Nogmaals: de korenmolens op Texel Gemeentelijke monumenten spoedig ter discussie VAN HET RAADHUIS Wad en Land: gemeente bleef in gebreke Wet agrarisch grondverkeer Wilhelminalaan houdt kapsalon Relatienotagebieden Haalbaarheids- i onderzoek Hinderwet Éénmalige uitkering WAT IK ZEGGEN WOU..' Oude schoenen of chantage? I erwtensoep vol I spek en worst I I I I I Martin Tromp, TEXELSE COURANT VRIJDAG 3 DECEMBER 1982 tIJI Mijn artikel over de korenmolens op Texel (Texelse Courant van 16 juli 1982) heeft verscheidene reacties gehad, ten gevolge waarvan ik mede door nade re naspeuringen in staat ben een aantal correcties en aanvullingen op mijn eerste artikel te publiceren. Allereerst de molen te Den Hoorn. Deze blijkt aanzienlijk ouder geweest te zijn, dan ik aanvankelijk aannam. Op de eerder genoemde kaart, toegeschreven aan Jan van Scorel, uit 1553 is deze molen zij het vaag ook al inge tekend. In 1748 werd de molen beheerd door Meyert Veldmuys en in 1752 door Frans Reunders. Beiden waren waar schijnlijk in dienst bij Isbrand Bond. Deze wist omstreeks 1752, met mede werking van de plaatselijke burgemees ter, toestemming tot verhoging van het maalloon te verkrijgen nadat hij ge dreigd had met „amotie" afbraak) van de molen. Vanaf die tijd werd voor het malen van tarwe in Den Hoorn 4V2 stuiver berekend, elders op het eiland 3 yA stuiver en voor het malen van gerst in Den Hoorn 3 stuiver en elders op het eiland 2 stuiver. Wanneer de molen pre cies is gesloopt is onbekend. In elk geval bestond deze al niet meer in 1859, blijkens een topografische kaart, ge tekend in 1863. De Molen in De Koog komt nog voor volgens Isaak Tirion in de „Tegen woordige staat van Holland (pag. 589) op de lijst van verpondingen voor het jaar 1749. Hij tekent hierbij aan „doch de molen van De Koog is gelijk ons bereicht wordt hier niet meer." (1750). Een en ander geeft, dacht ik, een vrij nauwkeurige indicatie inzake het jaar waarin de molen werd gesloopt. Den Burg Ook wat de molens in Den Burg betreft is er meer duidelijkheid geko men. In 1705 zijn er in Den Burg twee molens, t.w. een houten standaard meelmolentje, dat heeft gestaan ter hoogte van de kruising van de Holle- walsweg en het vroegere suikerwegje (dus aan de Beatrixlaan, waar nu het pension van D. Graaf staat) en de ronde stenen meelmolen „De drie gebroe ders", bezuiden het dorp, waaraan de Molenstraat zijn naam ontleent. De laatste molen is eigendom van Meiert Jacobsz (Gorter). Op 31 juli 1705 krijgt hij vergunning tot het oprichten van een pelmolen aan Den Burg. Aan de ver gunning is de voorwaarde verbonden dat jaarlijks 12 pond voor het recht van de wind betaald moet worden. Mogelijk is dit er de oorzaak van dat het plan niet wordt gerealiseerd. Meiert Jacobsz. brengt in de stenen molen een pel werk aan. In 1735 wordt de vergunning her nieuwd, t.g.v. zijn zoon Jacob Meiertszn Gorter. Betrokkene probeert onder het recht van de wind uit te komen, betogende dat de gemeente reeds voor dit privilege /440, per jaar betaalt. Het verzoek heeft geen succes. Als motief voor de afwijzing wordt later de veronderstelling geuit dat de ge meentelijke bijdrage alleen zou gelden voor korenmolens, terwijl het hier een pelmolen betrof. Op de plaats van het houten meelmolentje wordt door Jacob Gorter, nadat de molens in één hand kwamen, een achtkantige stenen meel molen gebouwd. Het is vrij zeker deze molen, die in het boek van P. van Cuyck (na pag. 45) is afgebeeld, en niet die op 't Groentje, zoals ik eerder aannam. Het