'Bloembollencultuur
houdt feestavond
Hooldbestnur
De Texelse bollenteelt
vanaf het prille begin
Ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van de Texelse
afdeling van de Algemene Vereniging voor Bloembollencultuur
(gewoonlijk kortweg „Bloembollencultuur" genoemd) vindt 7
maart een groot feest plaats in „De Kaaps-nol" in De Koog.
Deze avond, bestemd voor de leden en verdere betrokkenen bij
de vereniging zal worden opgeluisterd door diverse muziekgezel
schappen uit Noordholland. Ook zal een conferancier optreden.
Ter ere van het jubileum publiceert de Texelse Courant een over
zicht van de geschiedenis van de bloembollencultuur op Texel.
Op verzoek van het bestuur van de vereniging verstrekte
ex-secretaris en ex-voorzitter van de afdeling H. Bruijn ons de
feiten vanaf het allereerste begin.
Wanneer de eerste bollen op Texel geteeld werden is niet bekend,
maar dit moet tot ver terug in de vorige eeuw geweest zijn. In de
„Gids voor Texel 1899" lezen we dat bollen op „Tubantia" werden
geteeld. De heer Stiggelbout die in Hillegom verscheidene hectaren
bloembollen had, bezat ook op Texel een kwekerij op de plaats
„Germania". Hieraan grensde de hofstede van de gebroeders Schu-
maker, die daar een kwekerij hadden. Het ging hier in hoofdzaak om
de teelt van Golden Spurs ('Spurren'), Sions en gele crocussen. Deze
soorten waren zeer gevraagd voor de export, zodat de teelt hiervan
zich tot de eerste wereldoorlog uitbreidde.
dacht. Met nieuwe soorten is geld te
verdienen, redeneerde men en vijftig,
honderd, zelfs duizend gulden voor een
kilo werd grif betaald. Vaak voor soor
ten die hemelhoog werden aangeprezen
en die na enkele jaren volkomen waar
deloos bleken te zijn. De vermeende
welvaart was een schijnwelvaart. Niet
ontstaan door inkomsten uit de export,
maar door de enorme uitbreiding. Ook
Texel deed mee, vooral toen in 1929 als
gevolg van vorstschade de narcissen en
gele crocussen duur waren geworden.
Veel ondernemers kochten gele crocus
sen voor vierhonderd gulden of meer
per hectoliter, maar veel plezier hebben
zé van die investering niet gehad. In de
zomer van 1930 waren ze nog maar
honderd gulden per hectoliter waard en
rond 1931 kon men ze vrijwel waarde
loos noemen. In 1930 stagneerde de
export door de economische wereld
crisis. Door het enorme aanbod van alle
in de vorige jaren opgeplante bollen
zakte de markt ineen.
Het was in deze slechte tijd dat in het
voorjaar van 1930 op initiatief van Dr.
M. D. Dijt de afdeling Texel van de
Algemene Vereniging voor Bloembol
lencultuur werd opgericht. De eerste
vergadering werd op 26 maart gehou
den en toen werd ook het bestuur
gekozen. Voorzitter was H. Leber,
secretaris M. D. Dijt, penningmeester J.
G. van Leeuwen en J. List commissaris.
S. J. Flens maakte ook deel van het
bestuur uit. De afdeling startte met 37
leden.
De Algemene Vereniging was de
tweede vereniging op Texel, want in
1908 was op Texel al een afdeling van
het Hollands Bloembollenkwekers Ge
nootschap opgericht. Hiervan waren de
meeste kwekers lid. In 1942 werd het
genootschap in de Algemene Vereni
ging opgenomen.
Doorgaan
Ondanks het feit dat het slecht ging in
de bollenwereld weigerde men bij de
pakken neer te gaan zitten. Directeur
van het laboratorium voor bloembollen-
onderzoek, professor Van Slochteren,
hield een toedracht over een keurings
dienst op groene partijen narcissen. Hij
raadde met nadruk aan met de selectie
van narcissen te beginnen. In hetzelfde
voorjaar werd in samenwerking met het
Bloembollenkwekers Genootschap een
tentoonstelling van afgesneden bloe
men Inieuwe soorten) gehouden.
