VOGELS
hoelang
nog
oof vogels
"n het kind
de
an
ekening
wel en wee
larmerende berichten
tal van landen
SAUNABAD TEXEL
door Andri J. Binsbergen
Stootvogels
n
:kw|G:
WIE VOOR HET EERST
EEN SAUNABAD NEEMT
EEFT ER MEESTAL
SPIJT VAN
dat hij er niet véél eerder aan be
gonnen is. Want saunabaders le
ven intenser, gezonder. Voor hen
s de sauna een onmisbare wcke-
ijkse of veertiendaagse door-
smeerbeurt.
auw een keer proberen. Maak
*en afspraak.
Keesomlaan 43 (zijweg 8)
°en Burg, tel. (02220) 2403
(foto's Nol Binsbergen f)
vraag naar opgezette roofvogels en
uilen is groot. Uitgaande van de ge
dachte, dat de benaming „roofvogel"
een nadeel is, is in ons land gepleit voor
het invoeren van een wat mildere be
titeling. Dat is dan na lang wikken en
wegen „stootvogel" geworden; „grijp
vogel" was een germanisme, „prooi-
vogel" een anglicisme en verder viel
er niet veel te verzinnen. Maar of de
naam er zoveel toe zal doen, betwijfel
ik. Er zal mijns inziens toch vooral wat
meer voorlichting moeten worden ge
toond. In deze sublieme film passeren
de meeste van de Europese roofvogels
en uilen de revue. De berichten zijn ook
hier niet altijd even plezierig. Zo
geven over de nuttige rol die de haak-
snavels in de natuur vervullen. En is
dat nut niet altijd direkt aan te tonen
als een havik zich specialiseert op
makkelijk te grijpen fazantekuikens in
een kwekerij bijv. dan zal men be
grip moeten hebben voor de natuur van
het beest en erkenning van zijn recht
op leven. In veel gevallen kan de scha
de door speciale voorzieningen be
perkt worden. Vaak trouwens wordt de
schade sterk overdreven en is het nut
zelfs relatief groter.
Selectief roven
Ik heb zelf eens gezien hoe selectief
een havik „rooft" (gek eigenlijk, van
mensen noemen we het jagen!). Eén
van de weinige valkeniers die Neder
land nog heeft, had me uitgenodigd
voor een jachtpartij met een havik op
de Strabrechtse hei in Noord-Brabant.
Moeten vogels, vissen
en planten sterven door ons toedoen?
Gaan wij door onze wereld
te verpesten?Laten wij ons restje kostelijke
natuur toch beschermen.
Nü kan het nog... U7n
Hoe lang nog?
Schieten uit haat en hebzucht
Door de Royal Society for the Protec
tion of Birds, de Britse vereniging tot
Bescherming van Vogels een bijzon
der aktieve vereniging, die een eigen
filmploeg voor vogelfilms heeft
werd op het CIPO-congres, evenals
trouwens op het in Den Haag gehouden
Internationale Ornithologische Congres
de film „The Winged Aristocrats" ver
worden er beelden getoond van het
eiland Malta, waar in de trektijd ge
schoten wordt op elke vogel die het
eiland passeert, en daaronder zijn heel
wat roofvogels. De Maltese afgevaar
digde, de heer Sultana, heeft daarover
uitvoerig rapport uitgebracht en vroeg
de andere landen steunt in de vorm van
brieven aan de regering van Malta. Het
grootste probleem daar is echter dat je
met de wet alleen niets begint; zoals
overal zal getracht moeten worden de
mensen meer begrip voor de natuur bij
te brengen. Op het congres is een aan
de Maltese regering gerichte resolutie
opgesteld.
Ook in ons eigen land is er bepaald
nog geen algemene waardering voor de
roofvogels. Van de verdwenen haviken
zijn er heel wat geschoten, in veel ge
vallen op het nest. Ook worden er nog
altijd wel roofvogels geschoten of ge
klemd om te worden opgezet, want de
0 Grauwe kiekendief bezig met het
aanslepen van nestmateriaal
ons eigen land broeden al lang geen
slechtvalken meer, maar is de havik
in 10 jaar van 100 a 150 tot plm. 20
paar verminderd Over vele andere
soorten er zijn gelukkig uitzonde
ringen, maar daarover straks kun
nen even ongustige berichten gegeven
worden.
