't Zijn de kleine dingen
die het doen
S. Eldering bestrijdt
energiekosten met succes
Enquête over
schouwburgbezoek
Den Helder en Texel
mmÊm
WF
Zuivelhandel mag
grond kopen
RIJDAG 2 JULI 1982
SlHDDL mil
it tUIEL
TEXELSE COURANT
Sieb Eldering uit de Ankerstraat in Oosterend is werktuigkundige bij
het PEN in Oudeschild. Hij weet dus hoe energie gemaakt wordt en
wat daar voor nodig is. Bij het PEN heeft men door technische
reorganisatie en alertheid de kosten vorig jaar flink kunnen drukken.
,,We hebben een ingenieur in dienst die de hele dag niets anders doe!
dan apparatuur en meters controleren." Voordat men bij het PEN een
poging ondernam verspilling zoveel mogelijk tegen te gaan en veel
Nederlanders tot de ontdekking kwamen dat de energierekening naar
beneden kon, hield Eldering zich al met energiegebruik bezig. Hij
omschrijft het als een hobby die aanvankelijk nog binnenshuis werd
uitgeoefend. ,,Hobbys kosten nu eenmaal geld en ik heb ook niet de
indruk dat alles wat ik in mijn eigen huishouden heb uitgehaald geld
heeft opgeleverd, maar ik heb er wel van geleerd."
De School met de Bijbel bespaart dit jaar ruim zeven mille op energiekosten.
De energie-hobbyist is indertijd be
gonnen met het aanbrengen van twee
zonnepanelen en het installeren van een
allesbrander. Ook werden bij vervanging
van electrische apparaten nieuwe aan
geschaft die minder stroom verbruikten.
Momenteel wordt boven in de allesbran
der een waterreservoir gemaakt dat
aangesloten wordt op de zonneboiler
waardoor bij zonarme dagen voor warm
water kan worden gezorgd. ,,Dat zijn
dingen die je alleen doet omdat je er lol
in hebt. Het hakken van houtjes is niet
voor iedereen mogelijk en bovendien
zou het niet best zijn als iedereen een
allesbrander zou aanschaffen. Daar zijn
onze bossen niet op berekend."
De laatste jaren laait de discussie over
energieverspilling weer op en dat komt
voornamelijk door de stijgende prijs van
gas en olie. De gemeente kampt ook
met hoge energiekosten voor veel
lopenbare gebouwen en Eldering vindt
het jammer dat men niet veel verder
komt dan te constateren na het bekij
ken van de energierekening ,,dat het
weer duurder is dan vorig jaar". Hij
kwam twee jaar geleden veel op de
Bartimeushoeve bij Oosterend en ook
daar werd deze kreet meermalen ge
slaakt. Eldering zag echter dat er heel
wat kon veranderen om de hoge kosten
te laten kelderen. Daarbij dacht hij niet
aan allesbranders, zonnepanelen of
windmolens of andere „nieuwigheden"
die vaak nog in een experimenteel sta
dium zijn.
Boekhouding
Via informatie van de (rijks) Stichting
Voorlichting Energiebesparing Neder
land (SVEN) kwam Eldering er achter
dat meteen van olie overgeschakeld
moest worden op aardgas. Dat was,
omdat Bartimeushoeve in het buiten
gebied ligt, een flinke investering. Voor
de gasaanleg moest 40 mille betaald
worden. Voordat op gas werd gestookt
gebruikte men 30.000 liter olie per jaar
Ite vergelijken met 34.000 kubieke meter
aardgas). Door het instellen van een
„energieboekhouding" heeft men het
aardgasgebruik terug kunnen dringen
tot 22.000 kubieke meter per jaar. Kos
ten 711.000, Voor de olie werd onge
veer 30 mille betaald dus heeft de bar
timeushoeve in één jaar tijd een be
sparing in aardgaskosten van 19.000
gulden zodat de aanleg van de gas
installatie in (bijna) twee jaar wordt
terugverdiend. Het sleutelwoord in deze
besparing is energieboekhouding of zo-
ais Eldering het uitdrukt „meten is
weten."
