Groen c/wartsJ~exelsin het harL,
IOZ naar Indonesië voor
nellius II expeditie
Burgemeester opende
TESO-tentoonstelling
el
en
mk
oodcamping was
erliesgevend
Strenge controle op
illegaal veevervoer
kRGANG Nr. 9854
VRIJDAG 3 FEBRUARI 1984
ies:
IParkstraat 10 of Warmoesstraat 45, Den Burg, tel. (02220) 2741,
Kerktijd. Harry de Graaf, Pelikaanweg 75, De Koog, tel. (02228) 266,
feterhofWesterweg 14, Den Burg, tel. (02220) 4988 en Niek van d»>'
|Schilderweg 215, Oudeschild, tel. (02220) 5393.
«tenties, abonnementen, etc.:
jd& De Rooy B.V., Postbus 11, 1790 AA Den Burg,
B02220) 2741, na 18.00 uur 4881.
Verschijnt dinsdags en vrijdags.
Abonnementsprijs /17.40 per kwartaal.
Losse nummers /0,75.
Postgiro 652.
Bankrelaties: Amro Bank nr. 46.99.17.636.
Rabobank nr. 36.25.01.742; NMB nr 67.34.6
v r-f;,
ze zomer begint voor het Nederlands Instituut voor Onder
der Zee in het Horntje het grootste wetenschappelijke pro-
vaarmee het ooit is bezig geweest. Het ms ,,Tyro" vertrekt
nei volgepakt met wetenschappelijke apparatuur en
liner-laboratoria naar de wateren van Indonesië, waar
dan een jaar lang onderzoek van uiteenlopende aard zal
len uitgevoerd door het NIOZ, in samenwerking met ande-
stituten op het gebied van zeeonderzoek.
project draagt de naam „Snellius
de expeditie een moderne her-
is van het omvangrijke onderzoek
hetzelfde zeegebied werd uitge-
in 1929 en 1930 in opdracht van
oninklijk Aardrijkskundig Genoot-
waarbij gebruik werd gemaakt
nopnemingsvaartuig van de Kon.
Hr. Ms „W. Snellius".
Herhaling
(de op verzoek van Indonesjsche
Öischappers wordt opnieuw een
3 ijke operatie ondernomen; Nu ge-
het onder verantwoordelijkheid
e Nederlandse Raad voor Zeeon-
ïk (een overkoepelend orgaan
i de verschillende instituten die
net zeeonderzoek bezig houden,
iwerken). De technische en orga-
irische voorbereiding van Snellius
hoofdzakelijk een NIOZ-
jilegenheid. Het zijn merendeels
mensen die meegaan en ook de
I ischappelijke instrumenten en an-
technische apparatuur is voor het
ste deel afkomstig van het Texelse
lut. In 't Horntje is men al maan-
net de voorbereidingen bezig. En-
HOZ-mensen hebben al oriënteren-
zoeken gebracht aan Indonesië. De
expeditie wordt als een enor-
tdaging beschouwd, niet alleen op
ischappelijk maar ook op organisa-
h gebied. Die organisatie vergt veel
acht, ook bij de verwerking van de
vens na afloop. De problemen die
komen uit het omvangrijke weten-
ppelijke programma, de samenwer-
tussen Nederlandse en Indonesi-
betrokkenen, het transport van ma-
en en de nog ongewisse bureaucra-
rompslomp ter plaatse, zijn nau-
te overzien.
(coördinator), J. W. Rommets, G. Ber
ger, M. W. Manuels en E. Pauptit. The-
magroep III die zich bezig houdt met
„pelagische systemen" bestaat uit prof.
J. J. Zijlstra (coördinator), M. Baars, S.
Oosterhuis, G. Kraaij, G. Nieuwland, H.
Witte, M. Mulder, A. Kok, W. Gieskes,
J. Vosjan, G. Cadee, B. Tijssen en P. de
Wilde. Bij themagroep IV die koraalriffen
bestudeert is maar één NlOZ-man be
trokken: R. Bak. Themagroep V tenslot
te maakt een studie van de invloed van
bepaalde Indonesische rivieren op het
oceaanwater waarin zij uitmonden. Deze
groep bestaat uit Dr. J. C. Duinker (coör
dinator), Th. Hillebrand, R. Nolting, D.
Spitzer, M. Wernand, J. Everaarts, J.
Boon, J. Hegeman en K. Kramer.
Technische mensen die meegaan naar
Indonesië zijn onder meer Th. Buisman,
De expeditie wordt gehouden onder de vlag
en de verantwoordelijkheid van de Neder
landse Raad voor Zeeonderzoek. In de prak
tijk is het echter voornamelijk een NIOZ-
aangelegenheid.
