Over dubbelgangers en
raadselzangers
Van oude prenten
en kaarten kun
je vee! leren
Gevonden en verloren
voorwerpen
Hans van der Klift:
OEFENPOP VOOR
RODE KRUIS
Sociaal cultureel
plan verkrijgbaar
I nr>,ouwe"
Tuinf/uiter
VRIJDAG 17 AWW. 1N1 TEXELSE COURANT PAGINA 9
Reageren op deze rubriek kan bij Jaap
van Groenigen, telefoon (02220) 3562,
Adriaan Dijksen, telefoon (07228) 676 of
bij het Natuurrecreatiecentrum, telefoon
(02228)741,
over Texel niet zoveel meer te krijgen is.
Hij is enige jaren bezig geweest de
collectie voor deze tentoonstelling te
vergaren, waarvan alleen de meer be
kende afbeeldingen ook in zijn anti
quariaat in de Weverstraat hebben ge
hangen. Alles is verkregen voor het be
zoeken van veilingen en het kopen van
handelaren die daarvoor heel de wereld
afreizen. Hans van der «lift is tijdens de
openstelling van de expositie aanwezig
om uitleg te geven bij het getoonde.
Langzamerhand ben ik steeds meer
geïnteresseerd geraakt in de achter
gronden van de prenten. Aanvankelijk
kijk je alleen of je iets mooi vindt of
niet, maar na de interesse voor ver
schillende procédés om een prent te
drukken raak je ook verzeild in de
Braams/uiper
Zwartkop
Op de mooie, zonnige dagen van de afgelopen tijd waren al weer
heel wat zangvogeltjes te horen. Voor een groot deel waren dat nog
onze standvogels (soorten die 's winters niet wegtrekken) zoals
winterkoning en heggemus. De meeste zangvogels zijn echter
trekkers en die zijn nog lang niet allemaal terug. Het is een misver
stand te denken dat ze alle in het voorjaar in zo'n beetje dezelfde tijd
weerkeren. Afhankelijk van het weer komen de eerste kleine
bosvogeltjes rond het midden van maart terug. Dat zijn eigenlijk alleen
nog maar de tjiftjaffen. In april, vooral in de tweede helft, komen meer
soorten (fitis, grasmus, tuinfluiter etc.) en ook in mei vindt nog een
voortdurende terugkeer plaats. Een spotvogel wordt bijvoorbeeld
zelden voor mei gezien of gehoord.
de tjiftjaf heel donkere tot zwarte poten
en de fitis lichte. Maar er komen ook wel
eens fitissen met donkere poten voor...
Ringers die de diertjes vangen hebben er
daarentegen geen enkele moeite mee.
Ze kunnen de soorten heel gemakkelijk
uit elkaar houden omdat de 'vleugel
formule' verschilt. De slagpennen zijn
niet even groot en ook is de grootte
verhouding van de pennen verschillend.
Oh ja, we hebben het ook over de zang.
Die van de tjiftjaf kent natuurlijk ieder
een. Het is een regelmatig, soms bijna
tot vervelens toe herhaald 'tsjif-tsjaf,
Het bezoeken van de (vierde) ver
kooptentoonstelling van antiquair Hans
van der Klift die momenteel in de ten
toonstellingsruimte van het raadhuis
wordt gehouden kan veel redenen heb
ben. Interesse voor druk en tekentech
nieken, belangstelling voor het kunst
zinnige en creatieve aspect van prenten
en kaarten of geïnteresseerd zijn in de
geschiedenis achter het tentoonge
stelde. Door middel van hondertwintig
geexposeerde prenten en kaarten is het
Hans van der Klift gelukt een periode uit
de geschiedenis van Texel, Den Helder
en Wieringen te laten doen leven, mede
omdat achter elke plaat een 'verhaal' zit.
Zoals bekend is Van der Klift ge
specialiseerd in topografische kaarten
en decoratieve oude prenten. Illustraties
over Texel zijn daarbij primair, maar de
laatste jaren is Van der Klift zich ook
gaan interesseren voor de afbeeldingen
rondom Texel. De antiquair stelt dat
levensomstandigheden van de makers
en de overeenkomsten of verschillen in
weergave van bepaalde gebeurtenis
sen."
