Cjrocn r^mrL-Jexels in het kart-
Bussenoorlog was geen
opstand maar muiterij
Barte/s: gemeente
werkt mee aan
Sowjet-propaganda
I
ACTIVITEITEN 5 MEI
ToonSmidt r
Ukw
WA
Zon, maan en hoog water
Diefstal en
brandstichting
Ma
Kat beschoten
Den Burg
De Waal
Oudeschild
De Koog
De Cocksdorp
Oosterend
Den Hoorn
HAVENRESTAURANT
TEXEL
VRIJDAG 2 MEI 1980
93a JAARGANG NR. 9474
Redactie: Harry de Graaf, Pelikaanweg 75, tel. (02228) 266
en Frits Beutick, Warmoesstraat 43, Den Burg, tel. (02220) 2208
i/oor advertenties, abonnementen, etc.:
.angeveld De Rooy B.V.,
3ostbus 11, Den Burg, telefoon (02220) 2741.
Verschijnt dinsdags en vrijdags.
Postgiro 652. Abonnementsprijs 712,50 per kwartaal
70 cent incasso; los 50 cent.
Bankrelaties: Amro Bank nr 46.99.17.636
Rabobank nr 3625.01.742; NMB nr 67.34.60.398.
1 y.<" 1** A ,;v
VTJSi
Georgiérs in Duitse krijgsdienst tijdens een plechtigheid tijdens de Zandvoortse periode. Er
waren ook officieren bij. Naast de Duitse vlag wappert de vlag van Georgië.
„De Sowjet-propaganda heeft zich meester gemaakt van de
Texelse Russenoorlog. Welbewust worden de Georgiërs voor
gesteld als idealistische Sowjet-soldaten, die altijd al gekant
waren tegen de nazi's en de eerste de beste gelegenheid
aangrepen om in opstand te komen. De werkelijkheid is dat
het verzet tegen de Duitsers pas ontwaakte nadat duidelijk was
geworden dat de Georgiërs op het verkeerde paard hadden
gewed, né D-day. De overwegende drijfveer voor de opstand
van april 1945 was lijfsbehoud. Dat is gezien de omstandig
heden heel menselijk en begrijpelijk en moet dan ook niet
worden veroordeeld, maar het was wel iets anders dan princi
pieel verzet en het mag daarmee ook niet worden gelijkge
steld."
Georgische bronnen zou dat wel
degelijk het geval zijn geweest, maar
Bartels heeft het nergens bevestigd
kunnen krijgen.
Met name de contacten die de
Georgiërs met het Franse verzet
zouden hebben gehad tijdens hun
.lange mars" van Georgië naar Texel,
komen hem onwaarschijnlijk voor om
de simpele reden dat de Georgiërs
slechts een paar weken in Frankrijk
kunnen zijn geweest als ze er al ooit
zijn geweest. Het is ondenkbaar dat zij
zo snel het vertrouwen hebben
gewonnen van de zeer voorzichtige
Maquis".
Onjuist?
De conclusie dat het de Georgiërs
om niets anders is te doen geweest dan
het behoud van hun eigen hachje, zal
door sommige mensen niet in dank
worden afgenomen. Jac. Bartels is zich
daarvan bewust. Maar hij zegt het
belangrijk te vinden dat deze visie op
dit moment naar buiten wordt ge
bracht, dus vlak voor de traditionele
herdenking van de gevallen Russen"
op de Begraafplaats „Loladze" op de
Hogeberg. Aan die plechtigheid wordt
sedert jaar en dag actief deelgenomen
door het gemeentebestuur van Texel
en Bartels vindt dat B en W zich
moeten afvragen of dat wel juist is.
De kijk die Bartels en Kalkman op de
Russenoorlog hebben, is overigens niet
zó revolutionair. Heel wat mensen
hebben er gevoelsmatig al lang zo over
gedacht. Het is daarom veel meer een
zaak die de meest betrokkenen en de
historici zal bezig houden dan de man
in de straat.
