Texel: ook in augustus-september
een boeiende avifauna
m
«S
„Bij skelteren mag wa
op de weg verboden is
m
Over lieuwen9 mareisfroekies9
skarren en katule
door A. J. Cinsbergen
EXPOSITIE in winkel en
I. NAUTA
fotografie
SSI
s»
TEXELtoeristTEXELtoerisfeTËXELtoeristTEXELtoeristTEXELtoeristTEXELtoeristTE
Eén van de vele bijnamen van
het eiland Texel is „het vogel
eiland". Nu kun je natuurlijk van
mening verschillen over de
vraag of het eiland „hét" of alleen
maar „een" vogeleiland is de
andere waddeneilanden zijn óók
rijk aan vogels een feit is dat
Texel een bijzonder gevarieerde
avifauna (vogelwereld) heeft. Het
aantal soorten dat op het eiland
als broedvogel is waargenomen, is
belangrijk groter dan dat van de
andere waddeneilanden, hoewel
die toch soorten als broedvogel
hebben, die hier niet voorkomen,
zoals bijv. de blauwe kiekendief,
terwijl andere soorten op Texel
zeldzamer zijn dan op de andere
eilanden.
Hoe komt het dat er op Texel zoveel
vogels voorkomen? De belangrijkste re
den is ongetwijfeld de grote verschei
denheid aan landschapstypen of bioto
pen. In de eerste plaats de, op zichzelf
reeds rijk gevarieerde, duinen. Daar
broeden de zilver- en de stormmeeuw,
de scholekster, de wulp, de tapuit, de
graspieper, het paapje, de kauw, kortom
al die vogels die zich in een duingebied
thuis voelen. In de in het duingebied
gelegen weide-, moeras- en plassenge-
bieden is de soortenrijkdom echter nog
groter dan in het droge duin. In het
Staatsbosbeheer-reservaat van de Muy
(het duinmeer met de omringende dui
nen, weiden en ruige wildernissen) broe
den bijv. meer dan 50 verschillende
soorten vogels. Dan is er verder een uit
gebreid landbouwgebied, waarin een
groot aantal natuurreservaten is gelegen
Daar broeden weidevogels, moeras- en
watervogels, kapmeeuwen kluten enz.
enz. Laten we ook het 475 ha. grote bos
niet vergeten. Toch vinden we daar
lang niet alle „geijkte" bosvogels.
Spechten zullen we er bijv. tevergeefs
zoeken hoewel de grote bonte specht
er eenmaal heeft gebroed. Ook de
staartmees mis je er, evenals de boom-
klever, de bosuil en de steenuil. Dat
deze soorten zich er echter mettertijd
zullen gaan vestigen, is helemaal niet
uitgesloten. Per slot van rekening wa
ren er een jaar of twintig geleden ook
nog geen tjiftjafs, boomkruipers, gele
gorzen, goudhaantjes en roodborstjes.
Trekvogels
De vogelrijkdom van het eiland is niet
beperkt tot soorten die er broeden. Wat
aantallen betreft is er zelfs in het win
terhalfjaar meer te zien dan in het
broedseizoen. En de trektijd duurt van
af de nazomer tot het einde van het
voorjaar als in juni de laatste vogels
nog naar hun arctische broedplaatsen
trekken, verzamelen zich hier al vele
vogels voor de herfsttrek. Nu, in augus
tus, is het in ons waddengebied al een
drukte van belang en zoeken duizenden,
nee tienduizenden, rosse grutto's, ka-
noetstrandlopers, bonte strandlopers,
scholeksters en vele andere soorten
steltlopers hun voedsel op de bij eb
droogvallende slikken. Als zij bij op
komend tij hogere plaatsen op de eilan
den opzoeken, verheffen zich enorme
wolken vogels, wat een spectaculair
schouwspel biedt.
Schorren
Op Texel kun je deze trek naar de
z.g. hoogwatervluchtplaatsen het mooist
waarnemen bij de Schorren. Dit buiten
dijks gelegen kwelderland, dat met het
aangrenzende wad een onder beheer
van Natuurmonumenten staand reser
vaat vormt, kan slechts op beperkte
schaal bezocht worden maar ook vanaf
de dijk in de nabijheid van het reser
vaat kan men de vluchten vogels goed
zien. Het is wel zaak op de juiste tijd
een kijkje te nemen, n.l. zo ongeveer
een uur voordat het hoogwater is.
