd. Het laatste
I van de tocht voerde door het
toie Limburg dat in pril-groen voor-
iskleed leek gehuld en waar de na-
ir een veel voorlijkerindruk
akfe dan op het winderige Texel.
n het pension in Valkenburg wacht-
de koffie en natuurlijk een
Limburgse vla. Ook het diner, een
later, werd alle eer aangedaan,
ama vermeldde het programma het
oek aan een kaarsenfabriek in Gui
lt Hier worden kaarsen met de hand
Makt. De dames bekeken geinteres-
rd het productieproces, zowel van
rone als zeer fraai bewerkte kaar-
Een rondleider gaf op geestige wij-
toelichting.
volgende dag voegde de gids zich
het gezelschap. Onder zijn leiding
I het verder naar de grens waar bij
controleren van de passen bleek
een der dames niet over dit onont-
hjke document beschikte. Het was
'deelneemster die op het laatste mo
ot had besloten om mee te gaan en
n'et in was geslaagd zo gauw een
1 te bemachtigen. De kwestie werd
'ter vlot opgelost; ze kreeg een dag-
rje. In Aken werden de Dom en de
atkamers bekeken, waarna koers
rd gezet naar Monchau. Gereisd
fd via Kernelimünster (met het oud-
Rkerkje van Duitsland) en de Him-
deiter naar Lammersdorf, Kester-
i Einruhr, Schleider Gemünd, Ma-
'A'alde (met het befaamde trappis-
klooster) en Heimbach. Het fraaie
nchau werd natuurlijk uitgebreid
te«en waarna werd teruggereisd via
rtoCn, Zweifall, Stollberg. Aken. De
gende ochtend werd gelegenheid ge
en om een uurtje te winkelen. Ook
terugtocht naar Texel was een be-
tr|is. Teso-chauffeur C. Vinke stuur-
z'jn bus door fraaie landschappen
*r koos tenslotte de weg naar het
°rden om de boot van half acht te
""en halen.
de vogels met enig lawaai en een enor
me vaart tussen de bomen verdwijnen
's Avonds tijdens de baltsvluchten kunt
u ze beter zien. maar dan meer in sil
houet. Vooral dan valt de plompe ge
stalte van de snippen op, een gedron
gen dik lichaam, korte nek en een
schuin naar beneden gerichte snavel.
Als u de vogel bij daglicht zou kunnen
zien, zou u onmiddelijk de merkwaar
dige stand van de grote ogen opvallen,
die ver naar achteren staan.
Waar kunt u ze zien?
Er broeden in de Dennen waarschijn
lijk zo'n tien vijftien houtsnippen; het
aantal is moeilijk te schatten, ook al
omdat deze vogels vaak polyandrisch
zijn; elk wijfje heeft dus meerdere
mannetjes. U kunt ze in principe over
al in het bos tegenkomen en zien balt
sen, maar de beste plaatsen zijn altijd
open plekken en de randen van het bos.
Een goede plaats is bijv. het Turfveld
of de speelweide bij het Paradijs. De
meest geschikte tijd is het eerste uur
na zonsondergang.
Nest moeilijk te vinden
Het nest van de houtsnip is over het
algemeen moeilijk te vinden, maar af
gezien daarvan is hel raadzaam er niet
naar te zoeken. Reeds herhaalde malen
is nl. gebleken, dat de oude vogels de
eieren in de steek laten als ze van het
nest worden opgeschrikt.
Onder andermans
snippen schieten
Alle snippen die in ons land voorko
men, dus naast do algemene watersnip
pen en houtsnippen óók de zeldzame
bokjes en poelsnippen, worden gejaagd
Dat de bokjes en poelsnippen mét de
watersnippen over één kam worden ge
schoren. komt doodeenvoudig omdat ze
zoveel op elkaar lijken. Alleen bij het
opvliegen is duidelijk wat voor soort
het is, maar vóór je weet welke het is,
zijn ze al buiten schot. Het onderscheid
is overigens vrij eenvoudig: bij het zig-
zag-gewijze opvliegen van de water
snip, laat deze een raspend .,retsj" of
iets dergelijks horen; de iets grotere
poelsnip (in vele talen daarom dubbele
snip genoemd) vliegt meestal zigzag
gend en zonder geluid op; het veel
kleinere bokje vliegt zigzaggend zón
der geluid te maken op (hij heet dan
ook in het frans Bécassine sourde en in
België ook wel doverik).