Muiterij
Het woord „opstand" komt in het
boek van Bartels en Kalkman overigens
Dat zegt de heer J. A. C. Bartels jr.
uit Den Haag, die samen met de
heer W. Kalkman uit Den Helder het
nieuwe boek over de Texelse
Russenooriog heeft geschreven en
in verband daarmee nogal wat
onderzoek heeft verricht. Daarbij
heeft Bartels er in het bijzonder op
gelet of de Georgiërs al vóór D-day
hebben blijk gegeven van hun anti-
Duitse gevoelens. Volgens (o.a.)
De leraren van een groep scholieren
uit Amsterdam die de afgelopen week
op Texel op werkweek waren, moeten
heel wat te stellen hebben gehad met
hun leerlingen. Nadat dinsdagnacht vier
leerlingen eerst tijdens een dropping
drie fietsen ontvreemdde bij de familie
Höhner in Den Burg, werden later aan
houdingen verricht in Den Hoorn
wegens het in brand steken van de
meierblis. Om drie uur 's nachts werd
de Hoornder blis in brand gestoken
waarvoor groot alarm werd gegeven.
Met drie wagens bestreed de brand
weer het vuur in de vroegtijdig bran
dende blis. Tegen de twee jongens in
het groepje van vier die actief aan de
brandstichting meegedaan hebben,
heeft de politie proces verbaal opge
maakt.
TAXI- EN mOUWAUTOVCDHUUn
Wilh«lmlnalaan4-'
B dsn Burg
nergens voor. Zij spreken consequent
van een muiterij. „Want dat was het en
niets anders", zegt Bartels en hij
verwijst naar het woordenboek. „Het
ging hier om het 822e infanteriebatal-
jon, een regulier onderdeel van de
Wehrmacht. Muiterij is: feitelijke insu
bordinatie gepleegd door twee of meer
militairen. En dat is precies wat hier
is gebeurd. De benaming „opstand"
klinkt positiever maar is nèt iets te
heroïsch als omschrijving van de wer
kelijke gang van zaken".
Het resultaat van hun arbeid laat
overigens nog even op zich wachten,
want de hoop dat het boek omstreeks
deze tijd het licht zou zien, kon niet
worden bewaarheid. Het gaat langer
duren; begin juli ligt het in de winkels.
De prijs staat thans wel definitief vast
(749,50) en ook de titel: „Texel, Ne
derlands laatste slagveld". De onder
titel luidt: „De muiterij van de Geor
giërs, april 1945".
Bartels wil best toegeven dat hij
„Tragedie op Texel" een nog betere
titel vindt omdat het woord tragedie
een perfecte omschrijving is van wat op
Texel is gebeurd, maar die titel heeft de
heer J. A. van der Vlis al gegeven aan
zijn ooggetuigenverslag, tot dusver het
enige Nederlandse boek dat over de
Russenoorlog handelt (als tenminste
het romantische verhaal „Van Texel
begint de victorie" van Piet van As niet
wordt meegerekend). De beschrijving
die Bartels/Kalkman in hun boek
geven loopt niet overal parallel met die
van Van der Vlis. Het vergelijken kan
straks nog een aardig gezelschapsspel
letje worden.
Oud zeer
Bartels en Kalkman maken in hun
boek duidelijk dat de Georgiërs en de
„echte" Russen erfvijanden waren. In
hun herhaaldelijke, zeer bloedige oor
logen tegen de Russen hebben de
Georgiërs steun gehad van de Duit
sers. De Duitsers en de Georgiers
hadden dus oude banden en die zijn
bepalend geweest voor het opmerke
lijke vertrouwen dat de Duitsers in
wereldoorlog II in de Georgiërs hadden.
De Georgisch-Russische problemen
dateren al van 1801 toen een Russisch
legerkorps Georgië binnenviel met het
doel dit land aan Rusland horig te
maken en de zeer specifieke eigen
Georgische cultuur (inclusief de eigen
taal) te vernietigen.