Mok
In het zuiden van het eiland, dicht bij
de veerhaven 't Horntje ligt een gebied
dat weinig minder interessant voor
trekvogels is dan de Schorren. Alleen
de aantallen zijn er in het algemeen
stukken kleiner. We kunnen in dit ge
bied, de Mok, een gedeeltelijk uit slik,
en gedeeltelijk uit (zout) grasland be
staande inham, o.a. ook de rosse grutto's^
zien, een wat kleiner familielid van de
Vanaf de uitkijkpost heeft men een prach
tig gezicht op de duinpias van de Geul,
v/aar zich nu zowel onge als oude
lepelaars ophouden
gewone grutto, bonte strandlopers,
kleine, snellopende bruine vogeltjes, de
gracieuze, zwartgebandeerde, witte
kluten, de bonte scholeksters met hun
oranje snavels en de drukke tureluurs,
eenvoudig bruin gekleurde vogels met
rode poten en dito snavel met donkere
punt.
„Nationale" vogel
Een van de meest in het oog lopende
vogels van het eiland is de scholekster,
die hier de naam ,.lieuw" draagt. Hij
broedt overal op het eiland, terwijl er
altijd grote aantallen in de trektijd
verblijven. Die trekkers voeden zich
vooral op het wad, waar ze met hun
sterke snavels kokkels (stevige schelp
dieren) openbreken en allerlei andere
wadorganismen eten. Van oorsprong is
de scholekster een kustvogel, maar in
ons land heeft hij zich in de loop van
deze eeuw steeds meer het binnenland
in gevestigd, waar hij vooral op weilan
den broedt. Daar eet hij dan vooral
wormen en allerlei insekten en insek-
tenlarven.
De lieuw is op Texel altijd en overal
aanwezig. In het vroege voorjaar door
zijn luide geroep, dat hij vooral 's nachts
laat horen, zelfs duidelijk hoorbaar.
Het is Texels meest opvallende, meest
karakteristieke, je zou kunnen zeggen
Texels „nationale" vogel.
Als u een bezoek brengt aan de Mok
moet u eens uitkijken naar de geheel
witte (albino) lieuw, die hier al een jaar
of tien verblijft.
Lepelaars maken het niet best
De beroemdste broedvogel is onge
twijfeld de lepelaar die op het eiland
zijn noordelijkste vestiging in West-
Europa heeft (een aantal jaren heeft
Terschelling echter ook een kleine kplo-
nie gehad). Jammergenoeg gaat het met
deze opvallende vogels niet zo best.
Broedden er in de topjaren tussen 1940
en 1950 meer dan 100 paren in de Muy,
nu broeden er in de beide kolonies in de
Muy en de Geul niet meer dan enkele
tientallen. Wat de oorzaak van die ach
teruitgang is? Vermoed wordt dat de
belangrijkste ooi-zaak vergiftiging door
landbouwbestnjdingsmiddelen is, maar
ook tijdens de trek naar Zuid-Europa
en Noord-Afrika vallen er veel slacht
offers door niets ontziende jagers. En
mogelijk zijn er nog wel andere oor-
Tureluur met jongen
(Foto Nol Binsbergen
zaken. Er zijn in de vogelwereld veel
van die ups en downs, die vaak meer
dere oorzaken hebben.
Een plaats, waar we de lepelaars in
deze tijd van het jaar meestal wel kun
nen zien is het duinmeer de Geul, dicht
bij de reeds eerder genoemde Mok.
Vanaf de uitkijkpost op het duin heb je
een prachtig uitzicht op deze plas. In
de eerste plaats zijn er dus de lepelaars,
waarvan de jongen zich van de oude
vogels onderscheiden door de zwarte
vleugelpunten. Verder zijn er veel een
den, die nu echter voor het merendeel
weinig aantrekkelijk zijn; zij dragen in
augustus het z.g. eclipskleed, dat bij de
anders zo kleurige woerden net zo on
aantrekkelijk bruin is als bij de wijfjes.
