Jild Zuidema in een lijstje gezet
Sarasanif
heropen
I
Verhalen uit een veelbewogen leven
Drinkwatervoorziening
is zeer ni
ijpend
Een beroep op de bevolking
LAATSTE NIEUWS
Raadhuis
officieel in gebruik
Eerste bejaardemvoningf
Den Burg betrokken
fe!
Met een diepe buiging nemen we
onze hoed at voor Jildert Zuidemain
1881 te Zweins in de gemeente Frane-
keradeel geboren en nu dus zegge en
schrijve 89 jaar oud. We zochten hem
op in zijn huisje aan de Hoofdweg bij
de oude school. Kaarsrecht kwam hij
ons tegemoet en met een bepaald niet
slappe handdruk heette hij ons wel
kom. „Dat vind ik nou leuk", zo voeg
de hij ons toe. „Ga zitten, wat mag ik
inschenken?"
Alleen de oudere generatie heeft Jild
Zuidema gekend in de kracht van zijn
jaren. Hij stond bekend als de atleet
van het eiland met biceps als geen an
der. Bij hem moest je niet met babbels
komen, zelfs de grootste kwajongens
wist hij ontzag in te boezemen. In later
jaren wist ieder dat hij fotograaf was,
vooral in Eierland is heel wat foto
werk van zijn hand bekend. We laten
de kranige Jild, die men zijn hoge leef
tijd niet aanziet nu zelf aan het woord:
Zijn jeugd
armoe in Friesland
Ik heb in het arme Friesland bijna
geen school gehad. Er was geen leer
plicht. Pas later toen ik onder dienst
kwam, leerde ik schrijven. Als jongetje
van tien jaar sneed ik voor een dubbel
tje per dag stekels uit het land. Des
winters was er bij de boeren weinig
werk, maar al vroeg leerde ik melken.
Als opgeschoten jongen verdiende ik als
melkknecht zes gulden per week, je kon
gewoon niet aan een hoger loon toe
komen. Voor arme mensen was 't een
slechte tijd. Kom mij niet aan mijn lijf
met die goeie ouwe tijd. De jongeren
van nu mopperen, omdat ze 'het te goed
hebben. Wat weten ze van armoe en na
righeid, ze zijn verwend. Ik ben om wat
meer te verdienen gaan varen op de
Stanfriesboten, op en neer van Amster
dam naar Harlingen. 's Avonds om acht
uur gingen we van Amsterdam, de vol
gende morgen werd uit Harlingen de
terugreis aanvaard. Soms was de Zui
derzee ruw en gingen de schuiten bar
te keer. De machinist zette de stoom
machine stop als de schroef bij slecht
weer boven water kwam. En vier nach
ten lang, die niet werden uitbetaald,
moest ik op de deklast passen. Dat was
een last als de vaten bier met dei
ning naar één kant toe rolden. Affijn 't
was beter dan melken bij de boeren, ik
bracht toen per week tien gulden thuis.
Als loteling
bij de pontonniers
Ik werd soldaat bij het korps pon
tonniers in Dordrecht waar ik al gauw
tot korporaal ben benoemd. Als lote
ling heb ik daar in 1902 en 1903 vijftien
maanden gediend. Ik heb al gezegd dat
ik daar pas goed schrijven leerde, 'k
heb er trouwens nog veel meer geleerd
en 't was er goed van de kost. In Fries
land was het armoe geblazen, maar in
dienst kon je je buik rond eten.
Jild stond op om ons een paar oude
foto's te laten zien, stak een verse si
gaar op en vertelde verder:
Voordat ik naar dienst ging was ik al
met de trein naar Duitsland gegaan.
Naar Essen kostte het vijf gulden. Je
leest tegenwoordig in de kranten van
die koppelbazen, nou die waren er ze
ventig jaar terug ook al. Zo'n snaak
had me in Franeker opgezocht, hij be
loofde me als boerenknecht in Duits
land een loon van meer dan twaalf gul
den in de week. 't Was geen wonder
dat ik toehapte. Die Duitsers hadden
toen al een veel beter leven dan de
Friese arbeiders, ze vertikten het om 's
zaterdags te werken. Nou mij kon dat
niks schelen als ik twee keer zoveel als
in Friesland verdiende.
