Zeehond: interessante
bewoner Waddenzee
i
T
i FOTO - FILM
Boeiende verkenning van
oeroude kern van Texel
OFREIN
HAVENRESTAURAïVr TEXEL
Dagelijks naar de robben
TEXELtoerist 2e jaargang nummer 1 Pagina 7
VERHUUR
van
rijwielen,
bromfietsen
AUTOSHOP
JAN REY
Restaurant a la Carte
Plateservice
EXPOSITIE in winkel en
I. NAUTA
fotografie
TEXELtoeristTEXELtoeristTEXELtoeristTEXELtoeristTEXELtoeristTEXELtoeristTEXELtoeristTEXELtoeristTEXELtoeristTEXELtoerist TEXELtoerist
t&i&L -
kg*.
TEN OOSTEN van Texel en Vlieland ligt een der grootste natuur
reservaten van Nederland, het zeehondenreservaat „Het
Eierlandse Gat". Dit is het 21.000 hectare metende domijn
ra
van Phoca Vitulina oftwel de gewone zeehond of zeerob. Dit dier
kan hier betrekkelijk veilig leven en dat is maar goed ook, want de
zeehond werd door de mens voordien hevig vervolgd, zodanig zelfs
dat uitsterven nabij leek.
In het begin van deze eeuw leefden in
het Nederlandse waddengebied onge
veer 2500 zeehonden. Ze waren schade
lijk voor de visstand, meende men, en
daarom werd in 1900 een premiestelsel
voor het afschieten ingevoerd Het ge
volg daarvan was dat in 1928 nog maar
1500 robben over waren. Pas in 1947
werd Phoca tot jachtwild verklaard,
wat wil zeggen, dat men voor het schie
ten een vergunning nodig had Ook
werden toen twee reservaten aangewe
zen waarbinnen helemaal niet mocht
worden gejaagd: bij Schiermonnikoog
en tussen Texel en Vlieland. Toch bleef
de zeehondenstand achteruit gaan,
waarschijnlijk door toenemende veront
rusting door de sport- en beroepsvisse
rij en het watertoerisme. In 1954 werden
in het Eierlandse Gat nog maar 300 zee
honden geteld, in 1958 150 en 1960 100
en in 1961 nog belangrijk minder In het
Al héle waddengebied werden in dat jaar
nog maar een duizendtal robben waar
genomen. Die aantallen zijn bekend,
omclat sinds 1959 tijdens de paartijd
(augustus) als zowel mannetjes als
vrouwtjes zich op de banken bevinden,
foto's worden gemaakt vanuit boten en
j vliegtuigen.
Beschermd
In 1962 werd de zeehond totaal be
schermd. Het Eierlandse Gat met om
geving werd tot natuurreservaat ver
heven, in beheer bij Staatsbosbeheer.
advlseu
DEN BURG - PARKSTRAAT 10
DE KOOG - DORPSSTRAAT 19
ziel
BANKETBAKKERIJ
►^fVeverstraat 12, Den Burg
telefoon (02220) 2060
RAI
Ka
"oor echt iets fijns naar
GARAGE
DROS
TEXEL
DE COCKSDORP,
Kikkertstraat 21,
telefoon (02222) 227
of (02225) 233.
service verkoop
service verkoop
service-station
Automobielbedrijf
Waalderstraat 15,
Den Burg, tel. 2345
Gelegen op veerhaven 't Horntje
Specialiteit ZEETONGGERECHTEN
GEBAKKEN SCHOL.
Uniek uitzicht op zee.
Keuken geopend van 10 00 - 21 00 uur.
J
GEBAKKEN TONG
Zo liggen de zeehonden op de banken in
,,Het Eierlandse Gat
(Aerophoto - Schiphol)
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll^
Wie de zeehonden in hun natuurlijke element wil zien, kan boeken voor
een vaartochtje door de wateren van het Eierlandse Gat. Sinds vorig jaar
worden hier meerdere malen per dag excursies gehouden met de kotter
i 54 van schipper Piet Slik. Omdat de tocht alleen bij laag water zin heeft,
(de zeehonden liggen dan op de drooggevallen zandbanken) zijn de afvaart-
tijden elke dag verschillend. Omdat de TX 54 een geringe diepgang heeft
kunnen de robbenbanken tamelijk dicht worden benaderd. Een verrekijker
kan echter toch goede diensten bewijzen. De robbentocht vertrekt vanaf de
steiger bij de reddingbootschuur (dicht bij de vuurtoren aan de noordpunt
van Texel), 's Morgens tussen 8.00 en 9.00 uur kan men zich van een plaatsje 1
verzekeren door kaarten af te halen in het Texels Museum. Kaarten zijn i
ook bij het vertrek aan de steiger verkrijgbaar, maar men loopt in dat geval
wel de kans dat de boot reeds is volgeboekt.
