*Vlolenrestauratie is niet zo kostbaar
en W willen
"jkssubsidie
>or schieten
ALS ER MET SPOED
WORDT DEG0NNEN....
Tweede blad Texelse Courant, vrijdag 26 januari 1973
liUllttlHII.)»
10
jgens de gebruikelijke regeling
t dc gemeente zelf 30% van de
jiratiekosten (dit geld wordt via
ichterdeurtje weer grotendeels van
fjk terugontvangen) en gehoopt
dat de provincie Noordholland
(I00/o zal bijdragen. Er moet dan
Jlechts 10% uit particuliere of an-
5,J)ron komen.
™de Hollandse Molen verwacht men
atstgenoemd bedrag wel op een of
je mi.nier op tafel kan worden ge-
Misschien zijn er mensen op
die iets voor dit doel over heb-
jTenslotte gaat het om een belang-
iouwkundig monument dat nie-
TJÊ uit het landschap zou willen mis-
■flen trekpleister ook voor toeristen.
HVlie argumenten zou het ook te
jByaardigen zijn als een deel van de
IHngst van de toeristenbelasting aan
f>lenrestauratie wordt besteed. Als
ld kan worden uitgegeven aan
gallen en schapenboeten, moet het
kunnen aan deze molen. De ge-
leraad zal er wel voor te porren
^vant daar is er herhaaldelijk op
[drongen, dat de toeristenbelasting
bestemd vo<y „zichtbare voorzie-
b die de toerist aanspreken".
die toeristische betekenis zal nie-
durven twijfelen. Maar ook de
ir-historische betekenis van molen
ijkje in de bovenste verdieping"
molen. Men ziet het wiel met de
Iaraan de wieken zijn bevestigd De
overbrenging van dit gedeelte naar
chamsme onderin de molen is ech-
tstoord, omdat de verticale hoofdas
j,*i\zakt. Bij het wiel vogelwachter
I Boot uit Oost, die met het toezicht
molen is belast.
De molen zou eventueel permanent
bewoond kunnen worden Het meest
waarschijnlijk is dat een vogelwachter
er van tijd tot tijd zijn intrek neemt.
Het toezicht op de molen is overgelaten
aan de Vereniging tot Behoud van Na
tuurmonumenten en wel in de persoon
van vogelwachter Gerrit Boot.
Ocsterbank
Over de nauw met de molen verband
houdende geschiedenis van de droog
legging van Het Noorden, weet de heer
J. A. van der Vlis uit Blaricum ons het
volgende te vertellen
Het lage moerassige land bij de molen
was eens een zandige bank in de Noor-
derwaard, een uitstulping van de Wad
denzee, waar vissers van Oost en Oos
terend oesters (kweekten. In 1875 is deze
uitstulping door een liniaalrechte dijk
afgesloten en ontstond de polder het
Noorden, die zich niet bepaald een goe
de reputatie heeft verworven. Het be
stuur van de 29 Gemeenschappelijk Pol
ders had van Eierland de Noorderwaard
gekocht voor ƒ13.000,en meende
daaraan een koopje te hebben. De 'be
groting vertoonde een jaarlijks over
schot van ƒ12.000,en het betalen van
de koopsom leverde dan ook geen
moeilijkheden op. Pas na tekening van
het contract, zou langzamerhand blij
ken, hoe weinig van een koopje sprake
was: bijna alle gronden waren zandig,
hele stukken waren zandgrond van de
vierde kwaliteit. Omdat de nieuwe pol
der niet alleen zijn eigen water, maar
ook dat van Waalenburg en Eierland
moest opnemen en lozen op Texel-
stroom, was de bouw van een driedelige
sluis noodzakelijk, een kostbaar karwei,
dat handen vol geld heeft gekost. Be
denkt men dat Waalenburg ook het
overtollige water van de oude polder-
tjes ten zuiden van De Koog op moest
nemen, dan wordt duidelijk, welk een
waterbezwaar er in de nieuwe polder
was. Enerzijds was het rendement van
de drooggelegde gronden gering van
bemesting was in die tijd nog nauwe
lijks spraike anderzijds heeft de af
watering door het graven van drie ka
nalen lozend op de nieuwe sluis, grote
bedragen gevorderd.
Ondeskundig voorgelicht hadden dc
Gemeenschappelijke Polders er op ver
trouwd, dat een natuurlijke waterlozing
mogelijk zou zijn. Toen echter een deel
van dc juist drooggevallen polder ver
kaveld was, bleek dat deze grond zó
drassig was, dat het bouwen van een
paar kleine houten molentjes noodzake
lijk was. Toen ook daardoor onvoldoen
de verbetering optrad, besloot het pol
derbestuur een grote vijzelwatermolen
te laten bouwen nabij de sluis. De bouw
van deze molen werd bij een aanbeste-
De molen van het Noorden is een niet
weg te denken element in het landschap
van noordelijk Texel. Er is betrekkelijk
weinig geld nodig om dit monument voor
verval te behoeden. (Foto J. Nauta).
ding gegund aan de aannemer W. de
Jong uit Den Helder voor een bedrag
van ƒ31.090,Bijkomende werken
kostten nog eens ƒ3000,zodat de to
tale kosten ƒ34.090,bedroegen.
Op 17 oktober 1878 werd G. Dekker
Fzn. uit de Wieringerwaard tot mole
naar benoemd op een jaarsalaris van
ƒ150,Hij kreeg toestemming op eigen
kosten bij de molen een woninkje te
bouwen en mocht op het land bij de
molen een geit of schaap laten grazen.