J. en F. Schilling, H. de Porto, A. Balk,
P. R. Alkema, R. Groenewegen, S. As
jes, H. Franken en J. Leijtens.
Hoewel het onderzoek meer dan een
jaar duurt (de Tyro wordt in juli 1985 te
rugverwacht) blijft geen der betrokke-
nen zo lang weg. De tochten duren 20
tot 35 dagen en tussen de vaartochten
door bestaat gelegenheid om terug naar
Holland te gaan of om in Indonesië zelf
vakantie te houden.
Walstation
Het meeste onderzoek gebeurt dus
vanaf het schip maar themagroep V
maakt ook gebruik van een tijdelijk
walstation dat in Soerabaja wordt inge
richt en dat bestaat uit zeven
laboratorium-containers die er kant en
klaar worden heengebracht. Vanuit dit
station worden ook over land tochten
ondernomen, onder andere naar de ri
vieren. Mede daardoor beantwoorden
de activiteiten van deze themagroep het
meest aan wat de niet wetenschappelij
ke leek zich voorstelt van een „expedi
tie". De ploeg van Duinker en Hillebrand
(assistent-coördinator) bestudeert de in
vloed van de rivieren de Solo en de Kali
Porong op het oceaanwater. Daartoe
wordt twee keer een tocht van drie we
ken op zee gemakt, waarbij wordt nage
gaan hoever de uit het rivierwater af
komstige stoffen meetbaar zijn. Twee
perioden van drie weken worden
besteed aan de rivieren zelf, dus vanaf
het land. Daarbij wordt onder meer ge
bruik gemaakt van een soort catamaran
waarmee in ondiep water gevaren kan
worden. Er wordt onderzoek gedaan in
zowel het natte als het droge seizoen.
Satelliet
Een van de technieken waarvan the
magroep V zich bedient is „remote sen
sing", waarbij op afstand allerlei metin
gen aan zeewater kunnen worden ge
daan met betrekking tot temperatuur,
zoutgehalte en zwevend materiaal.
Daarbij wordt gebruik gemaakt van een
vliegtuig en zelfs van een wetenschap
pelijke satelliet, waarvan uren worden
gehuurd. In het bijzonder M. Wernand
en D. Spitzer houden zich met dit onder-
r ILLX3HB l
Geldstroom
het welslagen hangt echter veel
het allemaal goed afloopt, bewijst
Nederlandse zeeonderzoek de wil en
elijkheden tot efficient samenwer-
waardoor de kans op een blijvende
stroom van rijkswege voor dit werk
nerkelijk groter wordt,
lusver heeft het NIOZ nog betrekke-
veinig onder de rijksbezuinigingen
den. Ook de extra gelden die voor
inellius II expeditie nodig zijn, wer-
vrij vlot toegekend. De kosten lig-
de buurt van de tien miljoen.
Deelnemers
ide zeeën van Oost-lndonesië zal de
.twaalf wetenschappelijke vaartoch-
maken. Het totale onderzoek is te
erscheiden in vijf thema's. Drie the-
worden praktisch helemaal door
)Z behartigd, één thema door het
smuseum voor Natuurlijke Historie
leiden en één thema door het NIOZ
met de Vrije Universiteit te
isterdam. Elke themagroep heeft zijn
en leiding. Themagroep I houdt zich
ig met de geologie en geofysica in de
nda-archipel en staat onder leiding
prof. Van Hinte van de Vrije Univer-
iit. In deze groep zitten verder de we
ischappers en analisten Fred Jansen,
m Helder, Rob de Vries, Sjerry van de
ast. Themagroep II bestudeert de ver
sing van het water in de diepzeebek-
s en bestaat uit Prof. H. Postma
Het ms „Tyro" dat op 28 mei naar Indonesië vertrekt om daar in het kader van de Snellius II expeditie 12 wetenschappelijke vaartochten uit te
voeren.
micro-organismen, in de waterkolom.
De mate waarin deze organismen voor
komen is bepalend voor de potentiële
visproduktie, dus voor de exploitatie van
dit zeegebied. Tot de instrumenten die
hier worden gebruikt hoort de zg. plank
tonrecorder, die in eigen beheer door het
NIOZ is ontwikkeld.