Opnieuw in Duitsland
Na mijn diensttijd in Dordt ging ik
opnieuw naar Duitsland en kwam te
recht in het Rijnland tussen Düsseldorf
en Keulen. Ik werkte bij een officier,
tevens hereboer, de heer Von Reckling
hausen. Hij had de mooiste paarden en
twee open auto's, een heel bezit in die
De wilde-dierenwagen uit de failliete boedel
van Carre. Jild met vrouw en kinderen op reis.
t' -d
jaren. Ik denk dat het Spijkers waren.
Als melkknecht had ik goed voer en
veel vrije tijd. Ik was een sterke jonge
kerel, ik ging me toeleggen op gewicht
heffen, eerst met volle melkbussen,
toen met haltertjes van 25 pond. 'k Ging
dan op mijn rug op de grond liggen
tussen pakken geperst stro. De halters
maakte ik voortdurend zwaarder. Hield
ik het niet, ik tilde ook met mijn voeten
en benen als ik daar zo lag, dan kon er
niks gebeuren, want de gewichten vie
len dan op het stro. Toen ik genoeg ge
oefend had en erg zwaar tillen kon, be
sloot ik mijn kunsten op de kermissen
te gaan vertonen, 't Is misschien te erg,
dat ik het zelf zeg, maar liggend op
mijn rug kon ik met mijn voeten en
armen 1000 pond optillen. Er was geen
andere boerenknecht die het ook kon.
Zo werd ik gewichtheffer en vertoonde
de sterke man. Meestal zat ik in de
kleine stadjes rond Essen, Dortmund
in Westfalen. Van 1911 tot 1913 reisde
ik zo de Schützenfeste en kermissen af.
De mensen gaapten me aan en ik ver
diende honderd gulden in de week. Een
heel bedrag voor die tijd, maar mijn
reclame kostte veel geld. Toch was 't
een goeie tijd.
Jild vestigt zich op Texel
cn gaat stropen
Na mijn diensttijd zijn we toen met
onze wagen naar Franeker gegaan om
daar de winter door te brengen. We wa
ren wel niet in oorlog, maar zogenaamd
neutraal. Het was armoe troef. Op
broodkaarten kreeg je regeringsbrood
waar aardappelmeel in zat. Vlees kon je
als gewoon mens niet betalen. Eenmaal
per week was er eenheidsworst bij de
slagers te koop. Werk was er in .Fries
land niet, ik kon ook niet naar Duits
land omdat daar nog oorlog was. Mijn
broer Johannes zat toen al op De
Cocksdorp, hij raadde me aan om naar
Als landweerman
opnieuw in dienst
In 1914 brak in augustus de eerste
wereldoorlog uit en werd ik opgeroepen
als landweerman, u weet wel die kerels
met een L en een W op hun harde op
staande kraag. Iedere burger schold me
toen voor luiwammes uit. In 't vroege
voorjaar van 1917 lag Albert Carré van
het bekende circus, te Dordt in zijn
wmterkwartier. Hij adverteerde om ar-
tisten en werklui Artisten had hij al
genoeg, ik werd aangesteld als tent-
meester. Ik was de baas bij het opzet
ten en afbreken van de grote circustent.
Jammer genoeg ging Carré failliet,
midden in de oorlog was het een slech
te tijd. Alle spullen van het circus wer
den verkocht. Ik kocht een wilde die-
renwagen, waaruit een timmerman de
tralies sloopte en daarvoor raampjes in
zette. Met elkaar was ik daarmee hon-
der en tien gulden kwijt, ik was weer
helemaal platzak. Ik wou gaan reizen
met die wagen. Mijn vrouw, een meisje
uit Beetsterzwaag, die ik in 1912 in
Essen had leren kennen waar ze als
dienstmeisje werkte, zou meegaan als
boeienkoningin. Ik had haar dat ge
leerd en verteld dat ze door sterke
knullen op de kermissen werd vastge
bonden met touw en kettingen. Ze wist
altijd los te komen.