pelwerk werd door betrokkene van de ronde steenmolen naar de achtkantige molen overgebracht. In 1748 zijn de1 stenen molen en de achtkantige molen eigendom van Jacob Meiertszn Gorter en Isbrand Reijerszn Bons. Ze werden tussen 1748 en 1752 overgedragen aan Bons. Zeer waarschijnlijk heeft Gorter daar na met gebruikmaking van zijn ver gunning uit 1735 een pelmolen ge bouwd op 't Groentje. Van Cuyck ver meldt dat den Burg in 1786 drie koorn- molens telde en ook op een kaart uit 1792, opgenomen in het boek van Van der Vlis, worden bij Den Burg drie molens aangegeven (pag. 42). Bekend is ook dat in 1790 een,uitslui tend als pelmolen in gebruik zijnde, molen functioneerde. Botsing? Isaak Tirion vermeldt in 1749 in Den Burg nog twee molens, zodat het bouwjaar van de molen aan 't Groentje wel ergens tussen 1749 en 1786 gelegen zal hebben, mogelijk zelfs tussen 1776 en 1786. In 1752 probeert Ijsbrand Bons samen met Jan Corneliszn Mulder (eigenaar van de molen te Oosterend) net als in Den Hoorn een hoger maal loon te mogen bedingen. Het plaat selijke bestuur was Bons niet bepaald gunstig gezind. In het bijzonder valt de passage op, waarirl Bons „het voor naamste en dringendste hoofd van de Roomsgezinde personen" wordt ge noemd, waarna vermeld wordt, dat „de predikant aan Den Burg Jacobus Hon- dius klagten heeft gedaan wegens zeke re ontmoetingen met den priester op het Schilpad en zulks op een zondag, terwijl de predikant gekleed met mantel en bef naar Oudeschil ging om daar des na middags te prediken." hi in Twee molens in het Oostzijderveld bij Zaandam. Op de achtergrond rechts „De Traanroeier'' die in 1902 naar Oudeschild op Texel werd overgeplaatst. Do gemeente komt binnenkort met een nota over het gemeentelijke monumentenbeleid en met een ver ordening waarin dit beleid wordt vastgelegd. Het gaat hier om het behoud vanv historisch waardevolle gebouwen die niet al op de rijks monumentenlijst staan. Naast do rijkslijst komt er nu een gemeente lijke lijst met de daaraan verbonden (maar op dit moment nog onduide lijke) subsidiemogelijkheden. Al geruime tijd is er een ontwerp ge meentelijke monumentenlijst waarop 83 panden staan. Het grootste deel (72) van deze panden voldoet ook aan de provinciale criteria voor monumenten. Daar komen nog tien gebouwen bij die thans op geen enkele lijst staan, maar die de provincie wel waardevol vindt en veraer worai verwacm uat ue njdi met nog ongeveer tachtig gebouwen zal worden uitgebreid, die voor een be langrijk deel reeds zijn geïnventariseerd. Gemeentelijke en provinciale monumenten komen op één lijst te staan, om de zaak werkbaar te houden. In de praktijk komt het erop neer dat de provincie het monumentenbeleid aan de gemeente overlaat en alleen als subsidieverstrekker fungeert. Zolang de betreffende verordening niet door de gemeenteraad is vastge steld zal aan de eigenaars van de be treffende panden nog geen voorlichting worden gegeven over de mogelijk heden. Hoe groot de subsidies zullen zijn die bij herstel en restauratie worden toegekend, is nog op geen stukken na duidelijk. De provincie heeft in deze nog geen visie ontwikkeld. Wat deze passage met de aanvrage van Bons te maken heeft, is onduidelijk. Het maakt wel nieuwsgierig naar wat er op die bewuste zondagmiddag tussen beide zieleherders is voorgevallen. Heeft de priester Hondius wellicht in de Schil- sloot gedeponeerd? Je zou het haast veronderstellen. Het verzoek wordt in elk geval door Gecommitteerde Raden in Westfries land en den Noorderquartier