Doorgelicht
Het SVEN geeft voor gebouwen
gebruiksnormcijfers. „Met die cijfers
ben ik aan het stoeien gegaan" aldus
Eldering die zegt het instituut te hebben
doorgelicht op verspilling. „Je gaat ge
woon kijken waarop bezuinigd kan
worden." Zo waren er gebouwen en
ruimten die veel minder in gebruik
waren dan anderen. Door middel van
een tijdklok en de afstelling van de CV
werd op het gebruik van de ruimten
ingespeeld en wel volgens de warmte-
normen van het SVEN. „Energiebespa
ring betekent niet dat je het koud moet
hebben. De temperatuur in een ruimte
moet hetzelfde blijven, maar die moet
wel zo economisch mogelijk bereikt
worden." De energieboekhouding bete
kent in feite niet anders dan het dage
lijks controleren van de gasmeter. El
dering schreef die standen in een groot
schrift en kreeg daardoor inzicht in het
verbruik onder bepaalde omstandighe
den. Door verdere bijstelling van de CV
installatie en het bewust gebruiken van
de thermostaatknoppen door het per
soneel van de Bartimeushoeve werd het
energieverbruik afgestemd op het ge
bruik van de gebouwen.
Verwachting
„Medewerking van de gebruikers is
essentieel maar ik kon ze duidelijk
maken wat het oplevert". Eldering deed
„dat duidelijk maken" op de volgende
wijze. Met de SVEN gebruikstabellen
maakte hij door vooruit te rekenen een
„schaduwverbruikstabel" waarop de
verwachte meterstand werd ingevuld.
Zo kon per dag bekeken worden of men
bewust gebruik maakte van energie.
„Om verspillen werkelijk tegen te gaan,
moet je exact weten hoeveel energie in
een bepaalde periode gebruikt wordt en
onder welke omstandigheden. Dan
weet je ook precies hoe lang de
CV moet branden om je kamer op de
juiste temperatuur te brengen", aldus
Eldering die na het succes op de Bar
timeushoeve door het bestuur van de
School met de Bijbel in Oosterend werd
uitgenodigd ook daar enig onderzoek te
verrichten. De school gebruikte gemid
deld 27181 kubieke meter gas per jaar en
dat was ver boven de SVEN normen
voor schoolgebouwen met een dergelij
ke oppervlakte. Eldering trof in de school
een volledig ontregelde CV installatie
aan en daardoor rees het vermoeden dat
dit in veel andere openbare gebouwen
ook het geval zal zijn. „De CV wordt
bij installatie ingesteld maar bij storingen
zijn er mensen die er aan draaien en dan
klopt er niets meer van." Daardoor krijgt
men situaties dat het ergens erg warm is
maar niemand heeft enig idee hoe dit
tegengegaan kan worden. Meestal wor
den de knoppen aan de CV radiatoren
dan dichtgedraaid maar dan is het gas al
verbruikt.
De schakeling van de CV ketel werd
veranderd en dat leverde al een electri-
citeitsbesparing van 35 procent op. De
kosten van het verbeteren van de scha
keling waren 7500, Eén der leer
krachten begon vervolgens dagelijks de
gasmeterstand op te nemen en Eldering
maakte weer een verwachting van het
gasverbruik volgens SVEN normen
waarbij wederom werd uitgegaan van
een voorgeschreven temperatuur. Die
temperatuur is voor schoollokalen ne
gentien graden en in Oosterend hield
men het op twintig graden. Naast het
dagelijks opnemen van de meterstand
en deze noteren bij de cijfers die gehaald
moesten worden, plaatste Eldering een
schrijvende meter die het temperatuur-
verloop in de klas per uur aangaf.
Op tabellen laat hij ons zien wat voor
invloed het openlaten van een deur op
de temperatuur kan hebben. „De meter
registreerde alles en dan weet je precies
wat het kost." Van dat besef moesten
ook de gebruikers van de school, kin
deren en leerkrachten, van doordrongen
worden en daarom werd een „energie-
les" gehouden waarbij alles precies
werd uitgelegd. „Het was erg belangrijk
dat de gebruikers inzicht hebben in het
waarom van mijn werk. Daardoor kreeg
ik alle medewerking en voelde men zich
betrokken."
Isolatie
Door het SVEN was ook uitgerekend
wat het aanbrengen van isolatie finan
cieel zou kunnen opleveren en al snel
werd duidelijk dat deze kosten er binnen
korte tijd weer uitgehaald zouden wor
den. De school kreeg een spouwmuur
isolatie en de niet gebruikte zolder werd
voorzien van zogenaamde flensdekens.
