De Groeneplaats: terug naar het verleden (2) mi mmwiiHiiwi Landbouw en natuur door J.A. v.d. Vlis 'N GOED IDEE SOW Tweede blad Texelse Courant, vrijdag 9 januari 1976 Bij het in zicht komen van de 20ste eeuw toen van een uitgesproken bouwstijl geen sprake was en de indi vidualistische bouw hoogtij vierde, verkondigde een vooruitstrevende man als Frak van der Goes, zeker niet de eerste de beste, de stelling dat bouwqunst geen voorrecht voor enke lingen, maar een weldaad voor de ge hele bevolking diende te zijn. Gaan wij hiervan uit bij een beoordeling van het centrum in Den Burg, dan moet vastgesteld worden dat bijv. in de Binnenburg op een zeer individua listische manier maar raak gebouwd is. De hoofdstraat van het dorp en van geheel Texel, eens met zijn stijlvolle puntgevels een echt aangenaam en sigrlijk geheel, waar het prettig wan delen was, is door individualisten in grijpend veranderd. Gelukkig vragen velen zich tegenwoordig af of we met de vele veranderingen wel op de goe de weg zijn. Het gehele oude gedeel te van het hoofddorp is zo verknoeid en heeft zoveel aan sfeer verloren dat de zogenaamde verbeteringen tot een armelijke verkilling leidden. Ondanks het feit dat een dienst van gemeentewerken, stedebouwkundige ad viseurs, een welstandscommissie, plano logen, de gemeenteraad en hogere be sturen hun goedkeuring aan de veran deringen hechtten, komen vooral jonge ren maar ook ouderen in verzet. Lang zamerhand is men gaan beseffen dat het hooggeroemde particuliere initiatief toch ook bepaalde nadelen op kan leve ren. En ook drong het tot de mensen door dat iedere bouw van belang is voor allen. Spontaan liep men in Oudeschild te hoop toen daar een doorbraak was gepland, natuurlijk in de eerste plaats ten behoeve van het snelverkeer, waar door de leefbaarheid van het dorp dreig de te worden aangetast. Jan Visser c.s. verzetten zich in hun aardige boekje .Terug op de Plaats, op zoek naar een vriendelijker dorpsplein" tegen reeds voltrokken veranderingen in het hart van Den Burg. die nochtans door alle hiervoor genoemde instanties waren goedgekeurd en uitgevoerd. Pas toen het te laat was, groeide wrevel te gen het nieuwe gemeentehuis en tegen maatregelen die in verband met het nieuwe gebouw waren getroffen. Visser c.s hebben gepoogd iets te gen de „verkilling" van de Groeneplaats en de nabijgelegen gedeelten van het dorp te doen. Zij trachten het dorp iets van zijn vroegere leefbaarheid d.w.z. intimiteit en gezelligheid terug te ge ven. Speelse fantasie In gedachten keren zij terug naar de Groeneplaats in zijn vroegere toestand en fantaseren een herbouw van de hui zen enz. op het Raaksje. waar eens een paar kapperszaken, enkele winkeltjes en ook een café waren gevestigd. Met knappe schetsen, plattegronden en an tieke foto's illustreren zij hun plannen Wij noemen dit een fantasie omdat wij niet in de uitvoerbaarheid van dit deel hunner plannen geloven. Welke bezwa ren wij ook tegen het nieuwe gemeente huis hebben, dit gebouw was een tijds verschijnsel Wij noemden het een koe koeksjong in het nest van een klein vo geltje. Dit neemt niet weg, dat het nieu we gebouw, opgetrokken vnl. uit beton volgens streng zakelijke opvattingen, ook kwaliteiten heeft, die niet vergeten mogen worden. Het is doelmatig en het verleent door zijn ruime inhoud onder dak aan de vele gemeentelijke diensten welke onmogelijk in het vorige gemeen tehuis ondergebracht konden worden. Op zichzelf is het daarom verklaarbaar dat een vorig college van burgemeester en wethouders en de gemeenteraad hun fiat aan de nieuwbouw hebben gegeven. In een tijd dat iedereen goed verdiende en dat op velerlei gebied ruime midde len beschikbaar waren, was men het erover eens dat