Tevoren kaarten in het museum afhalen is niet mogelijk op de dagen dat
de eerste afvaartijd op 9.30 uur is gesteld; in dat geval moet men dus bij de |f
ïiger zijn. Per tocht kunnen maximaal 30 personen mee. De prijs bedraagt E
ƒ5,kinderen beneden 12 jaar ƒ2,50 (inclusief verzekering).
s Voor de komende weken zijn de volgende afvaarttijden vastgesteld
Sinds 1964 wordt het permanent be
waakt door Robbenwachter Koos Boon,
die er dagelijks met zijn motorvlet
„Phoca" opuit trekt Het ziet ernaar uit
dat de beschermende maatregelen re
sultaat hebben afgeworpen De robben-
stand bedroeg in 1964 alweer 1400 stuks,
een aantal dat sindsdien constant is ge
bleven. Onderzoekingen hebben uitge
wezen dat een uitwisseling bestaat tus
sen de dieren uit het Nederlandse, Duit
se en Deense Waddengebied. Ook daar
wordt nu steeds meer aan bescherming
gedaan en het is te verwachten, dat
daardoor het aantal robben in de Ne
derlandse Waddenzee zal toenemen. In
de Deense, Duitse en Nederlandse Wad
denzee leven ongeveer 4500 zeehonden,
waarmee deze groep de grootste aan
eengesloten populatie van deze soort in
Europa vormt
In het water
De zeehond brengt het grootste deel
van zijn leven in het water door, waar
aan hij dan ook volledig is aangepast
Alleen wanneer bij eb de zandbanken
voor een paar uur droogvallen, komt hij
hier wat zonnen en luieren. Op het land
maakt Phoca een erg onbeholpen in
druk, want bij het voortbewegen ge
bruikt hij zijn achterpoten in het geheel
niet, in tegenstelling tot de aan hem
verwante zeeleeuwen.
De jonge zeehonden worden ook op
de droge zandbank geboren. Dat bete
kent dat ze al na een paar uur het zilte
nat inmoeten. Bij andere soorten zee
honden blijven de pasgeboren jongen de
eerste weken op het land. Om de kou
van het water te weerstaan hebben de
jonge robben dan ook al een indruk
wekkende speklaag.
Vette melk
Ook de moedermelk is aangepast.
Zeehondenmelk heeft een vetgehalte
van maar liefst 45% en een eiwitgehal
te van 9%. (bij de mens respectievelijk
3,5% en 1%). Interessant is ook dat de
moeders hun jongen in het water voor
zich uit laten zwemmen, dus juist an
dersom als bij andere dieren Begrijpe
lijk dat een zeehondentweeling voor
zo'n moeder een erg tijdelijk bezit is;
ze kan immers maar één kind volgen.
De andere is dan meestal reddeloos ver
loren. Het spoelt ergens aan en mense
lijke pogingen om het diertje er boven
op te helpen slagen meestal niet. De
kunst om een moederloos zeehonden
jong groot te brengen, verstaat men nog
het best in het Texelse Museum, waar
direkteur G. J. de Haan er zich al jaren
mee bezig houdt. De in het bassin bij
het museum rondzwemmende kernge
zonde robben waren ook eens van die
hulpeloze vermagerde vondelingen.