afgewezen. Ook een volgend verzoek van Bons, gedaan samen met Jan Corneliszn Broerse, die dan molenaar is in Ooster end, uit 1760 heeft geen succes. Weer blijkt de irritatie van het gemeente- bestuumuit het advies; ,,soo dat Ued Moh. hier uyt kunnen sien de sroote stoutheyd van deeze paapsche mole naars, die gedurig genegen schijnen te zijn om de regeering alhier te quellen." Met de gedachte „driemaal is scheepsrecht" wordt in 1766 een nieu we poging ondernomen, met hetzelfde negatieve resultaat. Aan het advies wordt ook nu weer toegevoegd: „to nende deze paapsche molenaars door zodanige handelwijze dat zij geen de minste eerbied of ontzag voor Ued Mog. of voor ons zijn hebbende." In 1776 komt Ijsbrand Bons te over lijden. Zijn weduwe Annaatje Kluyver wil de beide molens afzonderlijk verko pen en vraagt te bepalen dat de ronde stenen molen alleen als tarwemolen te mogen gebruiken en hier dus het pellen te verbieden en voor de stenen meel- en 4X. ondernemers - akti viteiten Jan Prins heeft zijn kapsalon Wil helminalaan en het bijbehorende woonhuis per 1 januari verkocht aan de 21-jarige Joke Koper uit Eierland. Deze zal het bedrijf op dezelfde voet voortzetten. Joke Koper, die het vak heeft geleerd aan de dagvakschool in Haar lem, gevolgd door een patroonsoplei ding, is al drie jaar werkzaam bij kap salon Wilhelminalaan. Het bedrijf gaat nu „Kapsalon Joke" heten. De nieuwe eigenares zal worden bijgestaan door de reeds in de salon werkzame Nicole Boterbloem en een nieuwe kracht, Elly Schachtschabel. Jan Prins heeft het kappersvak 16 jaar uitgeoefend,. Hij schakelt nu over naar de horeca. Zoals bekend sticht hij samen met zijn schoonvader J. Jellema een restaurant op het dagrecreatieter rein 't Kerckeland, waar hij ook de daar reeds bestaande tennisbanen gaat ex ploiteren. Omdat tegen dit horecabe drijf in het kader van de artikel 19-pro- cedure een bezwaar is ingediend, kan de bouw nog geruime tijd op zich laten wachten. De familie Prins moet dat dus afwachten en woont zolang in de Boodtlaan in De Koog. Het consulentschap voor Natuurbe houd is bereid om aan serieus ge- interesseerden nadere informatie te ge ven over wensen en werkwijze van het consulentschap ten aanzien van de zg. relatienotagebieden Dit werd ons door de adjunct consu lent natuurbehoud Ir. A. de Gelder meegedeeld naar aanleiding van het artikel in de Texelse Courant van 23 november, zijnde een verslag van een bijeenkomst van agrariërs waarbij door de heer Keisers van het Landbouwschap aandacht wérd besteed aan de rela tienotagebieden op Texel. Op deze avond werd verbazing geuit over het feit dat op de betreffende kaarten is aange geven dat ook het gebied van de werk- haven met omgeving in Oudeschild als beheers- of reservaatsgebied zou moe ten worden aangewezen:dit zou eens wens zijn van de natuurbeschermings- oragnisaties. Ir. A. de Gelder schreef ons dat dit uiteraard op een misverstand berust. De fout is ontstaan bij het door de provincie overbrengen van begrenzingen van de rijkskaarten (met een schaal van 1:100.000) naar kaarten met een schaal van 1: 10.000. De consulent voor het natuurbehoud is bereikbaar bij het pro vinciaal kantoor van Staatsbosbeheer, Postbus 3005, 2001 DA Haarlem, tele foon 023-319021. In de krant van 30 november stond in het verslag van de commissievergade ring financieel en economisch beleid over het „haalbaarheidsonderzoek" voor het artikel 11 gebied in De Koog, dat de commissie het eens was met dit onderzoek. De commissieleden C. Dros en