Cjrocn r^mrL-Jexels in het kart- Bussenoorlog was geen opstand maar muiterij Barte/s: gemeente werkt mee aan Sowjet-propaganda I ACTIVITEITEN 5 MEI ToonSmidt r Ukw WA Zon, maan en hoog water Diefstal en brandstichting Ma Kat beschoten Den Burg De Waal Oudeschild De Koog De Cocksdorp Oosterend Den Hoorn HAVENRESTAURANT TEXEL VRIJDAG 2 MEI 1980 93a JAARGANG NR. 9474 Redactie: Harry de Graaf, Pelikaanweg 75, tel. (02228) 266 en Frits Beutick, Warmoesstraat 43, Den Burg, tel. (02220) 2208 i/oor advertenties, abonnementen, etc.: .angeveld De Rooy B.V., 3ostbus 11, Den Burg, telefoon (02220) 2741. Verschijnt dinsdags en vrijdags. Postgiro 652. Abonnementsprijs 712,50 per kwartaal 70 cent incasso; los 50 cent. Bankrelaties: Amro Bank nr 46.99.17.636 Rabobank nr 3625.01.742; NMB nr 67.34.60.398. 1 y.<" 1** A ,;v VTJSi Georgiérs in Duitse krijgsdienst tijdens een plechtigheid tijdens de Zandvoortse periode. Er waren ook officieren bij. Naast de Duitse vlag wappert de vlag van Georgië. „De Sowjet-propaganda heeft zich meester gemaakt van de Texelse Russenoorlog. Welbewust worden de Georgiërs voor gesteld als idealistische Sowjet-soldaten, die altijd al gekant waren tegen de nazi's en de eerste de beste gelegenheid aangrepen om in opstand te komen. De werkelijkheid is dat het verzet tegen de Duitsers pas ontwaakte nadat duidelijk was geworden dat de Georgiërs op het verkeerde paard hadden gewed, né D-day. De overwegende drijfveer voor de opstand van april 1945 was lijfsbehoud. Dat is gezien de omstandig heden heel menselijk en begrijpelijk en moet dan ook niet worden veroordeeld, maar het was wel iets anders dan princi pieel verzet en het mag daarmee ook niet worden gelijkge steld." Georgische bronnen zou dat wel degelijk het geval zijn geweest, maar Bartels heeft het nergens bevestigd kunnen krijgen. Met name de contacten die de Georgiërs met het Franse verzet zouden hebben gehad tijdens hun .lange mars" van Georgië naar Texel, komen hem onwaarschijnlijk voor om de simpele reden dat de Georgiërs slechts een paar weken in Frankrijk kunnen zijn geweest als ze er al ooit zijn geweest. Het is ondenkbaar dat zij zo snel het vertrouwen hebben gewonnen van de zeer voorzichtige Maquis". Onjuist? De conclusie dat het de Georgiërs om niets anders is te doen geweest dan het behoud van hun eigen hachje, zal door sommige mensen niet in dank worden afgenomen. Jac. Bartels is zich daarvan bewust. Maar hij zegt het belangrijk te vinden dat deze visie op dit moment naar buiten wordt ge bracht, dus vlak voor de traditionele herdenking van de gevallen Russen" op de Begraafplaats „Loladze" op de Hogeberg. Aan die plechtigheid wordt sedert jaar en dag actief deelgenomen door het gemeentebestuur van Texel en Bartels vindt dat B en W zich moeten afvragen of dat wel juist is. De kijk die Bartels en Kalkman op de Russenoorlog hebben, is overigens niet zó revolutionair. Heel wat mensen hebben er gevoelsmatig al lang zo over gedacht. Het is daarom veel meer een zaak die de meest betrokkenen en de historici zal bezig houden dan de man in de straat. Muiterij Het woord „opstand" komt in het boek van Bartels en Kalkman overigens Dat zegt de heer J. A. C. Bartels jr. uit Den Haag, die samen met de heer W. Kalkman uit Den Helder het nieuwe boek over de Texelse Russenooriog heeft geschreven en in verband daarmee nogal wat onderzoek heeft verricht. Daarbij heeft Bartels er in het bijzonder op gelet of de Georgiërs al vóór D-day hebben blijk gegeven van hun anti- Duitse gevoelens. Volgens (o.a.) De leraren van een groep scholieren uit Amsterdam die de afgelopen week op Texel op werkweek waren, moeten heel wat te stellen hebben gehad met hun leerlingen. Nadat dinsdagnacht vier leerlingen eerst tijdens een dropping drie fietsen ontvreemdde bij de familie Höhner in Den Burg, werden later aan houdingen verricht in Den Hoorn wegens het in brand steken van de meierblis. Om drie uur 's nachts werd de Hoornder blis in brand gestoken waarvoor groot alarm werd gegeven. Met drie wagens bestreed de