Oorlogstrijd
Van der Klift heeft in de expositie een
zekere onderwerpverdeling aangebracht
Zo is een wand ingeruimd voor af
beeldingen van een oorlogsstrijd die
nooit is gevoerd nl. de landing van de
Engelsen en de Russen bij de kust van
Den Helder om de Franse overheersers
te verdrijven. Deze oorlog is nooit
gevoerd omdat de schepen van de be
vrijders vast raakten in het ijs. De Franse
tekenaars maakten hier echter geen
punt van en maakten zeer suggestieve
etsen, hout- en ijzer gravures waarin de
overwinning werd weergegeven.
Een flink deel van de tentoonstelling is
ingeruimd voor oude prenten en kaarten
van Den Helder. Bijzonder aardig is
Het Rode Kruis Texel beschikt
sinds kort over een zg. reanimatie-
pop, waarmee instructie kan wor
den gegeven aan mensen die zich
willen bekwamen in reanimatie-
technieken. De pop is afkomstig
van de Nederlandse Hartstichting
en werd maandagavond officieel
overgedragen aan de Rode Kruis
afdeling, tijdens een matig bezoch
te voorlichtingsavond die door de
Hartstichting werd verzorgd in de
I L TS-kantine. Met de reanimatie-
cursussen is inmiddels een begin
gemaakt. Op de foto mensen van
het Rode Kruis en Hartstichting bij
de pop.
Gevonden: bruine portemonne inh.
7250, dameshorloge merk Telstar;
zwarte linker handschoen; blauw-rood
geruite pet; plastic tas inh. sportbroek en
shirt; bruine brillekoker inh. bril met
kapot glas en lippenstift; gele kanarie;
bankbiljet 100, bos sleutels 8 stuks;
bankbiliet 25. bruine portemonnee
inh. 28 gulden en sleutel 'Apollo'; bruin
lederen dameshandschoen met bont;
hondenriem; bankbiljet 25 gulden; zil
veren ring met 5 steenties: 2 b.b. 25 en
1 b.b. 10, en 1 b.b. 5,-; polskettinkje
met rode kraaltjes.
hierbij een drietal zogenaamde 'Kermis-
wenschen' (houtsnede). Deze afbeel
dingen met vrolijke gedichten werden in
vroeger tijd verkocht door kermislui om
de vreugde rond dit gebeuren te onder
strepen en uiteraard om iets te verdie
nen.
Loodsen
In de tentoonstellingsruimte hangt
verder een 'ordonantie' ook wel 'Pla-
caet' genoemd die verhaalt over een
ruzie over verdeling van de opbrengsten
tussen de loodsen van Vlieland en Texel
in 1780. De tekst op het aanplakbiljet
geeft een wat naieve oplossing voor dit
meningsverschil; samenwerking tussen
de twee groepen loodsen was gewenst
en het geld moest eerlijk verdeeld wor
den. Zo is er over elk van de hon
derdtwintig platen en prenten wel iets te
vertellen. Ook de landkaarten en zee
kaarten hebben een eigen geschiedenis
en het is aardig om verschillende uit
voeringen van één kaart te vergelijken.
Dergelijke onderzoeken zijn een 'must'
voor de echte verzamelaar. Voor deze
groep zijn afbeeldingen in wissellijsten
opgehangen zodat het kostbare bezit
opgeborgen kan worden in de 'eigen'
map.
Houtgravure
De prijzen van het gebodene varieren
sterk, mede doordat Van der Klift een
breed gebied van jaren bestrijkt. Om
maar eens wat te noemen; voor 775,
heeft men een houtgravure uit 1882
voorstellende een gezicht op Nieuwe-
diep. Een handgekleurde kaart uit 1773
kost 7240, Het enige olieverfschilderij
Verloren: zwarte suede pet; bruine
portemonnee inh. 15, en Amro betaal-
pas; blauwe adidas sporttas inh. blauwe
broek en blauwe handdoek; portemon
nee inh. verzekeringsbewijs bromfiets
JJW 818; sleutels in groen leren mapje;
muts en sjaal, blauw gebreid; PTT legi
timatiebewijs; groene welpenpet; zwart
etui inh. rijbewijs en uittreksel bevolking;
sleutels merk Joure; wit gouden ring
inscriptie'Ineke 22-10-77'; plastic tas inh.
