Vriendenkring kreeg
:aal plat met
Van der V/is: „Sondermeldung
geeft verkeerde voorstelling
SCHILLING EN DUINKER
NAAR RAAD VAN STATE
Goed spel van drie debutanten
FF
l
Kloosterzusters
spreken op
ringavond
Sterrenkijken op
13 maart
Ongewenste logées
Toch een paviljoen
bij Westerslag
FF
91
NSDAG 10 MAART 1981
TEXELSE COURANT
PAGINA 7
Ja Krabbenbeek {Charlotte Lonerlinks op het bureau en Saartje Karin Parlevliet) kijken toe
boer Ne/is Doorenbos (Joop Groeskamp, links) en knecht Joost Spinner (Bert Bruijnde
eime doorgang naar hun illegale jeneverstokerij verlaten.
Pretentieloos, leuk, gezellig toneel. Dat bracht de Vriendenkring
dagavond in Den Hoorn. Een stuk met komische verwikklingen,
el spanning en veel vaart. Van acht tot elf uur bleef de zaal geboeid
ken naar het stuk 'Engeltje' en dat was geen wonder, want op het
el viel genoeg te beleven. Opmerkelijk was dat de drie vrouwen
meespeelden alle drie debutanten waren die zich als veelbe-
zende actrices lieten kennen. De vriendenkring kan er nog veel
szier van beleven.
Het is nogal een ongeorganiseerde
tde op de boerderij waar het stuk zich
peelt. Boerenknecht Joost SpTnner
ift als hobby het illegaal stoken van
ever. De flessen met dit geestrijk
cht noemt hij: 'Mijn engeltjes.' Boer
lis Doorenbos heeft de boerderij van
vader overgenomen. Hij heeft ech-
geen enkele aardigheid in het boe-
rbedrijf. Hij drinkt dapper mee van de
(gaal gestookte jenever, maar voert
its uit als zijn koeien ontsnappen en
ft bollenland van de buurman vertrap-
n. Hij komt zelfs niet in actie als de
[urman als tegenmaatregel zijn koeien
r het schoolplein drijft. Er zijn maar
|ee dingen waar Nelis, naast de illegaal
tstookte jenever, in is geinteresseerd.
it zijn zijn uitvindingen, waarvoor hij
ieds ingewikkelder tekeningen ont-
rpt en dat is Katja de wulpse dochter
de veldwachter. Katja wil graag met
boer trouwen, het zware werk door
In aantal stevige knechten laten doen
het er zelf lekker van nemen. De
Katie van de boer met Katja is een
Dorn in het oog van hulp in de huis-
Ouding Tonia Krabbenbeek. Zij is ervan
vertuigd dat Katja er de oorzaak van is
It de boer niets meer aan zijn boerderij
let en dat het bedrijf ten onder gaat.
b een gegeven moment weet ze de
per zover te krijgen dat hij belooft te
buwen met degene die de stal
hoonmaakt. Wulpse Katja voelt zich
el te goed om dat werk te doen en
larom doet Tonia het. In korte tijd is ze
aar met de stal. De boer moet dus
auwen met de potige, sigaren roken-
sterke Tonia. Uiteraard voelt hij hier
einig voor, vooral omdat Tonia twee
•er zo oud is als hijzelf. De oplossing
>mt in de vorm van Saartje, het nichtje
in Tonia. Ze is een wat schuchter
eisje met veel zin in het boerenbedrijf,
elis wil honderd keer liever met Saartje
ouwen dan met Tonia en op deze
anier weet Tonia te bewerkstelligen
at Katja de laan uitvliegt. Nelis gaat
iet Saartje hard aan het werk op de
.erderij. De illegale jeneverstokerij van
iost wordt aan banden belegd en zo
|ordt het langzaamaan weer een res-
ictabel boerenbedrijf. In het stuk
ordt de boerderij af en toe bezocht
tor de strenge veldwachter Vroman
ie de illegale jeneverstokerij probeert te
ïtdekken, en die ook zo zijn beden-
ngen heeft over de amoureuze ver-
ikkelingen van zijn dochter.