16
mei
9.30
11.00
1
juni
9.30
11.00
12.30
17
mei
9.30
11.00
2
juni
10.00
11.30
13.00
18
mei
9.30
11.00
12.30
3
juni
11.00
12.30
14.00
19
mei
10.00
11.30
13.00
4
juni
12.00
13.30
15.00
20
mei
11.00
12.30
14.00
5
juni
12.30
14.00
15.30
21
mei
11.30
13.00
14.30
6
juni
13.00
14.30
16.00
22
mei
12.00
13.30
15.00
7
juni
13.30
15.00
16.30
23
mei
13.00
14.03
16.00
8
juni
14.00
15.30
17.00
24
mei
13.30
15.00
16.30
9
juni
15.00
16.30
25
mei
14.03
16.00
10
juni
15.00
16.30
26
mei
15.00
16.30
11
juni
15.00
16.30
27
mei
16.00
11
juni
15.30
17.00
28
mei
16.30
12
juni
16.30
29
mei
9.30
13
juni
17.00
30
mei
9.30
14
juni
9.30
31
mei
9.30
11.00
15
juni
9.30
11.00
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllltN^
Zware jongen
Van half mei tot half juni worden de
jonge zeehonden geboren. Ze wegen
dan een kilo of twaalf. Een volwassen
mannelijke rob kan een gewicht van
250 kg halen bij een lengte van twee
meter. De vrouwtjes zijn wat kleiner.
Zeehonden zijn na vier jaar volwassen
en kunnen ongeveer 20 jaar oud wor
den. De gemiddelde leeftijd is echter
veel lager.
Na de zoogtijd leren de jonge robben
zelf hun kostje opscharrelen. Eerst van
gen ze grondeltjes, garnalen en ander
klein goed. Later gaan ze over op gro
tere i(plat-vissoorten en ze kunnen er
zelfs toe overgaan mossels en krabben
te consumeren. Om de vis te vangen
blijven de robben minuten lang onder
water. Een duik van 7 tot 10 minuten is
normaal; maximaal kunnen ze zelfs een
half uur onder water blijven en in die
tijd tot wel 100 meter diep duiken. Een
volwassen zeehond eet dagelijks 5 tot
7 kg vis en men kan zich dus voorstel
len dat de vissers de robben als gevaar
lijke concurrenten zien. De hele robben-
bevolking van de Waddenzee werkt per
jaar 1,6 miljoen kg vis naar binnen.
Dat lijkt veel maar het is een fractie
van de totale hoeveelheid vis die in de
rijke Waddenzee leeft.
Toen de andere eilanden nog geboren moesten worden was Texel er al lang.
Het is een oeroud eiland, dat zijn ontstaan dankt aan de gletschers, die zo'n
100.000 jaar geleden vanuit Scandinavië naar het zuiden schoven en de noorde
lijke helft van Nederland eeuwen lang onder een tientallen meters dikke laag
bedolven hielden. Met het ijs waren ook massa's stecnen, zand en klei meege
komen en toen het klimaat eindelijk milder werd en het ijs smolt, bleef het
puin in grote hopen achter. Die uit zee stekende puinberg werd de kern van
Texel. Meer grond slibde aan; duinen werden gevormd en ook de mens kwam
al gauw een handje helpen. Nu is het eiland 18.000 ha. groot en merendeels
vlak, maar de bultige kern is nog makkelijk in het landschap terug te vinden:
Ide Hogeberg ten zuiden van Den Burg.
Zo ziet de puinhoop van weleer er nu uit-
de Hogeberg
Wie hier ronddwaalt zou zich in het
heuvelachtige Limburg kunnen wanen,
ware het niet dat de bewoners er in de
loop der eeuwen hun typisch Texelse
sporen hebben nagelaten. Dat zijn bij
voorbeeld de tuinwallen, uit graszoden
opgetrokken muurtjes, die als weide-
afrastering dienst doen. Dat zijn ook de
schapenboeten met de schuine kant
naar het westen gericht en de boer
derijen die aan de Noordhollandse stolp
boerderij doen denken, maar een aange
bouwd woonhuis hebben. Dat zijn uiter
aard ook de schapen van het onvolpre
zen Texelse ras en het zijn de holle
weggetjes, die het landschap kris-kras
doorsnijden.
Strijd
Over die weggetjes is op Texel heel
wat te doen geweest. Tot verontwaardi
ging van menige toerist en landschaps
bewonderaar zijn er een aantal ten
offer gevallen aan de ruilverkave
ling, maar ook vergaande pogingen om
de resterende weggetjes te bewaren
leidden tot protesten. Dat verschijnsel
doet zich de laatste jaren bij herhaling
op Texel voor als het erom gaat beziens
waardigheden voor het nageslacht te
bewaren. De boer die veel meer heeft
aan een modern, dicht bij zijn hofstede
gelegen bedrijfsgebouw dan aan een af
gelegen schapenboet, waarmee de mo
derne agrariër weinig kan aanvangen,
is geneigd zijn boeten te verwaarlozen.