G. Poster waren echter tegen omdat ze vinden dat de daarvoor begrote ge meenschapsgelden af. 750.000,— beter besteed kunnen worden. Dros en Poster vinden dat een onderzoek naar haal baarheid door de projectontwikkelaar zelf moet geschieden. am ctif Aanvragen om een vergunning ingjg volge de Hinderwet zijn ingediend dooi liak vori ian< len De moten De Vrede tussen Den Burg en De Weet. pelmolen het malen van tarwe te verbie den. Ook dit verzoek wordt afgewezen. De molens worden niettemin apart verkocht in 1790 De achtkantige molen wordt eigendom van Jan Pieterszn Ver- berne (1739-1814), die volgens Dr. Dijt lang in Oudeschild woonde, maar zijn oude dag doorbracht in de Gasthuis straat, waar hij toen net beroep van molenaar uitoefende. Zijn jongste aeem Simon (1775-1837) zette het molenaars bedrijf voort. Diens dochter Antje trouwde met de korenmolenaar Hendrik Willems Keesom (1816-1884) uit de Zijpe die vermoedelijk de laatste mole naar van de molen aan het Suikerwegje is geweest. De molen „De drie gebroeders" wordt verkocht aan Simon Janzn Quast een zeeman. Betrokkene betwist in 1790 het recht dat de molen van Verberne tevens als meelmolen wordt gebruikt. Dat zou in strijd zijn met de „Ordo- nantie op het Gemaal" uit 1749, dat bijvoorbeeld ook voorschreef dat graan dat tot veevoer werd vermalen nadien met zand moest worden gemengd, om ontduiking van het recht op het gemaal te voorkomen. Het gemeentebestuur adviseert het verzoek af te wijzen en hetzij de pelmolen een verbod tot „pellen" op te leggen. (In die behoefte kan immers de pelmolen op 't Groentje voorzien) hetzij beide molens het pellen en malen tegelijk toe te staan. De uitslag van het verzoek heb ik nog niet kunnen achterhalen. Quast beklaagt zich in zijn verzoek over het rendement. In 6 weken tijd was de opbrengst 53 gulden en 13 stuivers. Zijn knecht verdient 5 gulden en 10 stuivers per week, dat er voor hem als eigenaar maar 14 gulden en 13 stuivers overblijven. Het gemeentebestuur is daarvan niet onder de indruk en zegt dat de beide molens zo'n 71200,— per jaar opbrengen, zodat voor de eigenaar(s) een voldoende interest resteert. Het jaar, waarin de molen op 't Groentje is gesloopt blijft onzeker. Allan 11859) heeft het nog over twee koorn- en één pelmolen in Den Burg, maar op een kaart uit 1878 komt de molen aan 't Groentje al niet meer voor. Mw. Dijt weet uit overlevering nog te vertellen dat een Jan of Dirk Mens bij een klauterpartij uit de wieken gevallen zou zijn en zich vrij ernstig verwondde. (Vermoedelijk betrof dit Dirk Mentz. geb. in 1859). Mw. Swama bleek in het bezit van een foto van de molen „De Vreede" die in 1853 aan de Waalderweg tussen de Marsweg en Tienhoven werd gebouwd. De foto wordt hierbij afgedrukt. Het bij de molen horende schuurtje is nog bewaard gebleven en zou nog met de naam „De Vreede" gesierd zijn. Mole naar was Jacob Henkês. Mw. Dijt weet dat burgemeester Strick van Linschoten zich nog al voor de molen interesseerde en er zelfs wel eens 's nachts ging kijken, wanneer de molen draaide. Interessant is ten slotte de foto, die Arjen Steigstra, een vrijwillig molenaar uit Wormer, me toezond en die twee molens laat zien. De kleinste molen op de achtergrond is voor de Texelaars het meest interessant. Dat is n.l. de pel molen „De Traanroeier" die in 1902 naar Texel werd overgebracht. De mo len stond in het Oostzijderveld te Zaan dam. De andere molen is de balkenzager „De Vreede" die in 1899 verbrandde. Ook nu houd ik me voor nadere infor matie