Bulderend gelach
De spelers van de Vriendenkring
'achten het stuk met veel inzet en veel
iezier. Het moet erg prettig zijn als je af
toe uit de zaal respons krijgt in de
arm van bulderend gelach. Wat dat
etreft had Bert Bruijn die de rol
an de jenever stokende knecht Joost
pinner speelde, een dankbare rol.
looi waren de momenten waarop hij
eldwachter Vroman met een fles water
iplaats van jenever wegstuurde. De
sldwachter wilde de fles in beslag
emen om te laten onderzoeken en het
edvermaak van de knecht, toen hij de
veldwachter wist te foppen, werd erg
leuk gespeeld. Aardig was dat Bruijn
met een enigszins rode neus was ge
schminkt. Op die manier wordt al gauw
de indruk gewekt met iemand te maken
te hebben die een stevige borrel drinkt
en die indruk was in dit geval volkomen
juist. Gezien de hoeveelheden 'jenever'
die de knecht gedurende het stuk dronk,
zou een nog iets alcoholischer houding
hem niet misstaan hebben. Het is
moeilijk om verstaanbaar te blijven met
een dubbele tong, maar anderzijds is het
niet zo geloofwaardig dat iemand nog
volkomen normaal praat met zes borrels
achter de kiezen. Bruijn had een soort
middenweg moeten vinden tussen ver
staanbaar praten en dronkemansge-
brabbel. Overigens kende hij het stuk en
zijn tekst bijzonder goed. Vooral toen de
emoties in het stuk hoger oplaaiden
emoties in het stuk hoger oplaaiden moet
hebben gehad. Dat geldt niet alleen
voor Bruijn, maar ook voor de andere
spelers. Het stuk zat er goed in. Een
compliment voor regisseur Cor van
Heerwaarden die tevens het rolletje van
veldwachter Vroman speelde.
Expressief
Van Heen/vaarden heeft een bijzonder
expressief gezicht en wist daar ook in dit
stuk weer goed gebruik van te maken. Ik
zag dat hij het niet geloofde toen de
jeneverstokende knecht hem allerlei
smoezen op de mouw probeerde te
spelden. Ook als hij niets hoefde te doen
of te zeggen was het spel van Van
Heerwaarden goed. Helemaal de ietwat
dienstklopperige agent die in naam der
wet handelt en zich bij voorkeur niet laat
beduvelen. Eén keer was Van Heer
waarden zijn tekst kwijt. Dat kan ge
beuren en het is niet iets om breeduit in
een recensie te vermelden. Ware het
niet dat Elmy Nieuwenhuizen die in het
stuk de dochter van Vroman speelde het
op bijzonder geestige wijze wist op te
vangen. Midden in een ruzie bleef Van
Heerwaarden stil en toen improviseerde
Elmy met: 'Weet je niet meer wat je
moet zeggen, pa?' Voor een debutante
is dat een bijzonder gewaagde maar
erg goede oplossing. Vaak mist men bij
het amateurtoneel het nodige improvi
satietalent als iets niet helemaal volgens
het boekje gaat. Deze situatie werd door
Elmy Nieuwenhuizen echter uitstekend
opgelost. Ook verder in het stuk was ze
goed op dreef. Helemaal het felle,
sletterige meisje dat mannen als voor
naamste hobby heeft. Buitengewoon
opvallend was dat ze zich vrij en frank
over het toneel wist te bewegen zonder
scrupules. Dat belooft nog wat, zou je
geneigd zijn tegen de mensen van de
Vriendenkring te zeggen.
Joop Groeskamp speelde de rol van
Nelis Dorenbos, de boer die op Katja
verliefd is, jenever drinkt en zijn bedrijf
naar de haaien laat gaan. De tegenzin van
van Nelis als hij zich met zijn boerderij
moet bemoeien werd door hem goed
uitgebeeld. Datzelfde geldt voor het spel
waarin hij zijn hartstocht voor Katja of
zijn angst voor een huwelijk met Tonia
uitbeeldde. Heel goed was het ogenblik
waarop hij Katja een cadeautje gaf.
Verlegen, zoals mannen op zo'n ogen
blik zijn, overhandigde hij het presentje.
Dat werd levensecht en goed gespeeld.
Ook Nelis zat goed in zijn tekst en
hoefde weinig hulp van de souffleur.
