Bergeenden zijn
slordige ouders
VOGELS
wel en wee
H. Veld huis 25 jaar onderwijzer °p 14 J"1,1, zw^mto^ht
bij C.V.O.-school
groen-zwart
Vrachtauto reed
personenauto's klem
VERVOLG VAN PAG. 1
Poging tot revolutie...
Frontale botsing
Den Helder - Texel
Stukken van ontplofte
straaljager gevonden
Zeer zware schade
bij botsing
Weggelopen
Lammerenmarkt
- - - «5^
tepasaeai;
door Andri J. Binsbergen
Jonge ondernemers
J J Den Helder- lexe
Maandag vierde de CVO-school aan de
Wilhelminalaan te Den Burg feest. Het
hoofd, de heer H. Veldhuis, was vijfen
twintig jaar aan de school verbonden.
Om half tien, toen de heer Veldhuis het
schoolgebouw binnenging werd hij tot
zijn verrassing opgewacht door een ere
haag van kinderen. Hem werd een werk
van Blok van den Velden aangeboden.
Daarna was het de hele dag feest. Eerst
werden dia's vertoond, en 's middags
was er kermis op het grasveld achter de
school. De evenementen waren, geheel
buiten medeweten van de heer Veldhuis,
georganiseerd door de zesde klas en de
leerkrachten.
Voor de heer Veldhuis naar Texel
kwam was hij eerst tien jaar onderwij
zer te Kampen en daarna één jaar te
Genemuiden. Het zeer rechtzinnige
christendom dat daar heerste deed hem
naar een andere werkkring .omzien. Op
het wat gemoedelijker Texel voelde hij
zich meteen thuis.
In de onderwijsopvatting van de heer
Veldhuis heeft ieder kind een volstrekt
eigen persoonlijkheid, die de onderwij
zer behoort te eerbiedigen. Het iets wil
len opdringen is naar zijn mening
uit den boze. Over dit uitgangs
punt heeft hij vaak heftige discussies
gehad met anderen die in het onderwijs
werkzaam zijn.
De protestants-christelijke overtui-
Maandagmiddag om vijf uur zag de
besturder van een vrachtauto van de
gemeente een Fiat en een Daf slinge
rend voor zich uit rijden over de Stolp-
weg in de richting Den Hoorn. Hij ver
trouwde de zaak niet, haalde de Fiat
en de Daf in, en zette zijn voertuig ver
volgens zo op de weg, dat de personen
auto's er niet meer door konden. Deze
reageerden niet snel genoeg om een
aanrijding te kunnen voorkomen. De
chauffeurs van de beide auto's, 19-ja-
rige inwoners van Ede en Veenendaal,
werd een bloedproef afgenomen. De uit
slag daarvan is nog niet bekend.
aarzelende schreden de onttroonde
volksknechters. Achter hen, met gevel
de wapenen, de voorhoede der opstandi-
gen, de kleine kern die voorlopig na
mens en ten bate van de arme massa de
macht in handen wilde nemen. Daar
achter het uitzinnige volk, dat door de
bijna wonderbaarlijke bieruitdeling al
bijna geloofde dat nu op slag alle ellen
de voorbij zou zijn, dat de loutere aan
wezigheid van een gezag uit hun eigen
kring het voedsel in overvloed zou doen
toestromen.
Een kreet van ontzetting ging door de
menigte toen plotseling de huursoldaten
van de keizer uit een hinderlaag te
voorschijn sprongen, en bloedig hand
gemeen raakten met de bevrijders. De
zen, door ontreddering bevangen, stel
den zich slordig teweer en lieten na de
gehate magistraten te gijzelen tot het
eigen lijfsbehoud of ze te kelen tot dat
van de rest van het volk.
Overmacht
Tegen het betere wapentuig van de
landsknechten konden zij niet op, en na
verloop van zeer korte tijd waren zij
ontwapend. Op hun beurt geboeid wer
den zij naar het schoutshuis gevoerd en
in de kerkers geworpen.
De schout, met grotere hooghartigheid
dan ooit, hield terstond na zijn ontzet
een redevoering vanaf het bordes van
het schoutshuis. Verachtelijk neerziend
op de samengestroomde menigte pau
pers die allang niet meer dorsten zich
teweer te stellen, kondigde hij strenge
maatregelen aan.