De kaart door Jildert Zuidema op de kermis*
sen verkocht. Inkoop ƒ6,de 1000. Voor het
publiek een dubbeltje per stuk.
Texel te komen en daar te gaan wer
ken bij de mossel visserij. Daar kwam
niets van terecht. Ik werd arbeider bij
Arie Langeveld in de Witte Hoek voor
elf gulden in de week 't Was niet veel
maar 'k hoopte zoveel konijnen te
schieten, dat ik toch een behoorlijk loon
zou halen. Nou dat is me goed gelukt,
ik schoot wel eens 40 konijnen in één
nacht en kreeg daar per stuk dertig
stuivers voor.
Zuidema met blauwe tatoeëringen
op zijn zware polsen, met een wijd-
uitstaand snorretje gniffelt als hij ons
van zijn stroperijen vertelt. We zijn
van mening, dat het delict wel lang
verjaard zal zijn. Jild schenkt nog eens
in en gaat dan verder:
In die tijd zat ons hele land vol Bel
gische1 vluchtelingen, ook waren er veel
op Texel. Bij Robert Peel zat de hele
schuur er mee vol. Bij de vuurtoren
ben ik in die tijd hulpliohtwaohter ge
worden, dat betaalde beter dan op de
Witte Hoek, ik kreeg ƒ14,per week.
Ze wilden me graag hebben omdat ik
bij de pontonniers was geweest. Maar
met de konijnenschieterij werd het toen
wat moeilijker. Ik kon „vast" op de
vuurtoren worden aangesteld, maar 'k
wilde niet. Na aftrek van mijn pen
sioenpremie zou 'k maar 9,60 over
houden en dan was het helemaal ge
vaarlijk om te stropen. De kermissen
waren in de oorlog overal opgeheven,
de hoge heren vonden dat het daar geen
tijd voor was en we konden daar dus
niets verdienen. Het was een geluk dat
de Texelse kermis in 1921 weer werd
ingevoerd, i'k stond toen op de Groene-
plaats, ik weer als gewichtheffer en
mijn vrouw als boeienkoningin. Richter
en De Jonge waren er met hun bios
cooptent en Jean Klein had een tent
met acrobaten .Ook was er nog de
schommelbaan. Ik heb een beste week
gemaakt en ƒ500,overgehouden.
Jild koopt een praam
't Was zo goed gegaan daar in Den
Burg, dat ik op Vlieland een Paezumer
praam kon kopen, 't Was een best schip.
Ons nieuwe raadhuis zal maandag 20
juli a.s. door de Minister van Binnen
landse Zaken Beernink officieel in ge
bruik worden gesteld.
Ook de Commissaris van de Koningin
Mr. Kranenburg zal daarbij tegenwoor
dig zijn.
Blauwe lucht wordt steeds zeldzamer
DE LAATSTE KANS VOOR
MOEDER AARDE
Boven Tokio hangt een met roet be
zwangerde mist en dat is de reden dat
er regelmatig mensen zijn die zich af
vragen of het wel zin heeft om een au
to te kopen, terwijl er geen blauwe,
frisse lucht meer is om onder te rijden.
De propere Zwitsers stellen zich soort
gelijke vragen.
Het meer van Genève en het Boden-
meer worden voortdurend donkerder
door het vervuilde afvalwater van ste
den en fabrieken.
In Italië wordt het huisvuil netjes in
plastic zakken opgehaald om vervol
gens als confetti over het landschap te
worden uitgestrooid.
De legendarische fjorden van Noor
wegen zijn niet meer zo kristalhelder
als vroeger; er drijven stinkende koe
ken vast afval rond.
De vervuiling schijnt geen grenzen te
kennen. Het is daarom nuttig dit soort
zaken in de pers doorlopend te signale
ren, iets dat het maandblad Het Beste
van juni in een zes pagina's groot arti
kel deze maand zeer duidelijk doet aan
de hand van feiten en cijfers. Biologen
hebben al jaren lang gewaarschuwd te
gen de aktiviteiten die de mens jegens
de natuur meent te „mogen" ontkete
nen. In de Verenigde Staten worden
per jaar bijvoorbeeld vierhonderddui
zend hectare zuurstof producerende
bomen eehvoudig weggeasfalteerd.