Wij kennen in Nederland alleen nog
maar jacht op de snippen in de herfst.
In veel andere landen bestaat ook nog
jacht in het voorjaar, wat natuurlijk
uit een oogpunt van bescherming vol
komen te laken is. Overigens ben ik
van mening dat de jacht op de snippen
verder beperkt moet worden, omdat
met name wat betreft de watersnip,
vooral als gevolg van het verdwijnen
van de goede biotoop, de aantallen van
deze vogels afnemen.
Snippen zijn trekvogels. De vogels
die hier in de herfst (houtsnippen mo
gen geschoten worden van 15 oktober
tot en met 31 januari, watersnippen,
bokjes en poelsnippen van 18 augustus
tot en met 31 januari) aan de jagers
ten .prooi vallen zijn de vogels uit
noordelijke landen. Aan de andere kant
vormen onze broedvogels een buit voor
de schietgrage Fransen, Spanjaarden en
anderen. Het is om deze reden dan ook
zo belangrijk dat internationale af
spraken over de jacht én de vogelbe
scherming worden gemaakt. Gelukkig
vindt in Europees verband steeds meer
overleg plaats. Volgend jaar wordt het
Europese Natuurbeschermingsjaar ge
houden, er gelegenheid waarvan de
kontakten nog geïntensiveerd worden.
Bovendien bestaat gelukkig een steeds
grotere neiging tot samenwerking tus
sen jagers en vogelbeschermers. Een
verheugende zaak!
Laten we nu niet allemaal tegelijk
naar de baltsende houtsnippen in de
Dennen gaan Ik ben bang dat we dan
door de mensen de snippen niet meer
horen.
Mei is dc bloeimaand, maar ook de
maand van de ijsheiligen. De dagen van
gestrenge „heren" Pancratius, Mamer-
tus, Servatus en Bonifacius. De koude
golven, die het bloeiende enthousiasme
doen bekoelen, komen tot uiting in
weerspreuken, zoals „Voor nachtvorst
zijt gij niet beschermd, totdat Scrva-
tius zich ontfermt", of: „Voor Sint
Servaas geen zomer, na Sint Servaas
geen winter".
Allerlei oude meigebruiken, die aan
Maja en Freya gewijd waren, zijn se
dert de middeleeuwen gekerstend. De
maand werd Maria gewijd en de mei
bomen verschenen te harer ere. Maar
ook de beelden van de ijsheiligen wer
den in de bloemen gezet. Alles wordt
gedaan om de schroomvallig voort
schrijdende lente te helpen bij de over
winning op de winter. Gehuldigd wordt
zij tenslotte in de symbolische Pinkster-
kroon, bespot in de Luilak. De oor
sprong van het Luilakke- of Leilack-
Nu de vakanties voor de deur staan
maakt de reiskriebel zich meester van
talrijke automobilisten, die het zo be
geerde, maar dikv/ijls zéér ver verwij
derde vakantiedoel, na uitputtende rit
ten willen bereiken, leder jaar wordt
speciaal deze categorie vakantie gan
gers van deskundige zijde voorzien
van alle mogelijke waarschuwingen
en raadgevingen voordat de grote uit
tocht plaatsvindt. Raadgevingen die
betrekking hebben op een goede tech
nische conditie van het voertuig.
