Helm: belangrijke plant
voor ons eiland
,'il^
r,
Anne's Geheim
f-nésT
Cursus poppen
maken
Concert trok weinig
belangstelling
Weekendmenu
JDAG 9 JANUAR11981
TEXELSE COURANT
Reageren op deze rubriek kan bij Jaap
van Groenigen, telefoon (02220) 3562,
Adriaan Dijksen, telefoon (02228) 676 of
bij het Natuurrecreatiecentrum, telefoon
102228)741.
een helmplanter kan overkomen", zei
eens iemand tegen me. In zulk droog
zand wipt de holer met zijn schop de
zand op en de planter drukt tegelijk met
het neergaan van de punt van de schop
de helmpoot in het zand. leder jaar
worden er enorme aantallen helmpoten
geplant. Rijkswaterstaat, die de duinen
bij het strand beheert, zet er jaarlijks
zo'n anderhalf miljoen. Staatsbosbeheer
onderhoudt de rest van het duingebied
en verwerkt er dit plantseizoen naar
schatting ongeveer 800.000.
Dertig cent per stuk
Tijdens de rondleidingen door de
duinen vertellen de bewakers het pu
bliek wel eens iets over het helm plan
ten. „Wat kost het jullie als zo'n
poot in het duinzand staat?" is dan wel
eens de vraag. Vaak schat men de
kosten op ongeveer een stuiver of een
dubbeltje. De helm kun je immers gratis
aan de buitenkant steken? Ze schrikken
dan wel als ze horen dat iedere helm-
poot tegenwoordig meer dan 30 cent
kost! Na het planten is het werk nog niet
gedaan. Konijnen trekken dikwijls naar
de pas geplante helm om deze uit de
grond te trekken en de jonge wortels op
te vreten. De jagers moeten daarom veel
tijd besteden aan het afschieten van
koni|nen in de omgeving van de aan
plant.
Het planten van helm vindt al eeuwen
lang plaats. Zo vermeldt een ordon
nantie van 1477 van Maximiliaan van
Oostenrijk dat de 'ingestenen van de
Dorpen gehouden zijn te planten de
Duynen met Helme voort verstuyven
van den zande'. Naast het planten van
helm zijn er nog andere namieren om
het verstuiven tegen te gaan. In het
verleden zijn duizenden wagens met
takken uit het bos gehaald en naar
stuifplekken gebracht. Op het kale zand
»''V
-n---—- 1'd.
Na het stormachtige weer van de afgelopen week is er een plant die
fel eens wat extra aandacht verdient. Het is de helm, die in de duinen
fet ergste stormgeweld krijgt te verduren. Deze plant doet dat
elukkig voortreffelijk, wantje moet er niet aan denken wat er gebeurt
fe de helm van ons eiland zou verdwijnen.-Het-zand irr-de duinerrbij
et strand zou niet langer door de wortels van de helm bijeen worden
lehouden. Iedere winderige dag zou het losse zand verder de duinen
iwaaien en deze veranderen in een soort woestijn. En niet alleen de
ichterliggende duinen, maar tenslotte ook het boerenland. Het
luinzand zou zich over een groot deel van Texel verspreiden....
Gelukkig hoeven we niet bang te zijn
por het stuivende zand, omdat helm in
laat is het op zijn plaats te houden. De
lant voelt zich zelfs op z'n best op
ilaatsen waar het menselijk bekeken
leel slecht uit te houden is. Hij groeit bij
loorkeur in het losse zand bij het strand
m loopt bij overstuiven gemakkelijk
Veer uit. Het klinkt misschien vreemd,
naar het zand in de buurt van het strand
I in bepaalde opzichten vruchtbaar te
loemen. Er zit vrij veel kalk in (denk
naar aan de vele schelpen op het
fcrand) en de resten van aangespoelde
(lanten en dieren zorgen voor een soort
lemesting. Helm gedijt in de buurt
ïan het strand dan ook uitstekend. Door
leze begroeing ontstaat beschutting
tvaardoor wat verder duininwaarts an
dere planten en struiken een kans
«rijgen.
