Cjrorn ^wartrjexels in het hart-,
)r. Ir. Fransz vreest: Texel straks
helemaal zonder meidoorns
c
rr /paarbank
paarbiljetten 1A1Q/
aan toonder lv/2/O
erevuurbestrijding ging deze
zomer onbelemmerd door
m
gemakkelijk, een adres voor al uw geldzaken
..Amateurtje" brengt blijspel Bouw sporthal begonnen
Werf Haak sluit niet
Tweemaal raak
„Texelstroom" krijgt
medezeggenschapscommissie
Keulse kinderen maakten
muziek voor St. Jan
Gestolen
waarschuwingslampen
snel teruggevonden
w£zs west nedertand
NSDAG 22 OKTOBER 1974
88e JAARGANG No. 8920
r E X E LS EWCOURANT
Uitgave: B.V. v/h Langeveld De RoojJ
tbus 11 - Den Burg, Texel - Telefoon 2741
kittle: Harry de Graaf, Keesomlaan 43, Den
tel. (02220) 2403,
Verschijnt dinsdags en vrijdags.
Postgiro 652. Abonnementsprijs f7,75 p. la*.
Si cent Incasso; los 35 cent.
Bank: Am rob ank, Ned. Mldd. Bank. Rabobank
Advert. 31 ct p. mm excV. 4% BTW
X\ -
Ml" V.
XX--ïi&M'-C
dagelijks worden op een duinterreintje achter Den Hoorn mei-doornstruiken gebracht om te worden verbrand. De as van de duizen-
struiken begint langzamerhand een heuveltje te vormen
'oen Dr. Ir. H. G. Fransz uit Den
onlangs aan de Lanbouwhoge-
ool te Wageningen promoveerde,
Ihij bij zijn proefschrift onder meer
volgende stelling geponeerd: „uit-
van de meidoorn op Texel om
ireiding van het perevuur te voor-
is een zinloze schending van
gewaardeerd landschap; dit mid-
is erger dan de kwaal". De in de
imotiecommissie zitting hebbende
Zadoks (lector in de plantenziekte-
ide en docent in de verspreidings
van planteziekten) liet desge-
agd blijken het met deze stelling
harte eens te zijn. Toch is de be-
jding van het perevuur door middel
het opruimen van zieke en ver-
:hte meidoornstruiken ook deze zo-
met volle kracht voortgezet.
ok nu nog worden bijna dagelijks
liken afgevoerd naar een stukje
iterrein ten zuiden van Den Hoorn
daar te worden verbrand. De aktie
spoedig worden gestopt want de
doorns verliezen hun blad zodat niet
d meer is te zien of ze ziek zijn. Vo-
jaar is het opruimen van meidoorn-
liken een tijd gestaakt geweest, daar-
is voortgegaan op vrijwillige basis
irbij de grondgebruiker of grondei-
tar dus kon weigeren mee te wer-
In de afgelopen winter is een we-
diappelijke commissie aan het werk
eest, op basis waarvan het beleid
r dit jaar werd vastgesteld. Dit be-
voorzag in voortgaande bestrijding
grond van een .ministeriële beschik-
l waardoor medewerking aan de be
iding verplicht is. Dr. Ir. H. G.
nsz is van mening dat de bestrijding
mamelijk is ingegeven door politiek-
lomische drijfveren. De export var#
ierlandse boomkwekerij produkten
gevaar als perevuur niet nadruk-
wordt bestreden. Hij verwacht
im
M OP VERHAAL 9
november verschijnt bij de Bezige
het boek „Nieuwe sprookjes van de
landen". In de kom-op-verhaal
es hebben we daaruit alvast het
qe „de boer en de advocaat" van
ie de Jong opgenomen. Het is voor
gelegenheid geïllustreerd door
tica Maas. Erg mooi, en toch gratis.
HET OPEN BOEK
dat de meidoom binnen afzienbare tijd
op Texel geheel zal zijn uitgeroeid.