Verstandig en noodzakelijk is het dan
ook om de banden aan een grondige
controle te onderwerpen. De banden
vormen immers het enige contact tus-
73
74
8 O
85
Horizontaal: 1 alvorens; 6. borstharnas; 11. titel, afk; 14 straf
plaats; 15. oefenstuk; 16. ontkenning; 17. maanstand, afk.; 18. deel
van Sumatra; 20. snij-instrument; 21. te gelegener tijd, afk.; 23. vóór;
24. sappig, zacht, week; 26 pootloze larve; 28. snoer om papieren
aaneen te rijgen; 30. geel gekleurde; 32. toverkunst; 35. bepaalde
afbeelding; 38. bepaalde kabeljauw; 39 kijk; 41. middel om te
witten; 43. hert; 44. natuurl. logarithme (Lat. afk.); 45. berg waarop
Mozes stierf; 48. wang; 50. lengtemaat; 51. atmosfeer, afk.; 53. 2,50;
55. scheel; 57. rijstbrandewijn, 59. opbergruimte voor geld; 62. heel
hard rijden; 64. gekke, vreemde; 65. een of ander, 68. deel v.e. been;
70. kleine kraai; 72. Soc. Econ. Raad, afk 73. tenoonstellings-
gebouw in Amsterdam; 75. voorzetsel; 77. bep. kaartspel; 79. dit is,
afk.; 80. soort vaas; 81. heel fijne zeef; 83. leger; 85. bijnaam Pres.
Eisenhouwer; 86. slempmaal; 87. verlichtingsartikel.
Vertikaal 1. soort populier; 2. dienaar; 3. landbouwwerktuig; 4.
eind; 5. faam; 6. gooien; 7. do (muziek); 8. sterke drank; 9. lucht
in de longen; 10 oliehoudende plant; 11. rechtschapen; 12. scherpe
kant, zelfkant; 13. getekend, afk., 19. gemene; 23. ratjetoe; 25.
modder; 27. vallei, 29. teken; 31. - 's kinderen: reuzen; 33. in elkaar;
34. stekelige zoogdiertjes; 36. maal; 37. soort onderwijs, afk.; 39.
-dingen: vissersplaats; 40 voorvoegsel: in het naar binnen gelegen;
42. Russ. schiereiland; 46. varkentje; 47. geelgekleurde aarde; 49.
ongaarne; 52. samengesteld toestel; 54 weekdier; 56. eenmaal; 58.
steen; 60. doorweekte; 61. aardig, prettig; 63. zuiver; 66. elk mens;
67. gebroken graan; 69. gelooide dierenhuid; 71. blijf wakker; 73.
wisseling van veren; 74. Noach's boot; 76. zie 12; 78. plaats voor
balspel; 82. mijns inziens, afk.; 84. bloedverwante.
De oplossing publiceren wij volgende week.
sen wagen en wegdek en bepalen voor
een groot deel het comfort én de vei
ligheid van de inzittenden, vooral tij
dens lange vakantientten. Het is jam
mer en onbegrijpelijk, dat banden in
nog té veel gevallen al te stiefmoeder
lijk worden behandeld. Er kan dan ook
niet genoeg gewezen worden op de
enorme krachten die een autoband
krijgt te verduren. Uitgerekend is dat
de gemiddelde personenwagenband bij
een snelheid van 115 km/u, niet minder
dan 75.000 omwentelingen maakt. Dat
is 1250 per minuut of 20 keer per se
conde. Gaat men uit van een levens
duur van 30.000 km, dan heeft die band
16.000.000 omwentelingen gemaakt. Bo
vendien heeft hij daarbij alle schokken
vervormingen, doorbuigingen en onef
fenheden in het wegdek lijdzaam moe
ten ondergaan. Al lijkt de band van
buiten de eenvoud zélf, binnenin is het
een ware folterkamer
Tips
En nu wat practische tips. Er wordt
wel eens geadviseerd om voor het ver
trek wat lucht uit de banden te laten
ontsnappen, omdat ze onderweg dooi
de hitte te veel zouden gaan uitzetten.