Sigaar
Charlotte Lorier die de hulp in de
huishouding Tonia Krabbenbeek speel
de en Karin Parlevliet die haar nichtje
Saartje geslate gaf, stonden eveneens
voor het eerst op het toneel. Charlotte
Lorier had beslist geen makkelijke rol
voor een debutante. Als Tonia was ze een
soort manwijf, een vrouw die in haar
eentje makkelijk een hele boerderij aan
kan, compleet met koeien drijven en
stallen uitmesten. Anderzijds moest ze
ook duidelijk een rol als vrouw spelen.
Die twee uitersten kwamen met name
goed naar voren toen ze vóór zes uur de
stal uitgemest moest hebben om met
Nelis te kunnen trouwen. Eerst de hard
werkende vrouw in overall die krui
wagens vol mest naar de vaalt ver
scheept, vervolgens een wat bevalliger
type in een heuse jurk. Twee punten
moeten opgemerkt worden bij de figuur
van Tonia. Allereerst een pluim voor de
manier waarop ze opkwam na het uit
mesten van de stal. De overall was
keurig vpdVzien van allerlei bruine vlek
ken en bovendien zat ze onder het stro.
Bij de Vriendenkring heeft men oog voor
details! Voorts een compliment voor de
wijze waarop Tonia een sigaar rookte.
Mensen die niet gewend zijn aan derge
lijk rookgerei worden al snel ziek en
misselijk. Charlotte wist zich echter
buitengewoon stoer en natuurlijk door
de stinkstok heen te werken. Een punt
van kritiek bij haar rol was, dat ze in
het begin, mogelijk door zenuwen, wat
moeite had met haar tekst.
Feller
Karin Parlevliet in de rol van Saartje
had iets uitbundiger gekund. Zij was het
verstandige meisje waarmee Nelis uit
eindelijk ging trouwen. In de rollen
waarin ze logisch en beredeneerd met
anderen kon praten, hinderde haar
ingetogen spel niet. Op ogenblikken
waarin emoties echter een rol speelden,
zoals toen ze ruzie maakte met haar
rivale Katja was wat meer felheid op zijjn
plaats geweest. Overigens, rekening
houdend met het feit dat ook zij debu
teerde, werd door Karin een goede rol
gespeeld. De tekst zat er goed in en ook
voor haar was het een fijn debuut.
Tijdens het stuk werd door Ada Eyk
gesouffleerd. De Vriendenkring voert
Engeltje aanstaande vrijdag nogmaals
op.
De Hervormde vrouwengroepen
houden dinsdagavond 17 maart een
ringavond in de LTS-kantine in Den
Burg. Op deze avond zal gesproken
worden door twee zusters
Augustinessen van „De stad Gods".
beide zusters zullen op deze avond
vertellen over het ontstaan en de
bedoelingen van hun werk. Aanvang
van de ringavond 20.00 uur.
Vrijdag 13 maart is nationale ster
renkijkdag; dat wil zeggen, dat in het
hele land dan de sterrenwachten
opengesteld zijn voor het publiek.
Hoewel er op Texel geen sterren
wacht is, wil de Texelse afdeling van
de Vereniging voor Weer- en Ster
renkunde toch het hare er toe bij
dragen door iedereen, die er belang
stelling voor heeft die avond in de
gelegenheid te stellen een kijkje te
nemen door een van de telescopen
van de leden van de vereniging.
De telescopen staan opgesteld op
het terrein van de jeugdherberg de
Eyercoogh bij Den Burg, van 8 tot 11
uur 's avonds. Ze zullen vooral gericht
zijn op de planeten Jupiter en
Saturnus, die dan vlak bij elkaar aan de
oostelijke hemel te zien zijn. Om ca.
20.30 en 21.30 uur zal er een diaserie
over deze planeten gedraaid worden.Bij
bewolkt weer zal het hele programma
verschoven worden naar de volgende
dag (zaterdag 14 maart). Is het dan
weer bewolkt, dan zal in ieder geval het
diaprogramma doorgaan in de kantine
van de jeugdherberg.