Donderdag, als 't volk van Oosterend
zijn vijfjaarlijkse feesten begint, zal de
overheid toeslaan. Texel gaat een tijd
van kommer tegemoet.
De heer Veldhuis in de rij voor de
waarzegster
ging speelt bij de heer Veldhuis een
centrale rol. In de godsdienstles, die
wordt gegeven in de vorm van klassege-
sprekken, probeert hij zijn opvatting
over de direkte samenhang van geloof,
gebed en menselijke verantwoordelijk
heid tegenover anderen over te dragen.
Maar ook in zijn vrije tijd laat dit hem
niet los. Hij heeft een uitvoerige studie
van de theologie gemaakt. Ook preekt
hij regelmatig in de hervormde kerk.
Behalve de theologie heeft ook de filo
sofie de aandacht van de heer Veld
huis.
Geholpen door het schitterende weer
werd de kermis een groot succes. Met
bussenwerpen, roulette, koekhappen,
pijltjes gooien enz. hadden leerlingen en
onderwijzers de grootste pret. De heer
Veldhuis liet zich door een jeugdige
waarzegster, toegerust met een op een
plafonière gelijkende kristallen bol, de
toekomst voorspellen. Hem werd nog
ruime tijd van leven gegeven: 105 jaar
zou hij worden, maar dan was het ook
onherroepelijk afgelopen. De dag na zijn
verjaardag zou hij sterven.
Het ziet er dus naar uit dat Texel nog
geruime tijd plezier kanhebben van
deze beminnelijke onderwijsman.
Maandagavond om half negen reed
een Volkswagenbusje met Amsterdam
se recreanten over de Bosrandweg in de
richting van De Koog. Van de andere
kant kwam een Volkswagen-variant van
een Duitse toerist met vrij grote snel
heid aangestoven De Duitser kon zijn
auto in een rechterbocht niet helemaal
op de rechterweghelft houden, en klapte
daardoor op het busje. Er vielen enkele
lichtgewonden, van wie er één door een
arts moest worden geholpen. Er ont
stond grote scnade.
Als het weer het toelaat zullen zater
dag 14 juli om kwart voor een in de
middag dertig zwemmers zich van de
dijk te Den Helder in het zilte nat van
het Marsdiep storten en zee kiezen,
richting Texel. Geholpen door de laatste
ebstroom zullen ze snel een heel eind uit
de kust zijn, waarna ze, geholpen door
de invallende vloed even spoedig Texels
uiterste zuidpunt zullen kunnen berei
ken.
Organisator C. van Es, trainer van de
zwem- en poloclub TX 71 vertelde ons
dat het hier gaat om een zuivere pres
tatietocht. Een wedstrijdelement komt
er niet bij te pas. De dertig zijn ver
deeld in 6 groepen van 5, die elk een
volgboot krijgen. De groepen zijn zo
geselecteerd dat de leden allen onge
veer even snel zullen zwemmen. De bo
ten worden bemand door leden van de
reddingbrigades van Den Helder en
Heerhugotvaard.
Ook in vorige jaren werd de tocht ge
houden, maar toen gebeurde dat veel
minder spectaculair. Er deden slechts
ongeveer vijftien mensen aan mee en
er werd geen publiciteit aan gegeven.
Dit jaar wilde men het eens wat opval
lender aanpakken. Om het evenement
toch nog een zekere intimiteit te geven
werd het aantal deelnemers beperkt tot
30, waaronder een aantal Texelaars
Brokstukken van de Phantom-straal-
jager van de Engelse luchtmacht, die
vorige week boven de Waddenzee ont
plofte, blijken op grote afstand van de
plaats des onheils te zijn neergekomen.
De heer C. Ellen vond maandag op het
wad, vlak onder de Texelse kust, twee
stukken aluminium. Een ervan bevatte
het opschrift ,,No push" en verder wat
figuurtjes. Voor de heer Ellen, die ter
gelegenheid van de manifestatie „Oos
terend Present" een expositie van aan
spoelsels inricht is deze vondst een ac
tuele meevaller.
Vrijdag werd door de politie een jon
geman aangehouden die was ontsnapt
uit een jongenstehuis te Drachten. Er
was een verzoek tot opsporing, aanhou-
Op de gisteren gehouden lammeren-
markt werden 123 lammeren aange
voerd. De prijzen lagen tussen ƒ135,
en ƒ155,—.