Is het u wel eens opgevallen dat in de
duinen die verder van zee gelegen zijn
veel minder of soms helemaal geen helm
groeit? Dat heeft vooral te maken met
het ontbreken van kalk in het zand. Bij
het strand zit er in het zand veel kalk. In
de loop van de jaren spoelen de kalk-
deeltjes door de regen steeds dieper in
het duinzand weg. Tenslotte zitten ze zo
diep dat de helm er met z'n wortels niet
meer bij kan. Door kalkgebrek verdwijnt
de helm uit de oude duinen. Dikwijls
komt er in zo'n gebied heide voor, want
deze plant voelt zich juist lekker op kalk-
arme grond.
Stuifplekken
Door allerlei oorzaken kan de plan
tengroei van de duinen verdwijnen.
Konijnen zijn er soms de oorzaak van en
op plaatsen waar regelmatig wandelaars
geven de takken luwte en zo krijgen
allerlei zaden die er van nature liggen de
kans te ontkiemen. Na een paar jaar
raakt zo'n duin dan meestal wel weer
begroeid. Een nadeel van deze methode
is dat het nogal kostbaar is. Verder
verarmt de bosbodem omdat mèt de
takken veel naalden en bladeren uit het
bos verdwijnen. In de oude duinen
groeite helm dus meestal minder goed
omdat er weinig kalk in de bodem zit.
Op zulke plaatsen zetten we ook wel
rietpoten. Het gaat er tenslotte om dat
zo'n kale plek luwte krijgt. Vooral als er
niet genoeg helmpoten beschikbaar zijn
is riet een oplossing. Een voordeel
daarbij is bovendien, dat konijnen het
aangeplante riet met rust laten.
Nieuwe methoden
In de loop van de jaren zijn proeven
ondernomen om het kostbare planten
van helm goedkoper te maken of iets
anders te bedenken. Een jaar of vijf
geleden gebruikte Rijkswaterstaat een
helmplantmachine. Die was echter al
leen bruikbaar op grote vlakke stukken.
Een probleem was verder dat in meel-
zand de sleuven die de machine trok
dichtliepen vóór de planters achter op
het apparaat de helmpoten konden
planten. De helmplanters vonden bo
vendien dat de machine, hoe langzaam
de trekker ervoor ook reed, het tempo
van het planten te hoog opvoerde. De
laatste jaren is de machine om deze
redenen niet meer gebruikt. Omdat
helm het best groeit op plaatsen waar de
bodem kalk bevat, heeft Rijkswaterstaat
jaren geleden eens een proef genomen
met kalkhoudende kunstmest. De ge
volgen bleven niet uitl De helm groeide
buitengewoon, maar de stengels wer
den slap daardoor verdween de helm
onder het zand als het flink begon te
stuiven. In het verleden heeft men ook
Bij het helmplanten werkt men meestal met
z'n tweeën, een holer" en een planter. De
ene maakt de plantgaten, de ander zet de
helmpoten erin en trapt de gaten dicht Onder
redelijke omstandigheden kunnen ze samen
zo'n 3500 poten per dag planten.
komen, laten ook die hun sporen achter.
In de meeste gevallen veroorzaakt de
wind stuifplekken in de duinen. In de
loop van de jaren kunnen ze uitgroeien
tot gaten, 'zo groot dat er wel een kerk
in kan.' Vooral nu er de laatste tientallen
jaren zoveel kustafslag plaatsvindt, is
het belangrijk dat we het stuivende zand
zo snel mogelijk beplanten. Helm is daar
bij uitstek geschikt voor. In de loop van
september gaan de mensen van Rijks
waterstaat en Staatsbosbeheer naar de
buitenste duinen om er helm te steken,
dat gebeurt door deze planten uit te
dunnen op plaatsen waar er veel bij
elkaar staan. Voor we in een stuifgat
gaan planten moeten we steile kanten
enigszins glooiend maken, Na dit 'slech
ten' volgt het planten van de helmpo
ten. Meestal werken bij dit karwei twee
mensen samen, één ervan is de 'holer'
die met een schop plantgaten maakt. De
planter die hem volgt maakt van de helm
'poten', die elk uit minstens acht halmen
bestaan. Daarna zet hij de helmpoten in
het gat en trapt het met zijn voet dicht.