aanbevolen. G.A. Oskam. ijdij Ir a. De heer C. van Heerwaarden vooiecj, een café-restaurant aan Klif 23 te De Hoorn; b. De heer H. J. Smit voor een runt veebedrijf aan de Pontweg 77 te De Burg. (L Van 26 november 1982 tot 28 dj cember 1982 liggen de aanvragen op hi gemeentehuis, kamer 209 ter inzage. D tijdstippen waarop inzage verkregen ka worden, zijn: maandag tot en mi vrijdag van 9.00 tot 12.00 uur en va 14.00 tot 16.00 uur; op maandagavoi van 19.30 tot 22.30 uur. Tot 28 december 1982 kunnen gemo tiveerde bezwaren schirftelijk worde ingediend bij burgemeester en wei houders van Texel, Postbus 200, 1791 AE Den Burg. Bekendmaking van d S persoonlijke gegevens van een bienc zwaarde kan achterwege blijven. De bi leri zwaarde moet dan tegelijkertijd met h( tra; bezwaarschrift een verzoek tot het nij iuri bekendmaken van de gegevens indii >3P nen. Mondeling kunnen gemotiveerde bi zwaren worden ingebracht op ee openbare zitting te houden op woem dag 15 december 1982 om respectii velijk 14.00 en 14.30 uur. Tijdens d zitting is tevens gelegenheid om over e aanvraag van gedachten te wisselen. Alleen degenen die schriftelijk en/i mondeling bezwaren indienen tegen d aanvragen, kunnen later bezwaar mi ken tegen de ontwerpbeschikking e beroep instellen tegen deze beschil king. i Nadere informatie is te verkrijgen b de afdeling algemene zaken van d gemeentesecretarie, telefoon 0222I 3041, toestel 145. Veel aanvragen die bij de Socia Dienst zijn ontvangen waren niet volli dig ingevuld of niet voorzien van benodigde bewijsstukken. Het opvragi van deze stukken en het inwinnen vi informaties, teneinde de aanvraag tot te kunnen beoordelen, vraagt erg ve tijd. Het zal dan ook in veel gevallen nil mogelijk zijn in december tot uitbetalin over te gaan. De wel „complete" aai vragen en de ambtshalve uitkeringen o grond van de Alg. Bijstandswet en c I Rijksgroepsregeling Werkloze Werkm mers zullen zo snel mogelijk wordej afgedaan. Om straks de Wet op het Agrarisch Grondverkeer op Texel op practische wijze te kunnen toepassen, is het nodig dat de gemeenteraad bepaalt welke gronden op Texel als landbouwgronden moeten worden aangemerkt en welke niet. Grondtransacties waarbij niet- agrarische grond is betrokken hoeven dan in de toekomst niet te worden goedgekeurd door de Grondkamer. Voorgeschreven is dat het ontwerp raadsbesluit (met kaarten waarop de niet-agrarische gronden staan aangege ven) ter inzage worden gelegd om iedereen in de gelegenheid te stellen er eventueel bezwaar tegen te maken. Op Texel zijn tegen het ontwerp- raadsbesluit bezwaren ingediend door de heer J. D. Stoll uit Eierland, namens de plaatselijke werkgroep van de Stich ting Wad en Land. B en W krijgen van Wad en Land het verwijt dat zij het ontwerp besluit niet van een behoorlijke 0AXVEN VAN LC2CRS f N VtRANTttOOROdUKtCO va Toen ik na de brand bij de toenmalige wethouder op het gemeentehuis kwam met de tekeningen voor de herbouw van mijn supermarkt aan de Gravenstraat, kreeg ik te horen dat de gemeente met alle hen ten dienste staande wettelijke middelen zou verhinderen dat Maas aan de Gravenstraat zou terugkomen. Te vens is mij gezegd dat pas als ik mijn grond aan de gemeente verkocht, de gemeente zou meewerken bij het star ten van een noodwinkel. Is dat oude schoenen weggooien? Of is dat iemand onder druk zetten? 