brand weer het vuur in de vroegtijdig bran dende blis. Tegen de twee jongens in het groepje van vier die actief aan de brandstichting meegedaan hebben, heeft de politie proces verbaal opge maakt. TAXI- EN mOUWAUTOVCDHUUn Wilh«lmlnalaan4-' B dsn Burg nergens voor. Zij spreken consequent van een muiterij. „Want dat was het en niets anders", zegt Bartels en hij verwijst naar het woordenboek. „Het ging hier om het 822e infanteriebatal- jon, een regulier onderdeel van de Wehrmacht. Muiterij is: feitelijke insu bordinatie gepleegd door twee of meer militairen. En dat is precies wat hier is gebeurd. De benaming „opstand" klinkt positiever maar is nèt iets te heroïsch als omschrijving van de wer kelijke gang van zaken". Het resultaat van hun arbeid laat overigens nog even op zich wachten, want de hoop dat het boek omstreeks deze tijd het licht zou zien, kon niet worden bewaarheid. Het gaat langer duren; begin juli ligt het in de winkels. De prijs staat thans wel definitief vast (749,50) en ook de titel: „Texel, Ne derlands laatste slagveld". De onder titel luidt: „De muiterij van de Geor giërs, april 1945". Bartels wil best toegeven dat hij „Tragedie op Texel" een nog betere titel vindt omdat het woord tragedie een perfecte omschrijving is van wat op Texel is gebeurd, maar die titel heeft de heer J. A. van der Vlis al gegeven aan zijn ooggetuigenverslag, tot dusver het enige Nederlandse boek dat over de Russenoorlog handelt (als tenminste het romantische verhaal „Van Texel begint de victorie" van Piet van As niet wordt meegerekend). De beschrijving die Bartels/Kalkman in hun boek geven loopt niet overal parallel met die van Van der Vlis. Het vergelijken kan straks nog een aardig gezelschapsspel letje worden. Oud zeer Bartels en Kalkman maken in hun boek duidelijk dat de Georgiërs en de „echte" Russen erfvijanden waren. In hun herhaaldelijke, zeer bloedige oor logen tegen de Russen hebben de Georgiërs steun gehad van de Duit sers. De Duitsers en de Georgiers hadden dus oude banden en die zijn bepalend geweest voor het opmerke lijke vertrouwen dat de Duitsers in wereldoorlog II in de Georgiërs hadden. De Georgisch-Russische problemen dateren al van 1801 toen een Russisch legerkorps Georgië binnenviel met het doel dit land aan Rusland horig te maken en de zeer specifieke eigen Georgische cultuur (inclusief de eigen taal) te vernietigen. Jacques Bartels, die zich de afgelopen vijf jaar met het onderzoek heeft bezig gehouden, heeft de oorlog niet zelf meegemaakt maar ziet dat niet als een nadeel, in tegendeel. Hij heeft het feitenmateriaal daardoor onbevoor oordeeld kunnen benaderen. Al een jaar of vijftien houdt hij zich bezig met de geschiedenis van de tweede wereld oorlog. Wat de Russenoorlog betreft, bestond zijn werk voornamelijk uit het opsporen van nieuwe bronnen. Talrijke personen in binnen- en buitenland, be horend tot alle betrokken partijen, wer den mondeling of schriftelijk geïnterviewd. Wim Kalkman verkeerde in een andere positie. Hij maakte de opstand op Texel zelf mee en koestert wel degelijk bepaalde gevoelens en kon het bijvoorbeeld niet opbrengen om oud NSB-ers te interviewen. Hij beschikt echter over een grote collectie foto's, voorwerpen en feiten die betrek king hebben op de Russenoorlog. „Juist door deze uiteenlopende specia liteiten hebben we met veel vrucht samengewerkt," zegt Jacques Bartels. Dat leidde tot een serie opstanden: in 1804, 1812, 1820 etc. Ze werden allemaal bloedig onderdrukt. Duizenden Georgiërs werden gedood of gedepor teerd. In 1907 werd namens de Geor giërs in Den Haag een petitie aange boden, waarin een overzicht werd ge geven van Russische wandaden, ge koppeld aan de wens dat alle landen Georgië zouden bijstaan in het ver krijgen van autonomie. De petitie werd echter niet behandeld om een formele reden: ze was niet tijdig ingediend. In de eerste wereldoorlog ontston den Georgisch-Duitse banden. Georgië deed een beroep op Duitse hulp en Duitsland voelde daar wel voor, waarschijnlijk in verband met de Geor gische