Een bos vol koninkjes
VOGELS
wel en wee
Goed voor milieu en
economie
Als u het niet meer weet...(V
Inzamelen van oud papier
door Andri J. Binsbergen
W©WT.2i
Kleuterklas voor twee ton
v el
KRUISWOORDPUZZEL
EL
In deze tijd van het jaar kun je overal
in het bos de goudhaantjes horen, die
in de dennen en sparren hun voedsel
bijeenscharrelen. Het goudhaantje is
Europa's kleinste vogelsoort. Van sna-
velpunt tot staarteinde meet hij slechts
9 cm, wat langer lijkt dan het is. Het
gewicht van een goudhaantje is slechts
5 a 6 gram, maar als in de herfst enor
me horden van deze kleine vogeltjes
vanuit Skandinavië ons land binnenval
len vaak letterlijk, van uitputting
wegen veel vogels niet meer dan 4 gram.
Ongelooflijk weinig.
De latijnse naam van het goudhaan
tje, dat direikt te herkennen valt aan z'n
geringe formaat en z'n goudgele kruin,
is Regulus regulus, wat zoveel als ko
ninkje betekent (de herhaling duidt er
op dat het de gewone" soort betreft).
In veel talen heeft de soort een verge
lijkbare naam. Zo heet hij in het Frans
Roitelet ihuppé en dn het Deens fugle-
konge. Maar in ons land wordt hij heel
prozaïsch haantje genoemd. Misschien
omdat de haan koning kraait?
Iel geluid
Het geluid van het goudhaantje doet
weinig „haans" aan. De zang. die de
mannetjes in het voorjaar uitkraaien
is een sissend hoog op en neergaand ge
luid, eindigend met een kort tierelan
tijntje. Het is zo iel en hoog, zo weinig
verdragend, dat veel mensen het niet
kunnen waarnemen. Het geluid dat de
vogels in deze tijd van het jaar ten ge
hore brengen en dat ze overigens bij
na voortdurend maken is een ken
merkend siesiesie. Men kan het nu in 't
winterhalfjaar overal in de Dennen ho-
Broedt op Texel
Hoewel er bij mijn weten (en volgens
„De vogels van Texel") nooit een nest
van het goudhaantje op Texel gevonden
is, is het wel zeker dat deze vogelsoort
op ons eiland broedt. Verscheidene ma
len zijn oude vogels met pas uitgevlogen
jongen waargenomen, terwijl op ver
schillende plaatsen in het bos elk jaar
zingende mannetjes in het voorjaar zijn
gehoord. Zo zag dk zelf al in 1951 een
paartje goudhaantjes met jongen. Vol
gens „De Vogels van Texel" bedraagt
het aantal broedparen op het eiland 2
of 3. maar dat lijkt mij veel te laag ge
schat. Om de zang van de mannetjes in
het begin van het broedseizoen (wat een
aanduiding van broeden kan zijn, maar
het kan ook een late trekker zijn) waar
te nemen, moet je erg dicht bij de zan
ger staan. Bovendien is het zo hoog, zo
als ik al zei, dat velen het niet kunnen
horen. De nesten hangen verborgen in
de ver overhangende takken van liefst
flinke sparrebomen. Over de broedbio-
logie valt weinig bijzonders te vertellen,
want net als bij alle andere zangvogels,
met uitzondering van de kraaiachtigen
(dat zijn ook zangvogels), is de broed-
duur plm. 14 dagen (of iets minder) en
vliegen de jongen na nog eens 14 dagen
uit. Er wordt twee keer gebroed op 8
tot 11 eieren, die geelachtig zijn met
donker-geelgrijze wolkjes. Het nest
wordt gebouwd van mos en ander plan-
temateriaal, met een voering van veer
tjes.
Kroontje
Het onderscheid tussen het mannetje
en het wijfje van het goudhaantje is de
kleur van het kroontje: bij de eerste
oranjegeel, bij de tweede meer licht-
geel. De jongen hebben geen gele kuif
maar zijn toch direkt te herkennen aan
hun formaat en aan het groenachtige
verenkleed en de twee witte bandjes op
de vleugels.
Er is nog een naast familielid van het
goudhaantje, dat hier ook wel op de
trek wordt gezien, maar zelden over
wintert. Dat is het vuurgoudhaantje.
