Polder 100 jaar
geleden bedijkt
Er s
nier
met vee
ET NOORDEN
Laag gelegen, dun bevolkt en niet welvarend
Het Noorden
(M jpi
'N GOED IDEE
Tweede blad Texelse Courant, vrijdag 27 juni 1975
De bedijking van Het Noorden heeft
zo'n 450 duizend gulden gekost. De op
brengst van de grondverkoop woog daar
in het geheel niet tegen op Dat leverde
maar zo'n 175 mille op zodat er een te
kort van 274.000 gulden ontstond. Daar
stond wel tegenover dat de zeewering
door de bedijking van Het Noorden aan
zienlijk verkort werd, waardoor de on
derhoudskosten sterk daalden. De Eier-
landse dijk en de Noorddijk werden bin
nendijk, en dat scheelt een slok op een
borrel in het onderhoud.
Het geldverslindende onderhoud aan
de dijken was voor de 29 gemeenschap
pelijke polders in 1871 juist aanleiding
om de Noorderwaard van de polder Ei-
iimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiinimiiiiiiiiiHiiiiifnimniiiinmmiiir)
RADIODIENST VANUIT DEN BURG
Zondagmorgen a s. zal in de morgen-
gendiensten in de Gereformeerde kerk
van Den Burg voorgaan ds. Boeyinga
van Radio Bloemendaal. Beide morgen
diensten, zowel van 9 00 uur als van
10.30 uur zullen worden opgenomen en
op een later tijdstip worden uitgezon
den via Radio Bloemendaal. Thema van
deze diensten is „Over God gesproken".
Het jongerenkoor ,The Messengers" zal
medewerking verlenen. De gemeente
zang wordt begeleid door organist K.
Brouwer. Voorafgaande aan beide dien
sten is er samenzang.
weg die in het schema van de Texel-
route is opgenomen.Hier verstoren 's
zomers per uur wel zo'n 100 auto's de
stilte. Op de drie kilometer lange dijk
die Het Noorden van de Waddenzee
scheidt loopt gedeeltelijk een weg. Hier
op rijdend heb je een schitterend uit
zicht over de polder en de Waddenzee.
Langs de dijk liggen diverse plezier
vaartuigen voor anker, alsmede bootjes
die visliefhebbers kunnen huren om in
de Waddenzee een visje aan de haak te
slaan Rijdend in de richting van Oos
terend doemt in de verte de IJzeren
Kaap op. Door de dijk heengesijpeld
(brak) kwelwater is verzameld in een
heldere sloot langs de dijk. De molen
staat vlakbij de dijk aan een soort boe
zem.
Uniek
De polder het Noorden op een
mooie zomerse dag in juni. Een
uitgelezen gebied om rustig fiet
send te bekijken. De stilte doet
weldadig aan. Het is warm. En
kele malen passeert een auto. In
de verte is de luchtmacht weer be
zig de rust te verstoren. Rijdend
op de Hoofdweg, onlangs omge
doopt in Schorrenweg, passeer
je nu en dan een agrariër die in
zijn blote bast op een tractor het
land omploegt en vriendelijk zijn
hand opsteekt. De boerderijen in
de polder worden aan het oog
onttrokken door weelderige
boomsingels, die een schitterend
breekpunt in het vlakke land vor
men.
Rustig op de rug liggend in het gras
langs de kant van de weg grijpen je
gedachten terug in de historie van Het
Noorden terwijl enkele koeien nieuws
gierig dichterbij komen. Eind augustus
van dit jaar is het 100 jaar geleden
dat de bedijking van de polder gereed
kwam. De preciese datum komt niet
voor in de annalen van het Water
schap. Het Noorden is de laatste
Texelse polder die in gebruik werd ge?
nomen en het laagst gelegen gebied
van het eiland. Gemiddeld zo'n 20 tot
70 cm beneden NAP. Het land bij de
molen aan de Waddenzeedijk ligt wel
een meter beneden NAP.
Grasland
De polder Het Noorden ligt, aan de
oostkant (Waddenzeekant) van Texel,
geklemd tussen de polders Waalen
burg, Eierland en Eendracht; 1 kilome
ter ten noorden van Oosterend. Het
Noorden is 760 bunder (hectare) groot
en bestaat voornamelijk uit grasland
waarop ook weer voornamelijk koeien
grazen. Hier en daar zie je wat scha
pen. Er is ook wat bloembollenteelt en'
op enkele percelen worden aardappe
len, bieten en wortelen verbouwd.