Het korte bestek van dit artikel laat
niet toe dat ook wordt ingegaan op de
activiteit van de andere themagroepen
maar uit de genoemde voorbeelden mo
ge blijken dat het om een omvangrijke
en gecompliceerde operatie gaat. Dat
complexe karakter wordt mede veroor
zaakt door de betrokkenheid van Indo
nesiërs. Er komen Indonesische weten
schappers aan boord en er moeten rege
lingen worden getroffen inzake taakafba
kening, verdeling van genomen
monsters, e.d. waarbij ook nog rekening
moet worden gehouden met de culturele
achtergrond van deze mensen om de
kans op onderling wanbegrip klein te
houden. Om vertragingen, technische
storingen en programmawijzigingen op
te vangen en te coördineren zal geduren
de de gehele expeditie een speciale man
(een gepensioneerde marineofficier die
het gebied en de mensen goed kent)
permanent aan de wal zijn om samen
met de Indonesische marine de belan
gen van de expeditie te behartigen.
deel van het ondezoek bezig. Een ander
onderdeel (onder leiding van prof. Ter-
windt van het geografisch instituut van
de Rijksuniversiteit van Utrecht) van het
onderzoek betreft het „volgen" van
zwevend materiaal (slib e.d.) dat uit de
rivieren komt en zich in de buurt van de
riviermond voor de kust afzet. Deze ge
gevens zijn onder meer van belang voor
de bestaansmogelijkheden van vis- en
garnalenkweekprojecten van de
Indonesiërs.
Efficient
Bij het Snellius II project wordt ge
bruik gemaakt van de meest geavan
ceerde apparatuur, waardoor veel meer
studie gedaan kan worden in veel min
der tijd dan bij Snellius I. Dat blijkt bij
voorbeeld uit de technieken die worden
toegepast door themagroep II waarbij de
waterverversing in diepzeebekkens
wordt gemeten. Deze waterverversing
(„ventilatie") is voor het leven in de
diepzee van veel belang. Zonder verver
sing verdwijnt de zuurstof uit het water
door afbraak van het voortdurend neer
dalen van dood organisch materiaal. In
diepe troggen in Oost-Indonesische wa
teren blijkt echter toch zuurstof voor te
komen; er is dus watertoevoer. Om daar
over meer te weten wordt een stelsel van
stroommeters op de „drempels" van de
ze diepzeegedeelten (2000 meter diep)
geplaatst die van zijn kabels kan worden
losgemaakt met een „akoestische los
ser", een apparaat dat reageert op een
geluidssignaal. Gegevens met betrek
king tot de waterverversing worden ook
^verkregen uit zout- en temperatuurver
schillen die zich op verschillende diepten
aandienen, uit de gehalten aan zuurstof
en organisch materiaal in de onderste
waterlagen en uit de aanwezigheid van
bepaalde natuurlijke radioactieve
isotopen.
Planktonrecorder
Het onderzoeksterrein van thema
groep III die zich met „pelagische syste
men" bezig houdt, is de Bandazee, die
in grootte te vergelijken is met onze
Noordzee. Onderwerp van studie is het
leven, met name plankton en andere
noodcamping heeft in 1983 geld
kost, om precies te zijn f2170,25.
at verschilt nogal met het jaar
arvoor toen de camping 3279,25
•bracht.
Dat verschil wordt veroorzaakt door
kleinere aantal kampeerders dat van
noodcamping gebruik maakte. -Daar-
orwas de opbrengst bijna tienduizend
I ilden lager. Daar stond dan weer te-
nover dat de personeelskosten ruim
••duizend gulden lager waren.
Burgemeester Engelvaart (met Teso-pet) stelt de ouderwetse misthoorn in werking. Links Dirk
Kuiter en rechts Jaap Bakker.
Door het laten loeien van een ou
derwetse handbediende misthoorn
opende burgemeester Engelvaart
woensdagochtend in het Haven
restaurant van 't Horntje de exposi
tie „Teso door de jaren heen". Dit
openingsgebaar was onderdeel van
een ludieke „een-twee-drie-show"
die in elkaar was gezet door Teso-
medewerker Jaap Bakker uit Oude
schild. Hij heeft samen met Dirk Kui
ter en Gerrit de Haan de tentoonstel
ling ingericht.
De expositie is inmiddels al door hon
derden mensen, waaronder veel bejaar
den bezocht. Blijkens de reacties is het
een groot succes. Tot en met zondag is
de tentoonstelling open, dagelijks van
10.00 tot 21.00 uur. De entree kost ƒ1,—.
Dit geld gaat naar de Stichting Texel-
vakantie Gehandicapten.