een nieuw gemeentehuis een dwingende noodzakelijkheid was. De ontwerper van het nieuwe gebouw, bedacht op doelmatigheid en rendement, echter zonder begrip voor de leefbaar heid van het dorpscentrum, slechts be seffend dat dit centrum geen hoog ge bouw zou verdragen, zocht het in de breedte. Zo ontstond een lage en brede voorgevel vóór een kantoorgebouw De iiniiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiniiiiniiiiiiiniHoiiiiiiii zo'n veilige ERIK elektrische deken koopt U bij interieuradviseurs Wilhelminalaan 30, Den Burg, telefoon 2575 architect ontwierp de naar onze smaak goede ingang naast de uiterste linker zijde van het kantoor, waar de toe gangshal met trappenhuis en enige „re presentatieve" lokaliteiten met o.a. de raadszaal werden gesitueerd. Het inte rieur zowel van het kantoor als van het representatieve deel is bepaald niet zon der verdienste, maar hoegenaamd geen rekening is gehouden met de zijmuur van het gebouw, welke hoogst onbevre digend, de Binnenburg, Texels voor naamste straat, afsluit. De leefbaarheid van die straat werd er in ernstige mate door aangetast. Nn in brede kring kri tiek op het gemeentehuis te beluisteren valt, wordt maar zelden over de kwali teiten gerept. De drift van de ontwer per-architect om een groot gebouw op de Groeneplaats te verwezenlijken, de richtlijnen daarbij door allerlei instan ties gegeven, leidden tot een compromis Dit is niets bijzonders en is in soortge lijke gevallen bijna altijd het geval. Het is niet redelijk om alleen de architect voor het resultaat verantwoordelijk te stellen. Het tegenwoordige gemeente huis is een produkt van een tijd, dat iedereen zo met geldverdienen in de weer was, dat over leefbaarheid in het dorpscentrum met geen woord werd ge sproken. Het is niet juist om het raadhuis, be slist geen minderwaardig bouwwerk, achter een schutting van huizen a la Raaksje te willen zetten, zoals Visser c.s. dit in een speels ogenblik hebben be dacht. Als creatieve, dus scheppende mensen, weten wij hoe moeilijk het is om gebonden door velerlei eisen een be langrijk gebouw te ontwerpen, dat een ieder kan waarderen. De bouwmeester 1.500,per stuk zijn daar grote iepen neergezet. Iets dergelijks deed men op de Coolsingel in Rotterdam, waar -de grote en brede boulevard tot een waan zinnig drukke racebaan was geworden. Versmalling van de rijbaan heeft daar tot de mogelijkheid van beplanting ge leid. Terwijl in veel plaatsen het verkeer om de centra wordt heengeleid en par keerterreinen daar overbodig zijn ge? worden, omdat men die centra leefbaar wil houden, is de Groeneplaats nog steeds parkeergebied, 's Is wel een beet je vreemd dat dit plein met bomen is bezet, die allicht te lijden hebben van stinkende uitlaatgassen en niet te ver mijden aanrijdingen. Een parkeerter rein verlangt ruimte en openheid; zo'n terrein met bomen is een tweeslachtig heid. Klaarblijkelijk heeft men begre pen dat een geheel lege Groeneplaats „geen gezicht" zou zijn. Hier is maar één oplossing: laat de bomen staan, schep daarvoor zo gunstig mogelijke om standigheden en hef zonder meer het parkeerterrein op. Den Burg is nog steeds een dorp met een maar beperkt centrum. Reeds geruime tijd zijn op een afstand van een paar minuten vlak bij de dorpskern nieuw aangelegde par keerterreinen. Laat gemakzuchtige au tomobilisten maar een eindje lopen, geef de thans aanwezige bomen op het plein een betere kans en zoek een oplossing waardoor in Binnenburg, op het dorps plein, op de Stenenplaats, in Hoger- en Warmoesstraat het autoverkeer verbo den wordt. In alle hier genoemde straten kan dan ook tot het planten van bomen worden overgegaan. (Voor het zg. ver zorgende verkeer kunnen juist als in de Weverstraat