Kosten bijna achttienduizend gulden.
Geen dubbel glas
Eldering kwam tot de conclusie dat
het aanbrengen van thermopane
ruiten niet lonend was omdat de kosten
veel te hoog waren ten opzichte van het
aantal gebruiksuren (1000) van de
school. Door het juist afstellen van de
CV klok werd al een gasbesparing van
twintig procent bereikt en door het'
werken met de „energieboekhouding"
nog eens twintig procent. Samen met
de isolerende maatregelen geven de be
rekeningen aan dat de School met de
Bijbel dit jaar een energierekening krijgt
(gas en electriciteit samen) die 7.337,30
gulden lager ligt dan vorig jaar.
„Volgens het SVEN moesten we
veertig procent kunnen besparen maar
we halen de vijftig procent", aldus El
dering die zegt dat dit voor een belang
rijk deel te danken is aan de mede
werking van de leerkrachten.
Een belangrijk punt is dat de finan
ciële besparing rechtstreeks ten goede
komt aan de school zelf. Bijzondere
basisscholen krijgen een bedrag per
leerling en alles wat daar intern op
bezuinigd kan worden, levert geld op
voor bijvoorbeeld leermiddelen. Bij
openbare lagere scholen die recht
streeks onder het gemeentebestuur val
len is dit hiér het geval maar Eldering is
van mening dat („al blijft er daardoor
meer geld in Den Haag") dit geen reden
is om niet zuinig om te springen met
energie. Als voorbeeld van onwetend
heid en daardoor uitstel noemt hij een
uitspraak van wethouder Van der Kooi
In de gemeenteraad werd gezegd dat hij een standbeeld had
verdiend, maar zelf moet hij lachen om deze „persoons
verheerlijking". Enkele scholen zijn jaloers op het resultaat dat hij
in de School met de Bijbel heeft bereikt en hebben het
gemeentebestuur gevraagd ook maatregelen te nemen. Dat
gemeentebestuur loopt echter nog niet zo hard voor het onder
werp waar het bij Sieb Eldering uit Oosterend allemaal om draait:
energiebesparing of, zoals hij het zelf liever noemt: „het
voorkomen van verspilling." „Het zijn de kleine dingen die het
doen", aldus Eldering die zeer bescheiden vertelt over de
verbluffende resultaten in twee gebouwen die hij onder handen
heeft genomen. „Ik heb het ook allemaal uit de boeken" is zijn
antwoord op de persoonlijke lofuitingen. „Die man moet aan het
woord komen in de krant", zei Cor Ellen in de laatste raads
vergadering. Bij deze dan.
(vorig jaar november gedaan in de com
missie openbare werken) die beweerde
dat aan isolatie van schoolgebouwen
nog niets was gedaan omdat er geen
subsidie voor gegeven werd, zodat de
kosten niet terugverdiend konden wor
den door de eventuele besparing. El
dering: „Dat klinkt heel leuk maar het is
niet waar. In augustus vorig jaar is
besloten ook subsidie te verlenen voor
isolatie aan schoolgebouwen."
Het bewijs van Eldering duldt geen
tegenspraak:vijfentwintig procent van
de gemaakte kosten in zijn besparings
plan (totale kosten 78389, zullen ver
goed worden door het rijk. Eldering
heeft de schriftelijke toezegging al bin
nen. Dit jaar zal de School met de Bijbel
dus minimaal zeven mille besparen en
met de rijkssubsidie zijn alle investe
ringen dan op enkele guldens na binnen
één jaar terugverdiend. „Volgend jaar
kunnen ze van dit geld potloden en
gummetjes kopen."
Inbraak
Naast de kosten van het gasverbruik
heeft Eldering ook het electriciteits-
gebruik aangepakt. De belangrijkste be
sparing werd zoals gezegd bereikt door
een verbeterde CV schakeling maar ook
werden energiebesparende lampen ge
ïnstalleerd. Deze lampen zijn in aanschaf
veel duurder maar geven bij een lange
brandtijd (en die worden gegarandeerd)
een besparing van enkele tientjes per
lamp. „Je moet heel kritisch zijn want
soms kun je met minder licht toe",
meent Eldering die vertelt dat de in
braakverlichting van de school was uit
gerust met lampen van 25 watt. „Daar
heb ik bij wijze van proef lampen van 7,5
watt ingedraaid. Alle ruimten zijn ruim
voldoende verlicht om inbrekers af te
schrikken." Veel openbare gebouwen
zijn volgens Eldering te „zwaar" ver
licht. „Het rijk geeft daarvoor normen,
per vierkante meter, maar vaak ziet men
er ver boven."