olie. Toen Duitsland en Rusland in maart 1918 vrede sloten werd de zelfstandigheid van Georgië door Duits- Wim Kalkman land gegarandeerd en Ludendorf stuurde zelfs troepen naar Tiflis (Tbilisi) Van belang is ook dat in de eerste wereldoorlog Georgiërs meestreden aan de zijde van de Duitsers. Duitsland erkende Georgië binnen een maand toen dat land op 26 mei 1918 een onaf hankelijke socialistische republiek werd. Maar de vreugde was van korte duur, want al in februari 1921 werd Georgië opnieuw door de Russen onder de voet gelopen, wat weer leidde tot opstanden en prolongatie van de anti-Russische gevoelens. Ook de communisten in Georgië namen deel aan het verzet. In 1923 hadden talrijke terechtstellingen plaats en een jaar later was er op nieuw een opstand met duizenden doden en gedeporteerden. Een beroep op de Volkenbond was vergeefs. Collaboratie Toen de Duitsers in 1941 de Sowjet- Unie binnenvielen zagen de Georgiërs hen meer als bevrijders dan agressors, wat na de ervaringen die zij met de Russen hadden opgedaan niet zo verwonderlijk was. „De collaboratiebereidheid was veel groter dan tegenwoordig over het algemeen wordt aangenomen. Dat gold in minde re mate ook voor andere niet-Russische volkeren binnen de Sowjet-Unie. De Duitse legers werden in eerste instantie goed ontvangen", zegt Bartels, die daarbij aantekent dat het later omsloeg. Met name de verschrikkingen die het verblijf in de Duitse krijgsgevangenen kampen voor de Sowjetgevangenen betekenden zijn onbeschrijfelijk gruwelijk geweest. Niettemin konden de Duitsers na een jaar gebruik maken van de anti-Russische gevoelens door o.a. de Georgiërs in te lijven. Waarbij de keus („dood of brood") waarvoor de „Ost"-mensen stonden, uiteraard ook een enorm belangrijke rol speelde. Uit de Georgische kampen werden drie lichtingen gerecruteerd. Het 822e Georgische bataljon dat later op Texel terecht zou komen, kwam uit de tweede lichting, 1942/'43. Volgens Bartels en Kalkman wijzen de door hen geraadpleegde bronnen erop dat de Georgiërs minder dwangmatig handelden dan doorgaans wordt voorgesteld. Volgens de schrijvers zijn er meer dan eens mogelijkheden ge weest voor de Georgiërs om over te lopen, maar nooit is daar gebruik van gemaakt. De Duitsers hebben hen als loyaal en betrouwbaar beschouwd, wat op zichzelf al blijkt uit de verhouding binnen het bataljon: 150 Duitsers tegenover 800 Georgiërs en allemaal volledig bewapend. De Georgiërs hadden ook leidinggevende functies. De Georgiërs kregen in Polen een op leiding van vier maanden, voor „parti- sanenbestrijding". Vervolgens ging het 822e bataljon naar Nederland waar het via Zandvoort op Texel terecht kwam. Of ze via Frankrijk zijn gereisd en daar een tijd van betekenis zijn gebleven, wordt door Kalkman en Bartels be twijfeld, In ieder geval achten ze het nauwelijks denkbaar dat kontakten zijn gelegd met het Franse verzet. Kontak ten met het verzet (o.a. met de CPN) ontstonden pas in Nederland toen dui delijk werd dat Duitsland de oorlog ging verliezen en dat de Georgiërs naar hun vaderland zouden worden terugge stuurd en daar zwaar voor hun collabo ratie zouden moeten boeten. Het kwam tot de muiterij op Texel die uiteindelijk zo'n duizend doden heeft gekost, waar onder 89 Nederlanders. De overlevenden zijn echter in hun opzet geslaagd, want zij zijn niet alleen gere habiliteerd maar worden zelfs als helden beschouwd. Hoe het met de soldaten is afgelopen die in Duitse dienst waren en niet in opstand zijn gekomen, is onbekend. „Wij vrezen het ergste", zegt Bartels. Het is de Georgiërs niet gelukt de batterijen op zuidelijk en noordelijk Texel in handen te krijgen en dat wordt (o.a. door de Georgiër Miron Khotsjias- wili die een verslag heeft gemaakt van de opstand) als eerste oorzaak van het mislukken van de Russenoorlog genoemd. Volgens Bartels en Kalkman heeft dat echter niets uitgemaakt. De Geor giërs waren infanteristen die met het zware geschut van de batterijen niets hadden kunnen uitrichten. De opstand heeft nooit een reële kans van slagen gehad. Mevrouw Boon uit De Cocksdorp deed maandag aangifte bij de politie dat haar kat was beschoten. Dit zou vrijdagavond plaatsgevonden moeten hebben. Het dier werd geraakt aan de linkerachterpoot. De politie heeft een onderzoek ingesteld en verzoekt mensen die getuige van het schieten zijn geweest zich met haar in verbin ding te willen stellen. De zon komt 4 mei op om 6.03 uur en gaat onder om 21.09 uur; 7 mei op om 5,57 uur en onder om 21.13 uur. Maan: 7 mei L.K 14 mei N.M. Hoog water ter rede van Oudeschild: 10.37 en 22.52 11.08 en 23.20 11.39 en 23.41 12.12 en 23.57 -.