Net zo groot als het gewone goudhaan
tje. Het belangrijkste kenmerk van dit
vogeltje is een witte streep boven het
oog. Hij roept net als het gewone goud
haantje, maar iets scherper (alleen voor
een geoefend oor te onderscheiden). De
zang echter is heel anders, veel luider
ook, ni. een aanzwellend sisisisisis. In
het voorjaar zingen ze wel op de trek,
en overigens broedt het vuurgoudhaan
tje in het zuiden en oosten van ons
land.
Trek
In de herfst kan het overal in het
duin en in de Dennen krioelen van' de
goudhaantjes. Die zijn afkomstig uit het
hoge noorden en hebben vaak in verras
send korte tijd de afstand naar ons ei
land afgelegd. Een groot gedeelte van de
reis gaat over zee en het is geen wonder
dat dan, vooral bij plotselinge weersom-
slag, veel vogels het niet halen. Bij veel
zangvogels is de sterfte enorm als ze
tijdens de trék .plotseling met slecht
weer te maken hebben Na op Texel
weer op krachten te zijn gekomen, gaat
voor een .groot deel van de goudhaantjes
de reis nog verder, maar meestal niet
verder dan tot Zuid-Frankrijk. Veel
goudhaantjes overwinteren ook in de
Skandinavische landen zelf.
Net voor de kerstdagen las ik in de
Texelse Courant dat er voor een kleu
terklas in Den Hoorn ƒ200 000,be
groot was en dat daartegen zowaar enig
protest was in de Raad. En als leek
denk je dan, wat moet dat voor een pa
leisje worden, want voor de helft koop
je aan de overkant nog een héél nieuw
bouw huis met 5 kamers, centrale ver
warming en garage. Nog erger wordt
het, als je dan 3 dagen later in de Nij
meegse Courant het volgende artikeltje
leest:
„NIJMEGEN Twee kleuter
scholen in Dukenburg zullen met
een 'klas worden uitgebreid; het zijn
de prot.-chr. kleuterschool Weezen-
hof 8102 die er een derde klas bij
krijgt, en de r.-k. kleuterschool Al-
denhof 6201 waarvoor een vijfde
klas op stapel staat. De kosten die
hiermee gepaard gaan zijn 17.250
gulden voor elke school. De scholen
hebben respectievelijk 72 en 144
kleuters onder hun hoede".
Als Texelse belastingbetaler vind ik
dat het minste wat je mag verlangen
is, dat er eens een zéér duidelijke toe
lichting van Gemeentewege gegeven
wordt, waérom zo'n kleuterklasje op
Texel niet 'alleen iets duurder moet zijn
als aan de overkant, maar zelfs 11 x zo
duur en evenveel moet kosten, als 2
complete luxe woningen tezamen.
R. Kamstra,
„De Zilvermeeuw"
De Koog
De man die met een zorgelijk gezicht de bekende envelop met het opschrift
„aanslagbiljet" openmaakt, zal nauwelijks vermoeden dat die envelop gedeelte
lijk is gemaakt van het damesblad dat zijn vrouw elke week leest.
Maar ook wie een giro-envelop ontvangt met de prettige mededeling dat zijn
salaris weer gestort is, heeft kans dat zijn ochtendblad gebruikt is om die enve
lop te fabriceren.
Dit zijn twee voorbeelden van de talloze die er te geven zouden zijn van pa-
pierprodukten, die gedeeltelijk gemaakt zijn van het zg. papierafval. Geen
wonder dat de Nederlandse papierindustrie „schreeuwt" om oud papier. Van
de totale hoeveelheid grondstof die er in ons land per jaar gebruikt wordt voor
papierfabricage, bestaat ruim 40% uit oud papier. De aangeboden hoeveelheid
oud papier is echter nog lang niet genoeg. Een fors deel van deze grondstof
gaat via de vuilnisman nog de verbrandingsoven in, waarmee eigenlijk nutte
loos energie wordt verspild en een belangrijke grondstof verloren gaat. Nog
erger is dat de Nederlanders gezamenlijk zo'n 3 miljoen kilo zg. zwerfvuil over
ons land uitstrooien. Men hoeft zijn ogen nauwelijks de kost te geven, om vooral
op recreatieplaatsen te zien, dat milieubescherming nog veelal alleen met de
mond wordt beleden. En ook dat zwerfvuil is voor een belangrijk deel papier.
voldoen, moet er grondstof zijn voor de
produktie. De traditionele ihoutleveran-
ciers of cellulose-produkten hebben
weliswaar de politiek om het hout dat
ze kappen weer door aanplant te ver
vangen, maar de prognoses geven bij
het stijgende .papierverbruik aan, dat
over 20 jaar een houttekort niet is uit
gesloten. Daarom is het hergebruik van
papier belangrijk. Een ander punt is het
transport. Dat wordt met de dag duur
der".