In droog duinzand lopen de plantgaten
net zo snel weer dicht als ze gemaakt
worden. „Meelzand is het ergste wat
proeven gedaan met het zaaien van helm
Het duurt echter meestal zo lang voor
het zaad ontkiemt, dat er in het stuiven
de zand weinig van terechtkomt. In
teressant zijn de zaaiproeven die mo
menteel in de boswachterij Noordwijk
plaatsvinden, daar heeft men na het
zaaien de bodem bespoten met een
mengsel van water en cullulose. Daar
door ontstaat een korst waaronder de
helmzaden in alle rust kunnen ontkie
men. Een voorwaarde is dan wel, dat er
om zo'n terrein een afrastering komt
zodat wandelaars en konijnen de korst
niet beschadigen. Goedkoop is deze
methode niet, maar op geschikte plaat
sen mogelijk toch minder kostbaar dan
het traditionele planten van helm. We
zullen er wel meer van horen, want
onderhoud van de duinen zal op ons
eiland wel tot in lengte van dagen nodig
blijvenl
J. van Groenigen.
Mevrouw Van der Werf-de Meijere
uit Den Burg is van plan medio januari
weer te starten met een cursus poppen
maken. De cursus omvat vier lessen.
Wie er belangstelling voor heeft, wordt
verzocht te bellen met (02220) 3759,
waarna in overleg wordt bepaald waar
en wanneer de bijeenkomsten worden
gehouden.
Het kerstconcert, dat werd gege
ven in de Hervormde kerk van Oos
terend heeft bitter weinig
belangstelling getrokken en heeft
dan ook de financiële reserve van de
organiserende stichting Texel Con-
certimento flink aangetast. Er waren
slechts dertig mensen opgekomen,
terwijl er ongeveer 200 nodig waren
om uit de kosten te komen.
Dat was niet alleen om financiële
redenen jammer. Het concert was van
een hoge kwaliteit en de thuisblijvers
hebben dus zeker wat gemist. Oorzaak
van de geringe belangstelling was wel
licht het vroege aanvangstijdstip (19.00
uur) en het feit dat in de periode rond
kerstmis sprake was van wel erg veel
muzikale evenementen.
De heer N. Drenth van de stichting
Texel Concertimento heeft nu plan
nen voor een Texelse muzikale mani
festatie in de krokusvakantie. Deze uit
voering zou geheel door plaatselijke
mensen verzorgd moeten worden,
waardoor de kosten laag kunnen blijven
en het nu geleden verlies wordt goed
gemaakt.
(Advertentie I.M.)
In de buurt van het strand moet de helm dikwijls strijd leveren tegen het overstuivande zand.
De plant kan ongeveer een meter per jaar omhoog groeien en zo in leven blijven. Als zo'n
helmduin door omstandigheden weer verstuift, is het enorme wortelstelsel van de plant
duidelijk zichtbaar. foto W, Wiering
van 9tot 16januari
Heldere kippesoep
2 gebakken tongfilets met
ananas, stoofpeer, verse spinazie
en gebakken aardappelen.
Ijs met advokaat en slagroom
f22,50
HAVENRESTAURANT TEXEL
(02226) 310.
Gaarne tijdige reservering.
i
iiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiimiimiiiiiiitiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
FEUILLETON:
door Tom Lodewijk
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
HOOFDSTUK 1
Gezin zonder moeder
Albert Bannink zakte met een zucht
.achter het stuur van zijn auto, trok loom
het portier dicht. Het sloot niet. Ge-
.ergerd stootte hij het open, trok het
nijdig weer toe, met een harde klap. Hij
vertrok z'n mond.... nog gisteren had hij
zijn dochter José een uitbrander gege
ven.... jullie vrouwen weet nooit een
autoportier te sluiten; óf je sluit het
helemaal niet, óf je geeft zo'n dreun dat
de ruit zowat barst! En nu deed hij het
zelfde
Idioot eigenlijk om dat eindje van de
fabriek naar huis te rijden. Veel gezon
der om te gaan lopen, hij moest oppas
sen. Te veel werk, te veel zorgen, te
weinig ontspanning, te weinig lichaams
beweging. Voor je er erg in had zat de
dokter naast je bed en adviseerde je, er
nu maar eens een maand of drie mee op
te houden.... managers-ziekte, noem-
weg.
pet.
den ze dat. Geleerd woord voor een
eenvoudige zaak.... te weinig zorg be
steden aan je persoonlijk welzijn, dat
was waar het op neer kwam. Als
Mathildeernietwas, zou hij er misschien
ook nog bijlopen als een bedelaar en
vergeten te eten!