Dr. Ir. Fransz verschafte ons een aan
tal wetenswaardigheden over perevuur,
de verspreiding ervan en de rol van de
meidoorn daarbij. We nemen er het vol
gende uit over:
Wat is perevuur
Perevuur is een planteziekte, die
wordt veroorzaakt door de bacterie Er-
winia amylovora. De ziekte tast plan
ten van de familie der roosachtigen aan,
in het bijzonder de soorten met klok
huisvruchten als appel, peer en mei
door. Hoewel een zeer groot aantal soor
ten vatbaar is voor de ziekte, valt zij
het meest op bij economisch belangrijke
soorten in de fruitteelt en bij zeer alge
meen voorkomende soorten als de mei
doorn. Daar de verspreiding van een
aangetaste plant het gemakkelijkst
plaats vindt naar planten van dezelfde
soort, hebben algemeen voorkomende
soorten ook een wat grotere kans om
ziek te worden. De weerstand tegen
aantasting en de schadelijke gevolgen
hiervan verschilt van soort tot soort, en
is sterk afhankelijk van de conditie van
de plant. Bijzonder gevoelig zijn enkele
pererassen, vooral wanneer op kunst
matige wijze de groei wordt bevorderd.
Perevuur is een bastziekte. De bacte
rie vermeerdert zich in de zeefvaten in
een suikerhoudend milieu. De aantas
ting is plaatselijk. Het is niet waar
schijnlijk, dat de bacterie zich in de
plant kan verspreiden door de tussen-
schotten van levende zeefvaten. De ziek
te is voor de plant slechts dodelijk wan
neer de bast tot in de wortels afsterft.
Zover komt het echter meestal niet. De
plant slaagt er, vooral bij temperaturen
beneden 18° C., vaak in de aantastingen
in de dikkere takken te omwallen en te
beperken tot bastkankers. Haalt men die
weg, dan is het planteleed geleden.
Bij meidoorns zijn de voornaamste
kenmerken: een paarse verkleuring van
de bast van jonge twijgen .Deze sterven
af, waarbij de dode bladeren blijven
hangen. Bij druk treedt wit bacterie-
slijm uit de bast. De binnenzijde van
de bast kleurt zich roodbruin.
De verbreiding
De ziekte werd in 1780 geconstateerd
in 't dal van de Hudson in Noord-Ame-
rika, en in 1794 voor het eerst beschre
ven door Blake. Het is dus niet iets van
de laatste tijd. Vanuit Amerika heeft het
perevuur zich over de gehele wereld
uitgebreid. In 1957 werden aantastingen
op peer waargenomen in Londen. De
ziekte verspreidde zich in Z.O -Engeland
en kwam ,in 1966 voor het eerst in Ne
derland op Noord-Beveland. Deze haard
werd uitgeroeid. In 1971 ontstonden een
haard op Schouwen-Duiveland, en een
in de kop van Noordholland. Deze wor
den thansv nog uitgeroeid. De ziekte
heeft zich echter blijvend gevestigd in
Engeland, Denemarken en Sleeswijk-
Holstein, en men is bezig haarden uit te
roeien in België en Frankrijk. Neder
land is omringd door landen, waar pe
revuur zich min of meer stevig heeft
gevestigd. Overigens heeft de ziekte
hier een minder destructief karakter en
beperkt zich meer tot planten in een
slechte conditie. De Amerikanen Cros-
se, Benneth en Garrett schreven in 1950
reeds, dat een zeeklimaat met betrek
kelijk koele zomers niet gunstig is voor
de ziekte. In Engeland werd sinds 1957
slechts ongeveer l°/o van de peren aan
getast en vervangen door minder vat
bare variëteiten. De fruitteelt heeft er
nauwelijks last van, evenmin als de
sierteelt. Het landschap is er niet noe
menswaard door beïvloed. Van de tal
rijke meidoorns in het gebied werd min
der dan V* promille aangetast. In ons
land met zijn nog koelere zomers moet
de schade van de ziekte verwaarloos
baar worden geacht.
