rwartsjexeh in het harL,
Opnieuw vergeefs verzoek
om uitstel behandeling
J. A. van der Vlis werkte
tien jaar lang aan
,'t Lant van Texsel"
standaardwerk is
Historisch standaardwerk is zijn prijs meer dan waard
Bestemmingsplan Buitengebied
Oud-Texelaar bij
scheepsramp omgekomen?
MilÊSMKÈam
VRIJDAG 22 OKTOBER 1976 90e JAARGANG No. 9120
OPLAGE 5200
10 PAGINA'S
TEXELSEWCOURANT
Uitgave: BV v/h Langeveld De Roo(J
Postbus II - Den Burg, Texel - Telefoon 2741 Verschijnt dlnedege en vrijdags.
n lj ii Tl m "W m - Postgiro 652. Abonnementsprijs f9,80 p. kw
Redaktle: Harry de Graaf, Pelikaanweg 75, De X 4 f11 9 M M rn r
A m«aAe m ^s a M a ii^ m M Xw X SO eont InroooA- loo dn eont
Koog, tel. (02228) 266, en Wessel B. Post, Oost
34, Oosterend, tel. (02223) 896.
50 cent Incasso; los 40 cent.
Bank: Amro bank, Ned. Midd. Bank, Rabobank
Advert. 38 ct. per mm excl. 4% BTW
J. A van der VIis
Vier leden van de commissie ruimte
lijke ordening (mevrouw Vlas, de heren
J. Stolk, Van Asselt en Dros) hebben
b en w opnieuw verzocht de behande
ling van het plan buitengebied zodanig
op te schuiven, dat de commissieleden
alle stukken die op het plan betrekking
hebben, tenminste één maand voor de
vaststelling door de raad in hun bezit
hebben.
De commissieleden vinden dit nodig
in verband met de omvangrijkheid van
het plan, de vele bezwaarschriften en
het verstrekkende karakter van het
plan voor de Texelse bevolking. De
commissie moet gedegen advies kunnen
uitbrengen en daarvoor wordt de tijd
nu te kort geacht. Gevraagd wordt met
name om het voorlopig standpunt van
het college naar aanleiding van de bij
de hoorzittingen beschikbaar gekomen
gegevens, de antwoorden op de vragen
die tijdens de hoorzittingen zijn gesteld,
en volledige schriftelijke weergave van
het eerste voorlopig standpunt van het
college. Informatie over de resultaten
van het overleg waarom is gevraagd
door het Texelse bedrijfsleven en Re-
cron, het voorlopig standpunt van de
raadsfracties en opheldering over de
door een wethouder gedane mededeling
dat hogere overheden op Texel zouden
ingrijpen als het buitengebied niet in de
huidige vorm zou worden vastgesteld.
Antwoord
Burgemeester Sprenger, mede na
mens de overige leden van het college,
heeft per omgaand geantwoord. In zijn
brief gaat hij niet op het verzoek om
uitstel in. Wel wijst hij er de commis
sieleden op, dat zij zich eerst maar eens
moeten uitspreken over de voorlopige
standpuntbepaling van het college naar
aanleiding van de ingekomen bezwaar
schriften. Als de commissie dat niet
doet, kan geen behoorlijk pré-advies
aan de raad worden uitgebracht. Ver
der laat mr. Sprenger weten dat de
antwoorden van de in de hoorzittingen
gestelde vragen in de voorstellen aan
commissie en raad zullen worden opge
nomen. Ook de aanvullingen en wijzi
gingen naar aanleiding van de hoorzit
tingen en het overleg in de commissie
zullen worden voorgelegd. Met Recron
is reeds overleg gepleegd; het verslag
daarvan is op komst. Het Texelse be
drijfsleven heeft het college nog niet
benaderd over datum en uur van de
door haar gewenste bespreking. De
tekst van de voorlopige reaktie van de
raadsfracties is inderdaad nog niet aan
de commissie gestuurd. Dat gebeurt
daarom direct alsnog, maar de reakties
hebben vrijwel letterlijk ook in de
Texelse Courant gestaan. „Bekend mag
worden verondersteld dat het stand
punt van b en w over het ontwerpplan
buitengebied weergegeven wordt door
het plan dat ter visie heeft gelegen en
door de voorlopige standpuntbepaling
ten aanzien van de bezwaarschriften",
aldus de burgemeester.
Naar moet worden gevreesd is de
34-jarige oud-Texelaar Adrie van der
Slikke uit Oosterhout omgekomen na
dat hij bij Newfoundland het in nood
verkerende vrachtschip „Gabriella" had
verlaten. Er waren totaal 12 slacht
offers.