Graan groeit hier niet. De zandgrond
is daar niet geschikt voor.
Dun bevolkt
Vier wegen verdelen de polder in ze
ven stukken van verschillende grootte.
De Schorrenweg doorsnijdt Het Noor
als een lineaal. Komend vanaf De
Waal rij je via de dijkweg (en langs het
Waalenburg) de polder binnen,
eerste boerderij heet „Primarium".
Noorden is zeer dunbevolkt. Hoog-
25 boeren bewerken hier het land.
Schorrenweg wordt doorsneden door
zijwegen en mondt uit op de Stuif-
Deze watermolen is er al vanaf no
vember 1878 en de enige in Nederland
die op open zee beeft geloosd. Dat ge
beurde via een duikersluis met drie
openingen door de dijk. De molen die
ervoor moest zorgen dat de waterstand
van de polder op peil bleef, is al gerui
me tijd niet meer in werking. Enkele
jaren geleden werd hij voor één gulden
verkocht aan natuurmonumenten. Naast
de molen staat een huisje met twee
elektrische pompen die zijn taak heb
ben overgenomen. De restauratie van
De polder is in landschappelijk opzicht niet het mooiste deel van Texel. Er zijn geen tuinwallenschapenboeten of oude boerderijen en het
land is vlak, doorsneden met rechte wegen. Een uitzondering vormt de molen met het omringende water, dat een van Texels meest gefoto
grafeerde plekjes is. Aan de restauratie van de molen is onlangs begonnen.
ker is de grootvader van Cornelis Dijker
die in 1928 op de molen kwam. Dijker
was de derde molenaar en volgde Jaap
Buis op. Hij woont nog in Het Noorden,
in een huisje aan de Stuifweg. Dijker is
nu 71 jaar en kent de geschiedenis van
de polder op zijn duimpje. „Er is hier
de buitenkant is gereed. Verscheidene
delen van de rietbedekking zijn ver
nieuwd. Met het binnenwerk is men nog
bezig. De molen moet behouden blijven.
Niet schokkend
De eerste molenaar was Gerrit Dekker
die 150 gulden per jaar verdiende. Dek-
niet veel loos", zegt hij, duidelijk ma
kend dat de geschiedenis van Het Noor
den weinig schokkende gebeurtenissen
telt. Het leven kabbelt er voort, een
echte traditie is er niet. De boeren doen
hun werk en daarmee af. Ze lopen bij
elkaar niet de deur plat.
„Het Noorden is nooit een welvaren-
de polder geweest", zegt hij, „maar men
verhongert hier niet. De welvarenden
kun je tellen". Niettemin heeft de be
volking het beter dan aan het eind van
de vorige eeuw toen armoe troef was.
De kunstmest heeft een belangrijke rol
gespeeld, want de grond van de polder
is van slechte kwaliteit. De schorren-
grond langs de Eierlandse dijk bevat
nog wat klei en is derhalve kwalitatief
het beste. De rest van Het Noorden be
staat uit zandgrond. Aan de Waddenzee
kant is de kwaliteit het slechtst.
Avonturiers
Nadat de inpoldering een feit was
heeft het nog geruime tijd geduurd
voordat de gehele polder verkaveld was.
De kopers waren veelal avonturiers die
slecht bij kas zaten en zelfs de slechtste
gronden, die niet meer dan 30 gulden
per hectare hebben gekost, niet konden
betalen. De boerenleenbank verschafte
hen veelal krediet, en dan vaak nog al
leen als een rijk familielid borg stond.
Dijker: „In de eerste jaren was er
niets dan zand. Sloten en wegen ontbra
ken. Hier en daar graasde een schaap,
maar waarvan dat beest moest leven is
mij niet duidelijk. Ondanks de schrij
nende armoede hebben de meeste boe
ren het volgehouden. De geschiedenis
van de polder is onlosmakelijk verbon
den met de namen Rozendaal, Boon,
Witte en Eelman. Zij bleven en over
leefden en ook nu boeren nazaten van
deze families nog in Het Noorden".
