Toeristen maken kennis met wel en
wee van de visserij
'X 27 en TX 88 dagelijks bij goed weer de Waddenzee op
De TX 21 stoomt naar een ander stekkie
rende invloed uit; er wordt hard ge
werkt en ziekteverzuim is er nauwe
lijks.
De vissers beschouwen het maat
schapscontract als de belangrijkste pei
ler van de visserij en ontsteken dan ook
in grote woede als van regeringswege
wordt getracht CAO-achtige toestanden
in het leven te roepen. Dat heeft oud
minister Roolvink onder andere onder
vonden toen hij de opvarenden van de
kotters onder de ziekte- en ongevallen
regeling van het rijk wilde brengen. Het
is niet doorgegaan, wat niet wil zeggen
dat de vissers helemaal niet verzekerd
zijn.
In tegenstelling tot Dirk Schagen die
in het winterhalfjaar met de visserij zijn
brood verdient, houdt Jan Boom zich
sinds enkele jaren uitsluitend met de
pleziervaart bezig. Maar als visser heeft
hij zijn sporen verdiend. Als jonge vent,
timmermanszoon, kocht hij een blazer
met een hulpmotor van 14 pk. Na de
oorlog werd die vervangen door een be
tere blazer, de TX 39, die hij voor
ƒ7.000,kocht. Het ging goed en drie
jaar later werd het een ijzeren schip
van 20 pk. De motor werd enkele ke
ren door een sterkere vervangen zodat
er tenslotte een van 75 pk in stond. In
1960 werd deze schuit afgedankt en
vervangen door de gloednieuwe, nu nog
varende TX 88 en 140 pk. Meerdere van
zijn vele kinderen bleken wat te voelen
voor de visserij, zodat het ideaal, een
eigen schip met eigen jongens, werke
lijkheid werd. In de loop der volgende
jaren kwamen er meerdere schepen bij:
de TX 66, 77 en 99 zodat de Boom-vloot
aardig indruk begon te maken.
Mentaliteitsverschil
Het opmerkelijke was dat het een
Oudeschilder visser was die deze ont
wikkeling had veroorzaakt. Oudeschil-
ders hebben de naam niet ondernemend
te zijn in tegensteling tot de Oosteren-
ders. Met het gevolg dat vrijwel alle
grote Noordzeekotters in de haven van
Oudeschild eigendom zijn van Ooster-
enders. Met deze lezing is Jan Boom het
niet helemaal eens. „Oudeschilders heb
ben heus wel initiatief. Dat zij bij de
ontwikkeling van de Texelse visserij
(de vloot is thans de modernste van
West-Europa) maar een kleine rol heb
ben gespeeld zit 'm in het feit dat de
mensen in Oudeschild geen kinderen
hadden, dus geen (goedkope) meevaren
de zoons waardoor moeilijke tijden kon
den worden overbrugd. Er stonden in
Oudeschild meer doodskisten dan wie
gen
De geringe kinderrijkdom hing samen
met de politieke geaardheid van het
„rode" en merendeels buitenkerkelijke
dorp. Twee kinderen vond men in de
meeste families welletjes. Het overwe-
gens principieel christelijk Oosterend
gaf een heel ander beeld te zien. Hier
groeide een vloot van veertig kotters
uit vier families: Ellen, Vlaming, Drijver
en Van der Vis. Bovendien zal het gods
vertrouwen er wel toe bijgedragen heb
ben dat de Oosterenders het verder
zochten. Ze bleven niet op de Wadden
zee maar gingen naar de Noordzee en
daar was wat te verdienen, vooral in
het afgelopen decennium. Heel wat
opvarenden zonder centen van huisuit
verdienden zoveel dat zij zelf een kotter
konden aanschaffen. Maar daaraan is
nu wel een eind gekomen. De kosten
zijn enorm gestegen. Een behoorlijke
Noordzeekotter kost nu meer dan twee
miljoen gulden, met het gevolg dat er
voor het schip nu méér nodig is dan de
oorspronkelijke 50°/o van het maat
schapscontract.