Wat is de oorzaak van de zo sterk
gestegen vraag naar papier-afval? De
heer J. H. B Sinnige, produktmanager
van de Koninklijke Papierfabrieken van
Gelder Zoonen, in Amsterdam zegt: „De
vraag mar papier is enorm gestegen.
Die vraag loopt vrijwel parallel aan ons
bruto nationaal produkt. Die stijging
wordt veroorzaakt door de toename en
de ontwikkelingsgraad van de bevol
king, maar ook door het grotere ge
bruik van papier voor het doorgeven
en bewaren van informatie (ponskaar
ten, kettingformulieren, girobiljetten).
Toch is er een tendens merkbaar, die er
op wijst dat de bevolking meer milieu
besef krijgt en daardoor meer papier
gaat gebruiken. Dat papier afbreekbaar
ds en milieuvriendelijk, heeft daar veel
toe bijgedragen. De kringloop van
oud papier nieuw maken is een mes
dat aan twee kanten snijdt. Het levert
enerzijds grondstof op voor de industrie,
maar betekent anderzijds een belangrij
ke bijdrage tot de milieubescherming,
een vermindering van het aantal papier
en karton in het huisvuil en tenslotte
een energiebesparing".
Papieren zak in opmars
J. Bramson is direkteur-eigenaar van
onder meer een fabriek in Amersfoort
van papieren draagtassen dn alle maten
en vormen. Als hij over papier spreekt
weet hij waarover hij praat. Naast het
besturen van zijn fabriek zit hij odk in
het bestuur van verschillende organisa
ties uit de papierwereld. Herhaaldelijk
gaat hij naar het buitenland om de toe
stand daar te bestuderen.
„Kijk",zegt hij, ,vper hoofd van de be
volking verbruiken wij vrij veel papier.
De campagne om de bevolking meer be
wust te maken van oud papier moet sla
gen, want om aan de stijgende vraag te
Het papieren dorp
Niet zo ver van „Het Dorp", ligt het
„papieren dorp", namelijk Eerbeek. De
vele heldere beken, die zowel voor
schoon water als voor „aandrijving"
van de papiermolens konden zorgen,
maakten het van oudsher tot een gelief
de vestigingsplaats voor papierfabri
kanten. Eén van de vijf grote Eerkeekse
papierindustrieën is de fabriek „Col-
denhove", gespecialiseerd in fabrikage
en levering van het zg. cahierpapier
'(leen glad kaf ton) voor alle mogelijke
doeleinden (bakjes voor aardbeien en
champignons), maar ook van hut zg.
,ykraft" papier waar enveloppen, etc.,
van gemaakt worden. Als er ergens
sprake is van „kringloop", dan is het
wel bij de fabriek „Coldenhove". Pa
pier wordt er in eigen bedrijf vervaar
digd, maar de eigen papierproduktie
kan maar nauwelijks aan de vraag van
het papderverwerkende bedrijfsdeel vol
doen. Soms moet er papier bij anderen
worden gekocht. Toch liggen op de op-
slagterreinen gigantische bergen oud
papier in alle mogelijke kleuren, gesor
teerd en in balen geperst, te wachten
tot er pulp van wordt gemaakt.
W. A. Sanders, hoofd inkoop en pro
duktie bij „Coldenhove"; „Ons eindpro-
dukt maakt dat we wél 60% van de
grondstof aan oud papier verwerken.
Dat is bijna 20% meer dan het landelijk
gemiddelde. Het publiek denkt wel eens
dat we het als fabrikant zo makkelijk
hebben om van oud papier nieuw te ma
ken. Niets ds minder waar. Het tot pulp
maken van de oude vezels is inderdaad
niet zo'n probleem, maar dan begint het
reinigen. Drukinkten moeten verwij
derd worden l(jhet zg. de inking proces).
Ook metaal bijvoorbeeld, dat er met
magneten uitgehaald moet worden.
Kortom alles wat geen papiervezel is,
wordt verwijderd. Wij gebruiken hoofd
zakelijk papierafval van grote instellin
gen en van bijtv. grote drukkerijen,
maar er zijn andere fabrieken, die pa
pierafval van de consument gebruiken".
