De fiets van Marieke
i'
L
II
£ogbud)
Wie helpt?
/BIJDAG 22 APRII 1983
TEXELSE COURANT
PAGINA 9
f- X15-T *19
li ii4 9#
-fc
iiw o y 9>uz»*v**»wJ<-
(5W4
1 ^AsAOe^v^
d^uAVMhflul^yv^K»!
ClXtA^LaA
sTX 19 van Krijnen was aan van de Texelse
iottars, die door de Duitsers werden gevor-
<j en als patrouillevaartuig dienst heeft ge-
7 in de Oostzee. De kotter was toen ge
naard in Ronne op het Deense eiland
olm. Het logboek dat aan boord werd
kvonden toen de kotter weer in handen
van de oorspronkelijke eigenaar, ver
over gevaarlijke tochten. Menigmaal
r? men mensen van gezonken schepen aan
l'zie fotoI. Van de den gevorderde
vtolse kotters kwamen er drio niet terug: de
124, 33 en 11. Na de oorlog hebben resp.
Van der Vis, Drijver en Vlaming,
i reis door het verwoeste Duitsland ge
in de hoop hun schepen terug te
tn, echter vergeefs. Het bedrag dat de
ndse regering voor de verloren
i uitkeerde voor de TX 24 f50.000,—
de TX 33 en TX 11 f80.000, was lang niet
■eikend voor een nieuwe kotter, die toen
)0t— kostte, te financieren. Dat was
s een strop, ook al omdat de levertijd voor
we schepen in verband met de materiaal-
tarsto zeer lang was.
ixelse smeden waren vermaard om de
•raliteit van de persen die zij maakten,
lap Bakker zelf laat zien hoe het ketel-
ppen in zijn werk ging en de gebroe-
>rs Van der Meer houden zich op de
ntoonstelling bezig met klompen ver-
ilen. Johan de Ridder en Henk Bar-
rst verzorgen een stand die aan radio
ranje is gewijd.
Radio Oranje
Uit de luidspreker of koptelefoon van
radio of kristalontvanger zullen
ithentieke opnamen klinken van Radio
anje onder andere van de redevoering
n Koningin Wilhelmina. Het inleveren
in radio's is het onderwerp van een
and van Dick Witte en Jaap Kuijper.
el Haker en Ton Witte laten zien hoe
as wordt gemaakt. De familie Hin van
ijinigpshpizpn demonstreert hef boter
nen en het tarwe malen. Een groep
meszit in veertiger jaren-entourage te
innen en Kobus Witte laat zien hoe
at behulp van een fiets een was-
achine werd aangedreven.
In de kleine zaal van het dorpshuis
srdt aandacht besteed aan de lucht-
rlog bij Texel (in de Noordzee, Wad-
ntee en IJsselmeer stortten 2000
allieerde vliegtuigen neer), unifor-
en, documentatie en allerlei ander
iin informatiemateriaal. De buitenge-
aon interessante collectie is samen
bracht door de verzamelaars Gerrit
irrits, Piet Riteco, Rein van der Meer,
lud Zeijlstra, Piet Standaart (met
iteriaal van het vliegveld De Vlijt),
im Beetling (over de Mok) en Cornelia
n (distributiebonnen en krantenknip-
Isl.
In deze afdeling van het dorpshuis
illen authentieke plaatopnamen zijn
beluisteren van de Rhytmische Eilan-
irs, met ondere andere het door Joop
kkert en Karei Zijlstra gezongen lied
Texelstrand met je prikkeldraad en
jnen, wanneer zullen je baders weer
rschijnen."
Veel van het fotowerk is verzorgd
lor Adne Westerlaken. Geluid en mu-
ik zijn in goede handen bij Rob Bekker
Freek Vonk.
Opening
Texel in oorlogstijd" zal zaterdag om
If twee worden geopend door burge-
lesterJ.A. Engelvaart en de journalist
In het poldertje 't Horntje, in het
huisRosalie woonde in de oorlog
het echtpaar Leon de Puysselaar
met zijn vrouw Marieke de Vos,
kromgewerkte Jacques Brei figuren
uit het vlakken Vlaand'ren Land,
klein van stuk en taai als zoolleer.
Leon had een racefiets maar Marie
ke een gewone Gazelle met trom-
melremmen en gezondheidszadel.
Het was een pracht als deze men
sen zondags naar Oudeschild ter
kerke gingen, de kleine Belg stond
dan al een tijdje voor de kerk met de
broekveren nog om, te wachten op
zijn vrouw, die het hoge tempo van
haar aan de wielersport verslingerde
echtgenoot lang niet bij kon hou
den. De tweede wereldoorlog ging
wat het dagelijks leven betrof,
buiten de beschietingen en bom
bardementen op Den Helder, tame
lijk rustig aan hen voorbij. De
Puysselaar molk zi/n enige koe en
had een paar geiten, z'n vrouw
spon wol, bakte brood, maakte zelf
boter, spaarde bidprentjes van ko
ningin Astrid en las de Tesselaar.