Het bovenstaande is maar één van de
vele aspecten van het vissersleven,
waarover Jan Boom en Dirk Schagen
weten mee te praten. Of ze er over pra
ten hangt wel van de belangstelling van
de passagiers af. De meesten zijn zeer
geïnteresseerd, maar de schippers zijn
wel zo realistisch om te beseffen dat de
mensen op vakantie zijn en niet op een
visserij school zitten. Ze zorgen er in de
eerste plaats voor dat het een fijn uitje
wordt.
Harry de Graaf
Belangstelling voor de spoelsorteermachine waarmee o.a. de ondermaatse garnalen
worden afgescheiden en over boord gezet.
Het is een hobby van me om de mensen voor te lichten over de
lisserij. Ik grijp elke gelegenheid aan. Je snapt wel dat het rond-
aren met toeristen me daarom enorme bevrediging geeft. Er is
iog heel wat misverstand en vooroordeel uit de weg te ruimen
(an het woord is Jan Th. Boom (59) uit Oudeschild, die dagelijks
neemaal met z'n kotter TX 88 „Anna Maria" de Waddenzee opvaart
m de toeristen van nabij te laten zien hoe de visserman zijn brood
ferdient en wat daar allemaal bij komt kijken. Jan Boom is niet de
.fiige die deze interessante vorm van recreatie biedt aan de vakan-
iegangers. Ook de jonge Dirk Schagen van de TX 27 „Nova Cura"
loudt er zich met enthousiasme mee bezig. De twee bedrijven wer
en op prettige wijze collegiaal samen.
betekenis van de verschillende kleuren,
nummers en lichten die zij voeren.
Jas mee
De passagiers koesteren zich in het
zonnetje. Dat is helaas maar zelden mo
gelijk. Ook bij uitgesproken fraai zo
merweer moet men niet vergeten een
jas mee te nemen, om met letterlijk van
een koude kermis thuis te komen.
Het net wordt opgehaald. De span
ning stijgt merkbaar. In dichte drom
men staan de passagiers rond de zak die
de uiterste punt van het net vormt en
waarin zich de oogst van 15 minuten
vissen bevindt. De knoop wordt losge
trokken en de inhoud kletst op het dek.
Er klinkt gegil en vrouwen en meisjes
deinzen geschrokken achteruit. Tiental
len krabben die alle kanten uittrekken
om een goed heenkomen te vinden, zijn
de oorzaak van dit kleine paniek dat de
stoere mannelijke opvarenden een por
tie leedvermaak biedt. Maar er is geluk
kig méér gevangen dan alleen krabben:
zeesterren, schelpen, ki'eeften, knorha
nen, wier, stukken hout, stenen, botjes,
schollen, een enkel tongetje, ponen,
puitalen, palingen en. gelukkig ook
flink wat garnalen. „Zijn dat garna
len?!", wijst een meneer uit Rotterdam
met kennelijke afschuw naar de grijze
wriemelende hoop. Er moet uitgelegd
worden dat garnalen van nature geen
kleur hebben, ze zijn glazig-gnjs, onder
water vrijwel niet zichtbaar. Pas bij
het koken worden ze rood. Dat geldt
ook voor krabben en kreeften. Een
ogenblik later kan ieder het zelf zien
want de garnalen gaan levend de kook-
ketel in. De dierenbescherming ligt daar
niet wakker van want de diertjes, voor
zover ze zich van hun ellendig lot be
wust zouden zijn, zijn direkt dood. Na
een paar minuten koken zijn ze klaar
voor consumptie. Dus gaat ieder aan het
smullen. Verser kan niet. Mensen die
wel eens eerder garnalen hebben ge
geten erkennen met enthousiasme dat
dit toch heel wat anders is dan de in
de stad gekochte garnalen die soms da
gen in de winkel hebben gelegen. Het
pellen is een kunst die geleerd moet
worden. De schipper en zijn assistenten
(J. van Wanrooij en zijn vrouw alsmede
broer Albert Schagen) laten zien hoe
het moet. Maar ook de scholletjes zijn
de moeite van het meenemen waard.