Al deze activiteiten mochten niet
verhinderen dat de prijzen die voor de
bollen betaald werden steeds verder
zakten en het werd zo erg dat een
noodtoestand ontstond. In het voorjaar
van 1933 greep de regering in. Het
bollenbedrijf zou gesaneerd worden.
Alle kwekersbedrijven werden opgeme
ten en in de zomer moest een deel van
de oogst ter vernietiging worden ingele
verd. De kwekers werden geregistreerd
en ontvingen een teeltvergunning. Voor
hyacinten 56%, vroege tulpen 80%, late
tulpen 65% en narcissen 50% van de
gemeten oppervlakte.
In 1933 vierde het Hollands Bloembol
lenkwekers Genootschap het 25-jarig
jubileum met een narcissenbeplanting in
het Park en in het Doolhof.
In december van hetzelfde jaar legde
Dr. Dijt, wegens drukke werkzaamhe
den en afkeer van de regeringsmaatre
gelen, zijn functie als secretaris neer. Hij
werd opgevolgd door de heer H. Bruijn.
Na deze oorlog, waarin het bloembol
lenvak harde klappen kreeg te incasse
ren, herleefde het bedrijf. Gedurende
een reeks van jaren breidden de teelt,
zowel als de export, zich gestaag uit.
Het aina aoed in het bollenvak. Vooral
de jaren 1925 - 1930 zullen als de vette
jaren in herinnering blijven. Toch werd
juist in deze jaren de kiem gelegd voor
het debacle dat in 1931 zou volgen.
Door de gunstige uitkomsten van het
bloembollenbedrijf gingen veel land- en
tuinbouwers, die onder de gevolgen van
de zware depressie lerlen zich nnv
de bloembollen toeleggen, terwijl
bestaande kwekerijen uitbreidden. Le
verbare bollen werden aan de markt
onttrokken om te worden opgeplant.
Grote hoeveelheden afgebloeide narcis
sen werden uit Engeland geïmporteerd
en in Nederland voor veel geld aan de
man gebracht. Bollenhandelaren be
zochten Groningen, Friesland, Zeeland
plaatsen waar voorheen nooit bollen
werden geteeld en deden goede
zaken. Veilingen hielden propaganda-
avonden, vakonderwijzers zwierven uit
en gaven onderricht in de teelt van
bloembollen.
Catastrofe
Ook op Texel werd dapper meege
daan. Ook hier onderwijs in bloembol
lenteelt. Het waren echter niet alleen
boeren die bollen leerden kweken. Aller
lei andere mensen wilden ook een gok
wagen en staken geld in de bollen.
Vooral in de nieuwe soorten die zorg
vuldige bestudering en beproeving ver
eisten om hun juiste waarde voor de
toekomst te leren kennen. Hierin lag een
groot risico-element.
Aan dit risico werd echter niet ge-
BJoeiende narcissen op hot land van de ge
broeders Kalis aan de Molenstraat in Den
Burg in de dertiger Jaren. De Kalissen heb
ben een belangrijk aandeel gehad in de ont
wikkeling van de bloembollenteelt op Texel.
De foto I'afkomstig uit de collectie van mevr.
L van Heerwaarden-GieHsi Is een ansicht
kaart die destijds werd uitgegeven door de
gebroeders G. en J. Duinker van de Texelse
Courant De heren Duinker waren enthou
siaste esperantisten en voorzagen hun an
sichtkaarten van een tekst in het Esperanto.