Binnenkort trekken zij echter hun uni-
sexpak weer uit en vertonen zij zich
weer in al hun kleurenpracht. Verder
zijn er meerkoeten, plompe zwarte vo
gels met een witte snavel en bles, de
eveneens zwarte, maar veel sierlijker en
rood gesnavelde waterhoentjes, blauwe
reigers, allerlei klein gevogelte, dat zich
meestal in het riet verborgen houdt, en
wellicht een enkele kiekendief, die spie
dend naar prooi over de rietvelden
zweeft.
In het teken van de vogels
Texel staat helemaal in het teken
van de vogels. Je ziet ze overal in le
vende lijve om je heen en op koekdozen
en handdoeken, ansichtkaarten en pen
sions. Veel vogels hebben ook een eigen
Texelse naam. Zo heet de scholekster
lieuw", de grutto „marei", de kemp
haan „kragemaker", het strandplevier-
tje „froekie" en de kiekendief „skor".
Bovendien zijn er heel wat gezegdes,
waarin een of andere vogel voorkomt
„Lopen als een froekie" bijv. De uit
spraak „D'r benne mense en katule,
maar katule 't meest", wil zoveel zeg
gen als aan iedereen is wel een steekje
los.
Gratie op een pakje boter
Vroeger toen de melkfabriek ,,De
Eendracht", die zich nu vrijwel uitslui
tend tot kaas beperkt, nog boter maak
te, prijkte er een afbeelding van de
kluut op de wikkels.
De gracieuze kluut, die in oude boe
ken door de vogelkundigen vaak „kluit"
genoemd werd volgens Dr. Jac. P
Thijsse indachtig de regel dat op Texel
de „ui" in vele woorden als „uu" werd
uitgesproken (kluut zou daarom dus dia-
lekt zijn) kun je o.a. in de Mok zien
en in het in de nabijheid daarvan gele
gen kleine reservaat van Natuurmonu
menten „de Petten" Een opvallende,
langgepote witte vogel met zwarte ban
den over rug, kop en nek, die met zijn
dunne, opgewipte snavel allerlei klein
gedierte uit het ondiepe water zeeft. Op
Texel is de kluut een vrij gewone broed
vogel, die op veel plaatsen dicht bij de
wegen broedt, zodat het niet moeilijk is
hem te zien te krijgen.
Bergeend
Een andere opvallende vogel, die
vooral in de Mok vaak erg talrijk is, is
de bergeend, onze grootste eendesoort,
die zo groot is als een kleine gans. Een
bonte vogel, met rode snavel en poten,
moeilijk met enige andere soort te ver
warren. Ze broeden op Texel in de ko
nijnenholen in het duin. De laatste tien
tallen jaren is hun aantal op Texel
trouwens ook elders in ons land (ze
broeden hier en daar zelfs al in het bin
nenland) flink gegroeid.
Tips
Wilt u in augustus en begin septem
ber vogels zien, dan is vooral een be
zoek aan de Mok, de Geul (met uitkijk
post) het noorden van het eiland aan
te bevelen. Denk er wel om, dat de
trekvogels, die op het wad voedsel
zoeken meestal alleen bij hoogwater
binnen gezichtsafstand komen. Als u de
ïTMmi-
Slippende wielen, gierende motor,
geur van smeltend rubber. Je hangt half
buiten de skelter om te proberen de
machine in de bocht te houden. Dan het
rechte eind: de banden die aan beide
kanten van de baan liggen, vliegen
voorbij. Je probeert de skelter vóór je in
Mok bezoekt, dient u ook rekening te
houden met de stand van de zon (die
moet u achter u houden). De Geul is bij
zonnig weer om die reden 's morgens
het aantrekkelijkst. Veel vogels kun je
van vrij dichtbij zien, veel andere zitten
echter doorgaans te ver, zodat een ver
rekijker onmisbaar is.
Voor zover er nog excursies in de re
servaten van Staatsbosbeheer worden
gehouden, bijv. in de Muy, is het zeker
de moeite waard daaraan deel te nemen.
Niet in de eerste plaats om de vogels,
maar vooral om de rijke plantengroei.
In het gebied rond de Muy kunt u
bijv. genieten van vele soorten wilde
orchideeën, van typische duinplanten
als pirola en parnassia en van vele an
dere kleurige plantensoorten. Na 1 sep
tember zijn de meeste duinreservaten
vrij toegankelijk. De Muy is dan bij de
Texelaars vooral in trek om zijn dikke,
sappige bramen.
te halen, gas op de plank, „hoo#ne
bocht in en hem dan „pakken" *e^e
binnenbocht. Dat is skelteren.