Hij startte de wagen, liet de ver
snelling langzaam opkomen, reed met
een slakkengangetje de él te bekende
Bij het hek tikte de portier aan z'n
hij groette verstrooid terug.
Mathilde.... ja, dat was een regel
rechte zegen geweest, dat die in zijn
huis gekomen was, nadat....
Hij doorleefde opnieuw die verschrik
kelijke dag, dat er op de fabriek voor
hem was opgebeld. Nijdig had hij de
hoorn van de haak genomen, kwaad om
de storing. Een onbekende stem had
hem gevraagd naar Utrecht te komen,
naar het ziekenhuis.... er was iets met
mevrouw, een auto-ongeval.... bijzon
derheden kwam hij niet aan de weet.
Hoe hij toen in de Domstad gekomen
is, wist hij niet precies meer, maar wel
dat waaraan hij nauwelijks durfde te
denken, bewaarheid was. Hij was al te
laat. Lydia, met de auto op weg naar
Amsterdam, was in frontale botsing
gekomen met een vrachtauto; haar
borstkas ingedrukt, op weg naar het
ziekenhuis al overleden, 's Morgens was
ze vrolijk zwaaiend weggereden, hij had
nog grappen gemaakt over 'oppassen
dat ze geen kippen overreed' en nu lag
ze daar in het witte bed, de ogen
voor altijd gesloten, geen woord meer
voor hem uit die lieve mond.
Aan de nachtmerrie van de toen
volgende dagen, de kinderen, de begra
fenis, kon hij niet denken zonder dat een
pijn zijn gezicht vertrok. Maar gelukkig
was Mathilde er geweest, Lydia's oude
re, ongehuwde zuster. Ze had meteen
het heft in handen genomen, haar baan
als lerares aan een meisjesschool opge
geven. Gelukkig waren er financieel
geen moielijkheden. Albert verdiende
een goed salaris als ingenieur bij de N.V.
Metaalindustrie Ferre, zowel Lydia als
Mathilde hadden een niet onaanzienlijk
kapitaal geërfd toen vader en moeder
Van Wendrighem waren overleden.
Mathilde had desnoods van haar rente
kunnen leven, maar het lag niet in haar
aard, een vegeterend leven te leiden, en
zo had ze aan de universiteit haar doc
toraal romaanse talen gehaald en een
baan gekregen bij de h.b.s. in haar
geboortestad Waalburgen. Daar woon
de ook haar enige zuster Lydia en dik
wijls kwam ze in huize Bannink binnen
wippen en bleef meestal eten. De kin
deren mochten haar graag, vooral José,
die nu zestien was en artistieke nei
gingen vertoonde.
Heel Waalburgen, overigens niet zo
bar groot, had meegeleefd met de ver
schrikkelijke slag, die het gezin Bannink
getroffen had... het kerkhof kon de
belangstellenden niet bevatten. En de
directeur van de h.b.s. had meteen
begrepen, dat Mathilde zich geroepen
voelde de plaats van de gestorvene in
het gezin van haar zwager in te nemen,
en haar, zij het node, ontslag verleend.
Vooral voor de kinderen wende het
snel, ook al konden zij hun moeder niet
vergeten. Lydia was een vrolijke, lief
hebbende en toegewijde moeder voor
hen was geweest. Het huishouden was
haar sterkte kant niet en op het gebied
van geld was ze erg makkelijk.maar ze
konden onbekrompen leven. Bert kon
wel eens mopperen wanneer er van al
zijn overhemden niet één schoon in de
kast lag, toevallig allemaal bij de wasse
rij, volgens Lydia! Dan kocht ze bliksen-
snel een paar nieuwe, 'die hij tóch nodig
had'. Hij, die uit een krappe beurs had
moeten studeren, schokschouderde wel
eens bij wat hij als verspilling be
schouwde, maar hij had een vrouw met
geld getrouwd, zij het volstrekt niet óm
haar geld en hij moest daar maar aan
wennen.... wat overigens gemakkelijker
ging dan omgekeerd....