Flora
In samenwerking met het H.B.G.
besloot de Algemene Vereniging mee te
doen aan de Flora 1935. Hiervoor
werden narcissen en crocussen inge
zonden. Het gemeentebestuur van
Texel stelde vijftig gulden aan het ten-
toonstellingsbestuur beschikbaar. Texel
verwierf twee zilveren medailles.
Door het vast laten zitten van de
narcissen, werd de vliegenplaag steeds
groter. Om de narcissenkwekers te
dwingen hun door vlieg aangetaste
partijen op te rooien werd op verzoek
van de vereniging door de gemeente
Texel een artikel aan de politieverorde
ning toegevoegd. Volgens dit artikel
waren ,,de grondgebruikers verplicht de
op de gronden te velde staande narcis
sen, waarvan de bollen zijn aangetast
door vlieg, te verwijderen". Als afschrik
wekkend voorbeeld werd door het ge
meentebestuur overgegaan tot inbe
slagname en oprooiing van een grote
partij vierjarige narcissen die sterk door
vlieg waren aangetast.
In 1937 leek aan alle narigheid een
eind te komen door een economische
opleving in het buitenland. Er kwamen
grotere uitvoermogelijkheden naar
Amerika en Duitsland. De opleving was
echter van korte duur, want de oorlog
die twee jaar later uitbrak had rampza
lige gevolgen voor het bollenvak. De
export kwam zo goed als stil te liggen.
In de na-oorlogse jaren heeft het bollen
vak zich echter sterk ontwikkeld, nadat
aanvankelijk enkele moeilijkheden over
wonnen moesten worden.
Keukenhof-reclame
Na 17 jaar de scepter te hebben
gezwaaid in de vereniging bedankt de
heer Leber in 1947 voor het voorzitter
schap. Hij acht de tijd gekomen om
plaats te maken voor een jongere. H.
Bruijn wordt voorzitter en F. L. de Grave
secretaris.
Mede door de machtige reclame die
uitgaat van de Keukenhof breidde de
export zich vanaf 1949 snel uit.
De vijftiger jaren beginnen goed. Best
gewas, beste prijzen en zo goed als
geen overschot. Vanuit de vergadering
van 5 april 1951 verzond de afdeling een
telegram aan de vereniging De Narcis"
waarin dank werd gebracht voor de op
Texel genomen maatregelen ter bestrij
ding van de narcisvlieg.
Er werd een bezoek gebracht aan het
Laboratorium voor Bloembollenonder-
zoek. De Cultuur Technische Dienst
becijferde dat de opbrengst van de op
Texel geteelde bollen in 1950 maar liefst
71.209.328,— was. Twee jaar later
overschreed de export voor het eerst de
7120.000.000,-. Voor de Flora 1953
werden vierduizend narcissen in tien
soorten ingezonden. Niet veraeefs
want de afdeling verwierf voor deze
inzending een gouden medaille, toege
kend door een internationale jury. In
datzelfde jaar werden de gele corcussen
weer duurder door de jaarlijkse uitbrei
ding. Een voorstel om tot een vrijwillige
teeltregeling te komen werd verworpen
met 52 tegen 19 stemmen. Duur werden
in het daaropvolgende jaar ook de Sions
door matig gewas. In veel gevallen kon
aan de levering door de voorverkoop
niet worden voldaan. Hiervoor moest
schadevergoeding worden betaald. De
prijs van de gele crocussen daalde weer
wat.
Bijgoed
Door de oprichting van de groep „Het
Bijgoed", waarvoor vele Texelse cro-
cuskwekers zich opgaven, steeg in 1954
het ledenaantal tot 140. De volgende
jaren waren voor de kwekers niet erg
makkelijk. In 1955 werd voor het eerst
een veldkeuring van crocussen gehou
den. De gezondheidstoestand viel
mee, maar alle Walter Scott crocussen
werden afgekeurd. Een jaar later stortte
door de enorme uitbreiding van de
crocuskwekerij de markt ineen. Een
oude vijand stak in 1958 de kop op. Er
kwamen veel klachten over de narcis-
NIEUWE AFDEELING
Het Hoofdbestuur Keelt de eer mede te tleelen tljt een nieuwe
'd-Hinv run bet (i\uputsclia|i is ^gericht op bet eiland Texel
net dp leden.