De firma Schilling en Duinker uit Den Hoorn heeft de Raad van
State in de arm genomen om te bereiken dat het besluit van de
gemeenteraad om de vergunning voor de bouw van een bollenschuur
in Den Hoorn aan te houden, wordt vernietigd. Namens de firmanten
heeft Mr. R. de Vries uit Amsterdam in het beroepschrift dat hij
inmiddels bij de afdeling rechtspraak van de Raad van State heeft
ingediend naar voren gebracht dat het raadsbesluit strijdig is met de
wet, tevens een schending van het beginsel van behoorlijk bestuur,
alsmede een schending van het beginsel der rechtszekerheid.
als de gemeente aan haar verplichtingen
had voldaan. De Vries constateert dat
het aanhouden van de vergunning elke
wettelijke grondslag mist. De firma, die
al in maart 1979 om de vergunning heeft
gevraagd, wordt door de gang van
zaken in zijn bedrijfsbelang geschaad.
Wanneer de Raad van State tot een
voor de gemeente negatieve uitspraak
komt, dan kan de firma Schilling en
Duinker procederen voor schadever
goeding veroorzaakt door onrechtma
tige daad.
Zoals bekend hielden B en W de
bouwvergunning voor de bollenschuur
aan in verband met het beschermd
dorpsgezicht van Den Hoorn, waarin
het gevraagde gebouw volgens Monu
mentenzorg niet zou passen. De firma
Schilling en Duinker ging tegen deze
aanhouding in beroep bij de gemeente
raad. Deze was unaniem van mening
dat de firma de vergunning in ieder
geval zou moeten krijgen en gaf het
college opdracht op korte termijn met
Monumentenzorg te gaan praten. Het
beroep moest echter ongegrond worden
verklaard omdat de wet nu eenmaal
voorschrijft dat in een dergelijke situatie
een verklaring van geen bezwaar van
monumentenzorg nodig is alvorens de
bouwvergunning mag worden verleend.
Zich hiervan niets aantrekken zou tot
een harde confrontatie leiden met CRM
en dat werd minder tactisch geacht.
Als de onderhandelingen van B en W
met Monumentenzorg geen resultaat
zouden hebben, kon die harde lijn altijd
nog worden gevolgd.
Ook Schilling en Duinker hebben belang
bij een minnelijke en daardoor snelle
regeling. Ze willen de schuur zo spoedig
mogelijk bouwen. Als de procedure bij
de Raad van State moet worden afge
wacht kan het nog jaren duren. Niette
min hebben zij die procedure toch
aangespannen om het zekere voor het
onzekere te nemen. Het beroep kan
worden ingetrokken als een dezer we
ken de bouwvergunning toch kan wor
den afgegeven. Volgens Mr. De Vries
was het aanhouden van de bouwver
gunning onjuist omdat de gemeente
verzuimd heeft voor een bestemmings
plan of voorbereidingsbesluit te zorgen,
ondanks dat zij daartoe wel in het
verleden is gemaand. Bovendien kent
de monumentenwet een zelfstandige
beroepsprocedure waarvan Schilling en
Duinker gebruik hadden kunnen maken
Een 57-jarige vrouw uit Amsterdam
heeft bij de politie aangifte gedaan dat
onbekenden zonder haar toestemming
in haar vakantiebungalow in het bun
galowpark Vredelust hebben gebiva-
keerd. Vaatwerk was anders neergezet,
de stofzuiger was onoordeelkundig ge
bruikt en de bedden waren beslapen.
Wanneer het is gebeurd is niet bekend.
De vrouw was begin december voor het
laatst in de bungalow geweest. Hoe de
onbekenden zijn binnengekomen is niet
bekend. De sleutel van de bungalow
was in handen van het beheerders-
echtpaar.
In onze voorbeschouwing van de
Ronde om Texel meldden wij dat na het
afbreken van het strandpaviljoen van de
heer P. van Duivenbode bij Westerslag,
bij het betreffende strandslag geen
paviljoen meer is. Dit is niet juist, s
Zomers staat bij Westerslag het strand
paviljoen van de heer P. Siebeling.