De Duitse bezetting aan 't Horntje
bestond uit 22 man, die het afweer
geschut en het zoeklicht bedienden
en gewoon wacht Hepen. Over het
algemeen waren het correcte men
sen, die ook moesten en het de
bewoners niet bijzonder lastig
maakten. Totdat Marieke op de
morgen van 19 september 1944
opgeschrikt werd door het luid
blaffen van haar hond Fokkie, die
de komst van twee gewapende
Duitse soldaten aankondigde, om
de fietsen van de familie De Puys
selaar in beslag te nemen.
Marieke, die alleen thuis was,
nam de bezem, ging voor haar fiets
staan en zei in onvervlast Vlaams:
,,en die je vele, daar blijf de gij
vanaf" en ze dulde geen tege-
spraak. Ze had hem zelf verdiend,
gekocht en betaald en voor de rest
geen gezeur. De soldaten deden net
of ze het niet hoorden en hadden al
bijna de Gazelle van de bazin te
pakken, toen Marieke tot actie
overging en met de bezem slaande
bewegingen maakte naar de beide
Edelgermanen want ze was voor de
duvel niet bang. De heren, toch wel
enigszins geschrokken, vonden het
verstandiger om maar rechtsom
keer te maken en beloofden 's mid
dags terug te komen met de dienst-
doende officier, die op dat moment
naar Den Helder was. Want bevel is
bevel, niet waar
En inderdaad, 's middags ver
schenen de beide gelaarsde man
nen weer, nu met de bewuste offi
cier, gewapend en helmen op. Nou
dat mocht ook wel bij Marieke. Ze
stond ze al bij het hekje op te
wachten, gewapend met haar on
afscheidelijke wandelstok. „En als
gij hier op het erf komt, dan ransel
ik u eraf", zei ze tot de hoogste in
rang, die de zaak rustig zou be-
opiexen. Maar hij was nog geen
twee stappen op haar erf of Marieke
liet een speelse roffel met haar stok
op zijn gehelmd officiershoofd
neerkomen, waar een drummer van
een hedendaagse popgroep jaloers
op wezen zou. De mannen trokken
zich terug en hielden snel krijgs
raad, want de officier had wel hoge
krijgskunde gestudeerd, maar de
fiets van Marieke was daarin nooit
behandeld. Wat er besproken is,
vertelt de historie met, maar de be
zetters gingen al pratend zonder om
te kijken naar hun commandopost
terug en leden een mini-nederlaag,
die niet in de geschiedenisboeken
van Dr. L. de Jong is terug te
vinden. En Marieke? Die stond
breed zwaaiend met de wandelstok
en haar blaffende hond op haar erf
en riep de officier op een niet mis te
verstane toon nog na van waagde
gij het niet meer hier te komen,
manneke" en keek streng als een
oude schooljuffrouw. De oorlog
zou nog acht maanden duren, maar
de fiets van Marieke de Vos is nooit
en te nimmer in Duitse handen ge
weest.
Het huis „Rosalie" moest wor
den gesloopt toen in 't Horntje de
gebouwen van het NIOZ kwamen.
Jarenlang heeft het naambordje in
de NlOZ-kantine gehangen, maar
onlangs werd het weer aan de
familie De Puysselaar in Harlingen
teruggegeven. Dat gebeurde bij
wijze van stil eerbetoon aan die
twee hardwerkende mensen die het
ritme van hun dagelijks leven in de
oorlog niet graag verstoord zagen
door een vijand en zeker niet door
een gewapende.
Jaap Bakker.
Leo Thuring. Laatstgenoemde was een
van de Amsterdamse kinderen die in de
oorlog op Texel verbleven. Hij genoot
gastvrijheid bij de familie Smit van
,,Sonja" in De Westen. Beide heren
zullen in passende kledij met twee
40-jarige fietsen op anti-plofbanden een
tocht maken van het dorpshuis naar de
boerderij van Jaap Zuidewind bij de
Schilderweg aan de rand van Oude
schild. Daar moeten zij, net als toen,
koolzaad, wol, tarwe en melk zien te
krijgen. Die spullen worden op de fiets
gesjord en vervolgens keren de mannen
onder hopelijk grote belangstelling terug
naar het dorpshuis, waar dan begonnen
I"
Begrafenis van een gesneuvelde, aangespoelde Duitse vliegenier. In het begin van de oorlog gebeurde dat nog met groot militair ceremonieel,
later werden de teraardebestellingen steeds soberder. De foto werd op 2S september 1940 genomen door mevrouw Beers Erd vanaf het balkon
van haar woning aan de Groenep/aats. Op de voorgrond het terras van hotel Texel.
13 Juni 1943. Het wrak van de Halifax bommenwerper die neerstortte op het land van Kikkert
en Roeper, achter hoeve „Capnle" In de Prins Hendrikpolder. Het toestel verongelukte op zijn
dertiende 11 vlucht, waarbij vier van de zeven bemanningsleden omkwamen. Een van de over
levenden was de boordschutter Jerry Huston (uit Bancroft, Canadadie In 1977 opnieuw op
Texel was om het graf van zijn kameraden te bezoeken. De foto Is (via Ab Jansenf afkomstig
uit het archief van Rolf Leuch, de man die de bommenwerper neerschoot.