Het zijn half-was exemplaren die, thuis
gebakken in olie of boter, bijzonder fijn
smaken. Op scholletjes kan men vrijwel
altijd rekenen. Er zijn er in de Wad
denzee zóveel, dat de biologen er zich
zorgen over maken.
Overstapje
De TX 88 stoomt op de TX 27 af en
komt langszij liggen. Texelse Courant
reporter kan overstappen naar het do
mein van Jan Boom die aan boord ge
assisteerd wordt door zijn charmante
dochter Ria (23) en de vakantiehulp
Pieter Schagen. De TX 88 „Anna Maria"
is wat kleiner dan de „Nova Cura" zo
dat er wat minder mensen op kunnen.
Het is erg gemoedelijk en leuk, niet in
de laatste plaats door Jan Boom zelf
die een gezellige prater is en de humor
niet schuwt. Voor hem is het rondva
ren met vakantiegangers een beetje
imagebuilding. Want het zit hem dwars
dat het beroep van visser in het recente
verleden slecht stond aangeschreven.
Visser was zowat een' scheldwoord, net
als boer. Het zal wel geen toeval zijn
dat zowel boer als visser op het ogen
blik worden hergewaardeerd in de pu
blieke opinie. De in de onleefbaar wor
dende steden samengepakte Nederlan
ders beginnen een beetje jaloers te wor
den op de beoefenaars van deze zeer
vrije natuur beroepen.
Hard vak
Jan Boom is er de man niet naar om
de zaak te idealiseren. Vissen is een
hard beroep, een voortdurend gevecht
Een Noordzeevisser heeft een goed in
komen maar hij zit minstens vijf dagen
per week op zee en werkt dan dag en
nacht De oliecrisis heeft het vak een
stuk minder aantrekkelijk gemaakt,
want de stookolie waarvan een flinke
kotter per week zo'n 30.000 liter nodig
heeft is in prijs verdriedubbeld, een
kostenverhoging die in verband met de
concurrentie niet in de vis kan worden
doorberekend. Jan Boom vertelt graag
over de arbeidsverhouding aan boord
van de kotters. Werknemers kent men op
de Texelse schepen niet. Er wordt geva
ren „op deel" volgens het zogenaamde
maatscapscontract. Het komt er op neer
dat de helft van de opbrengst aan vis
(de „besomming") bestemd is voor het
schip; de andere helft wordt onder alle
opvarenden verdeeld Hoe beter en lan
ger er gevist wordt, des te meer valt er
te verdelen. Van dit zeer liberale sy
steem gaat een buitengewoon stimule-
„Dames en heren, welkom aan boord van de TX 27. Wilt u de vingers van
reling houden. We gaan vertrekken". Schipper Schagen van de „Nova
!ura" laat zijn stem via de megafoon over zijn schip schallen als de tros
rordt losgegooid en het pittoreske haventje van Oudeschild (waar het nu
ommelig is in verband met de verhoging van de dijk tot het veilige delta-
iiveau) wordt verlaten. Aan boord van het 26,50 meter lange vaartuig, een
oormalige Katwijker kotter die twee jaar geleden bij de Texelse kottervloot
lerd gevoegd, bevinden zich ruim tachtig passagiers van uiteenlopende
leftijd en nationaliteit. Voor ƒ6,- (kinderen ƒ5,-) hebben ze voor het 2,5 uur
turende tochtje geboekt, onder andere aangelokt door de reklame dat de
jevangen vis en garnalen na afloop onder de passagiers zullen worden ver-
!*eld. Texelse Courant-reporter is ook van de partij. Omdat hij beide onder
gingen even graag in het publiciteitszonnetje wil zetten is afgesproken
lat hij halverwege de tocht zal overstappen op de TX 88 van Boom, zodat
ij de gang van zaken op beide schepen kan meemaken. De visgronden lig-
;en niet ver van Texel. Op enkele kilometers afstand van de oostkust, ter
<oogte van de water- en elektriciteitsfabriek, Dijkmanshuizen en Oosterend
al het geluk worden beproefd.