„Het komen tot een kringloop van pa
pier is een zaak met zeer veel kanten",
aldus drs J. E. G. Ie Jeune, secretaris
van de Vereniging van Nederlandse Pa
pierenzaken Fabrikanten. „Voor er oud
papier is", zo stelt (hij, „moet er eerst
nieuw papier zijn en in de relatie pa
pier en milieu 'is vooral de „verpakking"
belangrijk".
Per jaar wordt er in Nederland
30.000 ton papier verbruikt voor de pro
duktie van papieren zakken die in ve
lerlei soorten en maten worden ge
bruikt voor het verpakken van allerlei
artikelen. In dit tonnage zijn begrepen
zo'n 25 miljoen papieren draagtassen die
per jaar door Nederlandse handen gaan.
In onze consumptiemaatschappij neemt
de behoefte aan verpakkingsmateriaal
toe. Papier speelt hierbij een zeer be
langrijke rol. Van dit verpakkingspa
pier komt echter slechts een relatief
klein percentage als oud papier terug
omdat het merendeel door de huisvrouw
in het normale huisvuil wordt afge
voerd. In feite is dat een onnodige ver-
VÜling. De tijd lijkt rijp om in Neder
land de papieren ttiuisvuilzak te introdu
ceren met het specifieke doel het pa
pierafval te selecteren van het andere
huisvuil. Grote papieren blokbodem-
zakken (waterafstotend) die ook in
Zweden, Duitsland, Zwitserland en En
geland voor dit doel worden gebruikt,
zijn hiervoor beschikbaar. De afvoer
van dit in papieren zakken verpakte
papierafval behoeft geen probleem te
zijn gezien de verzamelakties die thans
reeGo overal worden gevoerd door scho
len en ver migir gen. Op deze relatief
eenvoudige wijze zou de grondstof „oud
papier" in belangrijk grotere hoeveel
heden beschikbaar kunnen komen. Dat
een dergelijke aktde bovendien grote
educatieve waarde heeft voor de be
wustwording van de problemen rond
het milieu spreekt voor zich.
Het ging allemaal zo lekker. Een
nieuwe woning toegewezen en toen
konden ze trouwen. Ja, ze hadden ge
spaard, maar het viel allemaal wel te
gen, zo duur het allemaal was. Maar
Jan was een harde werker en was niet
te beroerd 's morgens om 5 uur al op te
staan om de verre toch naar Duitsland
te maken. En zaterdags was hij ook
klusjesman, wat ook de nodige centen
binnenbracht. Zo konden ze zich inrich
ten, met goede meubels, met een vol
automatische wasmachine, met een tele
visietoestel en meer van dergelijke din
gen. Moeder mocht dan wel eens beden
kelijk kijken naar al die luxe, maar ze
deden het toch maarHad die er bo
vendien sjoege van dat men veel op af
betaling kon kopen Ze wist dat de fa
milie wat nijdig keek, zoals haar nieuwe
huisje ingericht was, zoals de baby's er
bij lagen en dat verzachtte de smart als
ze van het loonzakje zaterdags een hoop
zag verdwijnen om al dat schoons af te
betalen
Toen kwam Jan een keer vroeg thuis.
Hij was ontslagen. De klad zat erin op
het bedrijf en het eerst gingen de men-
sen, die het meest kostten. Nu kwam er
vrijdags stukken minder op tafel dan
men gewend was. Het geld ging op aan
afbetalingsschulden. Geld voor gewone
dagelijkse dingen kwam men te kort.
Dat duurde een paar weken en men
moest achterblijven bij de afbetaling. Er
kwamen boze mannen aan de deur en
opeens was de lol er af. Er was geld te
kort.En de mooie spulletjes liepen
gevaar. Wat te doen.
Wat te doen als je trouwt met een
meisje dat niet eens weet hoe je aardap
pelen moet koken. Och, de eerste tijd
slik je maar wat naar binnen, de liefde
verzoent veel, maar aldra blijkt dat ze
geen notie heeft van het beheer van het
geld. 's Maandags is op wat voor de hele
week bedoeld was. Je ziet of hoort dat
niet op je werk en aanmaningsbriefjes
van leveranciers, die centen willen zien,
duwt ze in de kachel. Je treft van aller
lei tijdschriften en prullaria aan en je
kankert wel een keer, maar je ogen
gaan eerst open als je door een leveran
cier wordt aangesproken, die je maant
om enige honderden guldens achterstal
lige betaling te Voldoen. Als je dai
veel tranen en herrie deze waa
achterhaald hebt, dan kost dat niel
moeite en overleg om tot een goec
geling te komen met de betrokken
rancier, maar dan blijkt dat op ee
dere plaats de zaak weer precies
zelfde is. En weer herrie en weer
takel. Je raakt hoe langer hoe mt
de knoei en je huwelijk gaat er oj
duur aan kapot, net zo als je er zei
kapot gaat.