De familie op Texel heeft tot dusver
geen bevestiging kunnen krijgen van
de dood van Adrie van der Slikke. Alles
wijst erop dat de bemanning de „Ga
briella" bij slecht weer en hoge zeeën
in paniek heeft verlaten. Het schip is
niet gezonken. Reddingsboten en vlot
ten sloegen echter om, zodat de redding
voor de meesten te laat kwam. Adrie
van der Slikke werd met drie anderen
door een containerschip van een vlot
opgepikt. Op weg naar het ziekenhuis
moet hij zijn overleden.
DIENST VOOR
BELANGSTELLENDEN
OUDESCHILD In de Herv. Kerk
te Oudeschild zal zondag om 11 uur een
„dienst voor belangstellenden" worden
gehouden. Het thema is: „Geloven, hoe
doe je dat?" Spreker is ds. S. de Roest
en er zal muzikale medewerking worden
verleend door het koor „Totdat hij
komt" uit Amsterdam.
overzeesche koopvaardijvloot en de oor
logsmarine van de admiraliteit van
Amsterdam.
Beroepen
Bron van grote inkomsten in de 18de
eeuw was ook de oesterteelt, voorname
lijk beoefend op de plaats waar zich
thans de polder Het Noorden bevindt.
Bij akkerbouw en veeteelt was zo'n
20% van de bevolking betrokken, zo
blijkt uit de tabellen van de bevolkings
opbouw die Van der Vlis in zijn boek
heeft opgenomen.
Uitvoerig beschrijft hij hoe talloze
vakmensen in de dorpen werken (al
leen in Den Burg waren dertien schoen
makers gevestigd), hoe zij onder voort
durende controle stonden en ter ver
antwoording werden geroepen. Bijvoor
beeld als het brood van de bakker te
laag van gewicht was of niet voldeed
aan de voorgeschreven samenstelling.
Schapenteelt
Een uitvoerig hoofdstuk is gewijd aan
de schapenteelt. Hij geeft een beschrij
ving met authentieke afbeelding van
het oorspronkelijke Texelse schaap, de
„pielstaart" en zover de gegevens reik
ten, gaat hij de kruisingen na. De
schapenexport ontstond in Engeland,
waar in de 19de eeuw diverse schapen
rassen werden gekruisd om te voorzien
in de behoefte aan goedkoop vlees in
de industriesteden. Hoewel op Texel
eeuwenlang gemiddeld steeds zo'n
Schout Balthasar Huydecooper
30.000 schapen werden gehouden, begon
het veredelen niet hier, maar o.a. in
Friesland. De Texelse schapentelers
toonden aanvankelijk weerzin tegen het
aanschaffen van „kruislingen" die door
Alexander Numan waren gefokt met ge
bruikmaking van Engelse rammen.
Maar toen het zover was, de droog
making van Eierland schijnt een be
langrijke stimulans tezijn geweest, ont
wikkelde zich het schapenras dat uit
eindelijk wereldberoemd werd. Van der
Vlis beschrijft hoe destijds een ziekte de
schapenstapel heeft geteisterd, waar
door menige boer de radeloosheid nabij
geweest is. Ook de rundveestapel trof
een dergelijk lot.
Muiters
In de „Criminele Procedure" ontdekte
Van der Vlis de verslagen' van de pro
cessen, die zijn gevoerd tegen de mui
ters van De Nijenborch. Tot de opva
renden van dit schip behoorde een
Texelse jongen: Pieter Smit uit Ooster
end.. De uit 16 nationaliteiten samen
gestelde bemanning overmeesterde het
schip ter hoogte van de Azoren en nam
bezit van het zich aan boord bevinden
de goud. De Nijenborch zette koers
naar Zuid-Amerika, waar Pieter Smit
werd gedwongen aan land te gaan. Toen
de muiters uiteindelijk werden gepakt,
werd ook Pieter voor opstandeling aan
gezien. In de boeien geslagen werden
de muiters met Portugese schepen via
Lissabon naar de rede van Texel ge
voerd, waar een commissie van hoog
geplaatste marine-officieren maanden
lang bezig was de muiters stuk voor
(Z&m vervolg pagina 2)
Het boek ,,'t Lant van Texsel" is in aantocht. Eindelijk In een
Belgische binderij wordt op het ogenblik de laatste hand gelegd
aan dit 530 pagina's tellende standaardwerk over de Texelse ge
schiedenis. Zaterdagmiddag 30 oktober zal uitgever Langeveld
De Rooij het eerste exemplaar officieel overhandigen aan de burge
meester, tijdens een officiële bijeenkomst in de raadzaal. Vanaf dat
ogenblik is het voor ieder te koop.