Want van het geluk is de visser on-
nks alle moderne hulpapparatuur nog
ijd voor een groot deel afhankelijk,
iet blijft spannend", zegt Dirk Scha-
Bij iedere trek denk je: wat zal er
zitten? Soms valt het bitter tegen,
sar vaak ook worden de verwachtin-
Q overtroffen. De afgelopen weken
)ben we vrij veel vis, voornamelijk
".ol gevangen, maar bijna geen gar-
!en. Dat is dan jammer voor de men-
1 want die vinden het nu juist zo leuk
die „zelf" gevangen en gekookte
malen mee naar huis te nemen. Ben
nieuwd hoe het vandaag zal zijn".
Apparatuur
ia de geluidsinstallatie laat Schagen
u passagiers weten dat de visgronden
3 bereikt. „We zitten hier op de
:elstroom, een van de diepste gedeel-
van de Waddenzee. Op deze plaats
!t ongeveer 14 meter water. Dat
anen we zien op het echolood. Wie
wil controleren moet maar even in
stuurkast komen". Van het aanbod
Tdt direkt gretig gebruik gemaakt.
de stuurkast staat ook de radar die
aa voortdurend werkt, hoewel het
Ier deze weersomstandigheden voor
navigatie bepaald niet nodig is. Maar
mensen vinden het interessant, al
*t de schipper wel even uitleggen dat
i radarscherm iets heel anders is dan
beeldbuis van een tv-kanaal. Andere
'epen op zee zijn te zien als telkens
tahtende witte puntjes en een lich
te kris kras-lijn is de kust van Texel,
i Duitse dame vindt het maar een
mitief apparaat. Ze vindt het „ech-
beeld vanuit de stuurkast veel dui-
ijker.Zodat het nodig is haar te
bekeren dat de visserman niet altijd
helder zomerweer zijn taak verricht.
De dagen en nachten dat je door mist,
stuivend water en duisternis totaal geen
zicht hebt, zijn legio. De dame in kwes
tie schudt meewarig het hoofd.
Veiligheid
Het moment is daar. Het net gaat te
water. Beide rondvaartschepen werken
met zogenaamde korren, netten die ter
weerszijden van het schip hangen. Om
veiligheidsredenen wordt echter maar
met één net gevist. Bij twee netten
moet nl. over de toppen van de gieken
worden gevist. Als een der netten op
een wrak of ander opstakel loopt, is het
niet uitgesloten dat het schip wordt om
getrokken. In het verleden zijn daar in
de visserij ernstige ongelukken mee ge
beurd, die toepassing van technische
veiligheidsvoorzieningen noodzakelijk
maken. Van gemeente- en rijkswege
wordt streng op de veiligheid van de
schepen gelet. Naast de bepaling dat
met slechts één net mag worden gevist,
moet het schip in perfecte conditie zijn,
moeten railingen van bepaalde hoogte
zijn aangebracht en moeten er voldoen
de reddingsmiddelen aan boord zijn. Elk
jaar wordt er gecontroleerd alvorens de
benodigde vergunning wordt verstrekt.
Alle opvarenden zijn „automatisch"
WA-verzekerd.
Het net verdwijnt in het grijze water.
Een kwartier lang wordt het over de
bodem van de zee getrokken. Met de
stroom méé zodat het aan boord lijkt als
of het schip stil in het water ligt. Dat
wordt dan ook prompt geconstateerd,
zodat de schipper iedereen verzoekt niet
op de golven maar op het eiland Texel
aan de horizon te letten. Opmerkelijk
snel verschuiven op het eiland hoge ob
jecten zoals torens en boomgroepen ten
opzichte van elkaar waaruit blijkt dat
er toch wel flinke vaart zit in het schip
Ook de snel voorbijschietende boeien
maken dat duidelijk. Terloops vertelt
de schipper iets over de boeien en de
TX 88 in volle zee
