CJ
Waar nog ware geestontwikkeling en
beschaving gevonden wordt....
.Verslag uit 1830 van een bezoek aan Texel (IV)
FILMNIEUWS
LANDBOUW en VEETEELT .„„„II
Chemische kweekbestrijding
NUTSSPAARBANK
Achter slot en grendel!
ELEGTROHUIS
NEDERLANDSCHE MIDDENSTANDSBANK
Embojih
imm imAomm om^ kmv goM
Tweede blad Texelse Courant, vrijdag 1 december 1972
rubriek voor
111117
JUI
Tot nu toe is in de maand november
op ons eiland al plm. 90 mm regen ge
vallen. We mogen wel aannemen, dat in
gevallen, waarin de kweekbestrijding
in oktober is uitgevoerd op goede re
sultaten mag worden gerekend. Voor
een goede resultaat van kweekbestrij
ding met TCA is een overvloedige re
genval zeer belangrijk. Bovendien mag
men er in dit geval op rekenen, dat het
gevaar van schade in graangewassen in
het volgend seizoen wel verdwenen zal
zijn.
Er blijkt ook nu weer, dat niet in alle
gevallen voldaan is aan de eis om op
percelen, waar in het volgende seizoen
graan moet worden verbouwd de che
mische bestrijding van kweek tijdig uit
te voeren.
Zilvervloot, Spaareffecten,
Ambtenarenspaarregeling,
Bedrijfsspaarregeling etc.
Kantoren te:
Den Helder,
Den Burg,
Mippo'ytushoef,
Medemblik,
Schagen.
We mogen wel stellen, dat op perce
len, die op dit moment nog behandeld
moeten worden de kans op schade in
graangewassen het volgend voorjaar
weer aanwezig is. Uiteraard zal dit nog
sterk afhangen van het verdere verloop
van de winter. Als de natte periode van
november ook in december of januari en
februari wordt voortgezet is de kans op
schade niet groot. Bij geringe regenval
zit de kans op schade er echter weer dik
in.
Wat nog wel kan
Er zijn een aantal gewassen, die veel
minder gevoelig zijn voor de schadelijke
werking van TCA. Heel weinig gevoelig
zijn bieten en koolachtige gewassen als
stoppelknollen en bladkool. In gevallen,
waarin men in 1973 deze gewassen wil
gaan verbouwen is de mogelijkheid van
kweekbestrijding naar een hoeveelheid
van 75 kg TCA per bunder in ieder ge
val tot eind december aanwezig.
Is de kweekbezetting niet al te zwaar,
dan kan men op bieten, stoppelknollen
en bladkool voor de zaadteelt tot eind
februari ook volstaan met het spuiten
van 20 kg TCA per bunder.
Wat het bestrijden van kweek op per
celen, waar in 1973 aardappelen worden
verbouwd kan worden opgemerkt, dat
het gevaar van schade in dit geval ook
veel kleiner is dan bij de verbouw van
granen. Zonder bezwaar kan op perce
len, die in 1973 worden bestemd voor
de verbouw van aardappelen nog in de
cember een bestrijding worden uitge
voerd met 50 - 75 kg TCA per bunder.
We kunnen in het algemeen wel stel
len, dat gemoedelijkheid als een deugd
wordt beschouwd. Dat geldt zeker voor
plattelandsmensen. Ze hebben het land
aan alle officieel gedoe en overdreven
ambtenarij.
Aan die gemoedelijkheid zit ook een
gevaar verbonden. Gemoedelijkheid kan
heel gemakkelijk tot gevolg hebben, dat
men in een bepaald opzicht niet vol
doende attent is.
Ik meen wel te mogen zeggen, dat dit
gevaar er zeker is als het gaat om het
gebruik en de bewaring van bestrij
dingsmiddelen. De gemoedelijkheid kan
er dan wel eens toe leiden, dat allerlei
voorschriften over het gebruik en de
bewaring van die over het algemeen
giftige middelen als overdreven wordt
beschouwd.
Waarschijnlijk is het die gemoedelijk
heid, die een aantal Texelse agrariërs
een waarschuwing en in een enkel geval
zelfs een proces verbaal heeft bezorgd.