8 en W weten al heel lang dat het Jarino-project te duur is om tot een rendabele exploitatie te komen. En die onderhandelingen waren hele maal niet rond. Voor onderhandelingen en bouwen heeft men tijd nodig. De conclusie bij een en ander was: min stens twee jaar noodwinkelen zodat ik mijn zaak kan voortzetten, mijn klanten behouden en mijn personeel aan het werk heb. En om dan zonder dwang te kunnen onderhandelen met Jarino (of een ander) over permanente vestiging in Den Burg. J. Maas, Den Burg. toelichting hebben voorzien hoewel dat door de minister wel wenselijk wordt geacht. Bovendien is de gemeentelijke kaart met correct. Van meerdere, beslist niet-agrarische gronden is verzuimd ze als zodanig aan te geven, wat op den duur tot onnodig oponthoud bij trans acties kan leiden. Ongegrond De beroepsschriftencommissie vindt dat Stoll gelijk heeft, maar B en W hebben inmiddels toch besloten de gemeenteraad voor te stellen de bezwa ren ongegrond te verklaren en het ont werp besluit ongewijzigd vast te stellen. Wel is toegezegd dat de commissie voor financieel, economisch en technisch beleid zich nog over deze zaak zal buigen en dat achteraf aan de wensen van Wad van Land tegemoet zal worden gekomen, voor zover dat mogelijk-is. Uit de overwegingen van B en W blijkt dat aldus wordt gehandeld uit tijdnood. De nieuwe wet treedt reeds op 1 januari a.s. in werking en het raadsbesluit moet er dan zijn. Vergeten Terreinen die volgens Stoll en Wad en Land zijn „vergeten", zijn onder meer maneges, de niet tot de landbouw be horende opslagterreinen en recreatie terreinen in het buitengebied, de ge huchten Zevenhuizen en Nieuweschild bij Oosterend en het buurtschap bij de Driehoek, Mienterglop, het vliegveld en het terrein rond de vuurtoren. Van gemeentewege is erop gewezen dat men niet verplicht was het ter inzage gelegde ontwerp raadsbesluit van een toelichting te voorzien. Men meende dat het voldoende was een ambtenaar van het grondbedrijf aan te wijzen om infor matie te geven aan degenen die het ontwerp kwamen bekijken. Wat het niet opnemen van de genoemde terreinen betreft, is door het gemeentelijke grondbedrijf opgemerkt dat uit het uit voeringsbesluit van de wet op het agra risch grondverkeer is op te maken dat het niet persé nodig is dat elk stukje niet-agrarisch land wordt aangegeven. Het zou om de grotere eenheden gaan, zodat globaal onderscheid wordt ge maakt tussen agrarisch en natuurgebied enerzijds en woongebieden anderzijds. Het kleinste deelgebied was Midden Eier land met ongeveer twintig woningen. De bezwaarschriftencommissie heeft voor beide bezwaren van Wad en Land echter begrip getoond. De voorlichting had actiever moeten zijn en er zoudi op de kaart meer niet-agrarische g bieden moeten staan. Ook vond me; dat deze zaak in de commissie behai deld had moeten worden alvorens na de raad te gaan. De grootst mogelijk meerderheid van de commissie wilt echter niet dat de zaak alsnog zodan zou worden vertraagd dat er op januari geen aanwijzingsbesluit zou zijl zodat iedere grondtransactie aan c grondkamer zou moeten worden voo gelegd. Daarom werd geadviseerd d: het besluit achteraf zal worden „ve fijnd". De minderheid van de commiss wilde dat dit zou gebeuren vóórdat hi besluit aan de raad zou worden voorgi legd. o^odBo^o^osmommo^o j Speciale Sinterklaas- aanbieding Afhalen: Geopend: vrijdag v.a. 15.00 uur en zaterdag en zondag. per liter f5,45 Snackbar KWALITEIT UIT EIGEN KEUKEN Telefoon (02220) 4890 Princess kroont haar charme sierparels v.a vanaf f 39,—. Weverstraat 34, Den Burg, tel. (02220) 2912 Leverancier van CERTINA, OMEGA en LONGIN

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Texelsche Courant | 1982 | | pagina 2