Zandsuppletie wordt race tegen de kalender
VERBODEN
TOEGANG
GEVAARLIJK
TERREIN
DRIJFZAND
J strand bij de vuurtoren is klaar. Wie deze om- 'oueden0z,rL^tebord/bi,jkendtot'9dee
geving voor het eerst na een maand bezoekt
i kiJ'kt z'J'n ogen uit. Het smalle, lage strand is
veranderd in een uitgestrekte zandwoestijn, spant e.d. tevoorschijn. Als het er
250 meter breed.
Bij nacht op de strortpiaats. De shovel heeft
tot taak het juist opgespoten zand op de
juiste wijze te verdelen.
De harde stalen tanden van de snijkop slijten
in het zand snel af. Rechts een nieuwe tand
De eerste kilometer
strand is klaar
I.
8 nrA interessant uitziet worden dergelijjke
Bijzonder voorspoedig is de „zandsuppletie" overigens niet
verlopen. De mannen van aannemer Van Oord hadden nogal
met pech en oponthoud te kampen, waardoor het zeer de vraag
S is of het zal lukken op 2 november met het karwei klaar te zijn.
J Het was de bedoeling elke dag 100 meter strand op te spuiten,
J maar tot dusver is dat nog maar op één dag gelukt.
I
Op Texel doen al wilde verhalen de
ronde dat Van Oord er nooit in zal
slagen de 3 miljoen kubieke meter zand
op tijd aan te brengen, wat hem dan op
een fikse boete komt te staan.... Maar
dat wordt zowel door de medewerkers
van Van Oord als door de opzichters van
de Dienstkring Texel van Rijkswater
staat als voorbarige flauwekul van de
hand gewezen. Maar toegegeven wordt
dat het nu wel gauw vlotter moet lopen.
Storingen
Een moeilijkheid is dat de formidabele
zandzuiger „Zeeland II" niet steeds de
verwachte hoeveelheden zand weet te
t produceren, onder andere omdat de
installatie herhaaldelijk wegens storin-
J gen moet worden stilgelegd. De zand-
J bank ten Oosten van De Volharding,
5 waar het zand wordt weggehaald, heet
blijkbaar niet zonder reden Steenplaat
5 want herhaaldelijk worden met het zand
3 ook stenen opgezogen. Deze hebben
3 vaak een doorsnede van meer dan een
halve meter, zodat ze in de installatie
vastlopen. Dat betekent telkens sleute
lt len en al gauw een paar uur oponthoud.
Kleinere stenen die ook bij massa's naar
binnen gaan vormen geen probleem.
Als je langs de kilometers lange stalen
leiding loopt, hoor je ze voortdurend
fc kletterend voorbij komen met een snel-
1 heid van ongeveer vijf kilometer per uur.
Voormalig bos
De zandzuiger haalt meer vreemde
J voorwerpen naar boven. Tussen het
3 zand zitten ook grote kluiten veen,
boomwortels e.d. van een paar duizend
Sjaar oud. Een meter of tien onder de zee
bodem bevindt zich nl. een veenlaag.
De snijkop van de zandzuiger dringt
enkele meters beneden deze laag door,
maar de laag vormt dan een soort
plafond, waardoor het toestromen van
zand wordt belemmerd, ook omdat de
samenhang van het zand nogal hecht
is, zodat de zuiger soms een tijdlang
schoon water naar boven haalt in plaats
van het gewenste zand-watermengsel.
Voor de stortbaas, de man die de lakens
uitdeelt op de plaats waar het zand op
het strand wordt gespoten, is dat reden
voor tandengeknars. Met zijn gerouti
neerde oog ziet hij onmiddellijk aan de
kleur van het mengsel of er veel of
weinig zand inzit. Als er teveel water
komt, blijkt dat ook uit de vorming van
een snel in diepte toenemende stroom-
geul op het nieuwe strand.