Om 19.45 uur zondagavond deed zich
op het kruispunt Pontweg-Elemert-
Hoornderweg bij Den Burg een aanrij
ding voor waarbij twee auto's werden
vernield maar waarbij wonder boven
wonder niemand ernstig werd gewond.
Uit de Elemert kwam een Volkswagen
mét vier jeugdige Duitsers die op weg
waren naar de camping „Loodsmans
duin" en dus de Pontweg wilden krui
sen om de Hoornderweg op te rijden.
De chauffeur meende op een voorrangs-
weg te rijden en gaf daarom geen voor
rang aan een van links komende Mer
cedes, een Texelse taxi met totaal vijf
inzittenden. De botsing kwam hard aan.
De Volkswagen was total loss; de Mer
cedes waarschijnlijk ook. De vier inzit
tenden van de VW werden licht gewond
en konden na doktersbehandeling naar
de camping worden gebracht. Ook de
blessures van de taxipassagiers waren
niet ernstig. Op de foto, genomen enkele
minuten na de botsing, de beide ver
nielde auto's met de inzittenden die al
ien met de schrik vrijkwamen.
■ji til
fes»
w~ -
gepiep horen, het wijfje roept een
achtig ak-ak-ak-ak.
gans-
In deze tijd van het jaar zien we weer
overal de bergeendenmoeders met hnu
donsjongen. Vaak zijn dat er maar een
paar, want van de 7 tot 12 jongen die er
uit één legsel kruipen, blijven er al heel
gauw weinig over. De bergeenden die in
het duin in de konijneholen broeden
trekken met hun kleine donsjongen
dwars over het eiland naar de Wadden-
kust, omdat daar de beste voedselplaat
sen liggen. Bij onraad gaat de oude eend
vaak aan de haal, de jongen rennen ver
der, raken verspreid, worden nogal eens
gegrepen door een meeuw of kraai en
worden later niet altijd door de oude
teruggevonden. Zitten ze eenmaal op het
wad, dan gaat het beter. Als ze dan te
ver van hun moeder verwijderd raken,
sluiten ze zich makkelijk aan bij andere
families, zodat je soms grote troepen
jongen ziet bij één moeder-bergeend.
Dat is echt eends, die slordigheid, maar
bergeenden en eidereenden maken het
het bontst.
Het gebeurt nogal eens dat jonge
bergeendjes, die tijdens hun tocht naar
de kust door hun op de vlucht geslagen
moeder tijdelijk aan hun lot zijn over
gelaten, door mensen worden gevonden.
Die nemen deze zachte donsballetjes, die
heel grappig zwart-wit getekend zijn,
uit medelijden mee en brengen ze naar
het museum, op proberen zelf deze die
ren groot te brengen. In verband hier
mee een goede raad: ten eerste nooit
naar een familie bergeenden toe lopen.
De dieren raken daardoor in paniek en
raken verspreid en daardoor elkaar
kwijt. Ten tweede niet direkt meenemen
als u jonge bergeenden ergens „verla
ten" aantreft. Pas als u er absoluut ze
ker van bent, dat ze hun moeder kwijt
zijn, meenemen, maar niet zelf verzor
gen omdat dat erg moeilijk is. Vraag lie
ver advies aan het Texels Museum, daar
heeft men meer met dat bijltje gehakt.
Zoals ik al zei, broedt de bergeend in
konijnenholen. Soms ook wel in andere
gaten of kunstmatige holen (een inge
graven melkbus bijv.). Die voorkeur
voor konijnenholen en het feit dat de
Waddenzeekust het beste voedselgebied
is voor bergeenden ze eten voorna
melijk dierlijk voedsel houdt al in,
dat ze op de Waddeneilanden het meest
voorkomen. Hier en daar broeden ze ook
in het binnenland, o.a. aan de kust van
het IJsselmeer. Merkwaardig is dat de
bergeend in Europa vrijwel uitsluitend
aan de kust broedt, maar in Azië ook
in het binnenland voorkomt.
Brandeend
Door de Duitsers wordt de bergeend
Brandente genoemd, maar óok wel
Brandgans. Verwarrend, want wat wij
een Brandgans noemen is een echte
gans, een heel andere vogel dan de in
derdaad wel wat gansachtige bergeend.