Pond tabak
Anderen zoals Jacob van Putten en
de families Dijksen en Kuyper hielden
het niet vol, verkochten hun land voor
een appel en een ei en zochten hun
geluk elders. Het meest markante ver
haal dat de ronde doet is de verkoop
van een stuk grond voor een pond
tabak. Of dat waar is zal altijd een
vraagteken blijven. De één zegt: het is
de grond waarop nu de hoeve Anna
Paulowna staat, maar even zo vrolijk
weet een ander te vertellen dat daar
niets van waar is. Met grote stelligheid
wijst hij weer een ander stuk grond
aan.
Floris Dekker
„Klein Zeeland" aan de Stuifweg is
één van de oudste boerderijen in Het
Noorden", weet Cornelis Dijker te ver
tellen. Verbrandde tijdens de Russen
oorlog en werd weer opgebouwd. Klein
Zeeland werd in 1881 neergezet en heeft
zo'n 30 hectare land. Het is één van de
grotere bedrijven, zeker in dit gedeelte
van de polder. „De Bol" aan de Noord-
dijk is met 60 hectare ook een grote, net
als „Sint Marcus" aan de tweede dwars
weg.
Cornelis Dijker: „De kleinste boerde
rijen liggen in het noordelijkste gedeel
te van de polder. Vele kleine keuter
boertjes kochten daar land tussen
1909 en 1917 van Floris Dekker. Dekker
was een scharrelaar die ook het Prins
Hendrikhotel heeft gebouwd.
erland te kopen. Zij betaalden daar 13
mille voor. Pas in 1875 werd de Noor
derwaard bedijkt en kreeg Texel zijn
dertigste polder. De dijk werd aange
legd door C. Bosman uit Rotterdam en
W. J. Schram uit Sliedrecht die beiden
het laagst hadden ingeschreven. Deze
aanbesteding was eind 1874 al door een
eerdere aanbesteding vooraf gegaan
maar de hoofdingelanden van de 29 ge
meenschappelijke polders vonden de in
schrijvingen toen te hoog. Op 17 juni
1875 legde dijkgraaf Simon Keijser in
gezelschap van de toenmalige burge
meester Loman de eerste steen, tegen
de noordelijkste hardstenen pilaar van
de middelste opening aan de binnen
zijde van de sluis.
Prutsboertje
Cornelis Dijker kwam in 1906 in de
polder wonen. Zijn vader was zoals hij
zelf zegt „een prutsboertje die zich met
zeer weinig grond tevreden moest stel
len". Van 1928 tot 1945 was Dijker mo
lenaar. Hij woonde ook in de molen. „Ik
deed toen niet veel meer dan net zolang
pompen tot het water weg was. Het pol
derbestuur bemoeide zich niet met mij.
Ze lieten je maar wat aanprutsen".
Onder water
Niettemin was Het Noorden één van
de eerste Texelse polders die bemaald
werd, „Dat moest ook wel, anders zou
één derde van het land hier onder water
staan". Vertelt verder: „Hoewel Het
Noorden deel uitmaakte van de 30 ge
meenschappelijke polders weigerden de
zen de bemalingskosten voor hun reke
ning te nemen. Het Noorden moest dat
zelf betalen en feitelijk was ik dus bij
deze polder in dienst". Cornelis Dijker
heeft in zijn loopbaan als molenaar en
kele verbeteringen meegemaakt. In 1940
werd de molen elektrisch en toen Dijker
na de oorlog het molenaarsvak vaarwel
zei en bloembollenkweker werd ver
dween ook de molen als woning. Er
kwam een aparte woning waarin nu Jan
Kiewiet woont
De molen draait niet meer en is een
monument geworden. Cornelis Dijker
geniet van zijn pensioen. Hier en daar
verstoren schuren van golfplaten de
harmonie in het landschap. Graan
silo's steken de lucht in. Ook in Het
Noorden is de twintigste eeuw door
gedrongen.
MARKISOL
buitenzonwering
U vindt ze bij
interieuradviseurs j
Wilhelminalaan 30, Den Burg, 1
telefoon 2575
I'; de „entree?' van de polder Het Noorden, aan het begin van de lange Schorrenweg, staat de boerderij „Primarium"Het is een nieuw
tbouw dat de naam draagt van de voormalige hoeve Primarium die er vlak bij stond, maar in de oorlog als gevolg van brandbommen ver
ben ging. „Primarium" was een van de eerste boerderijen die in het drooggevallen land werden gebouwd.