Onvruchtbaar
De sterfte van roofvogels is niet altijd
direkt waar te nemen. Sommige vogels
sterven inderdaad door direkte vergif
tiging, andere echter brengen vrijwel
geen jongen meer voort, omdat hun
eieren onvruchtbaar zijn of door een
dunne schaal breken. Dit is vooral bij
de slechtvalk het geval. Zo brachten 10
paren Canadese slechtvalken met el
kaar slechts 10 jongen groot; in Dene
marken heeft het laatste overgebleven
paar al sinds 5 jaar geen jongen groot
gebracht, maar dat was niet alleen
door vergiften. In West-Duitsland was
het broedresultaat met 2,5 jong per
nest dan nog gunstig te noemen (het
aantal eieren per nest was gemiddeld
3,4).
Het feit, dat de slechtvalken in het
hoge, ontoegankelijke en daarom ook
vrijwel onbewoonde hoge noorden van
Noord-Amerika als gevolg van door de
mens geproduceerde vergiften uitster
ven, bewijst al dat het hier om een bij
zonder ernstige zaak gaat, die interna
tionaal geregeld moet worden. Immers
de persistente landbouwvergiften (ge
chloreerde koolwaterstoffen) en z.g.
PCB's (afvalstoffen van de plasticver-
werkende industrie) verplaatsen zich
door de atmosfeer naar de verste uit
hoeken van onze aarde of worden tij
dens de trek door de vogels opgedaan.
ude
room
lobiel
ren
rij wii
)p hel wereldcongres van de Inter-
ionalc Raad voor Vogelbescherming
PO), dat begin september op Texel
rd gehouden, was één van de be-
grijks^e punten, die de deelnemers
32 landen met elkaar bespraken de
stbarende achteruitgang van de
fvogels. Deze besprekingen mond-
uit in een aantal resoluties waarin
bij de regeringen op wordt aange
togen alle roofvogels en uilen be-
ienning te verlenen.
)e berichten uit de meeste landen
ronduit alarmerend. Vooral de
ihtvalk is overal sterk achteruitge
in en in sommige landen als broed-
;els zelfs al verdwenen. Zo broeden
in Finland nu nog zo'n 10 paar, ter-
1 er zo'n 300 geweest zijn. In Ier-
d is het aantal van 1954 tot 1970
160 tot 14 teruggelopen. De Noord-
erikaanse ondersoort staat zelfs op
sterven; op Groenland broeden nog
hts 2 paar; in Canada plm. 30 paar
in de V.S. nog slechts enkele. In
Een hond liep met de opdracht de ko
nijntjes op te sporen voor ons uit, maar
de knagers waren de havik steeds te
vlug af, totdat eindelijk na een snelle
rush een slachtoffer viel. Toen we het
dier bekeken, stelden we vast dat één
van de achterpoten verminkt was;
waarschijnlijk gebroken en niet goed
geheeld. Bij onderzoekingen in Duits
land zag men dat een slechtvalk uit een
vlucht duiven altijd de afwijkingen
pakte; bijv. een witte duif uit een
vlucht grijze. Het is eigenlijk een logi
sche zaak dat een roofdier juist die
dieren pakt, die iets mankeren; wat het
slechtst vooruitkomt wordt het eerst
gegrepen. Zieke dieren worden opge
ruimd, waardoor voorkomen wordt dat
andere dieren worden besmet In
Amerika heeft men om het gunstig ef
fect van de aanwezigheid van roof
dieren aan te tonen een vergelijkend
onderzoek verricht op twee eilandjes,
die wat fauna betreft sterk met elkaar
overeen kwamen. Op het ene eiland
werden alle predatoren verwijderd, op
het andere eiland bleef alles bij het
oude. Na verloop van tijd nam het aan
tal 'hoenderachtigen op het roofdierloze
eiland inderdaad toe, maar na verloop
van enkele jaren was de stand er dui
delijk minder dan op het eiland waar
de oorspronkelijke toestand nog heer
ste. Op het Internationale Ornitholo
gische Congres gaf een Russische afge
vaardigde een verslag van onderzoe
kingen, die men in de omgeving van
Moskou had gehouden aangaande de
invloed van roofvogels op de stand van
hoenderachtigen. In de eerste plaats
bleek, dat van de 6 soorten roofvogels
er eigenlijk maar 1 was die zich met
hoenderachtigen voedde, n.l. de havik,
terwijl de buizerd zich alleen aan dit
jachtwild „vergreep" als zijn gebruike
lijke voedsel knaagdieren onvol
doende beschikbaar was. De uiteinde
lijke conclusie was dat de invloed van
de roofvogels op de hoenders geen on
gelimiteerde vervolging rechtvaardigde
en het uiteindelijke gevolg was, dat de
Russische regering de beschermings
maatregelen uitbreidde.
