miJDAG 15 SEPTEMBER 1978
TEXELSE COURANT
PAGINA 7
Wetenschappelijk instituut houdt open huis
Welke Texelaar of bezoeker van het eerste Waddeneiland kent het
iet. Het nabij de veerhaven gelegen nieuwe gebouwencomplex van
et NIOZ, of (zoals het officieel heet) het „Nederlands Instituut voor
Inderzoek der Zee".
Het is eigenlijk onmogelijk de aanblik van het gebouwencomplex op
e oostelijke wallekant van de veerhaven te missen. Maar wie van de
elen die er slechts een vluchtige blik aan waagden beseften daarbij
rat zich achter de nieuwe muren van dit inmiddels meer dan een
euw bestaande NIOZ afspeelt?
Hoofdzakelijk omdat de NlOZ-directie
et wel eens hoog tijd vond dat buiten-
taanders wat meer te weten komen van
it instituut en het werk dat de ruim
onderd medewerkers er doen houdt
et NIOZ binnenkort drie open dagen ter
elegenheid van de realisering van het
ieuwe onderkomen.
Ze worden gehouden op 2122 en 23
eptember. Op donderdag 21 september
rordt aan de familieleden van de NIOZ-
ledewerkers gastvrijheid verleend,
oor de Texelse bevolking staan de
HOZ-deuren op vrijdag en zaterdag wijd
pen. Op vrijdag 22 september zijn de
peningstijden van 10.30 tot 20.00 uur
n op zaterdag 23 september van 9.00
>t 17.00 uur. Tijdens deze uren kan
ren de gebouwen vrijwel volledig be-
ichtigen en tevens een inzicht krijgen in
e algemene opzet van het NIOZ. Bij de
anvang van de rondleiding wordt een
peciaal voor deze gelegenheid vervaar-
igde film vertoond waarna men de
fetenschappelijke en technische afde-
ngen kan bezichtigen. De aanwezige
ledewerkers zullen hierbij nadere uitleg
even van de verschillende onderdelen
an het instituut.
Anno 1876
Zoals gezegd is het NIOZ in feite al
ïeerdan honderd jaar oud. Het werd in
876 opgericht door de Nederlandse
lierkundige Vereniging die het instituut
iok nu nog steeds in eigendom heeft.
)e financiële middelen worden vérstrekt
loor het ministerie van Onderwijs en
1/etenschappen. Deze zijn voor 1979
iegroot op ƒ9.820.000,
en ruimte voor nieuwbouw was op dat
moment niet beschikbaar. Bovendien
was er door de afsluiting van het
Nieuwe Diep een sterke achteruitgang
ontstaan in de kwaliteit van het naburige
zeewater. Vooral dit laatste punt speel
de een belangrijke rol in de beslissing
om voor Texel te kiezen. Goed zeewater
is namelijk essentieel voor de experi
menten met zeedieren in de verschillen
de aquaria en proefopstellingen. Toen
bovendien bleek dat men wat betreft
nieuwbouw op Texel voldoende ruimte
had en op het eiland ook weinig proble
men waren ten aanzien van de aanleg
van een eigen haventje was eigenlijk
niets meer op tegen het NIOZ naar Texel
te verplaatsen.
Provisorium
In 1965 werd het eerste deel van het
nieuwe NIOZ voltooid. Dat was een
haventje aan de noordkant van 't
Horntje, een opslag voor zeewater,
netten en ander materiaal, een haven
kantoortje en een woning voor een
havenmeester. De verdere bouw van de
permanente behuizing ondervond daar
na een aanzienlijke vertraging en toen
het ruimtegebrek in Den Helder nijpend
werd richtte men op Texel eerst een
tijdelijke behuizing in. Dit „Proviso
rium" kwam in 1969 gereed en zal met
de voltooiing van het nieuwe NIOZ-
gebouw worden afgebroken.
Ook de opening van het provisorium
ging destijds gepaard met een „open
dag" waarbij de inwoners van Texel
voor het eerst met het NIOZ kennis
konden maken Van die gelegenheid
werd toen zeer druk gebruik gemaakt.
Ben kijkje in het aquariumgebouw van het Instituut.
Uiteenlopend
De objecten van de onderzoekingen
die men op het NIOZ verricht zijn zeer
uiteenlopend. Men houdt zich onder
meer bezig met het voorkomen van
transport van zand en slib, menging van
zeewater, lichtdoordringing in zee, ge
halte van zouten in het zeewater, in de
zee voorkomende bacteriën, schelpdie
ren, vogels, enz. Al deze zaken blijken
vaak een opvallend onderling verband te
hebben maar het geheel is echter te
ingewikkeld om snel te overzien.
Op de open dagen zal echter in kort
bestek worden geprobeerd een groot
aantal van deze onderwerpen onder de
aandacht van de onderzoekers te bren
gen. Dit gebeurt soms door de verkre
gen resultaten te tonen maar ook door
demonstraties van de apparatuur die
voor het bereiken van die resultaten
gebruikt wordt.
verreweg het grootste deel niet bestu
deerd is. Terwijl het toch steeds belang
rijker wordt om te weten wat die zee
allemaal in zich bergt.
Het nieuwe NlOZ-complex is gebouwd op he i
zand dat bij de aanleg van de nieuwe veer
haven werd opgespoten.
Iets van de sluier die over dit immense
wateroppervlak ligt wordt door de
medewerkers van het NIOZ opgelicht.
Texel kan er op 22 en 23 september
kennis van nemen.