De heer J. A. van der Vlis (81) uit Blaricum heeft de gemeen
teraad gevraagd in te grijpen bij de voorbereidingen voor de
permanente tentoonstelling over de „Russenoorlog als
onderdeel van het maritiem museum in Oudeschild. De heer
Van der Vlis, schrijver van het boek „Tragedie op Texel" is het
niet eens met de voorstelling van zaken die wordt gegeven in
de NOS TV-documentaire „Sondermeldung Texel, de opstand
der Geörgiërs", die als onderdeel van de expositie permanent
zal worden vertoond. Aanleiding van zijn brief aan de raad was
het verzoek van de Stichting Texels Museum aan Van der Vlis
om onder meer door het beschikbaar stellen van foto's en do
cumenten aan de expositie mee te werken. Ook was hem
gevraagd ermee akkoord te gaan dat de expositie de naam
„Tragedie op Texel" krijgt.
De heer Van der Vlis wil zich ech
ter van de tentoonstelling
distanciëren omdat volgens hem de
gevoelens en opvattingen van veel
Texelaars, die de Russenoorlog
hebben beleefd, in de tv-documen
taire onvoldoende worden weerge
geven. Ernstige bezwaren heeft hij
er ook tegen dat de rol van het
Texelse verzet veel te grotesk en
veel te gunstig wordt belicht. Vooral
met betrekking tot dat laatste uit hij
in zijn brief enkele ernstige beschul
digingen.
Met de titel „Sondermeldung Texel"
is Van der Vlis al ongelukig. Volgens
hem wordt daardoor de suggestie
gewekt, dat de film van Duitse oor
sprong is. „Wel goed voor de vele
Duitsers, die in de zomer naar ons
eiland komen, maar misleidend".
Recht van spreken
Van der Vlis meent dat hi) recht van
spreken heeft in deze kwestie omdat hij
zijn ereburgerschap (hem door de
gemeenteraad toegekend in juni 1964)
heeft te danken aan zijn geschied
schrijving van Texel, o.a. de Russen
oorlog. Met name oordeelde de raad
destijds dat hij erin was geslaagd een
objektief verslag van de gebeurtenis
sen tijdens deze voor Texel zo drama
tische periode te geven.
Texels ereburger noemt in zijn brief
de Russenoorlog „de meest ellendige
periode uit de Texelse geschiedenis,
ontstaan uit ten onrechte, onredelijk
opgezweepte hartstochten, een drama
tisch gebeuren, een aaneenschakeling
van verraad, moord, brandstichting,
gepaard gaande met oneindig veel leed
in een zee van bloed". Hij constateert
dat het 800 tellende Georgische batal
jon, al dan niet vrijwillig ingelijfd bij het
Duitse leger in de nacht van 5 op 6 april
aan het muiten sloeg en daarbij de
Duitse militairen die met hen in dezelf
de kwartieren ter ruste waren gegaan,
in koelen bloede vermoordden. Slechts
enkele leden van de verzetsbeweging
waren hiervan op de hoogte of oogge
tuigen, maar de bevolking als geheel
was volkomen onkundig van wat er
gaande was. Toch kreeg deze
bevolking van de onderdistrictscom
mandant het bevel zich te melden bij
de hoofdman van de muitende Geör
giërs op Texla om aan zijn zijde mee op
te trekken tegen de Duitsers. Dit bevel
heeft ertoe geleid dat de perfekt
georganiseerde Duitse macht,
beschikkend over een geweldig
legerapparaat de Texelaars meteen als
handlangers van de muiters ging
beschouwen. De slechts kleine groep
Texelaars die door de Geörgiërs
bewapend was, trachtend tegen de
Duitsers te vechten, heeft hoegenaamd
geen invloed op de strijd tussen de
Duitsers en Geörgiërs kunnen uitoefe
nen. In der haast door de Georgiers
bewapende Texelaars, in het hart van
Den Burg gevangen genomen, werden
naar de Mok afgevoerd en daar gefusil
leerd", aldus Van der Vlis, die verder
schrijft, dat ook de beschieting van
Den Burg het gevolg was van wat hij
noemt het te lichtvaardig optreden van
de verzetsbeweging. „Zij en zij alleen
heeft onnodig de Texelse bevolking
overgeleverd aan een hersenschim nl.
dat men onder de gegeven omstandig
heden partij moest kiezen tegen de zo
gehate Duitse vijand".