natuurlijk bijzondere rege lingen worden getroffen). Visser c.s. stellen voor om, ongeveer op dezelfde plaats als voorheen, voor het front van het gemeentehuis een bakstenen bank te bouwen en daar op nieuw een pomp in gebruik te nemen. Het is wel zeker dat de levendigheid van het plein er door verhoogd zou wor den. Men wil dat toch? En waarom zou den de twee mooie zandstenen gevel stenen die eens Texels eerste eigen raadhuis sierden, nu weggestopt in een achterwand van het grote raadhuis, niet een opvallende plaats in de voorgevel kunnen krijgen? Schaamt Texel zich soms voor zijn verleden? Herinneren de ze stenen niet aan het jaar 1611 toen de dorpen samen zich een eerste eigen raadhuis bouwden? Voor die tijd kwa men de burgemeester en schepenen in een herberg bijeen, toen kregen zij voor het eerst een mooi gebouw geheel tot hun beschikking. Dit eigen raadhuis heeft dienst gedaan tot het einde van de vorige eeuw Het werd gesloopt en ter plaatse verrees hotel Texel, 't Is jam mer dat dit gebeurde, maar het is even jammer dat de bewaard gebleven ge velstenen met de wapens van Texel en Den Burg zo werden weggestopt! In ons eerste artikel noemden wij de twee grote stenen tuinbeelden die Leen- dert den Berger, de Opziener van 's Lands Werken, zoiets als onze vriend L. J. Weijdt, plaatste in de tuin van Brakestein, de boerderij die hij tot de enige buitenplaats van Texel omgeto verd heeft Dit buiten ging door onbe grip ten onder, alleen de tuinbeelden, voorstellend het Land en de Zee of zo men wil Ceres en Neptunus, bleven be staan. Ze staan nu in de tuin van het mishandelde buiten te verweren. Wie op Texel heeft er ooit aan gedacht dat dit eigenlijk erg jammer is? Waarom ze geen plaatsje te gunnen onder het lom merrijk geboomte van de „gerehabili teerde" Groeneplaats? J. A. van der Vlis uiuuuuumjunuiiuiniiniuimiiiiiuiiiiiuiiiiiiiuiui voldeed aan de wensen van zijn op drachtgevers en voerde uit wat men van hem verlangde. Het is te begrijpen dat hij niet-traditioneel te werk ging, niet- archaïserend was en de materialen van zijn tijd gebruikte. Alle omstandigheden in aanmerking nemend, kan er geen sprake van herbouw der panden op het Raaksje zijn omdat de voorgevel van het gemeentehuis uit een oogpunt van eigentijdse stijl aannemelijk is en de op vattingen van de opdrachtgevers geres pecteerd dienen te worden Omdat wij, en velen met ons, sterk de indruk heb ben, dat de omgeving van het bureau als een bijkomstigheid werd gezien en de aanpassing van het vergrote dorps plein bij het nieuwe gebouw te wensen overlaat, zou getracht dienen te worden door een betere aanpassing het plein een aangenamer voorkomen te geven. De zijgevel aan de zijde van de Binnen burg acht iedereen een mislukking. Het is een verdienste van Visser c.s. dat zij daar een oplossing bedachten met een mogelijkheid om uitgevoerd te worden Verbeteringen op de Groeneplaats De vraag rijst wat er zou moeten ge beuren met de vrij brede en steriele brede straat, gelegen langs de voorgevel van het gemeentehuis. Gewoonlijk lo pen er maar enkele mensen, die zich als het ware verloren gevoelen op dit woes tijnachtige verlaten deel van het dorps plein, waarmee door de afbraak van het Raaksje een eigenlijk overbodige uit breiding werd verkregen Waarom op dit gedeelte geen bomen geplant zodat een aansluiting met de overige beplan ting werd verkregen? Zeer onlangs is men daartoe ook overgegaan op het Damrak te Amsterdam nabij de Bijen korf. Ook daar was een steenwoestijn, ook daar ontbrak gezelligheid. Voor Het ingezonden schrijven van de heer Jn. Witte geeft me aanleiding nog eens op bovengenoemde zaak terug te ko men. Een paar opmerkingen vooraf. Er van uitgaande, dat de heer Witte geen