Het werd hoog tijd. Met name het geduld van de bijna 900 personen, die het
boek inmiddels hebben besteld, is zwaar op de proef gesteld. Tot hun troost
kan worden gezegd, dat zij het boek nog voor de oude prijs krijgen, terwijl an
deren ƒ89,50 zullen moeten neertellen. Dat mag veel geld lijken (vooral in ver
gelijking met het boek „Texel", dat in 1949 verscheen en ƒ8,90 kostte) maar wie
dit nieuwe werk doorbladert en leest, moet wel tot de conclusie komen dat het
niet te veel is.
Het nieuwe werk is niet te vergelij
ken met het oude. Het is veel uitgebrei
der en veel rijker en fraaier geïllu
streerd. Met het gevolg dat het twee
maal zoveel pagina's telt, drie keer zo
zwaar weegt en daardoor in menige
boekenkast een nogal dominerende in
druk zal maken. De uitvoering is verre
van sober: Papier, opmaak en band
zijn van hoge kwaliteit. Er zijn maar
liefst 270 zwart-wit illustraties alsmede
tien pagina's in kleur. Deze kleuren
platen zijn uitklapbaar; er is onder an
dere een fraai gereproduceerde kaart
van Texel uit 1595 bij.
Dat het boek toch betaalbaar is ge
bleven, is niet alleen te danken aan de
subsidies van gemeente, provincie, Gra
vin van Byllandtstiching en Anjerfonds
maar ook aan het feit, dat verschillende
medewerkers gratis bijdragen leverden
of met een geringe honerering genoegen
namen, omdat zij plezier hadden in het
projekt of bijzondere bindingen voelden
met de schrijver, de uitgever of het
eiland Texel. Eén van hen is de ontwer
per Jan Roest uit Hoogwoud. De zeer
goede indruk die het boek al direct
maakt, is in de eerste plaats zijn ver
dienste. Maandenlang is hij uiterst mi-
nitieus en kritisch aan het werk ge
weest.
Een goed deel van zijn vrije tijd
bracht Van der Vlis door in archieven
(in het boek wordt een opsomming ge
geven van de archieven die hij raad
pleegde), noteerde duizenden feiten, die
mogelijk belangwekkend genoeg waren
om in het nieuwe boek verwerkt te
worden. Daarnaast raadpleegde hij et
telijke publikaties uit particulier bezit
en had het enorme geluk puur toeval
lig aan te lopen tegen het archief van
Balthazar Huydecooper, die lange tijd
op Texel schout is geweest. Dit archief,
dat zowat een eeuw op de zolder van
een verwaarloosd buitenhuis in het Gooi
had gelegen, vormde de basis van wat
Van der Vlis zelf een der belangrijkste
hoofdstukken uit zijn boek noemt:
„Ogendienaars van de Amsterdamse
regenten"
Buitenwereld
Van der Vlis: „Wat in mijn boek her
haaldelijk naar voren komt, zijn de vele
relaties, die de Texelaars in de loop der
jaren hebben gehad met de buitenwe
reld. De Texelse gemeenschap is nooit
echt besloten geweest. Met name de
contacten met Amsterdam en de afhan
kelijkheid van die stad hebben veroor
zaakt dat de eilandbewoners altijd open
hebben gestaan voor invloeden van
buiten.
Levenswerk
^'l! De nu 76-jarige Jan van der Vlis
heeft een jaar of tien werk in het boek
zitten. Hij begon er destijds mee op aan-
7,95 drang van burgemeester C. de Koning,
2,61 die het betreurde dat het eerste boek
3,4f (oplaag 1800 exemplaren) al in 1955 was
uitverkocht. Voor herdruk zonder meer
voelde Van der Vlis weinig. Het moest
iets anders, veel beters worden. Sinds
0.9' het eerste boek waren veel meer gege-
1,9» t'ens over de geschiedenis van het eiland
jj'9j lekend geworden.
1,25
Een paar honderd jaar geleden was
de zeevaart voor Texel belangrijker dan
het toerisme thans. Van der Vlis schrijft
dat in 1742 maar liefst 48% van de ge
zinshoofden op het eiland in hun be
staan van de zeevaart afhankelijk wa
ren. Er waren 160 loodsen (niet alleen
in Den Hoorn, maar vooral ook in
Oudeschild en Oosterend), 25 beurt
schippers op Amsterdam, postschippers
en andere beoefenaars van zeevarende
beroepen. Veel Texelse mannen hebben
in verschillende functies gevaren bij de
Het oorspronkelijke Texelse schaap,
\de pijlstaart.