Dit was overeenkomstig het loon enz.
dat b.v. molenaars in de Schermer ont
vingen. De ouderen onder onze lezers
zullen zich herinneren hoe een Floris
Dekker jarenlang molenaar in het Noor
den is geweest: hij was een zoon van de
eerder genoemde. In die tijd werd maar
zelden gesproken over de molen van het
Noorden, algemeen was sprake van ,,de
molen van Floris".
Het is merkwaardig dat ingelanden
van het Noorden jarenlang als molen-
meesters opgetreden zijn. Zij hieven zg.
molengeld, waaraan de overige grond
bezitters van de nu 30 Gemeenschappe
lijke polders niet meebetaalden. Ver
moedelijk waren ze van mening, dat het
Noorden hen reeds méér dan genoeg had
gekost. Daar de hoge kosten van de
drooglegging een direct nadelig verlies
had veroorzaakt van ca. ƒ100.000,
was het bestuur van de Gemeenschap
pelijke Polders genoodzaakt de polder-
lasten tot ƒ5,per ha. te verhogen.
Voor die tijd een zeer hoog bedrag,
dat menige kleine boer in de verdruk
king heeft gebracht. Niet oud-Texel
maar Eierland, dat een kortere zeedijk
te onderhouden kreeg, was de énige
profiteur van de drooglegging. De pol-
derlasten beliepen daar, naar gelang de
kwaliteit van de landerijen 0,75; ƒ1,
of ƒ1,25 per ha.
Geruïneerd
Verschillende ijverige mensen, zowel
uit Eierland als van oud-Texel, gingen
grote schulden aan om in het Noorden
een eigen boerderij te kunnen stichten.
Deze mensen zijn door de onvruchtbare
nieuwe landerijen volkomen geruïneerd.
De meesten hunner zijn het eiland ont
vlucht en naar Amerika uitgeweken. In
die tijd ontstond het fabeltje, dat in het
Noorden boerderijen voor een pond ta
balk te koop waren.
Pas na de grote graancrisis aan het
einde van de 19de eeuw, toen de kunst
mest in gebruik kwam eerst gebruik
te men guano afkomstig uit Chili enz.
kreeg het Noorden kans er boven op te
komen.
redakteur vorige week door de gedeel
telijk verrotte vloer zakte
Draaien
Of de molen ooit weer zijn eigenlijke
taak het wegpompen van water uit
het Noorden kan vervullen, is twij
felachtig. Dat hangt samen met het pol-
derpeil dat tegenwoordig aanmerkelijk
lager is. In de molen bevindt zich een
pompinstallatie, niet meer dc oorspron
kelijke vijzel. Volgens het nu ter tafel
liggende restauratieplan is het niet de
bedoeling daarin verandering te bren
gen. Hoewel molen en pompen na de
restauratie kunnen draaien, zal het
drooghouden van Het Noorden ook in
de toekomst wel overgelaten worden
aan het elektrische gemaal in het on
aanzienlijke gebouwtje vlak bij de mo
len. De molen zal straks regelmatig
draaien (een prachtig gezicht, dat elke
Holland-liefhebber het hart sneller zal
doen kloppen als men iemand kan
vinden, die af en toe eens molenaar wil
spelen, een verantwoordelijk werk
waartoe men zeker enige opleiding moet
hebben gehad.
E restauratie van de molen van
de polder Het Noorden zal geen
bijzonder kostbaar karwei wor-
Bij de Vereniging De Hollandsche
n, sinds enkele jaren eigenaresse,
t men becijferd dat restauratie van
molentechnische deel ongeveer
000,gaat kosten, terwijl met
opknappen van het interieur
000,gemoeid zal zijn. Het be
llier een vereenvoudigd restaura-
- an, gemaakt door architect A. J.
[oning uit Hoofddorp, technisch
;eur van de Vereniging De Hol-
>che Molen. Het eerder gemaakte
was zo kostbaar, dat het niet als
jare kaart kon worden beschouwd.
;stauratie kan men recht doen gel-
g£op een rijkssubsidie van 50%. We
ll de toestand van 's lands finan-
zal dit geld op zijn vroegst echter
in 1976 beschikbaar worden ge-
Zo lang kan de restauratie niet
iten. De Vereniging heeft de ge-
ite daarom verzocht de bijdrage
iet rijk vóór te financieren. B. en
hebben inmiddels laten weten
:oe in beginsel bereid te zijn, maar
noet er wel eerst een door het rijk
gekeurde, gespecificeerde kosten-
3 ng worden overgelegd. Daarop is
et wachten.
en directe omgeving is groot. De wate
ren jond de molen zijn deels van na
tuurlijke oorsprong (oude slenken) en
deels aangelegd. Wat het laatste be
treft kan van een unieke situatie wor
den gesproken, want de molen is voor
zien van een boezem die rechtstreeks,
via een sluis, loost op zee. Architect De
Koning vertelde ons dat zoiets nergens
meer in Nederland wordt aangetroffen.
Jonge molen
De molen van Het Noorden is nog
geen honderd jaar oud. Voor een molen
is dat piepjong. De staat waarin het
houtwerk zich bevindt, is dan ook be
slist niet alarmerend. Het onderhoud
heeft de afgelopen tientallen jaren te
wensen overgelaten, waardoor het uit
wendige aan een opknapbeurt toe is.
Verder is de verticale hoofdas verzakt,
waardoor de molen niet meer kan
draaien. Bij de orkaan van 13 novem
ber is een stuk van het hekwerk van
een der wieken verdwenen en zijn ga
ten ontstaan in de kap en in een acht
kant. Voor molenbouwer Poland uit
Heerhugowaard zal het opknappen van
de molen een routinekarwei worden, als
tenminste niet te lang wordt gewacht.
Dat ook het interieur van de molen toe
is aan een vernieuwing, moge blijken
uit het feit, dat de echtgenote van uw