De haardgebieden in West-Europa
liggen overwegend in kustgebieden. Dit
kan in verband worden gebracht met
de verspreiding vanuit Engeland, de
route van trekvogels, en de vaak ge-
exposeerde ligging ten opzichte van de
beschadigde zeewind.
De positie van de meidoorn
In West-Europa komt de meidoom,
vooral de eenstijlige meidoorn Cratae
gus monogyna, zeer talrijk voor van na
ture en door kunstmatige aanplant. In
de kustgebieden werd de fraaie struik
zeer veel gebruikt in windkeringen,
daar het een van de weinige soorten is
die bestand zijn tegen zeewind. Ook
heeft deze soort uitstekende eigenschap
pen als levend prikkeldraad, leveran
cier van voedsel en huisvesting aan vo
gels, en verfraaier van het landschap.
De meidoorn vormt dichte hagen, stelt
geen hoge eisen aan de bodem, laat zich
gemakkelijk planten en vermeerderen,
verdraagt zeer goed snoei, is een wilde
groeier, en is om al deze eigenschappen
vrijwel onvervangbaar in een kustge
bied. Bovendien is de soort kenmerkend
voor de meest gevarieerde en stabiele
landschappen, en daarom onmisbaar
voor het natuur- en landschapsbehoud.
In de haarden van perevuur werden
ook steeds aangetaste meidooms aange
troffen, die de ziekte geruime tijd kon
den huisvesten. Door de grote dichtheid
van de meidoorns acht men het gevaar
groot, dat de ziekte zich via deze plant
snel kan verspreiden. Daarom wordt in
principe getracht alle meidoorns in en
rond een haardgebied te verwijderen.
Het vernietigen van alle aangetaste
struiken heeft minder nut, daar de bac
terie zich ook via niet zichtbaar aange
taste struiken verspreidt. Bij het uit
roeien van een ziektehaard gaat het niet
zozeer om het opruimen van de zieken,
maar om het voorkomen van besmetting
door isolatie.
Het uitroeien van een ziekteverwek
ker bij wilde planten en dieren heeft
echter nooit veel succes gehad. Het is
bijv. nooit gelukt in Afrika de slaap
ziekte van het vee uit te roeien door het
doden van wilde dieren. Wel kan men
de ontwikkeling van een epidemie ver
tragen. Zeker het uitroeien van een bac
terie in een klein land omringd door
haarden moet als een sisyfus-arbeid
worden beschouwd. In Engeland heeft
men in de haardgebieden van perevuur
het verwijderen van al of niet aangetas
te meidooms sinds 1966 stopgezet. Het
bleek geen resultaat te hebben en veel
weerstanden op te roepen. Men geeft
nu slechts het advies aangetaste strui
ken binnen 200 yards van boomgaarden
te verwijderen. Men heeft de indruk,
dat uitroeien slechts mogelijk is wan
neer de ziekte zich pas heeft gevestigd.