De bergeend is een opvallende vogel,
bont gekleurd, met veel wit en een
roodbruine band over de borst, rode
snavel en poten. Het mannetje, dat gro
ter is (iets wat bij veel eenden het geval
is) heeft een grote knobbel op de snavel-
wortel, het wijfje mist die. Ook het ge
luid van de twee is verschillend, het
manntje laat een eigenaardig fluitend
Algemeen op Texel
Op Texel is de bergeend een algemene
broedvogel met enkele honderden pa
ren. Dat is niet altijd het geval geweest.
Aan het eind van de vorige eeuw iwas
de bergeend zelfs zeldzaam op ons ei
land ten gevolge van het overmatig ver
zamelen van eieren, die naar de over
kant werden verkocht om uitgebroed te
worden. De eenden werden dan ver
kocht als parkeenden. Voor een ei kreeg
men een dubbeltje, wat toendertijd een
aardig zakcentje was. Ook nu nog wor
den jonge bergeenden wel, maar dan
illegaal, gevangen. Je ziet dan ook in
veel parken en stadssingels tegenwoor
dig bergeenden. Op grond van de Jacht
wet kan hiertegen niet veel gedaan
worden, omdat „wild" dat in gevangen
schap verkeert niet meer als „wild"
wordt beschouwd, om het even heel
simplistisch uit te drukken. Het vangen
is natuurlijk verboden, maar als ze een
maal een tijdje in gevangenschap verke
ren „kraait geen haan er meer naar".
Daarnaast worden er ook wel bergeen
den gekweekt.
Zwerfvogels
In de winter trekken veel vogels weg,
maar een echte trekvogel is de bergeend
toch niet, meer een zwerfvogel. Wel
vindt er trek plaats naar ruigebieden,
waar tienduizenden vogels de rui door
maken, tijdens welke periode het vlieg-
vermogen nihil is. Zo'n groot ruigebied
is het Grosse Knechtsand in de Elbe-
monding jn Duitsland Daar trekt het
grootste deel van de Westeuropese po
pulatie van bergeenden naar toe. In
1954 zijn op het Knechtsand naar
schatting 40.000 - 70.000 bergeenden om
gekomen als gevolg van proefbombar-
dementen. Niet doordat ze direkt ge
troffen werden, maar door de geluids
golven die de angstig onderduikende
eenden doodden. De stand heeft van die
massale sterfte te lijden gehad, maar
herstelde zich daarna snel.
De bergeend is een van de meest ka
rakteristieke vogels van Texel, een vo
gel die je overal op het eiland kunt te
genkomen en die door zijn kleurig voor
komen zeker bijdraagt aan de schoon
heid van het Gouwe Boltje.
De Jonge Ondernemers hebben
prachtig plan ontworpen. Zij willen zo v
mogelijk recreanten onderbrengen
fraai aangelegde, zeer natuurlijk aando
de parken. In woonzones, waar nerg-
meer dan twintig goed gebouwde val;
tiehuisjes per hectare zullen staan, zu>'
de recreanten een belangrijk deel van
behoeften kunnen verwezenlijken, en vi
de overige vakantievreugde zullen
andere voorzieningen zijn lommerrijke
nes voor lome vermaken op bloedwji
dagen, frisse speelweiden voor heil
uitingen van plezier, waterpartijen o
te visen of om bij te dommelen, een 6
vermaakcentrum waar men kan gaan d
sen of anderszins gebruik maken van
vele gelegenheden om zich te vermei
die de horeca biedt.