Volgens de Wet op de Bestrijdings
middelen moeten giftige bestrijdings
middelen zo worden opgeborgen, dat
een onbevoegde er niet bij kan komen.
Als men in dit geval bij „onbevoegde"
ook denkt aan kinderen en kleuters
wordt het belang van dergelijke voor
schriften mogelijk beter aanvaardbaar.
In ieder geval de plicht om bestrij
dingsmiddelen goed op te bergen is in
de wet vastgelegd. Dat betekent, dat als
men zich hier niet aan houdt een over
treding wordt gepleegd. Zoals gezegd
hebben enkele Texelse agrariërs dit tot
hun schade ondervonden.
We denken er niet aan om het pleit
te gaan voeren voor afschaffing van
echte gemoedelijkheid. Dat zou het le
ven op het platteland veel minder aan
trekkelijk maken. Wel zijn we van me
ning, dat de verplichting voor het goed
opbergen van giftige middelen in wezen
een goede zaak is. In de eerste plaats
om alle risico, dat deze giftige middelen
in verkeerde handen komen uit te slui
ten. En als dit nog niet voldoende is in
de tweede plaats om het risico van een
proces verbaal te ontlopen.
Aardleidingen en
bliksembeveiliging
ZON, MAAN EN HOOG WATER
De zon komt 3 december op om 8.28 uur en
gaat onder om 16.31 uur; 6 december op om
8.32 uur en onder om 16.30 uur.
Maan: 5 dec. N.M.; 13 dec. E.K.
Hoog water ter rede van Oudeschild:
1 dec. 4 15 en 17.09; 2 dec. 5.24 en 18.07;
3 dec. 6.24 en 18.55; 4 dec. 7.12 en 19.35
5 dcc. 7.53 en 20.12; 6 dec. 8.31 en 20.47
7 dec. 9.06 en 21.21; 8 dec. 9.37 en 21.57
9 dec 10.07 en 22.33.
Aan het strand is het ongeveer een uur eer
der hoog water.
Zaterdag- en zondagavond is ieder
die van griezelen houdt om 20.00 uur in
het het City theater op het goede adres.
In de film „Dochters van Dracula"
wordt vampier graaf van Karnstein be
streden door de puritein Gustav. De
tweeling-nichtjes van Gustav wonen
sinds de dood van hun ouders bij hem
in. Als zij op een avond Gustav de
graaf van Karnstein horen vervloeken,
wordt één der nichtjes, Maria, met af
schuw vervuld. De ander echter, Frieda,
raakt door de lugubere praktijken van
de graaf gefascineerd. Zij ziet kans hem
te ontmoeten. Spoedig raakt zij onder
zijn hypnose en hij zet zijn tanden in
haar nek. Frieda, door de beet vampier
geworden, maakt vele slachtoffers, on
der andere het zusje van Anton Hoffer,
de geliefde van Maria. Dan wordt Frie
da gevangen genomen en Gustav weet
Karnsteins hart met een lans te door
boren. Ook Frieda heeft inmiddels de
dood gevonden, terwijl Maria zich ril
lend van afgrijzen in de armen van An
ton stort. (Toegang 18 jaar).
Op en top Amerikaans vermaak is
zondagmiddag om drie uur te beleven
in^ het City theater, waar dan de film
,Sjakie en de sjokolade goochelaar"
draait. De grootste snoepfabriek van de
wereld, de Willy Wonka-factory, heeft
5 gouden bonnen in de wikkels van haar
repen verstopt, die goed zijn voor een
tocht door de fabriek en die tevens
recht geven op een leven lang gratis
snoep. Er zijn al 4 bonnen gevonden en
tenslotte vindt Sjakie Bucket de laat
ste. Tijdens de tocht door de snoepfa
briek vallen alle bezoekers in een cho
colade rivier, omdat zij de regels van
het bedrijf hebben overtreden. Alleen
Sjakie en zijn opa zijn nog over. Aan
het eind van de rondleiding vraagt
Opa Joe waar de gratis chocolade blijft,
waarop Wonka antwoordt dat zij van de
zweefprik-drank hebben gedronken en
dat zij daardoor de regels ook overtre
den hebben. Opa wordt dan erg boos,
maar Sjakie ziet in dat zij verkeerd ge
handeld hebben. Als een blad aan de
boom slaat Wonka hierdoor om. Het
blijkt dat hij een opvolger zoekt en het
is duidelijk dat Sjakie dat zal worden.