Een bijzonder slechte raad, want een
lagere dan de voorgeschreven spanning
is moordend voor de banden tijdens
warm zomerweer.
Verminderde spanning veroorzaakt
grotere vervorming bij het rollen over
de weg. Daardoor ontstaat een meer
dan normale opbouw van hitte, hetgeen
aanleiding kan zijn tot voortijdige ban-
denpech en zelfs tot de zo terecht ge
vreesde klapband. Elke bandenfabri
kant bepaalt de vereiste spanning voor
elk type band. Daarbij is echter reke
ning gehouden met een ruime marge
voor de vele uiteenlopende omstandig
heden waaronder de band zijn werk
moet doen.
Het optreden en constateren van ver
hoogde spanning na een lange rit is
heel normaal. De band is nu eenmaal
ontworpen om die extra spanning met
gemak te weerstaan. Die extra druk na
een lange rit mag dan ook onder geen
beding worden weggenomen. Anders
zakt de band door, waardoor ook de
zijwanden en het karkas gaan vervor
men. Hierdoor ontstaat meer wrijving
en een lekke band zal onder deze om
standigheden zó warm worden, dat de
veilige temperatuur van de rubber en
het koordweefsel wordt overschreden,
met alle nare gevolgen van dien.
Geadviseerd wordt dan ook de ban
denspanning aan het begin van een
lange rit met 0,3 atm. op te voeren. De
wagen zal dan wel minder soepel rij
den, maar de veiligheidsfactor van koe
ler lopende banden weegt daar wel te
gen op. Die extra spanning is natuur
lijk ook aan te bevelen als een heel ge
zin plus vakantiebagage op reis gaat.
En natuurlijk moeten banden met te
weinig of geen loopvlak worden ver
vangen. Evenals exemplaren waarvan
het loopvlak beschadigingen, gladde
plekken of onregelmatige slijtage ver
toont. In het laatste geval zou de wagen
uitgelijnd moeten worden. Overigens
weet de garagehouder en bandenspecia
list precies wat er aan de banden zou
kunnen mankeren en welke voorzorg-
maatregelen genomen moeten worden.
Het moet tenslotte een plezierig en
veilig gevoel zijn te weten dat niets is
nagelaten om het pech-onderweg-risico
zoveel mogelijk te beperken
feest is niet precies bekend. Waar
schijnlijk is het van Germaanse oor
sprong. Bij optochten der oude Germa
nen vormde een blauwe schuit of het
narrenschip, bemand met drinkende
jongemannen, het glanspunt. Bij de
kinderoptochten op de eerste zaterdag
voor Pinksteren werd nog lang de z.g.
korrie gebruikt, een houten wagen, in
de vorm van een schuitje. In alle
vroegte ging daar dan een lawaaimaken
en herrieschoppen aan vooraf. Deuren
werden dichtgebonden met uit schillen
van wilgetakken gevlochten strengen en
het ontaardde soms in straatschende
rijen. Waar nog een langslaper werd
vermoed, werd aan de bel gerukt en
werden bosen brandnetels en klissen
aan de knop vastgebonden. Die noemde
men dan ook luilakbladen. In de gehele
Zaanstreek zijn de korries nog bekend.
Er werden zelfs wedstrijden georgani
seerd in het korrierijden. Een jongen,
de kapitein, bestuurde de korrie, die
door zes vrienden werd getrokken. Om
de beurt waren zij dan weer kapitein.
De assen van de wagentjes gingen door
het rijden roken. Dat was het hoogte
punt, want na de roep: „hij brandt, hij
brandt!" werd de korrie (en als de ka
pitein niet vlug genoeg zijn schip had
verlaten hij met de korrie) in het water
gegooid en zo geblust.
Bloemenmarkt.