Temidden van deze overvloed aan
ne rijkdommen zullen de recreanten
minder de behoefte voelen om de „ei
natuur te bezoeken Men kan dat bel
ren, omdat de kennis van de broze
wichten beperkt zal blijven tot een gi
aantal zeer belangstellendenMen /can|
ook verheugd over zijn, omdat de
kwetsbare gebieden door het sterk
men van het aantal bezoekers de Ij
zullen hebben hun waarde te behoud
terwijl anderzijds de recreanten volop
len kunnen genieten van misschien mi
bijzondere, maar toch zeker zeer au 1
tieke natuur-omstandigheden. H<
landschappen, waarvoor zich nu miln
mités inzetten, zijn niet bewust zo gem
door mensenhandMen denke aan
buitengewoon fraaie en biologisch w
devolle buitenplaatsen aan de Utred
Vecht, of gewoon maar aan het
vogelleven in het (zeer recente) Am
damse Bos De handekenskruiden en
rondbladig wintergroen zullen
twijfel in de nieuwe parken met wil
groeien, maar wie zal daarover kei
temidden van de witte schermen van
zevenblad en het uitbundig tieren van
kleefkruid7
Tegenover de huidige praktijk van|
overnachtingsterreinwaar de recrea
overdag wel uit móeten vluchten oirl
ders hun heil te zoeken (en dat vrjf
zonder slechtweervoorzieningen) b/edillO.I
plan van de jonge ondernemers
voordelen. Toch rijzen bij het lezen
het rapport (dat overigens wordt
moeilijkt doordat het stuk wat ongeh
is gesteld) wat vraagtekens. Het ma
model wordt m sommige passages ai
prezen als atelrnatief voor de besté
vormen, terwijl elders wordt gespn
van aanvulling. Nu zijn dat verschilI
dingen Alternatief voor het bests
zou de indruk kunnen wekken, dat|
jonge ondernemers alle bestaande tui
lowterreinen zouden willen herinrn
Dat lijkt in de praktijk een beetje
Het zal dus wel uitsluitend om aam
gaan Een betere aanvulling dan wat
in gemeentelijke kringen wordt gt
maar in ieder geval een forse uitbi
van het aantal toeristische slaappil
met alle gevolgen van dien De n
ten, die straks op de terreinen nieuwe)
zitten, zullen de Texelse natuur métj
zwaar belasten als de mensen, die
bestaande overnachtingsterremen
aangewezen, maar het wil erbij ons
dat Texel daardoor gered kan w
Vooral omdat de terreinen in de
plannen nog heel wat meer mensen
nen opvangen. En denk eens aan de
pen, waar steeds meer Texelaars
graantje van het toerisme meepikken
te gaan verhuren aan mensen die in|
sterker mate dan bij de traditionele
nachtingsterreinen op de Texelse rl
zijn aangewezenm Dat is niet plan1
geregeld en kan dus ongebreideld
gaan Tenzij het verhuren van gei
leerde huizen of het verstrekken
logies en ontbijt aan een gemeei
vergunning wordt gebonden, net a®an d.
geven van kampeergelegenheid Waawnpij
we willen zeggen, dat het plan vanr
longe ondernemers de eventuele
gang van Texel kan vertragen maar
tegenhouden.
Vroeg of laat zullen we toch
stoppen, door het nemen van veel
maatregelen dan ophouden met het
van uitbreidingsplannen. Is het n/ell
hoogste tijd de gevolgen van zo'n
reuze maatregel eens nauwkeurig t:|
derzoeken, zodat we weten waarov
G
1 1
2. J\
3. E
4 E
5. E
6. E
|7 E
\Z,h
9. E
Vc
|hed<
14.
Eve
praten als dat onvermijdelijke bes/uitliet.
slotte valt
Nog een kleinigheid: met zo j
is de wijze waarop de Grontmij «I
uitwerking van de ideeën van def
Ondernemers heeft willen aansluitej
de traditionele bouwvormen van
Men wil zomerhuizen in stolp- ot boe'J|
bouwen en deze omringen door twA
len. Dit nu is pure kitsch. De vorm j
niet alleen losgemaakt van de mhot
functie die 't gebouw had en die /tfj
deze vorm noodzaakte), de /osge/^
en nagebouwde vorm wordt ook nogI
opgestopt met een inhóud, die erf
iets mee te maken heeft gehadJ
luxueuze verblijf van twmtigste-a
massa-recreanaten
Het mooie van schapenboeten A|
Texelse landschap is dat ze nu /u#l
staan (en met elders, en vooral ntim
bij elkaar). Verspreid over het landj
hun ruggen gebogen tegen de
storm, staan zij in de heuvels nac
lijk alleen.
Zulke dingen op een rijtje te zei1
een recreatiepark, en er foeristenj
laten wonen, dat staat gelijk met r
sluiten van een leeuw in een honden
hem te voeden met een lintwurm.
Maar toch: .Texel, een eilandJ
recreatie" is een van meest dooi
bijdragen die tot dusver aan de (M
over de toekomst van Texel zijn ge&|
In s
leest,
:huld
jllende
Met
werl
igen.
ieend<
[erwor
iarbij
tails,