Was Lydia het evenbeeld geweest
van haar moeder, die een vrolijk meisje
uit het Rijnland was geweest, toen
Theodoor van Wedrighem haar trouw
de, Mathilde had het karakter van haar
gesloten, plichtsgetrouwe en secure
vader.
Er was vrijwel meteen een andere
wind gaan waaien in 'Berkenbos'. Ze
controleerde het meisje en de werkster
(en dat bleek nodig ook!), ze bestuurde
systematisch de huidhouding en nieuwe
kleren werden alleen gekocht wanneer
zulks nodig was, ze vierde haar, in de
eenzaamheid lang onderdrukte, liefheb
berij voor de goede keuken bot, zeer tot
genoegen van Bert, die genieteen kon
van een keurig gedekte tafel met sma
kelijke schotels en exotische extraatjes.
Ze zat er achterheen dat Frans, de
oudste, zijn huiswerk maakte, wat hij
nogal eens vergat om een noodzake
lijker partijtje tennis te spelen, hielp José
bij de algebra, waarmee ze zat te
tobben en leerde de kleine Tilly, het
nakomertje en haar naamgenote, pop-
penkleertjes maken.
Het kwam bij Mathilde ook niet voor
dat zij, zoals wijlen haar zuster, 's
morgens om een uur of elf nog in een
housecoat over haar pyama rondliep, of
zich na een laat partijtje liet verwennen
met ontbijt op bed. Zodra Mathilde zich
buiten de deur van haar kamer ver
toonde, was ze correct en als Bert 's
avonds moe thuis kwam, zat ze achter
de tafel in een keurige, hoewel altijd een
tikje stijve japon. Moest hij overwerken,
dan had ze met de kinderen al gegeten
en werd er voor hem apart gedekt... hij
hoefde dan nooit bang te zijn dat het
eten koud of onsmakelijk zou zijn. Lydia
was dan nogal een makkelijk geweest
met een uitsmijter of een ander gauw
klaargemaakt hapje....
Nee, tijdens het bewind van Mathilde
had hij gezien hóe een huishouden moet
worden bestuurd. Aan het einde van het
eerste jaar had hij het trouwens aan zijn
banksaldo gemerktl Want hoewel hij er
op gestaan had, Mathilde méér te
betalen dan ze op school verdiende
(ondanks haar protesten dat ze het niet
nodig had) bleken de huishoudelijke
uitgaven beduidend minder te zijn, met
méér resultaat.
De erkenning van dat alles maakte
hem voor geen moment ontrouw aan
Lydia's nagedachtenis. Zeker, ze had
haar fouten maar die hoorden zo
geheel en al bij haar zonninge, luchtige
persoonlijkheid! ,,'t Zonnetje in huis"
had hij altijd gezegd en niemand zag als
zij kans, de zorgenrimpels weg te
strijken die het werk soms in zijn gezicht
groefde. Het huwelijk met haar was een
feest geweest, een beetje rommelig
feest soms. Maar hij kon met de hand
op zijn hart verklaren dat ze hem nog
nooit verdriet had gedaan, dat hun
meningsverschillen altijd over kleinig
heden hadden gegaan en ook altijd
weer uitliepen op hartstochtelijke ver
zoeningen. Hij had nooit begrepen dat de
gevierde, vrolijke, rijke Lydia van Wedri-
chem hem, de stille, wat verlegen
jongen had willen hebben, ja, zelfs het
aanvankelijk verzet van haar ouders
tegen de 'burgerjongen' had getrotseerd
met een onverzettelijkheid die hem
verstomd had doen staan. „Hem of
geen anderl"
Mathilde mocht een volmaakte huis
vrouw zijn en geen der tekortkomingen
van haar zusje vertonen, maar de leegte
die het heengaan van Lydia in zijn hart
gelaten had, kon niemand vullen. Nu,
twee jaar later, voelde hij nog dezelfde
bijna lichamelijke pijn, die hem schier
verscheurd had, toen hij in de witte
ziekenhuiskamer bij het lijk van zijn
vrouw had gestaan.
(wordt vervolgd)