Trieste feiten, die de argeloze lezer
de indruk zou kunnen geven, dat het
toch allemaal wel meevalt, vooral om
dat het bovenstaande beeld vooral op
het buitenland betrekking heeft.
In ons land echter besteedt de indu
strie veel geld aan wetenschappelijk
onderzoek ter beperking van de ver
vuiling en aan de bouw van hoge
schoorstenen.
De vraag is of de vernietiging van de
wereld zal worden veroorzaakt door de
atoombom, of door onze eigen onver
schilligheid ten opzichte van de natuur.
De kans dat de mensheid aan lucht- en
waterverontreiniging ten gronde zal
gaan is aanzienlijk groter.
Vrijdag 26 juni opent Sarasani
poorten opnieuw voor het pulT
Daarmee komt dan een einde aar
gerucht dat de afgelopen wekei
„langharige werkschuwe tuig" de
om het hart deed slaan: Sara komi
meer terug. Sarasani komt wel
voor de 5de maal zal de in binnei
buitenland bekende beatschuur
jonge mensen plezier verschaffen,
zal er dit jaar het een en ander
dren. Niet dat Sarasani haar urs
a-commerciele opzet zou prijs
Nee, dat niet. Wat de ideeën zijn
telt ons Armand André de la Port
jaar alléén-direkteur.
„Dit jaar gaat Sara op de vriendi
toer, gericht op progressieve mi
Er komen vele topgroepen zoals G*
Earring, Cuby Blizzards, Bint
Earth and Fire, Rob Hoeke enz. f
deze grote namen komt er een
groep: Yaptah. Die groep gaat he
jaar helemaal maken. Elke avond
er bovendien een lightshow van
Bessels, de beste van Nederland. Ie
avond ook een Amerikaanse pro
zanger, en niet te vergeten de
uitgebreide discotheek van Texel
entree wordt voor Yaptah ƒ1,50
andere groepen 3,50. Tappils
ƒ0,75 kosten. Speciale attractie dit
gratis pinda's om te pellen".
Wat gebeurt er met mensen die
dovende middelen gebruiken?
„Laat ik voorop stellen dat ik e
tegen ben. Niet omdat het door de
verboden is, maar omdat het geb sti
ervan jezelf bedriegen is. Je komt
altijd weer in de realiteit terug en
valt dan wel eens tegen. Wat ik e
gen ga doen? Ik denk dat ik op
avond een politieman en een psych
uitnodig om er met de bezoekers
Sarasani over te discussiëren. Ik za
gebruik beslist niet toestaan, maar
is moeilijk om iedereen te control*
Het hele probleem is niet gemakkei
Wordt het lustrum nog gevierd?
„We houden twee lustrumfee
Eén in de tweede helft van juli en
in de eerste helft van augustus,
wordt iets bijzonders. Ik kan echter
met definitief zeggen wat het gaat
den".
Ondanks de deze winter gereed gekomen nieuwe drinkwaterkek
met een inhoud van 2000 m3, die eind mei in gebruik is geste
dreigt een tekort aan water op vrij korte termijn. Door de kelder
bereikt, dat ook gedurende de spitsuren, vallend 's morgens
8 -10 uur en 's avonds van 5 - 7 uur op een voldoende hoeveelheid
water gerekend kan worden.
Nog steeds is al het drinkwater afkomstig uit de vallei van de Mo
sloot. Afhankelijk blijft men van de neerslag. Valt er voldoen t
regen, dan betekent dit dadelijk een verbetering van de besch
bare hoeveelheid water. Helaas is het grondwaterpeil in het wat
wingebied aanzienlijk lager dan verleden jaar om deze tijd.
Waterboten
Om niet voor verrassingen geplaatst
te worden, heeft het P.W.N. drie tank-
boten gehuurd om van 19 juni tot 15
augustus extra water van Den Helder
naar Texel te vervoeren. Deze extra
aanvoer zal ongeveer 1000 m3 per et
maal bedragen. Twee heen en weer va
rende tankschepen zullen regelmatig
een derde tankboot in Oudeschild ge
vuld houden. Uit deze boot zal het wa
ter in het buizennet worden gepompt.