ge bruik heeft gemaakt van het gezegde, dat je meer vliegen vangt met stroop dan met azijn, wil ik hem hartelijk dan ken voor de zeer waarderende woorden aan het slot van zijn „Wat ik zeggen wou Als de heer Witte de wens uitspreekt, dat hij hoopt ook de heer Van Gronin gen eens te mogen rekenen tót hen, die ongerust zijn over de gang van zaken, dan wekt dit de indruk, dat voor mij een „bekering" nodig is van het „na- tuurstandpunt" tot het „landbouwstand- punt". Ik geloof, dat deze wens overbo dig is. Iedere Texelaar kan weten, dat „Van Groningen" een landbouwman in hart en nieren is en dat een bekering wat dat betreft onnodig is. Wel is het mogelijk, omdat ik nu in de omstandigheden ben, dat ik de zaken wat meer op een afstand kan bekijken gemakkelijker is om de „gekleurde bril" die iedereen draagt eens af te zetten en ook eens door een bril met andere kleur te kijken. De leefbaarheid van het eiland De ongerustheid van de heer Witte heeft vooral als grond, dat door een ver mindering van de cultuurgrond de leef baarheid van het eiland als geheel zal afnemen Hij denkt daarbij ook speciaal aan de toeleveringsadressen voor de agrarische bedrijven en de handelaars, die het voor een deel van de landbouw moeten hebben. Natuurlijk zit hier een -kern van waarheid in, hoewel ik geloof, dat als we dit zouden gaan uitdrukken in verlies aan „manjaren" de betekenis niet groot zou zijn. Het lijkt me nodig eens zeer uitdruk kelijk te stellen, dat de leefbaarheid van ons eiland in ieder geval veel minder zou zijn als Texel uitsluitend een agra risch eiland zou zijn gebleven. Als we in aanmerking nemen hoe groot het aantal werkers in de landbouw en aan verwante bedrijven is, dan moet dit tot de konklusie leiden, dat Texel een sterk ontvolkt eiland zou zijn geworden als het uitsluitend van de landbouw in de ruimste zin had moeten leven. Als we alleen eens letten op het aantal arbeids plaatsen in de dienstverlenende sector, dan is het gelukkig dat er op ons eiland nog heel wat anders te doen is dan het bedrijven van landbouw en tuinbouw. In de onmiddellijke omgeving van het bedrijf van de heer Witte is een „dorp" van zomerbungalows ontstaan. Ik kan me voorstellen, dat de heer Witte het „zonde" vindt, dat grond, die voorheen landbouwgrond was nu een recreatieve bestemming heeft gevonden. Als het echter gaat om het aantal arbeidsplaat sen, dan geloof ik, dat bij gebruik als landbouwgrond het aantal arbeidsplaat- Vrijdag en zaterdag (20.00 uur) draait in het City theater de film „Rollerball", gemaakt door Norman Jewison (van o.a. „Jesus Christ Superstar") en gesitueerd in het begin van de volgende eeuw. Oorlogen behoren dan inmiddels tot het verleden en de wereld wordt geregeerd door een zestal corporaties. Alle men sen hebben volop comfort, maar om de agressie en zucht naar sensatie in banen te leiden, heeft men een „sport" uitge vonden, genaamd Rollerball. Twee teams, bestaande uit een aantal gepant serde rolschaatsers en motorrijders, be kampen elkaar op een soort wielerbaan, in een dodelijk gevecht om een loden kogel. Gescoord wordt er wanneer een van de teams de kogel in de daartoe be stemde trechter plaatst. Een verre van zachtzinnige bezigheid, want alles is ge oorloofd. De grote wedstrijden worden uitgevochten tussen teams van de super steden Madrid, Houston, Tokio en New York. Dè grote ster van dit spel is Jo nathan E. (een uitstekende rol van James Caan). Zijn populariteit wordt een gevaarlijke zaak en van „hoger hand" probeert men hem te dwingen het spel te stoppen. Jonathan weigert, want hij begrijpt pas dan, dat de maat schappij die dit spel voor het volk uit vond, tevens hèm van zijn vrijheid be roofde. De verwoestende wedstrijden, voor een