Discipline
Het zijn op het oog simpele maat
regelen. Het bijhouden van meterstan
den en dan nagaan waar men kan be
zuinigen zonder dat dit ten koste gaat
van het woon- of leefklimaat en het
bekijken van mogelijk rendement bij
ingrijpende maatregelen zoals isolatie
zijn zaken waar men met deskundig
advies wel uitkomt. „Het belangrijkste
is echter de discipline", aldus de ener
giehobbyist die vertelt dat hij bij extra
koud weer weieens naar de school ging
om alles te controleren. „Als ze het één
keer te koud hebben, wordt dat ont
houden."
De inzet en het enthousiasme van El
dering die gedurende een jaar dagelijks
op zijn „projecten" te vinden was is ook
overgeslagen naar Oudeschild waar
PEN collega Gerrit Vis met vloer- en
plafondisolatie, het aanschaffen van een
kleine gasgeiser (dan hoeft de CV niet
te branden op zomerse dagen) en na
tuurlijk een energieboekhouding het
gasverbruik op kleuterschool „Hum
meloord" terugbracht met veertig pro
cent. Eldering durft te stellen dat ook bij
gezinnen een gasbesparing van twintig
procent bereikt kan worden door het
dagelijks opnemen van de meter en een
bewust energiegebruik.
Opvoeding
De gemeente Texel zou („het is natte
vinger werk") anderhalve ton kunnen
besparen met een gerichte energie
huishouding op openbare gebouwen.
„Het beheer van zo'n gebouw is erg
belangrijk. Niet iedereen moet aan de
thermostaten kunnen draaien." Een
energiebewuste opvoeding van het pu
bliek mag volgens Eldering daarbij niet
ontbreken en er zijn gemeenten en gas
bedrijven die het „voorkomen van gas-
verspilling" hoog in het vaandel hebben,
ook wat betreft particulier gebruik. Gas
bedrijf Zwolle geeft jaarlijks een boekje
uit waarin ieder het gas- en electrici-
teitsgebruik per dag kan noteren en
waarin aangegeven staat hoe men
door technische maatregelen en de
eigen „mentaliteit" (deuren en gordij
nen dicht, niet meer dan een kwartier
ventileren) de kosten kan drukken. De
gemeente Tilburg is al heel ver. Een
speciale energiecoördinator doet daar
hetzelfde met alle gemeentelijke ge
bouwen als Eldering met de School en
de Bartimeushoeve heeft gedaan.
Kennis
De kennis bij gemeenten inzake sub
sidies en mogelijkheden ontbreekt vaak
en daardoor gaat men andere zaken
eerder aanpakken. Volgens Eldering kan
ook de gemeente Texel veel voordeel
halen uit de diensten van SVEN. „Die
mensen hebben zogenaamde energie
adviesbussen waarmee ze gratis in een
dag een bedrijf, instelling of gemeen
telijk gebouw komen doorlichten, waar
na advies over de te nemen maatregelen
wordt uitgebracht."
Alert
Met de stijgende energieprijzen ziet
PAGINA 7
men de besparing tegenwoordig vooral
in geld en dat kan bijdragen tot alert
bewaken van de energieuitgaven. Maar
het zou volgens Eldering nog mooier zijn
als men ook zag dat het niet alleen geld
oplevert. „Je bent je bewust van je ver
spilling en het moef algemeen bekend
zijn dat we niet zoveel energie meer
hebben."
Het adres van de Stichting Voorlich
ting Energiebesparing Nederland is:
Postbus 503, 7300 AM Apeldoorn, te
lefoon 055-330750. Deze instelling geeft
verschillende gratis brochures uit en
men kan er met alle vragen en pro
blemen op energiegebied terecht.