(Toegang alle leeftijden).
De ligplaats der vaartuigen dezer
oodsen is achter den Hoorn of aan den
lorst, een dusgenaamde zandbank en
fiham van het Eiland. Daar zijnde, wees
Ie gids, dien ik bij mij had, mij de
ilaats aan, waar reeds Napoleon (die,
m dit in het voorbijgaan te zeggen,
ven als zijn broeder Koning Lodewijk,
lit Eiland ook nog bezocht hebben) het
oornemen had, eene sterke, met het
oodige geschut voorzien, aan te leggen
en einde, in geval van nood, die in ver
end te brengen met de forten aan de
leider, om alzoo eene indringenden
ijand op eene doelmatige wijze te kun-
en verwelkomen; en verhaalde mijn
ids er mij tevens bij, dat ook ons Gou-
ernement nog van tijd tot tijd op deze
angelegenheid zoude zijn opmerkzaam
eweest. Hoe dit zij, de mogelijkheid
oorondersteld zijnde, een zoodanig fort
ldaar aan te leggen, wil ik gaarne ge
wen, dat hetzelve een uiterst belang-
ijk punt zoude kunnen opleveren; ter-
'ïjl het overigens zich nog al begrijpen
lat, dat het Gouvernement niet zal ver
ruimen, die maatregelen te nemen,
'aardoor de toegang tot de kolossale en
ostbare Maritime inrigtingen van het
ieuwe Diep tegen allen indringenden
ijand, des noods, zoude kunnen verde
lgd worden. Dan, verder.
Oesters
De oestervangst houdt een aantal an-
?re vaartuigen bezig, die echter meest-
aan den oostkant van het Eiland te
nis behooren; de oesters worden al
ter op bedden gebragt, dat is, op zeke-
afgebakende plaatsen, aan het strand,
aar zuiver water is, geplant of gelegd,
vervolgens alzoo gespeend en het ge-
tele jaar door gevischt.
Mij is het getal oesters opgegeven, dat
«rheen jaarlijks gerekend werd van
ttel naar Amsterdam en elders ver-
*rd te worden; dan, door hetzelve niet
hebben opgeteekend, is het mij ver-
'lgens uit het hoofd gegaan; dit weet ik
hter, dat het bijster groot was; maar,
»e groot ook, moet hetzelve niet halen
de tallooze oesters, die sedert 2 a 3
ren gevonden en gevischt zijn. Deze
Mengemeene overvloed, echter, is ver
af van in het voordeel der oestervis-
"ers te zijn, daar dezelve hierdoor
0 zeer in prijs zijn gedaald, dat zij
tos schier onverkoopbaar waren. Men
njnt er tegenwoordig ook vele van
xel naar Hamburg te verzenden.