Jacques Bartels, die zich de
afgelopen vijf jaar met het onderzoek
heeft bezig gehouden, heeft de oorlog
niet zelf meegemaakt maar ziet dat niet
als een nadeel, in tegendeel. Hij heeft
het feitenmateriaal daardoor onbevoor
oordeeld kunnen benaderen. Al een
jaar of vijftien houdt hij zich bezig met
de geschiedenis van de tweede wereld
oorlog. Wat de Russenoorlog betreft,
bestond zijn werk voornamelijk uit het
opsporen van nieuwe bronnen. Talrijke
personen in binnen- en buitenland, be
horend tot alle betrokken partijen, wer
den mondeling of schriftelijk
geïnterviewd. Wim Kalkman verkeerde
in een andere positie. Hij maakte de
opstand op Texel zelf mee en koestert
wel degelijk bepaalde gevoelens en
kon het bijvoorbeeld niet opbrengen
om oud NSB-ers te interviewen. Hij
beschikt echter over een grote collectie
foto's, voorwerpen en feiten die betrek
king hebben op de Russenoorlog.
„Juist door deze uiteenlopende specia
liteiten hebben we met veel vrucht
samengewerkt," zegt Jacques Bartels.
Dat leidde tot een serie opstanden: in
1804, 1812, 1820 etc. Ze werden
allemaal bloedig onderdrukt. Duizenden
Georgiërs werden gedood of gedepor
teerd. In 1907 werd namens de Geor
giërs in Den Haag een petitie aange
boden, waarin een overzicht werd ge
geven van Russische wandaden, ge
koppeld aan de wens dat alle landen
Georgië zouden bijstaan in het ver
krijgen van autonomie. De petitie werd
echter niet behandeld om een formele
reden: ze was niet tijdig ingediend.
In de eerste wereldoorlog ontston
den Georgisch-Duitse banden. Georgië
deed een beroep op Duitse hulp en
Duitsland voelde daar wel voor,
waarschijnlijk in verband met de Geor
gische olie. Toen Duitsland en Rusland
in maart 1918 vrede sloten werd de
zelfstandigheid van Georgië door Duits-
Wim Kalkman
land gegarandeerd en Ludendorf
stuurde zelfs troepen naar Tiflis (Tbilisi)
Van belang is ook dat in de eerste
wereldoorlog Georgiërs meestreden aan
de zijde van de Duitsers. Duitsland
erkende Georgië binnen een maand
toen dat land op 26 mei 1918 een onaf
hankelijke socialistische republiek werd.
Maar de vreugde was van korte duur,
want al in februari 1921 werd Georgië
opnieuw door de Russen onder de voet
gelopen, wat weer leidde tot opstanden
en prolongatie van de anti-Russische
gevoelens. Ook de communisten in
Georgië namen deel aan het verzet. In
1923 hadden talrijke terechtstellingen
plaats en een jaar later was er op
nieuw een opstand met duizenden
doden en gedeporteerden. Een beroep
op de Volkenbond was vergeefs.
Collaboratie
Toen de Duitsers in 1941 de Sowjet-
Unie binnenvielen zagen de Georgiërs
hen meer als bevrijders dan agressors,
wat na de ervaringen die zij met de
Russen hadden opgedaan niet zo
verwonderlijk was. „De
collaboratiebereidheid was veel groter
dan tegenwoordig over het algemeen
wordt aangenomen. Dat gold in minde
re mate ook voor andere niet-Russische
volkeren binnen de Sowjet-Unie. De
Duitse legers werden in eerste instantie
goed ontvangen", zegt Bartels, die
daarbij aantekent dat het later omsloeg.
Met name de verschrikkingen die het
verblijf in de Duitse krijgsgevangenen
kampen voor de Sowjetgevangenen
betekenden zijn onbeschrijfelijk
gruwelijk geweest. Niettemin konden
de Duitsers na een jaar gebruik maken
van de anti-Russische gevoelens door
o.a. de Georgiërs in te lijven. Waarbij
de keus („dood of brood") waarvoor
de „Ost"-mensen stonden, uiteraard
ook een enorm belangrijke rol speelde.