Ten behoeve van het wetenschappelijk
onderzoek bij zeevogels heeft men bij het
nieuwe NIOZ de beschikking over een
zoutwaterbassin. Op de foto het moment
waarop het water ververst wordt en de
vogels fin dit geval zeekoeten) tijdelijk in een
speciaal daarvoor ontworpen hok trechts
worden ondergebracht
En nu allemaal
naar het NIOZ!
De eerste benaming van het NIOZ,
dat toen nog in Den Helder was
gevestigd luidde „Het Zoölogisch Sta
tion".
Toen na afloop van de tweede we
reldoorlog aan het eind van de jaren
veertig een steeds duidelijker behoefte
bestond naar de andere bijzonderheden
van het leven in, op en rondom de zee
was een forse uitbouw onontbeerlijk.
Het onderzoek op het gebied van het
dierlijk zeeleven (zoölogie) werd onder
meer uitgebreid met scheikundige (che
mie) en bodemkundige (geologie! on
derzoeking van de zee, omdat deze
zaken vaak nauw met elkaar in verband
staan.
Deze uitbreiding hield echter tevens in
dat het oude gebouw aan de Helderse
Buitenhaven veel te klein werd. Toen er
van nieuwbouw sprake was is in het
begin van de zestiger jaren ook de vesti
gingsplaats eens goed onderzocht.
Texel
Naar aanleiding hiervan kwam men al
vrij vlot tot de konklusie dat de zuidpunt
van Texel ('t Horntje) de meest ideale
nieuwe vestigingsplaats was. Den Hel
der bood onvoldoende havenfaciliteiten
Daarna werd in 1971 het logeerge-
bouwencomplex voltooid en werd in de
Prins Hendrikpolder een experimenteer
gebouw voor zeewateropstellingen in 't
Horntje gebouwd. Het hoofdgebouw en
de aansluitende laboratoria kwamen
eind vorig jaar gereed. Me(t de nu gerea
liseerde inrichtingswerkzaamheden
kwam pas onlangs een eind aan de
bouwaktiviteiten die zich dus over een
bijzonder lange periode hebben uitge
strekt.
Taak
De naam van het instituut duidt de
taak die het heeft goed aan. Onderzoek
van de zee, en wel zuiver wetenschap
pelijk onderzoek, hoewel als dat nodig
of wenselijk is ook toegepast onderzoek
kan worden gedaan. Het onderzoek is
dus in de eerste plaats gericht op
uitbreiding van kennis en niet op het
onmiddellijk economische profijt. Op
langere termijn heeft dit soort onder
zoek natuurlijk wel praktische konse-
kwenties. Het NIOZ is dan ook vaak een
vraagbaak voor iedereen die wat met de
zee van doen heeft. Voorts werkt het
instituut mee aan universitaire opleidin
gen door het geven van cursussen en
colleges en het bieden van gelegenheid
aan studenten uit binnen- en buitenland
om zich in het doen van onderzoek te
bekwamen.
De zee als onderzoeksterrein is uitge
strekt. Niet alleen houdt men zich bezig
met problemen in de Waddenzee, maar
ook met de Noordzee en met de Atlanti
sche Oceaan.
Voor het werken op de Noordzee en
de Waddenzee wordt gebruik gemaakt
van de verschillende vaartuigen van de
eigen vloot. Het grootste daarvan is de
32 meter lange hekkotter Aurelia die
voorzien is van een 720 pk dieselmotor
en een snelheid van ongeveer 10 knopen
kan ontwikkelen. Daarnaast zijn er de 19
meter lange kotter „Ephyra", de 13
meter lange Eider" (geringe diepgang
speciaal voor meerdaagse tochten in het
Waddengebied) en de 9 meter lange vlet
„Griend" (voor dagtochten in de omge
ving).
Het instituut beschikt ook over enkele
kleine vletten en rubberboten. Voor het
werk op de Atlantische Oceaan wordt
gebruik gemaakt van het door de marine
beheerde vaartuig „Tideman". Boven
dien worden soms koopvaardijschepen
gecharterd en ingericht voor speciale
oceaanexpedities.
De resultaten van het onderzoek zijn
doorgaans hoogstens van zijdelings be
lang voor Texel. Wel vertegenwoordigt
het instituut zelf voor Texel een econo
misch belang. Op dit moment werkt er
een kern van 128 man. Aan personeels
lasten staat per jaar een bedrag van 7%
miljoen gulden op de begroting. Omdat
het merendeel van de vaste medewer
kers op Texel woont, hier ook een huis
bouwt of opknapt en een groot deel van
het salaris besteedt, is er zeker sprake
van een belangrijk uitstralend effekt.
Het gebouw zelf is met een exploitatie
van 7390.000,— alleen al aan water, gas
en elektriciteit ook een goede klant van
de openbare nutsbedrijven. Van het
overige jaarlijkse verbruik van ongeveer
2 miljoen gulden worden alle kleine
zaken op Texel gekocht. Speciale in
strumenten die niet zelf kunnen worden
vervaardigd komen uiteraard vaak van
elders. Doorgaans uit het buitenland.
Naast de vaste staf werken op het NIOZ
per jaar ook zo'n 40 studenten, en zijn er
zo'n 32 man van andere instituten of in
stellingen werkzaam. Hieronder vallen
het „Rijksinstituut voor Natuurbeheer"
(R.I.N.), het „Biologisch Onderzoek
team Eems-Dollard Estuarium"
(BOEDE) en vele buitenlandse gast
onderzoekers.
Sluier
Gezamenlijk houdt men zich dus
bezig met alle aspecten van het natuur
lijk milieu van de zee in de ruimste zin.
Een wereldzee waarvan nog steeds
Het bij het NIOZ behorende vogelkooiencomplex.