Het Noordhollandsche kanaal heeft
aan het Eiland, voor zee verre deszelfs
zeedorpen betreft, een' gevoeligen slag
toegebragt, en vooral voor het oude
Schild; dat nog vóór kort eene zeer
bloeijende plaats moet geweest zijn,
waar voor geld geene woning te beko
men was en de menschen als opeenge
pakt waren, een treurig verschiet ge
opend. En geen wonder! Voorheen toch
lagen er steeds, en vooral in het voor-
en najaar, een aantal zeeschepen, zoo
oorlog als koopvaardij, op de reede van
Texel, en moesten er soms weken aan
een op een' gunstigen wind blijven
wachten. Gedurende dien tijd werden
alle die schepen door Texelsche zeelie
den bediend, die men klaarmakers heet
te. Deze kwamen met hunne vaartuigen
dagelijks aan boord, en verkochten er,
voor contante en goede betaling, melk,
eijeren, versche boter en kaas, hoenders,
duiven en ander gevogelte, brood,
vleesch, visch, groenten, vruchten, en
alles, in één woord, wat tot de dagelijk-
sche consumptie behoort, en het Eiland
maar opleverde. Vandaar dan ook het
aanzienlijk getal winkels aan het oude
Schild. Welk een vertier moest dit niet
geven! Hierbij kwam het debiet, dat de
aldaar wonende tagrijnen, zeilmakers,
victualiekoopers enz. hadden. Eén storm,
en hoevele schepen hadden al dadelijk
weer wat noodig! deeze een kabel, gene
een anker, een derde wat anders, dat al
les gemakshalve al spoedig van Texel
gehaald werd. Maar dit alles is nu
over; de schepen komen binnen, zei
len in het Nieuwe Diep, worden door de
sluis geschut, en jagen of zeilen veelal
dadelijk op naar Amsterdam; omge
keerd, die van Amsterdam blijven in het
Nieuwe Diep, tot de oostewind komt, en
zij als in een oogenblik met de stoom
boot uit de haven zijn; en van alle de
voordeelen, die voorheen van dezelve
getrokken werden, bekomt dit Eiland
er nagenoeg geene meer. Maar, wat zal
men zeggen? Het lijdt wel geen twijfel,
of niet alleen Texel, maar ook de Hel
der, het Nieuwe Diep en onderscheidene
andere belangen hebben door het
Noordhollandsche kanaal geleden;
dan wat beteekent dit, gelegd in de
groote schaal tegen de belangen des
koophandels? en het lijdt geen twijfel,
of, zoolang Amsterdam nog eenigen
koophandel zal bezitten, zal het nage
slacht ook in dit opzigt het aandenken
in zegening houden van eene Vorst, aan
wiens echt Hollandsche vastheid en
moed in het uitvoeren van ééns veldoor-
dachte ontwerpen men ook dat reuzen
werk verschuldigd is.
Markt
De Burg is de hoofdplaats van het Ei
land. Van ouds had zij, volgens de oor
konden, stedelijke privilegiën, en was
door eene gracht en poorten beschermd.
Het is jammer, dat de mindere welvaart
van Texel zich in de slooping van ver
schillende gebouwen en de mindere uit
wendige netheid van een aantal andere
zoo duidelijk openbaart, daar anders dit
dorp, ten aanzien van deszelfs uitge
breidheid, regelmatigen bouw, fraaije
Hervormde kerk als anderzins, voor
menig binnenstadje niet zou behoeven
te wijken. Het dorp bevat naar gissing
ruim 350 huizen, verdeeld in 8 of 10
straten, drie pleinen, enz. Men vindt er
het Raadhuis; een tweede gebouw, waar
het Vredegeregt zijne teregtzittingen, en
verschillende andere Collegiën hunne
bijeenkomsten houden; eene Hervorm
de, eene Doopsgezinde en eene zeer rui
me Roomschkatholijke kerk; de eerste
onderscheidt zich door hare grootte;
derzelver toren kan een goed eind wegs
in zee gezien worden; van binnen heeft
zij een koor en een zeer fraai orgel, en
is op moderne wijze betimmerd; de
beide overige kerken had ik geene gele
genheid te bezigtigen. Men heeft aan
den Burg eene markt, welke op de zoo
genaamde groene plaats wordt gehou-
Gezicht op de haven van Oudeschild,
begin vorige eeuw. Deze illustratie komt
voor in het Reisboek van het Koninkrijk
der Nederlanden van 1821.
den, dat een ruim, rondom met huizen
betimmerd, en met een aantal zware
boomen beplant plein is.