De Haarlemse luilakviering heeft een
heel ander karakter. Daar is het luilak-
feest niet kompleet zonder de beroemde
bloemenmarkt, een slinger van schuiten,
kramen, karren, vol en vol bloemen, een
uitbundig, fleurig, kleurig feest, een
baaierd van blijheid, een onweerstaan
bare warreling van weelde, een prille
uitdaging aan de kale meiEr is dan
ook niet één luilakvierder, die na de
lawaaierige start niet bezwijkt voor de
charme van de bloemen en het bloemen-
geld zorgvuldig besteedt.
Dat ook de luilakviering weer te ma
ken heeft met aloude lente-omgangen
wordt duidelijk door het gebruik uit
Genemuiden. Daar maakten van ouds
her jongens tussen 10 en 14 jaar heel
vroeg en muisstil hun „luie Motte"
klaar. Motte betekent varken. Zij ge
bruikten een korte ladder, met aan het
eind en aan het begin hoepels, waar
tussen slingers hingen. Van verschillen
de plaatsen trokken ze op naar een cen
traal punt, om dan in optocht verder te
gaan. Op de ladder zat een jongen in
nachtgoed; later werd het veelal een
pop, die zo werd rondgedragen. Het
liedje klonk
„luie motte, luie zotte,
op gaan staan.
Die moet weer naar bed toe gaan."
Ook is er verband tussen het rond
gaan van de pinksterkroon of pinkster-
bruid en zo'n luilakoptocht. In het
zuiden kwam het voor, dat kleine kin
deren de zaterdag voor pinksteren al
heel vroeg naar het kleuterschooltje
gingen. Ze waren getooid met kronen
van pinkster- en boterbloemen. Er werd
een rondedansje gemaakt en het laatst
aangekomen kind moest in de kring
gaan staan. Wie het allerlaatste komt,
is de „Schinse bruid", wordt uitge
lachen en mag geen bloemenkroon dra
gen. En dan in optocht het dorp rond,
zingende
„Schinse bruid,
de leegaard uit.
Had je wel idder op éstaon,
j' hadde wel idder no schole égaon,
jó hed krone éstolen.
Toe laot nou in de schole".
Door het hele land waren er gewoon
ten, die betrekking hadden op het och
tendgloren.
Zo was er een oud gebruik in Rolde.
In de tijd, waarin er nog geen leer
plichtwet was, gingen de kinderen met
de koeien de diek op, omdat veel boeren
geen land ter beschikking hadden. De
dieken waren eigendom van volmach
ten en sommigen hadden er een aandeel
is, dat recht gaf om de koeien er te la
ten grazen. Het kind, dat op Pinkster
maandag het laatst met z'n koeien op de
diek kwam, kreeg een grote bos bloe
men aan de deur gebonden. De schande
was groot, omdat het nust (bed) te lang
beslapen was. Die gewoonte was al af
gelopen, toen de boeren afzonderlijke
stukken land kregen, maar het nust-
koeklopen is nog lang in ere gebleven.
Met bloemen getooide kinderen trekken
ook weer langs de deuren, zingend:
„Nustkoek zit zo diep in de veren,
kan niet roepen of niet reren,
Nustkoek hier, Nustkoek doar,
Nustkoek zit in bloemkoor".
Al met al lijkt het raadzaam zo rond
Pinksteren wat vroeg uit de veren te
komen. Dauwtrappen? Waarom niet?
(Nadruk verboden).
Voor
Babyu
POEDER - CREME - OLIE - ZEEP
ZON, MAAN EN HOOG WATER
Dc zon komt op 18 mei op om 4.42 uur
en gaat onder om 20 31 uur; 21 mei op om
4.38 en onder om 20.36 uur.
Maan: 16 mei N.M.; 24 mei E.K.
Hoog water ter rede van Oudeschild:
16 mei 8.33 en 20.45; 17 mei 9.09 en 21.16;
18 mei 9.43 en 21.49; 19 mei 10.14 en 22.24;
20 mei 10.46 en 23.00; 21 mei 11.18 en 23.38;
22 mei 11.51 en 23 mei 0.14 en 12.24;
24 mei 0.50 en 13.03.
Aan het strand ongeveer een uur eerder
hoog water.