Wat te doen
Wat te doen als je uit bepaalde o
schilli'giheid een rekening maar
laat staan en je niets aantrekt van
maningen en wat dies meer zij,
vent kan verrekkenMaar
staat er ineens een deurwaarder e n
komt er een heleboel trammelan
kosten van het een en ander kome
allemaal boven op de rekening en
ineens onbetaalbaar geworden voo
gewoon mens. Wat te doen
Wat te doen, als je door omstanc 1
11
den in financiële moeilijkheden
raakt?
be:
.s,
Waar kunt u terecht
Maatschappelijk werkster van
meentelij ke sociale dienst
Haasnoot, telefoon (02220) 3041.
uur iedere dinsdag en donderda(
9.00 - 12.00 uur. Aan huis ontbiec |t
ook mogelijk. Inlichtingen inzak g
standswet op alle maandagen en
dagen van 9.00 - 12.00 uur en na
cember a.s. elke ochtend van
12.00 uur.
ve
r
TS
nt
Maatschappelijk werkster
Stichting voor maatschappelijk wJen
de kop van Noordholland: mej. A.
Brilman. Zij houdt elke vrijdagoc
van 10.00 - 11.00 uur spreekuur
Maris Stella-kleuterschool aan de
huisstraat te Den Burg, telefoon
2610 Desgewenst komt zij aan
men kan daartoe een telefonisch^"
spraak maken via het bureau
stichting te Den Helder, Spuistra
3, telefoon (02230) 15934.
en
ere
Horizontaal:
1putemmer
4. slaghout
7. werelddeel
13. zangstem
14. boze geest
16. elk
17. ontvangstbewijs
19. loot
21. edelgrootachtbaar (afk.)
22. dat is (afk.)
23. bekend zijn met
25. selenium (afk.)
26. meisjesnaam
28. mul
30. scandium (afk.)
32. maanstand i(|afk.)
33 ouderwets geweer
36. de dato (afk.)
37. gebaar
39. planeet
40. zuivelprodukt
42. namelijk (afk.)
43. godsdienst (afk.)
45. deel van Noordbrabant
46. kostbare stof
48. uitspreken
50. slede
51. in de derde plaats komend
52. bevestiging
54. getij
55. staatsbedrijf (alk.)
57. bijbelse naam
60. inhoudsmaat (afk
62. kleurloos
64. gewicht l(iafk.)
65. en meer andere (afk.)
67. helderklirikend
69. soort jachthond
71. reeks
73. snuit
74. dunne
75. niet lang genoeg
76. deel van het hoofd
77. plaats in Duitsland
Verticaal:
1. vriendelijk
2. niet groot
3. enzovoorts (afk.)
4. leiden
5. breedvoerig
6. losse naad
8. zich gezond voelend
9. zangnoot
10. begrip
11wig
12. rijstbrandewijn
15. bijwoord
18 bezittelijk voornaamwoord
20. bestaat
24. bijwoord
25. plank
27. steeds
29. winterkost
30. plaats in België
31. familielid
33. heilige (afk.)
34. oppervlakteuitgestrektheid
35. troefkaart
36. plaats in Engeland
38. steil
40. tocht
41. automobilistenhotel
44. kantelen, omslaan
47. gebogen been
49. titel (afk.)
53. evenhoevig zoogdier
55. stof vouw
56. voorzetsel
58. gelijke
59. kledingstuk
60. tuingereedschap
61. zangnoot
62 onbehouwen, lomp mens
63. Koninklijk Besluit (afk.)
66. bijwoord
67. Sooiaal Economische Raad
i(afk
68. vervoersbedrijf (afk.)
70. welgestéld
72. in oprichting (afk.)
een
F.
S, E
2221
elj
t v
mei
,oo
Roe;
té.
oj
naj
V
rg -
a
d
irg,
i.g.s
Sronc
hl.
;0222
sche
a, v.
ad mu;
v.
straa
95,
an
ndid
of
de
elege
gade
ircht,
20.;