Weeshuis
Men vindt voor het overige aan den
Burg verscheidene liefdadige en nuttige
gestichten en instellingen; zoo als het
algemeene Weeshuis, dat een zeer ruim
en ouderwetsch gebouw is, hetwelk oud
tijds een gedeelte van zeker klooster
heeft uitgemaakt. Men wijst er den
vreemdeling nog de plaats aan, waar de
overlevering wil, dat de bekende, zoo
rampspoedige Ada in kluisters zoude
gezeten hebben, alsmede haar afbeeld
sel, hangende boven den ouderwetschen
schoorsteen van een der vertrekken van
het gebouw, met het onderschrift: pro
rege, lege et grege. Dit gebouw schijnt
tot zijn tegenwoordig doel zeer goed in-
gerigt, en bevat een 30 a 35tal ouder-
looze kinderen, die tot meerderjarigheid
toe daarin worden gehuisvest, van voed
sel en kleederen voorzien, en tot eenig
nuttig handwerk of bedrijf worden op
geleid. Een gesticht van liefdadigheid,
mede een ruim en welgelegen gebouw,
dat insgelijks behoeftigen opneemt en
aan anderen in het huis zelve werk ver
schaft. De zindelijkheid, die in beide
deze gestichten heerschte, en de orde,
die in dezelven scheen in acht genomen
te worden, troffen mijne aandacht.
Geene schooltaks
Maar keeren wij tot het onderwerp
terug. Men heeft op Texel niet min
der dan zeven scholen voor het lager
onderwijs. Die aan den Burg, het oude
Schild en den Hoorn zijn de talrijkste.
Het gezamenlijk getal der schoolgaande
kinderen beloopt 8 a 900. Deze scholen
staan onder het onmiddellijk toezigt
eener Schoolcommissie, die op gezette
tijden aan den Burg vergadert, en over
de aan haar toebetrouwde belangen
raadpleegt. Men vindt hier geene school
taks, zoo als schier overal ten platten
lande, maar de traktementen der onder
wijzers worden geheel en alleen door
het Plaatselijk Bestuur betaald; iets, dat
inderdaad te wenschen ware, dat alge
meen ingevoerd wierd. Deze traktemen
ten, met het onderhoud der schooloka-
len, brandstoffen, enz. maken eene be
langrijke uitgave uit voor dit Eiland, en
bedragen niet minder dan eene jaarlijk-
sche som van 4500 en meer guldens.
Geestelijke beschaving
Het is inderdaad een opbeurend denk
beeld, en doet het echt-Hollandsch hart
zoo regt goed, wanneer men beseft en
door de bewijzen gestaafd ziet, op wel
ken trap van wezenlijke beschaving on
ze Noordelijke Provinciën, over het al
gemeen, kunnen aanspraak maken, en
tot hoeverre het lager onderwijs in der-
zelve is opgevoerd. Wanneer men zich
eens in Frankrijk verplaatst, dat mid
delpunt, zoo het heet, van alle bescha
ving, en men ziet daar, zoo als ik in de
gelegenheid geweest ben te zien, in welk
een' allerellendigsten toestand, in ver
scheidene steden van zekeren rang zelfs,
het lager onderwijs is, en hoe het aldaar
ten platten lande eene zeldzaamheid is,
eene boer eenigzins redelijk te kunnen
zien leven en schrijven, en men ziet
dan, wat dat lager onderwijs bij ons,
wat het op een Eiland is van nog geen
5000 zielen, waar het integendeel onder
de uitzonderingen behoort, iemand aan
te treffen, die niet, vrij goed zelfs, lezen
en schrijven kan, en dat een Plaatselijk
Bestuur zich getroost, een aanzienlijk
deel zijner inkomsten alleen aan het la
ger onderwijs te besteden; waarlijk, dan
zeggen wij de hand der Voorzienigheid,
die ons onze Noordelijke en moerassige
Provinciën tot geboorte- en woonplaats
aanwees, op wier uiterste grenzen, te
midden van de golven der Noordzee, nog
ware beschaving en geestontwikkeling
gevonden en aangekweekt wordt; en wij
benijden niet meer de vruchtbaarder
vlakten onzer Zuiderlij ker naburen,
wier vaak geheel onontwikkelde geest
beschaving veeleer ons hartelijk mede
lijden opwekt.. Inderdaad, dit heeft mij
getroffen; en eere zij alle diegenen, wel
ke het aangaat, voor de echt-liberale
wijze, op welke deze hooge aangelegen
heid door hen behandeld wordt!
{slot volgt)