hysterisch publiek, werden op genomen in het enorme Olympisch sta dion van München en suggereren een huiveringwekkende hardheid. Het „neerleggen" van de tegenstander, het „aan de noodrem trekken" en „de beuk er in" is bij deze sport één stap verder dan bij het hedendaagse voetbal, maar we zijn gewaarschuwd. Behalve dit alles, is er een kille sciencefictionach tige sfeer, van vreemde mensen levend in een tijd waarnaar we beslist niet ver langend hoeven uit te zien. (Toegang 18 jaar). - - Zondagmiddag (3 uur) een nieuwe reeks korte tekenfilms van Max Flei scher, onder de titel „Met spinazie meer mans". Een serie prachtige avonturen van Popeye the Sailorman, zijn vlies dunne stoeipoes Olijfje en de uit de kluiten gewassen beul Brutus. Wat min der zoet dan de Disney diertjes, wat slordiger getekend ook, maar wel meer gijn. (Alle leeftijden). Eveneens zeer vermakelijk is „The re turn of the pink panther" (zondag-, maandag- en dinsdagavond 20.00 uur). Alweer zo'n twaalf jaar geleden leer den we onder de naam „the pink pan ther" de grootste fantasie-diamant ken nen. In de gelijknamige film werd het kostbare juweel gestolen, waarna men voor de opsporing een beroep deed op de speurder Clouseau. Peter Sellers maakte onder regie van Blake Edwards die onvergetelijke komedie en hier is het vervolg. Opnieuw wordt het een diefstal, opnieuw komt inspecteur Jacques Clouseau jn aktie. Peter Sel lers maakt er wederom de stuntel van, struikelend op jacht naar de grote dia mant. De film komt wat moeizaam op gang, maar vooral na de entree van Sellers in zijn schitterende solopartijen, volt het ene uitgekiende lacheffekt op het andere. Een duidelijk ouder gewor den Peter Sellers, bewijst nogmaals tot een van de allergrootste filmkomieken te behoren. (Alle leeftijden). sen van dit moment niet gehaald zou worden. Dit voorbeeld kan worden aangevuld met soortgelijke gevallen over het hele eiland. Verband recreatie en natuurbehoud Nu zou ik me kunnen voorstellen, dat de heer Witte mijn verwijzing naar de recreatie een zijsprong vindt. Mogelijk, dat hij bereid is het verlies van land bouwgrond ten behoeve van recreatie- bedrijven te nemen, maar het anders ziet als het over grond voor „natuurbe houd" gaat. Ik geloof, dat hier de zaak van de „ge kleurde" brillen wel heel erg van toe passing is. Net als de heer Witte ziet ondergetekende veel liever een veld met een goed gewas bieten, aardappelen of graan dan een voor landbouwogen ver waarloosd gebied met diverse soorten vogels. Een perceel goed grasland met beste koeien en goede Texelse schapen doet me veel meer dan 'minderwaardig grasland met een aantal soorten ganzen. Maar ik ken ook het beeld van de groepjes „natuurmensen", die in voor jaar en zomer ergens gewapend met kij kers en camera's uren lang kunnen kij ken naar scharrelende vogels. Ook zij hebben hun aandeel in de welvaart van ons eiland. Het zijn niet alleen wat buiten de werkelijkheid staande landgenoten of buitenlanders, die zich hiermee bezig houden. Een landbouwvoorlichter, die ook oo ons eiland in hoog aanzien staat heeft mij, als iemand die een aandeel heeft gehad in de ruilverkaveling, meerdere malen „verweten", dat we het mooie, ruige gebied in de buurt van het ge maal van polder Waalenburg „ver knoeid" hebben door er goede land bouwgronden van te maken. Die kant is er ook, heer Witte. Maar daarvoor is het nodig, dat we bereid en in staat zijn onze eigen gekleurde bril zo nu en dan eens af te zetten en ook eens door een bril met andere kleur te kijken. Aan deze dingen dacht ik toen ik aan het slot van mijn jaaroverzicht iets schreef over landbouw en natuur.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Texelsche Courant | 1976 | | pagina 5