Bestrijding op Texel
Op Texel is perevuur voornamelijk
waargenomen in meidoorns. In de zo
mer van 1971 werden ongeveer 5.000
meidoorns gerooid rond Den Hoorn en
verbrand. Door de aktiviteit van de Ver
eniging Contact Natuurbescheming
Noordholland werden op 30 september
1971 door de tweede-kamerleden Egas
en Voogd hierover vragen gesteld aan
de minister van landbouw, en op 6 ok
tober door Van Huiten in de eerste ka
mer. Op 21 december stelden Van der
Mark en Klok vragen in de provinciale
staten van Noordholland De minister
antwoordde, dat alleen aangetaste strui
ken zouden worden gerooid met toe
stemming van de eigenaar. Aldus ge
schiedde in 1972, waarbij tevens alle
buurstruiken werden vernietigd. Begin
1973 was er weer sprake van totaal af
zagen van de meidoorns. Hierover stelde
mevrouw De Boois op 28 februari 1973
vragen in de tweede kamer. De minis
ter antwoordde, dat nog steeds slechts
curatief zou worden ingegrepen, en dat
de maatregelen er vooral op waren ge
richt de export van boomkwekerijpro-
dukten naar Skandinavië (20 miljoen
gulden per jaar) te beschermen. Aldus
geschiedde, zodat op zuidelijk Texel
vrijwel geen meidoorn meer is te beken
nen. Er werden geen meidoorns her
plant. Sinds 14 april 1972 is er een mi
nisteriële beschikking bestrijding pere
vuur die grondeigenaars verplicht te
„gedogen", dat planten op aanwijzing
van de directeur van de Plantenziekte-
kundige Dienst worden vernietigd. Op
27 augustus 1973 gaf de minister in ant
woord op een brief, waarin wordt ge
dreigd met een kort geding, te kennen
dat er alleen in overleg met betrokke
nen zal worden ingegrepen. Thans wor
den krachtens de ministeriële beschik
king al of niet in overleg weer zieke
meidooms en hun gezonde buren ver
nietigd. De aktiviteit verlegde zich in
middels van Den Hoorn naar De Westen
en Zuid-Haffel tot Oosterend. Het is te
vrezen, dat spoedig ook de vele mei
doorns in Waalenburg en bij de Hoge-
berg er aan zullen geloven, en dat Texel
een zeer kaal eiland gaat worden.
Slotbeschouwing
De aantrekkelijkheid van het Texelse
landschap wordt voor een groot deel be
paald door zijn begroeiing De toch al
niet soortenrijke plantengroei dreigt een
van de belangrijkste soorten te verlie
zen, en dit verlies zal in tientallen jaren
niet worden hersteld Dit offeren wij op
aan de export van boomkwekerij pro
dukten naar landen, waar het perevuur
door het klimaat helemaal geen schade
zal doen. Misschien moet men door dit
soort irrationele exportbepalingen ook
wel onze duinrozen met herbiciden be
spuiten, of de wilgen, iepen en duin
doorns opruimen. Alle wilde planten
zijn namelijk wel waardplant van scha
delijke ziekten en plagen, zoals de wa
termerk-ziekte van de wilg en de bas-
taard-satijnvlinder. Daarbij is het zeer
de vraag, of het perevuur bij de huidige
stand van zijn ontwikkeling in ons land
nog wel kan.
Tot zover Dr. Ir. Fransz. Desgevraagd
vertelde Ir. de Bruijn van de Planten-
ziektekundige dienst ons dat het nogal
zal loslopen met het „kaalworden" van
Texel. Alleen de zieke struiken worden
verwijderd alsmede de struiken in de
naaste omgeving tot 25 meter. In de
meeste gevallen kan worden volstaan
met afzagen, zodat de struik weer kan
uitlopen. Dat gebeurt ook. „Kijk maar
naar de hagen die een paar jaar geleden
zijn ingekort. Die staan er mooier en ge
zonder bij dan ooit. De meidoorn wil
graag gekortwiekt worden".
DE WAAL De toneelvereniging ,,'t
Amateurtje" heeft het drie bedrijven
tellende blijspel „Bloemen in de zon"
van Max Andrea in studie genomen. Het
zal op zaterdagavond 23 november in
het dorpshuis worden opgevoerd. Het is
niet de bedoeling een tweede opvoering
te geven.
In ons bericht over de bouw vn de
kotter TX 99 vermeldden wij dat de
werf Haak te Zaandam als gevolg van
de malaise in de visserij geen nieuw-
bouwopdrchten meer heeft en zal moe
ten sluiten. Dit was onjuist. De werf
heeft geen opdrachten meer voor de vis
serij, maar heeft ander werk, zodat niet
behoeft te worden gesloten.
