Grote reputatie op geheel Texel
Pieter Mosk 50 jaar veeverloskundige
Markante
figuur
jubileert
W
"•X'\
mm
Tweede blad Texelse Courant, vrijdag 16 april 1976
r~
mïtm K.
„'t Waait weer puur fóndaag
Pieter Mosk (72) staat op de dijk van polder 't Noorden bij de
boerderij van Theo Witte. De late middagzon daalt over het land.
„Kiek, deer hèi je ze Z'n gestrekte arm wijst op een twaalf
tal witte schapen, dat op enige afstand graast. Ze zijn omgeven
door witte en zwarte lammetjes.
„D'r heb 'n swörte ram bee weest"
Mosk stapt over het hek en staat dan in de wei. Z'n dikke brille-
glazen schitteren door het laag inkomende zonlicht.
„Kom dón Er is een speciale niet te definiëren vriendelijke
klank in z'n stem als hij tot de schapen praat. Ze reageren er direkt
op en de hele kudde komt aangelopen. De dieren kennen hem, en
hij kent de dieren, vanaf het prilste begin van hun bestaan.
Het is 50 jaar geleden dat hij zijn vak voor het eerst uitoefende
(3 april 1926) en sindsdien heeft hij zich ontwikkeld tot een prima
vakman. De boeren van Texel kennen hem allemaal; Piet Mosk van
Oosterend. Veeverloskundige.
Vroeger waren de maanden maart
en april een geweldig drukke tijd voor
Mosk. Hij weet zich nog te herinneren
da* er jaren waren waarin hij in het
seizoen bij ongeveer 125 verlossingen
werd geroepen, en dan dagenlang niet
aan rust toekwam.
Zijn leven is nu een stuk regelma
tiger geworden omdat de leeftijd toch
wel mee gaat spreken. Er is nog slechts
een tiental boeren die hij bijstaat in
deze tijd nu het meeste jongvee gebo
ren wordt. Pieter Mosk heeft zich in al
die jaren grote faam verworven. De
veeartsen prijzen hem om zijn erva
ring en zijn kunde. Als blijk van waar
dering ontving hij op de jubileumdag
van hen een grote mand bloemen en
planten, vergezeld van een fles drank.
Het geheel staat te pronk op de tafel
in de bejaardenwoning die Mosk tesa-
men met zijn vrouw nu een viertal ja
ren in Oosterend bewoont „Strender-
tuus" staat er op de zijgevel.
We zitten in de gezellige huiskamer
die uitziet op oud Oosterend en de
Strender kerktoren. Aan de wand hangt
een foto van het „Sandershuus" in win
tertooi. „Van daaruit zijn we getrouwd
Da's nou ook al weer meer dan 45 jaar
geleden", zegt mevrouw Mosk terwijl ze
koffie met koek presenteert. Ze is een
geboren Texelse („Diekmanshuzen") en
zorgt door haar levendige natuur voor
een opgewekte sfeer. Pieter Mosk zelf
zit op de bank, in boerenkiel zoals hij
sinds jaar en dag gewoon is. Hi] is dui
delijk rustiger dan zijn vrouw We pra
ten over vroeger en over het begin van
zijn loopbaan
VADER WAS OOK FILDER
Zijn vader was slager en kwam uit
het Noordholandse Oudesluis bij Scha-
gen. Daar werd Pieter ook geboren Via
Oosterland op Wieringen kwam het ge
zin Mosk toen Pieter 15 jaar oud was,
naar Oudeschild.
Het gezin Mosk van toen is inmiddels
een echte Texelse familie geworden en
de naam is bij iedereen op het eiland be
kend.
Pieter Mosk nu: .Vader was ook „fil-
der". Dat noemden ze toen zo. Ik had
daar al jong belangstelling voor. Er was
geen verlosing waar vader bij geroepen
werd of ik ging mee" Het slagersvak lag
hem niet zo erg.
,,'t Eigenlijke slachten ging me goed af,
maar het langs de huizen gaan met
vlees; dat stond me totaal niet aan. Voor
al in die tijd hadden de mensen hier
niet veel geld en knibbelden altijd. Je
kon met de mooiste biefstukken aan
komen, die waren dan toch niet goed.
Alleen om het nog goedkoper te krij
gen. Nee, daar kon ik helemaal niet te
gen
Als aanloop tot zijn latere beroep als
veeverloskundige had Mosk evenwel in
de slagerij een geweldige anatomische
leerschool. Soms kocht hij een dood kalf
dat hij dan ontleedde. In het begin kreeg
hij wel hulp van zijn vader maar die
was nogal ongedurig. .Vader was geen
echte leermeester. Hij was wel vakman,
maar het een ander bijbrengen, dat lukte
hem niet. Hij zei iets een keer, misschien
twee, maar de derde keer kon je een
schop krijgen!"