Uit de Georgische kampen werden drie
lichtingen gerecruteerd. Het 822e
Georgische bataljon dat later op Texel
terecht zou komen, kwam uit de
tweede lichting, 1942/'43. Volgens
Bartels en Kalkman wijzen de door hen
geraadpleegde bronnen erop dat de
Georgiërs minder dwangmatig
handelden dan doorgaans wordt
voorgesteld. Volgens de schrijvers zijn
er meer dan eens mogelijkheden ge
weest voor de Georgiërs om over te
lopen, maar nooit is daar gebruik van
gemaakt. De Duitsers hebben hen als
loyaal en betrouwbaar beschouwd, wat
op zichzelf al blijkt uit de verhouding
binnen het bataljon: 150 Duitsers
tegenover 800 Georgiërs en allemaal
volledig bewapend. De Georgiërs
hadden ook leidinggevende functies.
De Georgiërs kregen in Polen een op
leiding van vier maanden, voor „parti-
sanenbestrijding". Vervolgens ging het
822e bataljon naar Nederland waar het
via Zandvoort op Texel terecht kwam.
Of ze via Frankrijk zijn gereisd en daar
een tijd van betekenis zijn gebleven,
wordt door Kalkman en Bartels be
twijfeld, In ieder geval achten ze het
nauwelijks denkbaar dat kontakten zijn
gelegd met het Franse verzet. Kontak
ten met het verzet (o.a. met de CPN)
ontstonden pas in Nederland toen dui
delijk werd dat Duitsland de oorlog
ging verliezen en dat de Georgiërs naar
hun vaderland zouden worden terugge
stuurd en daar zwaar voor hun collabo
ratie zouden moeten boeten. Het kwam
tot de muiterij op Texel die uiteindelijk
zo'n duizend doden heeft gekost, waar
onder 89 Nederlanders. De
overlevenden zijn echter in hun opzet
geslaagd, want zij zijn niet alleen gere
habiliteerd maar worden zelfs als
helden beschouwd. Hoe het met de
soldaten is afgelopen die in Duitse
dienst waren en niet in opstand zijn
gekomen, is onbekend. „Wij vrezen
het ergste", zegt Bartels.
Het is de Georgiërs niet gelukt de
batterijen op zuidelijk en noordelijk
Texel in handen te krijgen en dat wordt
(o.a. door de Georgiër Miron Khotsjias-
wili die een verslag heeft gemaakt van
de opstand) als eerste oorzaak van het
mislukken van de Russenoorlog
genoemd.
Volgens Bartels en Kalkman heeft
dat echter niets uitgemaakt. De Geor
giërs waren infanteristen die met het
zware geschut van de batterijen niets
hadden kunnen uitrichten. De opstand
heeft nooit een reële kans van slagen
gehad.
Mevrouw Boon uit De Cocksdorp
deed maandag aangifte bij de politie
dat haar kat was beschoten. Dit zou
vrijdagavond plaatsgevonden moeten
hebben. Het dier werd geraakt aan de
linkerachterpoot. De politie heeft een
onderzoek ingesteld en verzoekt
mensen die getuige van het schieten
zijn geweest zich met haar in verbin
ding te willen stellen.
De zon komt 4 mei op om 6.03 uur
en gaat onder om 21.09 uur; 7 mei op
om 5,57 uur en onder om 21.13 uur.
Maan: 7 mei L.K 14 mei N.M.
Hoog water ter rede van Oudeschild:
10.37 en 22.52
11.08 en 23.20
11.39 en 23.41
12.12 en 23.57
-.-en 12.45
0.18 en 13.25
1.03 en 14.21
2.26 en 15.45
4.13 en 17.19
Vrijdag 2 mei
Zaterdag 3 mei
Zondag 4 mei
Maandag 5 mei
Dinsdag 6 mei
Woensdag 7 mei
Donderdag 8 mei
Vrijdag 9 mei
Zaterdag 10 mei
Aan het strand is het ongeveer een
uur eerder hoog water.