Nacht
In gezelschap van opzichter Martin
Zijm van Rijkswaterstaat staan we in de
nacht van maandag op dinsdag bij de
stortplaats. Onophoudelijk plenst het
zand-watermengsel vanuit de dikke pijp-
mond op het strand dat snel in hoogte
toeneemt, terwijl het overtollige water
naar zee afvloeit. Onophoudelijk klinkt
het geknor van shovels en bull
dozers, die het gestorte zand
op de juiste manier verdelen
volgens aanwijzingen van de
stortbaas. Dag en nacht gaat dat zo
door. Wij zijn nu de enige toeschouwers
maar overdag is er vaak veel publiek. De
zandsuppletie heeft publiciteit gekregen
en veel Texelaars en toeristen willen er
met eigen ogen wat van zien. Lang niet
iedereen begrijpt overigens wat er pre
cies aan de hand is. Hoofduitvoerder P.
Krol vertelt lachend dat een Duitse
familie ervan overtuigd was dat men
bezig was naar olie te boren. Burge
meester J. Engelvaart is beter op de
hoogte. Hij is erg geïnteresseerd en
komt minstens een keer per week
kijken.
vondsten bewaard. Ook hoorns van
oerossen bevinden zich in de collectie.
Het scheepshout is moeilijk te dateren.
Een stuk spant met een houten pen erin
kan uit het jaar 1100 afkomstig zijn maar
evengoed uit 1800. Er is ook een stuk
hout gevonden met een bronzen nagel.
De heer L. J. Weijdt uit 't Horntje,
kenner van oude schepen, denkt dat
de ouderdom daarvan wel vrij nauwkeu
rig kan worden vastgesteld omdat het
type nagel kenmerkend is voor een
bepaalde periode. De pijpmond spuwt
van tijd tot tijd ook heel andere verras
singen uit. Vorige week kwam een
prachtig maaltje palingen te voorschijn;
de beesten waren al naar zee gespoeld
of onder het zand begraven voordat
iemand zijn hand ernaar kon uitsteken...
Drijfzand
De mannen van Van Oord vinden het
niet zo erg als belangstellenden hun
werk gadeslaan, als maar gepaste af
stand in acht wordt genomen. Op de
duinen sta je goed en veilig. Dichterbij
is riskant, zoals uw verslaggever moest
ervaren die tijdens het maken van foto's
op de stortplaats bijna door een shovel
de modder werd ingedrukt. Ook het juist
aangelegde deel van het nieuwe strand
is verboden gebied, want het zand bevat
hier nog zoveel water, dat het zich op
sommige plaatsen als drijfzand gedraagt
waar je makkelijk in weg kunt zakken.
Maar al een paar dagen na het storten is
het zand droog en begint zelfs te
stuiven. Om dat verschijnsel in de hand
te houden wordt door de firma Taten-
hove (onderaannemer van Van Oord) 22
kilometer riet- en takkenschermen ge
plaatst tussen het nieuwe strand en de
bestaande duinen. Het nieuwe strand
heeft aanvankelijk nog een grijze kleur
door het slib dat zich tussen de zand
korrels bevindt, maar na een paar regen
buien is dat weggezakt en ziet het
strand eruit als overal elders.
Zwemmen gevaarlijk
Wegens de zeer dicht onder de kust
zittende sterke stroming, de oorzaak
van de afslag die zich heeft voorgedaan,
geldt op dit strand al jaren een zwemver-
bod. Maar het is best mogelijk dat de
stroom zich als gevolg van de zandsup
pletie zal verleggen en het badstrand
van vroeger in ere kan worden hersteld.
De zaak is in ieder geval in beweging
want de jongste metingen van de peil-
ploegen van Rijkswaterstaat hebben uit
gewezen dat de banken voor de kust
in hoogte toenemen.
Gedurende het hele zandsuppletie-
werk wordt voortdurend gepeild, niet
alleen om vast te stellen of alles volgens
plan verloopt, maar ook om het aantal
opgespoten kubieke meters zand nauw
keurig vast te stellen. Want op basis
daarvan wordt de aannemer uitbetaald.