zwarte sportbroek en 1 paar blauw/witte
sportschoenen; Zundapp contactsleutel;
bruine portemonnee inh. strippenkaart
en 28 gulden; bruine portemonnee inh.
ongeveer 5 gulden en pasfoto's en strip
penkaart; zwarte portemonnee inh. 25,—
opschrift 'Clock-house-jano'; gouden
ketting met gouden vijfje; Junghans
quartz horloge; zwarte lange trainings
broek; bruine portemonnee inh. 35, en
betaalpas; rood-blauw geruite poncho;
zwarte damesportemonnee inh. 2 foto's
en giropas; pakjes bietenzaad; jongens
judopak; zwarte wollen sjaal; 1 paar
motorhandschoenen, zwart, oranje,
rood streep; gebr. witte linnen tas, div.
artikelen als inhoud; 2 kromme pijpen,
merk Petersun; bruine portemonnee inh.
100 gulden en giropas en bankpas;
Rijbewijs BE t.n.v. Duit-Brommersma;
wit-bruine portemonnee met merkje
'leeuwenkop'.
Het sociaal cultureel plan van de
gemeente Texel is voor belangstellende
personen of verenigingen verkrijgbaar
bij de afdeling culturele zaken op het
raadhuis. Het kan hier ook telefonisch
aangevraagd worden (tel. 3041
Op 7 mei wordt een openbare hoor
zitting over het sociaal culturele plan ge
houden. Die begint om 20.00 uur in de
Wielewaal in De Waal.
(te koop voor 73750, op de expositie
is tevens een kleine trots van Van der
Klift. Het is gemaakt door Mr. Dr.
Reinier Sybrand Bakels die in 1873 in
Den Hoorn is geboren en in 1956 een
flinke collectie schilderijen over Texel
heeft nagelaten. Een deel van die
collectie is in het bezit van de gemeente
Texel. De verkoopstentoonstelling is tot
en met 24 april op werkdagen geopend
van 9.00-12.00 uur en van 14.00-17.00
uur.
Het is ook niet waar dat alle exem
plaren van één soort in een korte
periode bij ons arriveren. Tussen de
aankomst van de eerste en de laatste
kunnen vele weken verschil liggen. Zo
arriveren de laatste spotvogels, om deze
soort maar weer als voorbeeld te noe
men, pas in de loop van juni. Een 'late
soort' als de Bosrietzanger verschijnt
zelfs zelden voor eind mei en kan in de
loop van de hele maand juni nog op
duiken.
Zang als herkenning
tsjif-tsjaf'. Er zijn nog een paar groepen
zangvogels die veel van elkaar weg-
hebben. Bijvoorbeeld de grijsbruine
soorten van het geslacht dat naar de
mooie naam Sylvia luistert (zie de af
beeldingen) en dé meer bruingele riet
zangers en karekieten. Ze blijven echter
alle (vrij) gemakkelijk aan de zang her
kenbaar.
Raadselzangers
In de jaren zestig werd in een aantal
achtereenvolgende jaren in een bos in
Drente een merkwaardige zang ge
hoord. Het vogeltje, in één jaar zelfs
twee, zong hoog in dicht bebladerde
bomen en was dus slecht te zien Wel
kon men vaststellen dat het een soort
was die tot het geslacht 'Phylloscopus'
behoorde. Een geelgroen diertje, familie
van onze fitis en tjiftjaf. Kenners werden
er bij gehaald en men stelde vast dat het
een grauwe fitis moest zijn. Een broed-
vogel van noord-oost Europa die zich in
westelijke richting uirbreidt en nu ook in
Oost-Duitsland broedt. Toch waren er
twijfels, niet alles klopte. Er werden ge
luidsopnamen gemaakt en daarvan so-
nogrammen. Daarbij wordt het geluid
op papier weergegeven als een soort
grafiek en wel zo dat het volume, de
kracht, van het geluid wordt afgezet
tegen de tijd. Dat maakt de geluiden van
verschillende exemplaren van een soort
precies vergelijkbaar. En wat bleek?