Als leden, levens oprichters der afïlet'iing, zijn loepel reilen de
lieemi J IMi IbiUkei, Buig - TexelG. J O I). Dikkers, Burp
—Texel, G. Kelinon Ar., Pijpersdijk—TexelJ. A. Gerlenbach,
"li rpTexel, II. P. I [in, l)ijkutanshuizen---Tn\eJG. W Koorn,
lleiiiiiierkooi bij den I 111 rp Tc\r!.1 Kol'lenlioevrn. Ilurp—Texel
II Koe-om, Burg Texel; A. I.uripevelil P/,Burg- TexelII
Over, "iirp Texel 1'. van Kossem, Prins HendrikpolderTexel
■I. Schapen, Burg— TexelG. Schoenmaker Az BurgTexel T
I lioinassen, Kierliind—Texellx. Troost, de tlocksdorp Texei
lx. Uitperst, lx versiekoop Texel 1) Verhoeve, bij den Burg
lexel; T V\ ibir II/.. bij den Burg- -TexelM j de Waard.
Oudesrluld Texel: B. .1. Witte, BurgTexel ;Adr. Wagemuker,
Burglexel ,1b Zuidewind, bij den Burg —Texel II. Zijm M
/llid-l lallellexel.
Ook hebben limine medewerking lot de oprichting verleend en
zjjn naai de aldeeliup overgegaan
Van de aid. Haarlem de hoeren K. Kalis, Burg TexelJac.
Kikkert N, IturgTexel W. l'\ Schuinnker, BurgTexel.
Tot leden van liet bestuur zijn benoemd de hoeren W. I*. Scliu-
muker, Voorzitter, G. J O I). Dikkers, Secretaris en I). Verhoove
In het Orgaan van het Hollendsch Bloembollenkwakers Genootschap van 23 april 1908 werd
het oprichten van de Texelse afdeling aldus beschreven. In 1942 werd het Hollendsch Bloem
bollenkwekers Genootschap onderdeel van de Algemene Vereniging voor Bloembollencultuur.
vlieg. Inmiddels was het weer tijd
geworden voor een bestuurswisseling.
M. Bakker Pzn volgde F. L. de Grave op
als secretaris.
Ruilverkaveling
De jaren zestig beginnen met heftige
discussies over de ruilverkaveling. De
ruilverkavelingscommissie probeerde
zoveel mogelijk goede grond voor de
kwekers beschikbaar te stellen, maar
dat was niet eenvoudig want er was te
weinig. Door bemiddeling van het be
stuurslid Wassenaar vond een bespre
king met het kamerlid C. Egas plaats
over de ruilverkaveling. Van Tatenhove
werd aangewezen om samen met De
Grave en Eelman de extra waarde van
Meer dan een halve eeuw geleden begonnen vele Texelaars, zeer bescheiden en
soms noodgedwongen, met het bloembollenvak: De heer J. Boon Izn door
een ongeval niet meer geschikt voor zijn oorspronkelijke beroepin het tuintje bij zijn
woning aan het Klif in Den Hoorn, het tegenwoordige „Jagershuus", bezig met het
planten van zijn eerste mud crocussen. De tweede foto werd een jaar of tien later
genomen toen het bedrijf ai flink was gegroeid: de heer Boon rechtsachtersamen
met zijn zoon P. Boon bezig met het planten van Sions op het 'trappiesland' bij Den
Hoorn, gehuurd van Aris Smit bekend als Aris van de Veerman). De foto's zijn van
de heer P. Moerbeek uit Den Burg.
de aan de bollenkweker toe te wijzen
grond vast te stellenVoor de voor Texel
georganiseerde „Streekontwikkeling"
werd M. Bakker Pzn als afgevaardigde
benoemd. Een jaar later nam voorzitter
H. Bruijn afscheid, na veertien jaar
secretaris en zestien jaar voorzitter te
zijn geweest. Bakker werd zijn opvolger
en C. Schermer werd secretaris. Na het
overlijden van de heer List werd C. J.