In 1969 bedroeg het topverbruik 4000
m3 per dag. Men zal begrijpen, dat het
grootste deel van het verbruikte water
uit ons eigen waterwingebied zal moe
ten komen. De kosten van de wateraan-
voer zijn groot. Onnodig watergebruik
mag dan ook zonder overdrijving een
dure verspilling worden genoemd Het
P.W.N. heeft zich dan ook genoodzaakt
gezien voor de tijd van 29 juni tot 15
augustus een sproeiverbod uit te vaar
digen.
Autowassen
Heeft men moeite zijn tuinplanten in
leven te houden, zo is het toegestaan,
Met vrouw en kinderen ben ik daarmee
toen de kermissen in Noordholland en
Friesland afgevaren. Eens was ik in
Twijzel en Twijzelerheide, in het arm
ste deel van Friesland. De bevolking
was achterlijk. Op hun kermis stond
alleen maar een draaimolen, een tent
hadden ze nog nooit gezien. Iedereen
raadde me af er heen te gaan. In de
kroegen werd veel gedronken en vech
ten was aan de orde van de dag. Zo'n
aangeschoten kerel zette een mes in
een tafeltje en als je waagde het aan
te raken greep hij het bliksemsnel en
je had een steek te pakken vóór je het
wist. Die halve wilden daar keken bij
mijn tent hun ogen uit, maar betalen
wilden ze niet. Toen sprak een oudere
man de mensen toe en zei hun in het
Fries, dat de sterke man daar net zo
voor zijn boterham werkte als zij op
het land. Dat verstonden ze, vooral toen
ik dat, óók in het Fries, nog eens be
vestigde. Ik heb er een stuk of zeven,
acht voorstellingen gegeven, maar toen
moest ik weg. Al die jongens wilden
met me vechten om te laten zien hoe
sterk ze wel waren.
deze met emmer of gieter water te
ven. Het gebruik van sproeiers is ec
niet geoorloofd. Evenmin mag men
auto wassen door gebruik te maken
water dat door een slang uit de wi
leiding wordt verkregen. Wassen uit
emmer is niet verboden.
Het laat zich aanzien dat het ongi en
van de tijdelijke waterschaarste be
verholpen zal worden na het geree j
men van de ontziltingsinstallatie bi
haven van Oudeschild.
De eerste bewoners hebben het
jaardcncomplex van de Stichting
jaardenzorg aan de Jac. P. Thijsse ,m
betrokken. Acht huizen zijn voor be 21
ning gereed en nog eens acht zullen
het eind van de maand gercedkome zei
In december hoopt de fa. Drijver
gehele project van 36 bejaardenvvo scl
gen op te leveren.
De huisjes bestaan uit een n
i les
woonkamer, een slaapkamer, een
ken, een hal, een was-douohe-toile
legenheid en een overdekt terras,
woningen zijn voorzien van cent
verwarming en warm water.
Naast de 36 bejaardenwoningen
staat het plan van de Stichting Bej
denzorg uit 6 woningen voor ongeh ien
den (geen bejaarden), een recreatie Cc
en een beheerderswoning.
De basishuur voor de bejaarden
ningen bedraagt ƒ140,Hierbij ko je
dan nog extra kosten voor CV, de
heerder en de zonwering. Totale h;
prijs ongeveer ƒ200,-
Tijdens hearings in de buitendoi
is gebleken dat ook zij behoefte hel
aan bejaardenwoningen in hun d
De gemeente zal trachten daaraan I i£]
nenkort te voldoen.
CONSULTATIEBUREAU VOOB|d
ZUIGELINGEN
De zuigelingen, die aan de b
zijn, worden op het bureau verwi
op de tijden dat hun eigen hub 'te
zitting heeft. Deze tijden zijn als v< °-
Dokter Barnard, woensdag 24 juni,
13.00 uur.
Dokter Seegcrs, woensdag 24 juni,
15.00 uur.
tv;
di
3o
V
K)1
:pi
jk
•kt
in_
rOC
iel
be
EK