De inhuldiging van koningin Beatrix en 35 jaar bevrijding: vol
doende aanleiding om eens flink feest te vieren. Dat wordt in
de verschillende dorpen op Texel dan ook beslist gedaan. We
laten de activiteiten in willekeurige volgorde de revue passeren.
Gedurende de hele dag: wedstrijd
gevelversieren.
Voor kinderen van 5 t/m 12 jaar:
9.00-10.30 uur: Tekenwedstrijd op de
Bomendiek.
10.30-12.00 uur: Kinderspelen op het
Hogereind.
Voor iedereen:
14.00-16.00 uur: Zeskamp op het Ho
gereind (er doen 8 ploegen mee).
20.00 uur: Feestelijke avond in het
Dorpshuis met uitslag en prijsuitreiking
van de Zeskamp en de gevelversier-
wedstrijd.
De dorpscommissie van De Waal
doet een vriendelijk verzoek aan de be
woners van het Hogereind (tussen C.
Boot en Rebecca) hun auto ergens
anders te zetten op de feestdag.
's Morgens vanaf negen uur kan een
gratis Oranjebitter worden gehaald bij
Rebecca.
len die op eigen kracht worden voort
bewogen. De vervoermiddelen mogen
op alle mogelijke manieren versierd
worden.
In de Herenstraat start om half twee
een „familie-zeskamp". De hele
familie, van jong tot oud, kan mee
doen.
Bij mooi weer wordt 's avonds ge-
barbercued op het plein voor super
markt Goënga.
9.30 uur: Optocht met versierde fiet
sen, karren of andere voertuigen vanaf
de Lubertischool. Met medewerking
van de Drumband Margaretha Sinclair
uit Den Burg.
14.00 uur: Puzzelwandeltocht met op
drachten voor kinderen tot 16 jaar
vanaf de Kaapsnol. Pen en potlood
meenemen.
18.30 uur: Spelen voor volwassenen op
het terrein aan de Nikadel. Bij de spelen
ondermeer gecostumeerd tobbesteken.
10.00 uur: Aanvang kinderspelen op
het voetbalveld.
10.15 uur: Start puzzeltocht vanaf het
voetbalveld voor kinderen van de vierde
klas en ouder.
14.30 uur: Start versierde optocht.
Thema vrij. De optocht wordt vooraf
gegaan door de Margaretha Sinclair
Band en start vanaf het schoolplein van
De Bruinvis.
17.00 uur: Prijsuitreiking van alle festivi
teiten in 't Skiltje.
20.30 uur: de strijd om de man en de
vrouw m.m.v. De Boerenkapel op het
veld voor 't Skiltje aan de De Ruyter-
straat.
9.30-12.30 uur Feestmarkt op de
Groeneplaats met medewerking van het
Texels Fanfare.
14.00-15.00 uur: Levend Ganzenbord
voor de lagere schooljeugd op het
Texelse Boysveld.
19.00 uur: Spuitbal op de
Groeneplaats.
Alle activiteiten in De Cocksdorp
spelen zich in of bij het Eierlandsche
Huis af. Ze zijn georganiseerd tezamen
met Eierland.
11.30 uur: Optocht met versierde
fietsen voorafgegaan door drumband
Excelsior.
14.00-16.00 uur: Spelletjes voor de
kinderen.
16.00 uur: Spelletjes voor de ouderen.
19.30 uur: Gecostumeerd voetballen.
Om half elf start aan De Naai een
allegorische optocht van vervoermidde-
10.30 uur: tekenwedstrijd voor kinderen
van de lagere school en kleuterschool
bij het dorpshuis. Van tevoren trekt
drumband Excelsior door het dorp.
13.30 uur: Kinderspelen voor kinderen
van kleuter- en basisschool. Op het
veld bij de muzieknis.
16.00 uur: Spelen voor volwassenen op
het veld bij de muzieknis.
Vers is gezond
en
lekker.
Bel uw gastheer
Jan C. Stolk
02226 - 310.
Veerhaven, 't Horntje