Totaal moet bijna zes kilometer strand
worden aangelegd. Naarmate het werk
in zuidelijke richting vordert, wordt de
stortpijp telkens met stukken van 12
meter verlengd. De pijp heeft nu een
lengte van ongeveer vier kilometer.
Gemotiveerd
Hoewel de zandsuppletie vlotter zou
Overzicht van de eerste kilometer nieuw
strand: 250 meter breed en vier meter hoger
dan het oude strand. Op de achtergrond de
Eierlandse vuurtoren en rechts de zandlei-
d/ng.
kunnen verlopen, maken de mannen
van Van Oord de Hollandse reputatie op
het gebied van de zandzuigerij volko
men waar. Er wordt georganiseerd,
hard en eendrachtig gewerkt door de 25
mensen, die er voortdurend mee bezig
zijn. leder werkt gedurende twee weken
twaalf uur per dag; daarna heeft men
een week vrij. Het is een bijzonder slag
mensen dat hier bezig is: zwijgzaam,
ruw, berekenend en in staat tot improvi
seren en het nemen van snelle beslissin
gen. Er staan grote bedragen op het
spel en daarvan lijkt ieder hevig door
drongen te zijn. De spanning is voel
baar. Zolang de ideale zand-water ver
houding uit de pijp komt, is er weinig
aan de hand, maar plotseling en onaan
gekondigd verandert dat soms. Een
kubieke meter van het mengsel kan voor
ongeveer de helft uit zand bestaan.
Wordt 't zandpercentage te hoog, dan
ontstaat acuut gevaar voor „verzan
den" van de hele pijplengte. Dat wil
zeggen dat de pijp door het zand
verstopt raakt en in het ergste geval is
dat een kostbare ramp, want dan moet
de hele boel worden gesloopt en
schoongemaakt.
Schoenen uit
We krijgen daar het fijne over te horen
aan het andere eind van de pijp, op de
zeventig meter lange zandzuiger „Zee
land II" die er bij nacht uitziet als een
feestelijk verlicht pleziervaartuig. Het
hypermoderne gevaarte dat twee jaar
geleden voor 28 miljoen gulden voor
Van Oord werd gebouwd bij IHC, ligt te
schudden aan zijn verankerde kabels,
een effekt dat veroorzaakt wordt door
de snijkop van de zuiger, die zich met
een snelheid van 40 toeren per minuut in
de zeebodem rondwentelt, aldus het
zand losmakend dat vervolgens wordt
opgezogen en geperst naar de stort
plaats. Met de sleepboot „Trijnie" gaan
we naar de zandzuiger en maken kennis
met eerste schipper Tijs Huisman uit
Lith en zijn collega Aart van Heijst uit
Hardinxveld-Giessendam. Maar eerst
moeten we onze schoenen uittrekken,
want aan boord van de Zeeland II heerst
uiterste orde en netheid. Dat is belang
rijk voor de werksfeer, zo wordt ons
verteld. Tijs Huisman zit bij gedempt
rood licht in de brug, beide handen aan
handles en knoppen, de ogen gespan
nen gericht op computerachtige appara
tuur met tientallen meters. Uit de bewe
gingen van de wijzertjes valt op te
maken wat zich onder water, diep in de
zeebodem afspeelt. De telkens veran
derende weerstand, die de daar draaien
de snijkop ondervindt, blijkt uit het
toerental en de stroomsterkte. De snij
kop wordt door een elektromotor aan
gedreven, die zijn elektriciteit krijgt van
een van de generatoren in de machine
kamer.
Aftands
Die snijkop is een curiositeit op zich
zelf. Het is een ding van ongeveer twee
meter doorsnee, voorzien van veertig
KEEP AWAY
DANGER
QUICKSAN
.....waarschuwing.
en links een exemplaar dat er vijftig uur
gebruik heeft opzitten.
De boven water gehaalde zuigbuis met de van tanden voorziene snijkop, gezien vanuit de
zandzuiger.
PAGINA 6 TEXELSE COURANT VRIJDAG 14 SEPTEMBER 1979