KNECHT BIJ VEEARTS NOORDIJK
Toen de 21-jarige Pieter Mosk uit mi
litaire dienst kwam ging hij in Den
Burg als knecht werken bij veearts
Noordijk. Hem waren de anatomische
kwaliteiten en de kennis van de jonge
Pieter opgevallen toen hij hem bij vader
Mosk aan het werk zag. Noordijk stelde
Pieters vader voor, zijn zoon hij hèm in
de leer te doen. Er was vraag naar een
goede veeverloskundige op Texel, opdat
de veearts zelf zich meer met het over-
ge werk kon bezighouden.
De opleiding voor het officiële diplo
ma kostte ƒ600,wat in die tijd een
enorm bedrag was. Veearts Noordijk
stelde zoveel vertrouwen in Pieter Mosk
dat dankzij hem het geld op tafel kwam.
Pieter ging toen in de leer bij een be
faamd veeverloskundige in Koegras:
Bram Stipriaan. De opleiding duurde 9
weken en al na enkele weken liet deze
hem zelfstandig werken. Stipriaan stierf
later aan miltvuur dat hij in een nood-
slachtplaats door besmetting van dood
vee had opgelopen
In Koegras haalde Pieter Mosk de
voor dit vak vereiste papieren. Hij is
nog de enige particulier op Texel met
deze officiële erkenning van het Mini
sterie van Landbouw en draagt het al
tijd bij zich.
ZELFSTANDIG
Hierna werd hij zelfstandig veeverlos
kundige op het eiland. Er was werk te
over in het seizoen. Heel Texel riep hem
te hulp als er moeilijke gevallen optra
den, of verwacht werden.
„Je had in die tijd wel telefoon, maar
voor een uur per dag. Dan liep het vaak
storm en had ik de komende nacht en
volgende dag een heel lijstje af te wer
ken
Hij noemt een paar abnormale ver
lossingen. Bijvoorbeeld als de kop van
een nog niet geboren kalfje verkeerd
ligt. Met een haakje dat achter de oren
of in een hoek van het oog wordt aan
gebracht, kan dit veranderd worden en
krijg je een normale geboorte. Bij twee
lammetjes (schapen werpen meestal twee
lingen) kunnen de poten om elkaar heen
zitten en kunnen de twee diertjes er
niet uit. Een moederdier kan ook te
nauw gebouwd zijn waardoor moeilijk
heden kunnen optreden. In dit geval
moet men overgaan tot de keizersnede
(aan de zijkant van het lichaam) om
moeder en kind te redden.
„ZET DE STIER ER MAAR
OP JONGENS!"
Het is Mosk opgevallen dat met de
komst van de KI op Texel het aantal
kritieke geboortegevallen bij koeien nog
al is teruggelopen. De bouw van de koe
is anders geworden. T\yee jaar nadat
men met KI was begonnen ontdekte
Mosk het al. De kalveren kregen een be
tere lijn en kwamen vlotter ter wereld.
„Vroeger deden ze maar wat. Elke koe
moest kalven, al was 't een bok wat mo
del betreft. Zet de stier er maar op jon
gens! Geen wonder dat ik er van de tien
soms zeven moest villen!".
Villen is een ingrijpende maatregel
Met een scherpe draad die als zaag fun
geert wordt het kalf in de koe in stuk
ken gesneden en komt in brokken naar
buiten. Het gaat dan in de eerste plaats
om het leven van het moederdier.
De laatste jaren hoeft er vrijwel niet
meer gevild te worden. De veearts heeft
een dermate goede uitrusting dat men
tot opereren (keizersnede) over kan
gaan. Pieter Mosk haalt dan ook in
voorkomende gevallen er tegenwoordig
direkt de veearts bij. Veelal wordt dan
gezamenlijk overlegd hoe men te werk
zal gaan.
EERBIED VOOR HET LEVEN
Veearts Den Houter: „Piet Mosk is een
heel kundig man. Het is een prakticus
met een enorme ervaring Hij heeft een
enorme hekel aan de knoeiers onder de
boeren. Het kan hem razend maken. Hij
mag dan uiterlijk vroeger (en nu nog
wel) een ruwe vrijbuiter zijn geweest,
voor alles stonden en staan in zijn vaar-
del de woorden: Eerbied voor het leven.
Een dood lam bijvoorbeeld bezorgt hem
een zware mineurstemming. Piet wil
van alle moderne methodes op de hoog
te blijven. Hij is dan wel oud geworden,
het betekent allerminst dat hij ouder
wets is gebleven".