Luchtslag boven de Texelstroom. Meer dan twintig Duitse schepen worden belaagd door de RAF op 29 september 1944. De witte wolkjes zijn
afkomstig van ontplofte granaten, afgevuurd door kustbatterijen en schepen. Op de achtergrond van deze vanuit een der betrokken vliegtuigen
gemaakte foto is duidelijk Texel te zien met de Mokbaai en 't Horntje. (foto Imperial War Museum, Londen, verkregen via verzamelaar P. Ritecol.
kan worden met spinnen, koolzaadper
sen, tarwe malen, enz. Engelvaart en
Thuring zullen voor hun inspanning
worden beloond met een eigengebak
ken boterham (natuurlijk met zelfge
maakte boter en kaas) een beker melk
zó van de koe en ze mogen ook nog een
eigen teelt rokertje opsteken....
De tentoonstelling is open op zaterdag
van 13.30 tot 20.00 uur en zondag van
10.00 tot 17.00 uur. De toegang is
gratis. Dat laatste is mogelijk omdat alle
betrokkenen gratis in actie zijn geweest,
wat niet wegneemt dat Jaap Bakker on
vermijdelijke kosten heeft moeten ma
ken. ,,AI mijn zakgeld is er in gaan
zitten, maar ik denk dat het goed
besteed is omdat het erg belangrijk is
dat vooral de jeugd van deze wegwerp
maatschappij een indruk krijgt hoe een
vorige generatie met weinig middelen
het klaarspeelde in de oorlog letterlijk en
figuurlijk de lamp brandende te houden.
Als we daarin slagen, zijn we al dik
tevreden."
Bij de uitgang zal echter een collec
tebus staan en verwacht mag worden
dat de meeste bezoekers die niet zomaar
voorbij zullen lopen. Met een bijdrage
helpen ze Jaap Bakker bij het voort
zetten van zijn activiteiten op cultuur
historisch gebied.
Een bibliotheek bus, bestemd voor Duitse soldaten op Texel aan boord ven de „Dokter
Wagemaker". In het stuurhuis kapitein List die bij de Duitsers niet populair was, omdat hij zijn
mening over de bezetters onomwonden verkondigde. De foto is van Duitse herkomst en kwam
beschikbaar dank zij H. van Dieren op Terschelling.
fon Braven
(links) en Arie Koopman bij hun door een houtgasgenerator aangedreven melkauto. De gaspotten waren verre van ideaal. Ze
storingen en waren daardoor voor Iedere chauffeur een nachtmerrie. (Foto familie Den Braven).
Met het inzamelen van spullen
die op de manifestatie Texel in
oorlogstijd" kunnen worden ge
toond zijn Jaap Bakker en zijn
medewerkers nog volop bezig. Er
wordt nog gezocht naar foto's van
de touwslagerij van Steigstra,
scharhoepelbootjes (alleen Drijver
uit Oosterend maakte er meer dan
tachtigl), op en bij Texel neer
gestorte vliegtuigen. Verder wordt
gehoopt dat er mensen zijn die nog
lekstoppen, fosforspeldjes, vlieg
tuigonderdelen, grammofoonplaten
(Ramblers, Eddy Christiani, e.d.) en
oude radio's hebben. En is er nog
iemand die foto's heeft van de
paardentram? De organisa
tie staat er borg voor dat men de
spullen na afloop weer onbescha
digd terug krijgt. Beslist géén be
hoefte bestaat er aan distributie
bonnen en materiaal dat betrekking
heeft op de Russenoorlog. Jaap
Bakker is te bereiken via telefoon
02220-3918.
Een van de velen. Op 17 Juli 1941 vond de landarbeider Dirk Maas (wonende op De Tuinbouw
aan de dijk bij de Schans) het stoffelijk overschot van de RAF boordschutter sergeant B.
Hassall. Het lijk, dat werd geborgen door gemeenteveldwachter Goènga en gemeentewerk
man Plet Sp/gt vertoonde kogelgaten in de hals; zijn ring droeg de Initialen W. T. De 24-jarige
Engelsman werd volgens de Duitse weermacht met militaire eer begraven op de begraaf
plaats in Den Burg. Op de tentoonstelling In Oudeschild Is de luchtoorlog boven en bij Texel
het enige „echte" ooriogsonderwerp waaraan vrij veel aandacht wordt besteed. De organisa
toren zijn nl. van mening dat dit aspect tot dusver te weinig aandacht heeft gehad. Jaap
Bakker: We hebben geen enkel bezwaar tegen die Jaarlijkse herdenking van de Russenooriog
maar het wordt hoog tijd dat ook eens wordt gedacht aan al die geallieerde vliegers die In onze
omgeving ook voor de goede zaak zijn gevallen".
(Foto: G. van Heerwaarden).