Hij wil nog wel restaureren, maar is
niet bereid daar ƒ10 000,of meer voor
neer te tellen. Als de gemeenschap zo
veel prijs stelt op behoud, moet die ge
meenschap maar betalen óók, vindt hij.
Hij heeft geen ongelijk, maar de ge
meenschap (lees: overheid) is niet zo
scheutig en intussen zijn al heel wat
boeten door de tand des tijds geveld.
Reservaat
Het ziet er echter naar uit dat de
Hogeberg in zijn huidige glorie be
waard zal kunnen blijven. Het gebied is
nl. aangewezen tot landschapsreservaat
en Staatsbosbeheer zwaait er de scepter.
Het beleid is erop gericht al het land
in eigendom te verkrijgen, waarna het
agrarisch bedrijf er alleen nog op de
ouderwetse wijze mag worden uitge
oefend. De holle weggetjes zijn al eigen
dom van de Staat. Een paar jaar geleden
werden ze van de gemeente Texel over
genomen. Van de weggetjes werd de
laatste jaren weinig gebruik gemaakt.
Omdat er betere, verharde wegen wa
ren aangelegd in de naaste omgeving,
was men er niet langer op aangewezen
en het gevolg was dat de weggetjes
dichtgroeiden en dat menigeen ze als
vuilnisbelt gebruikte. Staatsbosbeheer
heeft daar een eind aan gemaakt. De
weggetjes zijn schoongemaakt en ge
restaureerd. Enkele zijn zelfs van een
schelpenverharding voorzien en zijn
daardoor ideale en rustige wandelpaden
geworden.
Wandelen
Een wandeling door deze weggetjes
zouden we elke toerist van harte willen
aanbevelen. Het is een bijzonder genoe
gen om via de weggetjes van Den Burg
in zuid-oostelijke richting te kuieren, te
midden van de lammeren, de schapen
en de weidevogels. Als wandeldoel kan
men bijvoorbeeld de Russenbegraaf
plaats aan de zuilflank van de Hogeberg
kiezen. Hier liggen de Georgiërs be
graven, die 25 jaar geleden (in april
1945) tegen de Duitsers in opstand
kwamen. Vlak ernaast ligt de be
graafplaats van Oudeschild, een do
denakker omgeven door kromgewaaide
iepen en een merkwaardige nauwelijks
te beschrijven sfeer. Ook het „bossie"
op het hoogste deel van de Hogeberg, is
door de Staat opgeknapt.
Bossiesdag
Nog niet zo lang geleden werd hier
jaarlijks, op de dinsdag na Pinksteren,
„bossiesdag" gevierd. Moeders en kin
deren uit Den Burg en Oudeschild kwa
men hier dan picknicken. Maar bossies
dag kan men elke dag houden, dus
waarom zou U het niet een keer doen?
Naast het bosje is het natuurmonument
„De Zandkuil" waar graafwespen en
oeverzwaluwen hun domein hebben.
En als U hier toch bent, loopt U een
eind het Schillepad op, waaraan de
boerderij „Brakestein" ligt. Vroeger
was dit het buitenverblijf van vloot
voogd Michiel Adriaanszoon de Ruijter.
Als zijn vloot op de rede van Texel op
gunstige wind lag te wachten, verbleef
hij veel in deze omgeving. In Oudeschild
liet hij ten behoeve van zijn zeelui een
kerkje bouwen (pas gerestaureerd en
een bezoek waard) en hij schonk zelfs
een fraaie lichtkroon, die nu nog in het
kerkje is te zien. Collega Maarten
Harpertsz. Tromp bleef niet achter en
gaf óók een kroon. Tegenover „Brake
stein" liggen nog de twee „Wezenput-
ten" Hieruit werd het drinkwater geput
bestemd voor de schepen. Een bekend
café in Oudeschild is naar het admiraal
schip van De Ruijter genoemd „De
Zeven Provinciën". Hier placht de hoge
gast met zijn officieren van tijd tot tijd
een oorlam te nemen en hij sliep er ook
wel eens.
studio van meesterlijke
foto's van Texel. Vrij entree.
Den Burg, Hoek Weverstraat-
Parkstraat.
Foto - Boekhandel en een
pracht kollektie souvenirs.