Vrijdagavond omstreeks acht uur
raakte een vrachtwagenchauffeur twee
maal achtereen een personenwagen: in de
Kogerstraat en de Binnenburg. Beide
wagens werden licht beschadigd. De
vrachtwagenchauffeur verklaarde te
genover de politie dat slecht zicht als
gevolg van de regenval de oorzaak was
geweest.
Vrijdag is bij het elektriciteitsbedrijf
„Texelstroom" een medezeggenschaps
commissie gevormd. De commissie werd
geïnstalleerd door directeur B. Klein-
huis. Hij sprak de hoop uit dat de ver
dergaande democratisering en inspraak
in het bedrijf tot goede resultaten mag
leiden in het belang van employé's en
vennootschap. Als leden van de mede
zeggenschapscommissie werden door de
vakbonden ABVA en KABO aangewe
zen de heren R. Manse, G. Rammers, W.
Vlas, P. Veenstra en C. Barhorst. De
raad van commissarissen benoemde de
heren B. Kleinhuis en P. Wit tot resp.
voorzitter en secretaris.
Een 35-tal leerlingen van een muziek
school in Keulen hebben op eigen ver
zoek maandagmorgen de bejaarden van
huize Sint Jan aan de Molenstrat te Den
Burg een muzikal koffieuurtje bezorgd.
Na een bezoekje aan de verbouwde St.
Jozefschool, arriveerden de jeugdige
muzikanten met hun instrumentarium in
de recreatiezaal van „St. Jan" en brach
ten daar een internationaal repertoire
ten gehore. Bloemen en een serenade
werden gebracht aan emeritus-pastor
C. Persoon, die juist zijn 75e verjaardag
vierde. De kinderen gunden zich geen
tijd voor koffie; de markt trok hen
meer. Zij bleven tot woensdag op Texel.
De firma Drijver is donderdag met de
bouw van de sporthal aan de Emmalaan
begonnen. De eerste palen zijn geslagen.
Gebruik wordt gemaakt van ca 10 meter
lainge houten palen die over een lengte
van 2V2 meter van een betonnen mantel
zijn voorzien. Mede aan de hand van de
onderzoekingen die in opdracht van de
Rijksgebouwendienst op het aangren
zende terrein zijn verricht voor de
nieuwbouw van de Rijksscholengemeen
schap was vastgesteld dat de onder
grond van zeer wisselende structuur is.
Onder betrekkelijk harde zandlagen
blijken lagen veen te zitten, waardoor
bouwen zonder palen een riskante zaak
OUDESCHILD In de nacht van
donderdag op vrijdag werden in Oude-
schild vier waarschuwingsknipperlich
ten die bij PTT- en bestratingswerk
zaamheden werden gebruikt, losgeknipt
en meegenomen. De eigenaars (PTT en
de fa. Westerlaken) deden aangifte bij
de politie, die er vrijdagmiddag al in
slaagde de daders aan te houden. Toen
vrijdagmiddag bij een routinecontrole
een auto werd aangehouden en uit het
verkeer genomen wegens ondeugdelijke
verlichting en banden alsmede wegens
het hebben van een sirene, bleken zich
in de wagen twee van de vermiste
waarschuwingslampen te bevinden. Op
grond van gegevens die bij het verhoor
van de chauffeur beschikbaar kwamen
kon een tweede wagen worden aange
houden waarin de andere lampen ble
ken te zitten. Twee Texelaars, resp. 26
en 19 jaar oud, werden aangehouden.
Voor
gehoorapparatenservice
ELECTROHUIS
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦J
1
HEE, NEEM EEN BOEK MEE! J
Kinderboekenweek 1974 t
X van a.s. zaterdag 19 oktober t/m
woensdag 30 oktober
J 11 dagen lang kinderboekenfeest.
1 fa. j. nauta
DE TEXELSE BOEKHANDEL
trefpunt voor feestelijke infor
matie en ontspanning.