Het is een opvallende uitspraak die
erg tot de verbeelding spreekt. Hoe
vaak zou het voorkomen dat de verhou
ding tussen veearts en verloskundige
zo optimaal is als hier? Er blijkt geen
sprake van broodnijd te zijn.
ROTKREUPEL
De faam van Pieter Mosk gaat zelfs
tot over de grenzen. Met name naar
Duitsland waar enige jaren geleden veel
rotkreupel heerste onder de schapen.
Het is een gevreesde ziekte, die nogal
besmettelijk is. Mosk maakte de reis er
naar toe om mee te helpen het uit te
roeien, hetgeen lukte. Hij legde de scha-
penboeren uit hoe ze met een mesje de
wegrottende hoornlaag van de hoef van
het schaap konden snijden en de hoef
hierna dienden in te smeren met vi
triool.
ONTELBAAR AANTAL
KILOMETERS
In de eerste jaren had Mosk alleen
een fiets tot zijn beschikking om zich op
Texel te verplaatsen. Het aantal op
drachten was het allereerste jaar nog
niet zo overmatig als het later zou wor
den. Hij vertelt dat juist de eerste ver
lossing waarbij zijn hulp gevraagd werd
(een koe van Sijp Koning op „Byron")
op een mislukking uit liep. Het was geen
beste reklame natuurlijk, maar toch:
„Dat eerste jaar kreeg ik 6 schapen en
het tweede jaar al zo'n 120!".
Hij heeft zodoende een ontelbaar aan
tal kilometers moeten fietsen over het
hele eiland Z'n klanten woonden in De
Cocksdorp en Oosterend, en van Den
Hoorn tot in De Waal. Na de fiets stapte
hij over op een motor en sinds 1958 rijdt
Mosk in een auto zijn klanten af.
Tot voor kort hielp Pieter Mosk nog
wel met wachtdiensten bij de dieren
van boeren die daar geen kans toe za
gen. Dat werd vooral nachtwerk. Mosk:
„Niks waard, achteraf bekeken. Tja, het
geld hè". Uit z'n gegroefde gezicht valt
te begrijpen dat er vele herinneringen
in z'n gedachten terugkeren.
Hij vertelt het verhaal dat hij over
vermoeid met de auto van de ene naar
de andere boerderij moest rijden en toen
in Waalenburg in de sloot belandde. De
rest van de nacht bracht hij slapend in
de half vol water staande auto door orrf
in de vroege ochtenduren door het ge
kwetter va* de vogels bij „Plassendaal"
gewekt te worden. Toen hij het portier
van de wagen opende stond hij weldra
slapeng tot boven de knieën in het wa
ter. Pieter Mosk lacht er nu om, en
prijst zich ongelofelijk gelukkig Een
paar meter verderop was het water zo'n
12 meter diep!
STROOTJE
Ondanks het feit dat Mosk echt geen
hoog salaris bedong, waren er toch boe
ren die zéker wilden weten of hij gedu
rende de nacht werkelijk de wacht liep
waarvoor hij betaald werd. Ze legden
dan een strootje op de staldeur ter con
trole. Dan, met een vriendelijke grijns
lach op zijn gezicht: „Ik dronk wel eens
een borreltje in die tijd, m'n werk heeft
er nooit onder geleden. Het wachtwerk
waarvoor ik aangenomen werd heb ik
altijd gelopen".
Pieter Mosk is nu helemaal gestopt
met wachtlopen vanwege zijn leeftijd.
Hij heeft nu nog ongeveer 10 klanten,
goede kennissen die hij helpt als dat zo
de dieren kennen hemen hij kent de dieren, vanaf het prilste begin van hun bestaan
uitkomt. Hij kan het eigenlijk niet laten
en dat is ook geen wonder als je zo ver
groeid bent met een vak dat je al een
halve eeuw hebt uitgeoefend
ALS HET VOORJAAR
WEER KOMT
Het verlosgereedschap voor koeien is
in Zoutkamp waar de enige zoon van
het echtpaar Mosk woont. Met deze gift
heeft Pieter Mosk zichzelf trachten te
dwingen een punt achter het werk te
zetten. Het gaat niet, en hij mijmert.
„....als het voorjaar weer komt, dan
vragen m'n vrienden me weer bij de
schapen.
Het ziet er naar uit dat Mosk na deze
mijlpaal nog wel meer jaren zal vol
maken als veeverlosser.