Veeger benoemd tot correspondent
voor het scheidsgerecht. In deze jaren
werd veel aan voorlichting gedaan door
de heren Onderwater, Van der Zee en
Koppes.
Narcissen vrij
In 1964 werd de narcissenteelt vrij
gegeven, echter uitsluitend voor erken
de kwekers. Er ontstaat hierdoor veel
animo voor de tuinbouwcursus bloem
bollenteelt, waarvan men het diploma
nodig heeft om als kweker te worden
erkend.
Beschermd als het was door een
samenhangend systeem van erkennin
gen, areaalbeheersing, minimumprijzen,
surplusinname en heffingen, is het
bollenvak in de jaren voor 1965 zeer
rendabel geweest. Door nationale en
internationale ontwikkelingen met be
trekking tot de EEG, moesten de bescher
mende maatregelen echter langzamer
hand komen te vervallen. Om niet
schoksgewijze tot een vrije teelt te
komen werd in de jaren voor 1965 tot
een geleidelijke uitbreiding van het
areaal overgegaan. Tot 1964 kon dit
meerdere aanbod worden opgenomen,
maar in 1965 bleek dit niet meer
mogelijk. Grote hoeveelheden hyacinten
en tulpen kwamen in het surplusfonds
terecht, waardoor aan de kwekers een
niet geringe heffing werd opgelegd. De
vooruitzichten waren allesbehalve roos
kleurig. De narcissen, die zich niet zo
snel vermeerderen als de hyacinten en
tulpen, konden nog worden wegge
werkt. De crocussen waren echter
nauwelijks lonend.
Met ingang van 1966 kwam de
tulpenteelt vrij. Net als met de narcissen
het geval was geweest, gold dit uitslui
tend voor erkende kwekers, dus dege
nen die het diploma op zak hadden. Het
volgende jaar bracht een beste oogst bij
matige prijzen. Met de crocussen bleef
het tobben: ze waren duur tengevolge
van de jaarlijkse inkrimping en de
slechte oogst in 1966.
Siontelers
In 1969 werd de Sion Telers Vereni
ging opgericht. Het doel van deze
vereniging was het bevorderen van de
doelmatige productie en de beïnvloe
ding van het prijsniveau. Hiermee wer
den in latere jaren goede resultaten
geboekt.
D. Schilling volgde in dat jaar I. Bruijn
op, die twintig jaar penningmeester was
geweest.
Met een gezellige amusementsavond
werd in hotel De Lindeboom-Texel in
1970 het veertig jarig jubileum van
Bloembollencultuur Texel gevierd. Op
deze avond waren 250 leden aanwezig
alsmede enkele speciaal genodigden,
waaronder het college van burgemees
ter en wethouders. Na de opening door
voorzitter M. Bakker sprak burgemees
ter Sprenger een woord van felicitatie.
Ook de heer C. P. Laan voerde het
woord. Hij wees op de hoofdzaak dat
ook adspirant bollenkwekers de land
bouwschool bezoeken. Niet alleen om
het nut van de opleiding, maar ook om
de school in stand te houden. Het jaar
daarop deed Texel weer mee aan de
Flora en wel met een inzending van
tienduizend narcissen.
VRIJDAG 29 FEBRUARI 1980 TEXELSE COURANT PAGINA^
In 1972 was er een beste oogst van de
narcissen. M. Bakker Pzn stelde zich
niet meer herkiesbaar, na vier jaar
secretaris en elf jaar voorzitter te zijn
(Zie vervolg pagina 11)