De heer H. Boon zal in de gelegen
heid worden gesteld een stuk grond van
78 centiare, gelegen tussen zijn zuivel
handel en de familie Gielis aan de We
verstraat, te kopen of in erfpacht 'te
verkrijgen. Boon heeft de grond al in
gebruik. Ook de heer P, Swarthof (die
het pand er tegenover heeft gerestau
reerd) heeft belangstelling voor het per
ceel. Hij wil er een winkeltje of kleine
woning zetten, maar de gemeente
vindt dat Boon als eerste gegadigde
moet worden beschouwd.
Al vele jaren is het gebruikelijk dat
Texelaars maximaal tien theatervoor
stellingen per jaar in schouwburg De
Kampanje in Den Helder kunnen be
zoeken. Het is de bedoeling deze thea
termogelijkheid voor Texelaars te conti
nueren maar daarvoor wil de organi
serende instantie, de Welzijnsstichting,
graag weten of de belangstelling
groeiende is en welk soort voorstel
lingen men het liefst bezoekt.
Verder heeft de TESO met betrekking
tot het laten varen van een extra boot
een aantal beperkingen ingevoerd. Extra
boten inzetten in het weekend is niet
mogelijk en de dinsdagavond mag voor
schouwburgbezoek bij wijze van uit
zondering gebruikt worden. Bovendien
moeten minimaal 75 personen van de
extra boot gebruik maken. Met name
deze laatste regel heeft onderstaande
enquete in het leven geroepen omdat de
Welzijnsstichting een duidelijk beeld wil
krijgen over het aantal potentiële be
zoekers. Tevens bestaat er behoefte aan
informatie over de belangstelling voor
evenementen op Texel zelf wegens de
mogelijkheden die de nieuwe theater
zaal van hotel De Lindeboom daarvoor
biedt. Deze theater of muziek pro-
dukties zullen echter veel meer beschei
den van opzet moeten zijn dan hetgeen
dat in Den Helder wordt gebracht. Een
ieder die belangstelling heeft voor
schouwburgbezoek of evenementen op
Texel kan onderstaande vragenlijst in
vullen en voor 10 juli opsturen naar de
Welzijnsstichting Texel, Groeneplaats 1,
1791 CC Den Burg, of afgeven op de
afdeling culturele zaken van het raad
huis. Voor alle duidelijkheid: de enquete
is géén bestelformulier voor voorstellin
gen.
Stelt u ook in de toekomst bezoek aan
evenementen in de schouwburg te Den
Helder op prijs?
Zo ja, waar gaat uw belangstelling spe
ciaal naar uit:
(s.v.p. uw voorkeur aankruisen)
Stelt u het op prijs dat getracht wordt
op Texel, in aanvulling op het schouw
burgprogramma in Den Helder, een
aantal evenementen te organiseren.
Zo ja, in hoeverre hebt u belangstelling
voor bijvoorbeeld de navolgende eve
nementen:
(Eventuele evenementen zullen op de
daarvoor meest geschikte plaats geor
ganiseerd kunnen worden, bijvoorveeld
De Lindeboom, de Bgm. De Koninghal,
muziekschool, etc.)
Zoudt u andere evenementen op Texel
gerealiseerd willen zien? Zo ja, welke?
Bent u geïnteresseerd in het bezoek
aan:
Zoudt u het aantal mogelijkheden opjdit
terrein vergroot willen zien?
Hoeveel culturele evenementen zoudt u
per jaar maximaal willen bezoeken (zo
wel in Den Helder als op Texel)
Ja/Neen
Beroepstoneel, te weten:
blijspelen
toneelspelen
D geëngageerd toneel
Muziekuitvoeringen, te weten;
concerten door het N.P.O.
folkloristische muziek
jazzmuziek
Musicals
Opera-voorstellingen
Operette
Cabaret-voorstellingen
Folkloristische dansen
Klassiek ballet
Ja/Neen
Optreden cabaretgroep
Koffieconcerten door klassieke en
sembles
O Jazz-concerten
Folkmuziek
Operette „lm weissen Rössl" door
Helderse Operette-vereniging
Toneelvoorstelling door een be
roepsgezelschap
Kunsttentoonstellingen
Informatieve tentoonstellingen
Ja/Neen
1 x
2x
3x
4x
6x
meer, te weten
Hoeveel personen uit uw gezin be
zoeken als regel dergelijke evenemen
ten?
Hoe zijn uw naam en adres?
Naam:
Adres:
telefoonnummer:
