let verhaal achter een schilderij
evochten voor schip
en goede naam
4GEND4
The big red one
mummel
Avond over zeilen
met gehandicapten
in aula RSG
„veehouderijdelangen"
verhuist
Vrijspraak wegens
onduidelijkheid
Cabaret Lurelei
98 hij DAG 9 JANUAR11981
TEXELSE COURANT
PAGINA 9
f schilderij „De schipbreuk van de Laurdai" van Cornells Christiaan Dommershuizen.
Een houten Noorse bark raakt op 12 maart 1876 door een vliegende
oordwester storm in moeilijkheden en loopt vast op de Eierlandse
anken. Een reddingsboot van de KNZHRM vaart uit maar moet
egens een te hoge branding onverrichterzake terug. De schelpen-
sser Schellinger uit Oudeschild is het niet met deze terugkeer eens
t haalt zelf roeivrijwilligers uit zijn dorp om een nieuwe poging te
'agen. Hierdoor ziet Stark, schipper van de reddingboot, de eer van
jn ploeg in het geding komen en besluit hij toch een nieuwe poging
wagen. Uiteindelijk worden de veertien bemanningsleden gered.
Dit verhaal is het resultaat van een
mderzoek wat de heer D. F. Brune
leeft verricht naar 'het verhaal' van een
childerij gemaakt door Cornelis Christi
an Dommershuizen, 'De schipbreuk
an de Laurdal'. Een doek dat een held-
iaftige roeireddingpoging weergeeft
an vijf roeiers en een stuurman in een
loep op weg naar een doormidden-
lebroken houten bark. ,,De dramatiek
an het tot ondergang gedoemde schip,
lepaard gaande met het natuurgeweld
ran de woeste zee en de onheilspellende
jchten daarboven, appelleerden in
iterke mate aan de romatische gevoe-
ens van de kunstenaar uit die tijd" aldus
Srune. Dit type schilderijen is echter
raak niet te controleren wat betreft de
ichtheid van het weergegeven beeld.
Het schilderij van Dommershuizen (be
rend om zijn zeestukken) wekte de
lieuwsgierigheid van Brune op. Het leek
iem interessant om van een aldus weer
gegeven schipbreuk de historische fei-
:en te achtehalen. Door een gevonden
rantekening achterop het schilderij die
door stof en vuil lange tijd onopgemerkt
was gebleven werd de nieuwsgierigheid
i/an Brune nog groter. Daarom ging hij
op onderzoek uit en niet zonder succes.
Na uitgebreid speurwerk kon hij het hele
verhaal' achter het schilderij ontdekken
en deze bevindingen heeft hij uitvoerig
weergegeven in het januari nummer van
het maandblad 'Antiek'.
Hindernissen
Uit onderzoek blijkt dat het een
redding met bijzondere hindernissen
betreft waarbij, nu de achtergrond
bekend is, het beeld nog meer zal
spreken. De aantekening achterop het
schilderij luidt 'De redding nabij de
Texelse kust 1876'. Hiermee toog Brune
aan het werk. Uit de archieven van
gemeente Texel en de Koninklijke
Noord-Zuidhollandse Reddingsmaat
schappij werd snel het een en ander dui
delijk. Uit het register van de Texelse
gemeentesecretaris blijkt dat de Laurdal
op 12 maart 1876 voor de Texelse kust
is vergaan. Het Noorse schip was met
een lading ijs op weg van Drammen
(Noorwegen) naar Limerick in Ierland.
Uit informatie van het 'Norsk Sjofart
museum, in Oslo kwam naar voren dat
de 'Laurdal' in 1850 als emigrantenschip
te Pittsburg is gebouwd. Het was geheel
uit hout vervaardigd en mat ongeveer
600 ton. De bemanning bestond ten
tijde van de ramp uit een gezagvoerder
een eerste en tweede stuurman, een
timmerman, een hofmeester, een boots
man, vier matrozen en vier jongeman
nen'.
Opdraven
Texel beschikte in die dagen over drie
reddingboten: de 'Emile' die bij de
vuurtoren lag, de 'Eyerland no. 1' ge
stationeerd in de duinen bij de Slufter-
bollen en bij De Koog de boot 'Koog no.
2'. Uit het verslag van de KNZHRM
blijkt dat de Eyerland het meest geschikt
werd geacht om bij de ramp van de
Laurdal uit te varen. De reddingboot uit
De Koog lag te ver bij de plaats van
schipbreuk vandaan. De 'Emile' was
geen geliefd schip van de redders omdat
ze teveel windvang zou hebben. De
eerste melding van de stranding van de
Laurdal kwam bij De Koog binnen.
Hierop moesten Oudeschilders opdra
ven om de sloep te bemannen omdat in
die dagen in De Koog geen redding-
ploeg geformeerd kon worden. Snel
bleek dat het schip niet bij De Koog
gestrand was, maar op de Eyerlandse
gronden Dit gebied gehoorde tot het
rayon De Cocksdorp. De ploeg die
intussen was gearriveerd moest daarom
weer huiswaarts keren.
De bark Laurdalin een Noorse haven.
Eerste poging
Op 12 maart om half twaalf 's morgens
werd door de 'Eyerland' met de beman
ningsleden Jan Stark (schipper), C.
Griek, L. Griek, L. Wiegel, Jan Bakker,
C. Bakker, Arie Boon, Ha. Bakker, Jan
Stark jr., J. Schrander, Geert Wegman
en Pieter Zegel een eerste redding
poging ondernomen. Door de enorme
branding kon de sloep het schip niet
voldoende naderen. De redders werden
wel waargenomen door de bemanning
van de geknakte 'Laurdal', wat deze
mensen weer moed gaf. Zij hadden
geen mogelijkheid meer om de eigen
reddingsloepen te gebruiken, want deze
waren door de storm weggeslagen. (Zes
spoelden de volgende dag aan op het
Texelse strand).
De 'Eyerland' bleef steken in de hoge
branding en keerde terug. Besloten
werd om te wachten totdat het water
zou zakken. 'De brandingslijn zou dan
waarschijnlijk achter het schip komen te
liggen', zo dachten de mannen van de
'Eyerland'. Deze hoop kwam niet uit,
want toen het water zijn laagste punt
bereikt had en de 'Eyerland' opnieuw
uitvoer lag de kolkende branding nog op
boeghoogte van de 'Laurdal'. De bran
ding verplaatste zich naar voren en de
reddingsloep moest wederom terug
naar de kust, zonder enige hulp te
hebben gegeven. Aanvankelijk meen
de de bemanning van de Laurdal' dat er
iets niet met de reddingboot in orde
was, toen zij zagen dat het scheepje op
het strand getrokken werd, waren hun
jammer- en smartekreten tot op het
Texelse strand te horen", aldus D. F.
Brune in zijn onderzoekverslag.
Ongenoegen
Inmiddels was er een bestuurslid van
de reddingmaatschappij en tevens vice-
consul van Noorwegen, de heer Wes
tenberg, gearriveerd. Hij was het niet
eens met de beslissing van Stark dat de
sloep voorlopig niet uit zou varen en
probeerde de reddingploeg te overreden
opnieuw zee te kiezen. De ploeg wei
gerde tot groot ongenoegen van om
standers.
Schelpenvisser Schellinger uit Oude
schild bevond zich ook onder de om
standers en bood aan naar Oudeschild
te gaan om een ploeg mannen te zoeken
die wel bereid zouden zijn een poging te
ondernemen. Die mensen waren vol
gens het verslag van Brune vrij snel ge
vonden. Toen Stark de tien Oudeschil
ders zag aankomen riep hij uit 'Mannen
wie volgt mij, ik wil nogmaals de redding
beproeven' waarschijnlijk begrijpend dat
de reddingseer niet afgesnoept kon
worden door een tiental vrijwilligers.
Volgens het schilderij werd aan zijn
oproep door zes roeiers gehoor gege
ven. Uit de archieven blijkt ook dat er in
de tussentijd nog vier sloepen, goedbe-
mand, een poging hadden gewaagd bij
het schip te komen (wie dat waren
wordt niet vermeld). Het was echter
niemand gelukt.
Regt overeind
Om 16.00 uur koos de 'Eyerland' het
wilde sop. Moet moeite werd het schip
bereikt. Het reddingsverslag geeft het
zo weer: „Meermalen stond de red
dingboot wegens de hevige grondzeen
regt overeind maar de bemanning werd
van de Laurdal gehaald. De zee was
razend". Roeiers en de veertien Noorse
bemanningsleden kwamen een uur later
behouden aan op het strand.
De vele negatieve opmerkingen over
de eerste reddingpoging waren voor de
consul-generaal van Zweden en Noor
wegen reden om inlichtingen te vragen
bij het bestuur van de reddingmaat
schappij. In een verslag werd de visie
van de redders duidelijk uiteengezet,
waarschijnlijk naar genoegen van de
consul-generaal.
Beloning
De Thesaurie des Konings, een top
ambtenaar van de rijksschatkist, gelast
te echter de redders te belonen. Zij
ontvingen 710, - terwijl de tien Oude
schilders voor hun komst 71,50 kregen.
Uit het verhaal van Brune blijkt niet hoe
de schilder Dommershuizen ertoe ge
komen is juist deze redding te schilde
ren, maar wel is duidelijk geworden dat
de inhoud van de redding waarheids
getrouw is weergegeven. Om het ver
haal 'achter' het doek te vinden heeft D.
F. Brune verder medewerking gehad
van de Texelaar J. Bruin (voormalig
strandvonder), dossiers van de vuur-
torenwacht De Cocksdorp, R. K. Kerk
bestuur Texel en de Noorse Ambas
sade.
Vrijdag 9 januari
In ,,De Schakel" begint om 20.00 uur
een informatieavond over de mogelijk
heden voor een vrije (kleuter)school op
Texel. Iedere belangstellende is welkom
Zaterdag 10 januari
In hotel „Juliana" in De Koog heeft de
Vereniging voor Vrienden van het
Paard de jaarlijkse paardensportfeest
avond. Aanvang 20.00 uur.
Toneelvereniging „Nieuw Leven"
brengt in dorpshuis 't Skiltje het stuk
„Antje Mikmak"; 20.00 uur.
Zondag 11 januari
De Sportvissersclub heeft van 8.30-
10.00 uur een wedstrijd bij Dijkmans
huizen.
Maandag 12 januari
Op het adres Warmoesstraat 42 geven
Jan en Paula Brouwer informatie over
een binnenkort te starten bijbelcursus;
20.00 uur.
In de Helderse schouwburg wordt een
voorstelling gegeven van het Lurelei-
cabaret; 20.15 uur. Na afloop vaart een
extra boot terug naar Texel. Ook rijdt
een bus van de schouwburg naar de
haven. Een beperkt aantal kaarten is
misschien nog verkrijgbaar op de
afdeling Culturele zaken van het raad
huis.
Dinsdag 13 januari
In de Landbouwschool heeft de Vrou
wenbond FNV een praatavond; 20.00
uur.
VOOR VASTE AGENDA
De speel-o-theek in Dorpshuis de
Oude ULO aan het Schilderend is iedere
woensdag van 14.00-16.00 uur en vrij
dag van 9.30-11.30 uur geopend.
In het inleidende zwart-wit tafreel
zweven mistflarden over het met ge
sneuvelde soldaten bezaaide slagveld.
Wereldoorlog één is ten einde en het
voor alle legers geldende 'staakt het
vuren' blijkt vier uur oud. En op hol
geslagen paard vertrapt een geweer en
een Amerikaanse infanterist struikelt
tegen een verdwaasd ronddolende Duit
ser aan. Hij trekt zijn bajonet en steekt
de met een proclamatie zwaaiende
militair overhoop. Met dat bloedige
incident als een historisch symbool legt
regisseur Samuel Fuller in zijn film over
de tweede wereldoorlog 'The big red
one' zijn hoofdthema bloot. Want hoe
groot —zo vraagt hij in deze film is het
verschil tussen het doden van zijn vijand
en het vermoorden van een mens. Vijf
Amerikaanse infanteristen trekken drie
jaar langs de fronten in Europa. Een
legereenheid van 'The big red one' de
eerste infanterie divisie trekt een spoor
van bloed, maar de vijf worden als door
een wonder gespaard. Hun sergeant
(Lee Marvin) is de bikkelharde 'vader'
van de vier infanteristen. Hij zendt ze
zonder mededogen dwars door de vuur
linie, maar is overgelukkig als zijn team
na de slag nog compleet blijkt te zijn. De
vier G.l.'s die drie jaar lang alleen maar
leven om te kunnen overleven, worden
gespeeld door Mark Hamill, Robert
Carradine, Bobby Di Cicco en Kelly
Ward. 'The big red one' is niet alleen
een sterke oorlogsfilm, hij is zo'n aan
gename verrassing in het genre als
Peckinpah's 'Cross of iron' was. Voor
de goede verstaander moet dat compli
ment genoeg zijn. Vrijdag tot en met
maandag. 12 jaar.
Er leefde eens een kudde olifanten in
de ondoordringbare jungle van India.
Onder hen was een zeer grote en sterke
olifant, die de naam Zwarte Berg had.
Zijn vrouwtje heette Grootoor. De oli
fanten leefde vreedzaam en rustig, tot er
De 59-jarige pastor uit De Cocksdorp
die op dinsdag 23 december voor moest
komen bij de meervoudige kamer van de
arrondisementsrechtbank in Alkmaar, is
vrijgesproken. Hem was ten laste gelegd
dat hij in juli 1979 over de Muyweg reed
en bij nadering van de Hoofdweg geen
voorrang had verleend aan een andere
auto op deze weg. Door deze voor-
rangsfout ontstond een botsing, waarbij
vier personen gewond raakten. Ter
zitting bleek dat de pastor zich door een
shock niets kon herinneren van het
ongeval. Verschillende getuigen betwij
felden of het ongeval inderdaad zo had
plaatsgevonden als in het politierapport
stond. De officier had schuldigverkla
ring zonder straf geëist. Met dit nieuwe
vonnis wordt het eerdere vonnis vap de
kantonrechter vernietigd.
op een gegeven moment een verschrik
kelijke droogte optrad die de jungle
teisterde en de dieren met uitroeiing
bedreigde. Een van de olifanten, Lang-
slurf, werd krankzinnig en stormde een
dorpje binnen, vele huizen en hutten
vernietigend en als ergste climax, een
meisje dodend. De dorpelingen bouw
den een enorme valkuil, joegen de
kudde op en vingen uiteindelijk Zwarte
Berg. Hij werd gebruikt voor slaven
arbeid. Alleen een jongetje genaamd
Mahur slaagde erin het vertrouwen van
de olifant te winnen. Mahur en de
olifant werden goede vrienden en ble
ven steeds samen. Bij een nieuwe
aanval van de krakzinnige Langslurf redt
Zwarte Berg de hele bevolking van het
dorp door in een gevecht Langslurf te
doden, 'Muhur en zijn ontembare oli
fant' is te zien in de zondagmatinee. De
toegang is alle leeftijden.
Maandagavond 12 januari wordt in de
Helderse schouwburg een voorstelling
gegeven van het kabaret Lurelei met
Erik Herfst en Jasperina de Jong, aan
vang 20.15 uur. Wie hiervoor kaarten
heeft gekocht en daarvan achteraf geen
gebruik kan maken, kan deze terugbe
zorgen op de afdeling culturele zaken
van het raadhuis, waar dan anderen
mee kunnen worden geholpen. Wie
belangstelling heeft voor deze voorstel
ling kan zich dus ook op de afdeling
culturele zaken vervoegen. Na afloop
van de voorstelling vaart een extra boot
terug naar Texel. Tevens rijdt een bus
van de schouwburg naar de boot.
Het kantoor van de Vereniging voor
Veehouderijbelangen Texel (de voor
malige Rundveefokvereniging) verhuist
ingaand 12 januari naar het perceel
Laagwaalderweg 41 te De Waal, waar
vroeger de 'Landbouwshop' van Keijser
en Co was gevestigd.
Donderdagavond 15 januari zal in de
aula van het gebouw van de Rijksscho
lengemeenschap een avond worden
gegeven over de mogelijkheden voor
zeilen met gehandicapten. De avond is
georganiseerd door Het Nutsdeparte-
ment Texel, de Watersportvereniging en
de Rotaryclub en is toegankelijk voor de
leden van deze verenigingen en tevens
voor alle Texelse lichamelijk gehandi
capten. De RSG-aula is goed per rol
stoel bereikbaar.
Spreker op deze avond is de heer
Henk Plaatse, directeur van de Stichting
Zeilen voor Gehandicapten uit Enk
huizen. De in 1974 opgerichte stichting
houdt zich bezig met het organiseren
van zeiltochten voor gehandicapten van
alle leeftijden en gezindten. Daarbij zijn
zodanige voorzieningen getroffen dat de
gehandicapten zélf kunnen zeilen. De
heer Plaatje zal daarover uitvoerig ver
tellen en daarbij films en/of dia's
vertonen.
De stichting beschikt over meerdere
schepen waaronder de 'Zonnetij' een
grote catamaran waarmee met gehan
dicapten zeiltochten op het IJsselmeer,
de Waddenzee en de wateren van Fries
land worden gehouden. Henk Plaatje is
zelf schipper van dit vaartuig. De
De Zonnetij" op het IJsselmeer.
'Zonnetij' is helemaal voor invaliden
ingericht. Met de rolstoel kan men zich
over het schip bewegen en de zeilsport
zelf uitoefenen. Omdat er voldoende
begeleiding is, is ervaring niet nodig.
Zo'n invaliden-zeilvakantie kost even
veel als een gewone vakantie, want de
kostbare extra voorzieningen worden
voor een belangrijk deel vergoed door
personen en instanties die de stichting
financieel steunen.
De stichting Zeilen met gehandicap
ten beschikt over meer schepen,
waaronder de 34 meter lange tweemast
klipper 'Lutgerdina' waarmee groepen
van maximaal 20 gehandicapten dag
tochten kunnen maken. Verder is er nog
de motorsalonboot 'Tramp' waarmee
groepen van 6 personen kunnen varen
op rustige Nederlandse binnenwateren.
Vooral gezinnen waarvan een der leden
gehandicapt is, kunnen hiervan gebruik
maken. De stichting beschikt tenslotte
over een eigen eiland in de Loosdrecht-
se plassen 'Robinson Cruoë' waarop
een aangepast logiesverblijf staat en van
waaruit zeilvakanties voor gehandicap
ten worden georganiseerd. Donderdag
avond zullen al deze mogelijkheden uit
voerig worden toegelicht.