Inderdaad, het waren helemaal geen
grauwe fitissen. Dat wil zeggen het
sonogram kwam niet overeen met dit
van een echte grauwe fitis uit o.a.
Finland. En het gekke was dat het geluid
van deze Drentse zangers op geen enkel
ander geluid leek, zelfs niet van soorten
uit Midden- en Oost-Siberië (waar nogal
wat verwante soorten voorkomen).
Tientallen ornithologen hebben zich er
mee bezig gehouden, maar zover ik
weet is men er nog steeds niet achter
wat voor soort vogel daar zat te zingen.
Was het een of andere kruising of een
exemplaar met een sterk afwijkend dia-
lekt? Sindsdien spreekt men over het
geval van de 'Drentse raadselzangers'.
En zo blijkt dat zelfs in ons land nog
steeds vogels zijn te ontdekken die
eigenlijk niet bestaan!
Adriaan Dijksen
vele jaren ervaring. Dat merkte ik vorige
week nog toen 's avonds laat een vogel
over De Koog naar het noorden trok die
regelmatig een heldere roep liet horen.
Ik had het geluid nog nooit eerder
gehoord en weet dus nog steeds niet
wat het geweest is. De zang van de
meeste bosvogels kan men zich in een
paar jaar tijds wel eigen maken. En dan
wordt het een stuk makkelijker om alle
soorten op naam te brengen. Zien is dan
niet meer nodig. Het inventariseren, het
tellen dus, van de broedvogels van het
bos, berust dan ook zeker voor zo'n
98% op zang- en andere geluidswaar
nemingen.
Fitis
Na de veldleeuwerik is het algemeen
ste zangvogeltje op Texel de fitis. Maar
hoeveel Texelaars kennen hem eigen-
Grosmus
paar fitissen tegen 245 paar winter
koninkjes. In 1980 bedroegen die aan
tallen respectievelijk 378 en 127. Het is
altijd moeilijk de zang van een vogel
te omschrijven. Toch wil ik het voor de
fitis proberen. Het liedje is niet erg luid,
maar wel vloeiend en muzikaal. Het
begint met enkele hoge, snelle tonen,
wordt dan wat langzamer en naar het
einde weer vlugger. Dat einde bestaat
uit een weemoedig, in toon aflopend
'soe-iet-soe-iet-oe'. De fitis is maar een
klein, tenger en weinig opvallend diertje,
ongeveer zo groot als een pimpelmees.
Hij is helemaal bruingelig of licht geel
groen, op de onderdelen wat lichter van
kleur. Alleen aan z'n zang is hij eigenlijk
goed te herkennen want de fitis heeft
een dubbelganger: de tjiftjaf. Deze soort
ziet er nagenoeg eender uit. Alleen heeft
Ik heb al verscheidene namen van
zangvogeltjes genoemd en kan me
voorstellen dat veel lezers deze soorten
niet of slecht kennen. Dat is ook niet
verwonderlijk. De diertjes laten zich in
het dichte struikgewas of in dichte
boomkruinen niet gauw zien. Daarom
denkt men al snel dat ze allemaal op
elkaar lijken. Voor een paar 'dubbel
ganger-soorten' gaat dat op, maar ver
der is het eigenlijk niet eens waar. Het is
echter de grote kunst de beestjes goed
te zien te krijgen I Voor de wat meer
gevorderde vogelaar is het zien van de
vogels trouwens helemaal niet zo be
langrijk meer. Elke soort heeft zijn eigen
geluid. Niet alleen een herkenbare zang,
maar ook een eigen alarm-, waarschu-
wings- en lokroep. Iedere soort heeft
zijn eigen 'taal'. Werkelijk èlle geluiden
van èlle soorten goed kennen vereist
lijk? Ik denk maar weinig. Toch komt hij
nagenoeg overal voor: natuurlijk in de
Dennen en verder in allerlei windsingels,
ook op bungalowterreinen, in erfbe-
plantingën, in grote tuinen en noem
maar op. In het begin van de jaren
zeventig telden en schatten we het
totaal aantal paren op tenminste dui
zend. In het Texelse bos is het de meest
algemene zangvogel. Zelfs voor de
strenge winter waren er in het bos meer
fitissen dan winterkoninkjes. In 1976 365