Bij navraag blijkt hij ook nog wel
boeren te assisteren bij het knippen van
koeien, het kappen van hoeven, het be
slaan van paarden en het castreren van
varkens. Ook is hij erg bedreven in het
schapenscheren en heeft hierin zelfs in
structie gegeven in enkele plaatsen in
Drente en Noordholand, zoals kranten
knipsels in een trots plakboek uitwij
zen.
Zelf houdt hij naast de twaalf schapen
op het weiland bij de boerderij van Theo
Witte ook nog enkele kippen en een
geit.
BEDRIJVIG EN OERSTERK
Al met al is en blijft Pieter Mosk een
bedrijvig man, ondanks een lichte rheu-
matiek die hij (met succes!) tegengaat
door een stuk aluin in zijn rechter
broekzak te dragen.
Ziek is hij eigenlijk nooit geweest.
Alleen een twintigtal jaren geleden
werd hij door een maagzweer tijdelijk
geveld. Na een operatie waarbij het ab
ces werd verwijderd was hij opnieuw de
oersterke kerel die hij altijd geweest
vas.
Vrienden van Pieter Mosk: „Je staat
er steeds weer versteld van. Hij heeft
een fabelachtig uithoudingsvermogen,
menigeen zou er bij zo'n inspannend le
ven onderdoor zijn gegaan".
Veearts Den Houter: „Als je bedenkt
dat hij in de jaren 20 begon, toen er geen
elektra was. geen antibiotica zoals te
genwoordig en geen stromend water
Ook mevrouw Mosk (Heintje) wordt
door menigeen geroemd. Het echtpaar
kreeg 10 kinderen waarvan er nog 9 in
leven zijn. Vrijwel allemaal (op 2 na)
zijn ze op Texel blijven wonen en ko
men nog dikwijls even buurten. Nu geen
van de kinderen meer thuis woont heeft
het echtpaar Mosk eindelijk tijd om va
kantie te houden. Sinds hun beider pen
sionering maakten ze diverse reizen
naar het buitenland. Per schip gingen
ze naar Zweden en maakten ook een
Rijnreisje mee.
Met de auto bezoeken ze nog regel
matig hun kinderen aan de overkant, in
Heemskerk en Zoutkamp.
HERINNERINGEN
Het wordt donkerder in de huiskamer,
een schemerlampje gaat aan en achter
het raam is het silhouet van de Ooster-
ender kerktoren.
In gedachten zie ik Pieter Mosk weer
tussen z'n schapen op de dijk staan en
hoor ik de meningen van z'n kennissen
over hem: Theo Witte: „Piet Mosk leeft
echt in de natuur, hij maakt je opmerk
zaam op broedende eenden en je ziet
hem echt genieten van een boom die in
bloei staat. Al zou je hem niet vragen
te helpen dan doet hij het toch als hij
ziet dat het nodig is. Hij heeft een groot
verantwoordelijkheidsgevoel.
Mevrouw Witte: „Hij heeft erg veel
aan zelfontwikkeling gedaan en veel ge
lezen Daardoor kan hij over veel din
gen meepraten. Vooral geschiedenis en
politiek hebben z'n interesse
Cor van Liere- „Als hij hier kwam bij
een verlossing zei hij altijd: „Ze moeten
net zo brullen dat de pannen op dak lig
gen te klapperen. Dan weten we zeker
dat ze er wat aan doen". Dat is typisch
Piet. Hij had er altijd zwaar de pest in
als hij een dood lam had".
REUZE KEREL
Van Theo Witte hoor ik het verhaal
van een verlossing waarbij Piet Mosk
danig aangeschoten op zijn boerderij
verscheen. Witte: „Zo gauw hij bezig
was verrichtte hij wonderen met z'n
handen en had die drank helemaal geen
invloed meer op hem Het is een man
met een ijzeren gestel Hij gaat nooit
voor één uur naar bed en zit 's avonds
nog urenlang te lezen. Ik zie nog voor
me dat Piet bij het verlossen van een
koe zware shag pruimde omdat hij
staande niet kon roken. Ik zeg niets
te veel als ik zeg dat het een reuze kerel
UNIEK IN DE WERELD
Pieter Mosk is iemand om trots op te
zijn. Dat geldt niet alleen voor zijn fa
milieleden maar ook voor alle mede-
Texelaars. Een 50-jarig jubileum als dit
is waarschijnlijk uniek in Europa en
wellicht in de wereld.
Hoeveel dieren Pieter Mosk ter we
reld heeft geholpen? Hij aarzelt even,
dan zegt hij: „Ik weet het niet precies.
Er zijn jaren geweest van 70 of 80 ver
lossingen, ook van meer dan 130 Bij 110
per jaar denk ik zo'n zesduizend verlos
singen; ongeveer tienduizend jonge die
ren
WESSEL B. POST