Valkeniers
Een ander gevaar voor de roofvogels
schuilt in de groeiende belangstelling
voor de valkerij. Was dit vroeger een
sport van de happy few, nu dreigt het
in sommige landen een sport voor ieder
een te worden. In ons land worden er
alleen vergunningen voor het jaren met
haviken en (maar uitermate beperkt)
slechtvalken gegeven aan leden van het
Valkeniersverbond „Adriaan Mollen",
en om daar lid van te worden is geen
eenvoudige zaak.
De haviken kan men nog betrekken
uit West-Duitsland, waar deze soort in
een aantal staten nog niet beschermd
is (een totale bescherming komt er
waarschijnlijk wel binnen afzienbare
tijd). Bij onze oosterburen zijn heel wat
meer valkeniers dan in ons land, waar
er niet meer dan een twintigtal zijn.
De sterk groeiende belangstelling stelt
de Duitse vogelbeschermers voor de
nodige problemen. Al herhaalde malen
zijn Duitse z.g. „valkeniers" gegrepen
wegens het uithalen van slechtvalken
horsten in Italië, Zweden, West-Duits
land zelf en ook (éénmaal) in Denemar
ken. De boetes waren in de meeste ge
vallen niet mals; zo werd in 1969 een
man, die twee jonge slechtvalken uit
het laatste nest in het Weserbergland
had geroofd, veroordeeld tot DM 2000,-
boete en 8 maanden gevangenis. In
Zweden en Denemarken is men over
gegaan tot het dag en nacht bewaken
van een aantal horsten. Desondanks
werd er toch nog een bewaakt nest in
Zweden geplunderd. Omdat de door de
valkeniers gebruikte roofvogels aan de
natuur worden onttrokken en zich niet
voortplanten, moet ook de valkerij als
een bedreiging worden gezien.
Volledig beschermd
In ons land zijn alle soorten stoot
vogels en uilen volledig beschermd.
Desondanks nemen vele soorten sterk
in aantal af. Enkele van de oorzaken
heb ik al genoemd: direkte vervolging
door de mens, in eigen land en in het
buitenland, en vergiften. Na het verbod
van het gebruik van enkele van de ge
vaarlijkste middelen aldrin, dieldrin
en heptachloor-epoxide als zaaizaad
ontsmettingsmiddel, is de situatie wel
iets verbeterd, m.n. voor de buizerd,
maar het aantal dat jaarlijks het lood
je legt is nog steeds enorm. Dat kan o.a.
afgelezen worden aan het aantal dat
door preparateurs wordt opgezet. Zo
werden er door de „erkende" prepara
teurs (d.w.z. zij die de vereiste vergun
ning hebben) vorig jaar enige honder
den buizerds opgezet. Vele daarvan zijn
inderdaad vergiftigd een buizerd
eet veel aas en daardoor veel vergiftig
de duiven en andere dieren maar
ook door hoogspanningsdraden en in
het verkeer vallen veel slachtoffers.
Optimisme in Engeland
De berichten uit Engeland waren in
het algemeen wat optimistischer, hoe
wel daar de slechtvalk bijv. ook gede
cimeerd is. Aan de andere kant echter
heeft men er de visarend als broedvo-
gel terug gekregen en neemt de stand
daarvan, evenals van de steenarend,
toe. De steenarend voedt zich in Schot
land vooral met dode schapen en lam
meren. In de eerste plaats heerste er
er bij de Schotten de misvatting dat
ze zich aan levend wolvee vergrepen
wat niet waar is gebleken maar
in de tweede plaats werden de arenden
vergiftigd door een vergif tegen scha
penparasieten. Door een ban op deze
zg. „sheep dips" en door het kweken
van meer begrip voor de positie van de
roofvogels, is fnen er in geslaagd een
goede stand van de steenarend in
Schotland te handhaven; er broedt nu
zelfs een paar in het Lake district in
Engeland. Hieruit blijkt dat er met
goede beschermingsmaatregelen en in
sommige gevallen bewaking veel be
reikt kan worden.
Aan de hand van de op hfet CIPO-
congres verstrekte gegevens zou ik wel
een hele krant over roofvogelbescher
ming alleen kunnen volschrijven. Ik
hoop echter met dit korte stukje wat
inzicht in de problematiek te hebben
gegeven.
Succes voor Texel
Het CIPO-congres is voor Texel on
getwijfeld belangrijk geweest. De 140
deelnemers, die overal vandaan kwa
men hebben op twee halve-dagexcur-
sies met de vogelrijkdom van het ei
land kunnen kennis maken. Op 2 sep
tember zijn er ook nog drie bussen met
totaal 120 deelnemers van het Haag
se Ornithologische (Wereld)Congeres
geweest. Er was dus heel wat belang
stelling voor Texel en veel deelnemers
verzekerden mij dat het zeker niet hun
laatste bezoek aan het vogeleiland zou
zijn.
0 Sperwer met jongen