Mes
Van der Vlis heeft zich verder ge-
ergerd aan de opname die is gemaakt
van een der verzetsmensen (Huug
Snoek), terwijl deze met een mes in de
handen zit en vindt dat de geïnterview
de geen representant van de Texelse
bevolking is uit de tijd van de Russen
oorlog. Bij brengt naar voren dat de
Texelaars helemaal niet zo opstandig
en vechtlustig waren; een belangrijk
deel schuwt het wapengeweld ook
principieel. („Een moord is op Texel
nog nooit gebeurd").
Overigens heeft Van der Vlis ook lof
voor de onderdistrictscommandant.
Zonder zijn ingrijpen zouden de NSB-
ers onder de Texelaars zeker door de
Geörgiërs zijn vermoord. Nu werden ze
naar Nederlands recht beoordeeld. Ook
tegen verschillende andere onderdelen
van de documentaire heeft Van der Vlis
geen bezwaar, maar hij zou toch liever
hebben gezien dat „echt" heldendom
beter uit de verf was gekomen. Wat
mevrouw Boon-Verberg en tientallen
andere Texelse ingezetenen in april
1945 voor de Georgiers hebben gedaan
met groot gevaar voor eigen leven
komt volgens Van der Vlis in de film
niet of gebrekkig naar voren. Met een
gedenkteken in de vorm van een ten
toonstelling is Van der Vlis het wel
roerend eens maar dat zou dan een
sobere expositie moeten zijn" in het
teken van rouw, een memoriam, een
roep tot de levenden opdat het mens
dom eens wat wijzer worden zal".
Geen ingrijpen
Naar aanleiding van de brief heeft
burgemeester J. A. Engelvaart een
gesprek gehad met de heer Van der
Vlis. Daarbij werd duidelijk dat het
college de gemeenteraad niet zal advi
seren tot ingrijpen. Afgezien van de
vraag of daarvoor voldoende gronden
aanwezig zijn, is nadrukkelijk bepaald
dat de NOS-documentaire de basis zou
zijn voor deze door CRM bekostigde
expositie. De raad wordt geadviseerd
de brief van Van der Vlis voor kennis
geving aan te nemen.
NOS-regisseur Dick van Reeuwijk,
die de documentaire over de Russen
oorlog maakte, heeft zich nogal
verbaasd over de negatieve houding
van Texels ereburger. „Van der Vlis
heeft de voorvertoning van de docu-
mentaite meegemaakt en was toen vol
lof. Bezwaren tegen de naam van de
documentaire hoeft hij niet te hebben.
Want die luidt niet alleen „Sondermel
dung Texel", maar er staat ook achter:
de opstand der Geörgiërs. Ik vind zijn
reaktie een beetje kinderachtig en ik
voel er weinig voor om op al zijn be
zwaren uitvoerig in te gaan. In mijn
documentaire worden zo'n veertig
mensen van alle betrokken partijen ten
tijde van de Russenoorlog aan het
woord gelaten. Het voorbeeldige
gedrag van de bevolking ten tijde van
de Russenoorlog wordt herhaaldelijk
genoemd; het zou echt te gek worden
om daar nóg meer nadruk op te leggen.
Ik zou met evenveel recht aanmerkin
gen kunnen maken op zijn boek over
de opstand, want dat is lang niet fout
loos. Uit kijkonderzoek is gebleken dat
de NOS documentaire destijds door
twee miljoen mensen is gezien, een
nauwelijks gekende hoge score voor
een dergelijk programma van twee uur.
Het waarderingscijfer was 76 en dat is
bijna even hoog als bijvoorbeeld een
optreden van Wim Kan krijgt. Onder de
kijkers waren veel deskundigen, onder
andere van oorlogsdocumentatie. Ik
heb uitsluitend gunstige reakties gehad.
Je kunt je dus wel voorstellen dat ik
ondanks de kritiek van Van der Vlis
vanavond toch rustig slaap."
Herhaling
Nog gemeld kan worden dat de
NOS-documentaire „Sondermeldung
Texel; de opstand van de Geörgiërs"
in zijn geheel zal worden heruitge
zonden en wel op tweede Paasdag
om vier uur 's middags. Mogelijk ge
beurt dat in combinatie met een
reportage over de opening van het
maritiem museum in Oudeschild
waar de expositie over de Russen-
ooriog een onderdeel van is.