:h 1
•onh
:ht i
Bes
idig
Met de helm op, zit je in een
met een 100 c.c JLO-motor. Vo
zend met een snelheid van ruim
per uur. Maar is die sport dan nl
vaarlijk, zullen velen zich afvrage
Post en Swier Oosterhuis, die de
hebben op de Kartingbaan Texé
den karting juist érg veilig: „De
kan bijna niet omslaan. Als je een
te bestuurder bent, kan je wel e
bocht uitvliegen, de banden in, ma
overleef je wel". De kart is in ie<
val WA verzekerd Het betreden
skelterbaan is echter voor eigen
„Waarom is skelteren zo popui
Jan: „Ja, het is een sensat
sport. Heel anders dan autorijde:
op de weg niet mag, kan hier".
„En in de skelter lijkt het ook
hard te gaan, omdat je zo dicht
weg zit".
Miniski
itiv
ist t
itige
ind,
Ai
h fü
ch c
kil.
m£
ihsai
ranz
>r ei
Düi
ider
ige
studio van meesterlijke
foto's van Texel. Vrij entree
Dat vele mensen karting een m
mooie sport vinden, blijkt wel u
feit, dat vele vakantiegangers en
laars zich regelmatig naar de k;
baan begeven om daar eens heer
racen. Via zijweg 10 van de P(
gaan zij naar het circuit, dat van jótzl
verte al herkenbaar is aan de vele
gen. Vooral als het geen strandw >tstu
heerst er een gezellige drukte
rond de baan. Naast het circuit
miniskelterbaan. Daar kunnen coi
tjes-in-de-dop tot 10-12 jaar
met de miniskelters, die door
van een elektromotor worden va
wogen. Wie helemaal niet van
houdt, kan zich in de speeltuin v
ken met schommel of wip
len
in \i
Soi
n is
rspü
elan
;ehe
Den Burg, Hoek Weverstraat-
Parkstraat.
Foto - Boekhandel en een
pracht kollektie souvenirs.
L *5» -
In het restaurant waar Dom m_dr
(let eens op haar prachtige bruine
de scepter zwaait, kan men uit
van de inspanningen die het race
zich meebrengt, of zomaar komei
nieten van de verrichtingen van
ders. Voor het restaurant, waar
verfrissingen en wat dies meer
krijgen, is een terras.
Wedstrijd!,*,
Als het druk is, moeten de b
van de skelters om de drie dage
nieuwd worden. Dit doen Jan en
zelf in de garage aan de baan
wagentjes ook gerepareerd wordt iepti
het gebeurt nogal eens dat de w «zal
die van 's morgens 9.30 uur totdjehn'
donker wordt in aktie zijn, kapot
een lekke band, een vastloper,
kabeltje enz..
Zondagsmorgens is de kartiu ieit
gereserveerd voor de clubleden. Z\
nen dan in de supersnelle wed P;
karts. Belangstellenden hebben dai
tis toegang tot het restaurant en d
schouwersruimte.
Boor
Het circuit ligt op een plateau
oorspronkelijk voor een boortora
stemd was. De boringen gingent
niet door en er lag een groot pi "age
„voor niets". Omstreeks dezelfdt esje
hadden enkele leden van de MAB
Texel het idee om een kartingba 0r
beginnen Dit geschiedde en de
Karting Texel wist meteen een
circuit: het boorplateau.
Op zo'n kartingbaan maak je i
lijk leuke en gekke dingen mee.
„Laatst kwamen leden van de b
weer uit Rietberg, die een dagje ui
ren, skelteren. Dan zie je al die
mannen in die kleine skelters oi
hardst rijden. En een plezier dal
hadden. Ze konden zich eens helt lch
uitleven. Ook hebben we eens m epl<
maakt dat een komplete schoolkb usfi
op vakantie was, kwam skelterei
dat ging goed totdat de meester ai
beurt kwam; die vloog uit de bod
iele
ihi
eKi
Som
Sti
len.
Jah
int,
:hen
i w:
'lich
ide
Wc
en
chie
etri
'orte
'au:
im I
•reis
choi
inbe
age
84,-
on
iahr
'erl;
tets
'iat{
em
ilei
Per
lerfc
erie