-en 12.45 0.18 en 13.25 1.03 en 14.21 2.26 en 15.45 4.13 en 17.19 Vrijdag 2 mei Zaterdag 3 mei Zondag 4 mei Maandag 5 mei Dinsdag 6 mei Woensdag 7 mei Donderdag 8 mei Vrijdag 9 mei Zaterdag 10 mei Aan het strand is het ongeveer een uur eerder hoog water. De inhuldiging van koningin Beatrix en 35 jaar bevrijding: vol doende aanleiding om eens flink feest te vieren. Dat wordt in de verschillende dorpen op Texel dan ook beslist gedaan. We laten de activiteiten in willekeurige volgorde de revue passeren. Gedurende de hele dag: wedstrijd gevelversieren. Voor kinderen van 5 t/m 12 jaar: 9.00-10.30 uur: Tekenwedstrijd op de Bomendiek. 10.30-12.00 uur: Kinderspelen op het Hogereind. Voor iedereen: 14.00-16.00 uur: Zeskamp op het Ho gereind (er doen 8 ploegen mee). 20.00 uur: Feestelijke avond in het Dorpshuis met uitslag en prijsuitreiking van de Zeskamp en de gevelversier- wedstrijd. De dorpscommissie van De Waal doet een vriendelijk verzoek aan de be woners van het Hogereind (tussen C. Boot en Rebecca) hun auto ergens anders te zetten op de feestdag. 's Morgens vanaf negen uur kan een gratis Oranjebitter worden gehaald bij Rebecca. len die op eigen kracht worden voort bewogen. De vervoermiddelen mogen op alle mogelijke manieren versierd worden. In de Herenstraat start om half twee een „familie-zeskamp". De hele familie, van jong tot oud, kan mee doen. Bij mooi weer wordt 's avonds ge- barbercued op het plein voor super markt Goënga. 9.30 uur: Optocht met versierde fiet sen, karren of andere voertuigen vanaf de Lubertischool. Met medewerking van de Drumband Margaretha Sinclair uit Den Burg. 14.00 uur: Puzzelwandeltocht met op drachten voor kinderen tot 16 jaar vanaf de Kaapsnol. Pen en potlood meenemen. 18.30 uur: Spelen voor volwassenen op het terrein aan de Nikadel. Bij de spelen ondermeer gecostumeerd tobbesteken. 10.00 uur: Aanvang kinderspelen op het voetbalveld. 10.15 uur: Start puzzeltocht vanaf het voetbalveld voor kinderen van de vierde klas en ouder. 14.30 uur: Start versierde optocht. Thema vrij. De optocht wordt vooraf gegaan door de Margaretha Sinclair Band en start vanaf het schoolplein van De Bruinvis. 17.00 uur: Prijsuitreiking van alle festivi teiten in 't Skiltje. 20.30 uur: de strijd om de man en de vrouw m.m.v. De Boerenkapel op het veld voor 't Skiltje aan de De Ruyter- straat. 9.30-12.30 uur Feestmarkt op de Groeneplaats met medewerking van het Texels Fanfare. 14.00-15.00 uur: Levend Ganzenbord voor de lagere schooljeugd op het Texelse Boysveld. 19.00 uur: Spuitbal op de Groeneplaats. Alle activiteiten in De Cocksdorp spelen zich in of bij het Eierlandsche Huis af. Ze zijn georganiseerd tezamen met Eierland. 11.30 uur: Optocht met versierde fietsen voorafgegaan door drumband Excelsior. 14.00-16.00 uur: Spelletjes voor de kinderen. 16.00 uur: Spelletjes voor de ouderen. 19.30 uur: Gecostumeerd voetballen. Om half elf start aan De Naai een allegorische optocht van vervoermidde- 10.30 uur: tekenwedstrijd voor kinderen van de lagere school en kleuterschool bij het dorpshuis. Van tevoren trekt drumband Excelsior door het dorp. 13.30 uur: Kinderspelen voor kinderen van kleuter- en basisschool. Op het veld bij de muzieknis. 16.00 uur: Spelen voor volwassenen op het veld bij de muzieknis. Vers is gezond en lekker. Bel uw gastheer Jan C. Stolk 02226 - 310. Veerhaven, 't Horntje

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Texelsche Courant | 1980 | | pagina 1