Het openingsritueel speelde zich
woensdagochtend af in aanwezigheid
van een schare genodigden, waaronder
directie, bestuursleden, oud
bestuursleden en ondernemingsraad van
Teso. Zij werden verwelkomd door Jaap
Bakker. Spreker overhandigde officieel
het eerste exemplaar van het boekje
„Teso door de jaren heen" dat ter gele
genheid van de tentoonstelling is ge
maakt, aan Teso-directeur Th.
Hoogerheide.
Goed idee
Burgemeester J. A. Engelvaart sprak
zijn tevredenheid uit over het initiatief.
Het is een goed idee om tentoonstellin
gen in horecabedrijven te houden. Als
voorzitter van de Stichting Texel-
vakantie Gehandicapten wist Engelvaart
het in het bijzonder te waarderen dat de
entreegelden ten goede komen van deze
stichting. Hij zwaaide lof toe aan initia
tiefnemer Jan C. Stolk die nauw betrok
ken is bij het organiseren van de jaarlijkse
gehandicaptenvakanties en daar zelf erg
veel energie insteekt. Engelvaart zei dat
hij hoge verwachtingen had van de ten
toonstelling nadat hij had vernomen dat
Dirk Kuiter en Jaap Bakker deze hadden
verzorgd. Vooral Jaap Bakker heeft
naam gemaakt op het gebied van verza
melen, tentoonstellen en demonstreren
van Texelse curiositeiten. Ook het on
derwerp van de expositie vond de burge
meester de moeite waard. Het gaat over
de geschiedenis van driekwart eeuw van
een bedrijf dat als de levensader of na
velstreng van Texel kan worden be
schouwd. Teso heeft altijd in de brand
punt van kritische belangstelling
gestaan, al gebeurde dat vroeger mis
schien minder polariserend dan nu. Ook
voor de naaste toekomst kan erop wor
den gerekend dat de discussie doorgaat
en daar is geen enkel bezwaar tegen zo
lang het behoorlijk gebeurt. Aan een be-
drijfszekere en frequente verbinding zal
echter een prijskaartje moeten hangen
dat in overeenstemming is met de maat
schappelijke waardering voor deze voor-
ziening, wat overigens ook geldt voor
andere dingen op Texel.
Na deze stichtelijke boodschap startte
Jaap Bakker de eigenlijke ope
ningsplechtigheid, die kennelijk was
geïnspireerd door Rudie Carrels „Eén-
twee-drie-show". Hij presenteerde zijn
„charmante assistente" Dirk Kuiter en
liet enkele nostalgische Teso-artikelen de
revue passeren waarbij ter overdenking
een boodschap werd uitgesproken. De
fraaie koperen klok van Teso's eerste ei
gen boot £e Dageraad kreeg bijvoor
beeld het volgende commentaar. „Ik
ben de klok van het ss De Dageraad en
net zou oud als Teso (77). Er is vaak
kwaad naar me gekeken als er overtijd
gevaren werd. Symbolisch ben ik stil blij
ven staan om vijf voor twaalf, dus het is
nog steeds niet te laat voor Teso."
En bij de 50 jaar oude kaarslamp van de
Dokter Wagemaker: „Ik ben een lamp
van de Dokter Wagemaker, vijftig jaar
oud. Vaak heb ik licht gebracht in donke
re Teso-tijden. Menigeen heeft in de
loop de jaren getracht de heilige Teso-
vlam te doven, wat echter nooit is ge
lukt." Tenslotte kwam de misthoorn, die
de burgemeester in werking mocht
stellen.
Sinds woensdag controleert de
Rijkspolitie bij de boot al het vervoer
dat Texel verlaat. Deze controle is af
gekondigd door de officier van justi
tie, die de gemeentepolitie in Den
Helder heeft opgedragen de veerha
ven in die plaats op vervoer te con
troleren in verband met bestrijding
van uitbreiding van mond- en klauw
zeer. Inmiddels zijn op 't Horntje
twee processen verbaal uitgedeeld
en de twee veewagens zijn voor 30
dagen vastgezet.
Deze veewagens waren op weg naar
Texel door besmet gebied gereden. Van
de gemeentepolitie in Den helder kregen
beide chauffeurs een proces verbaal en
de wagen werd verplicht ontsmet. Daar
na mocht men naar het eiland maar de
wagens mogen er met of zonder vee niet
meer af, althans niet naar Noordholland.
Toen beide chauffeurs dat toch wilden
werden de veewagens voorlopig in
beslag genomen. Texel is vrije zone in de
mond- en klauwzeer-affaire en dat bete
kent dat alleen vervoer op het eiland zelf
mag. De bootcontrole in Den Helder en
op Texel beperkt zich niet tot vrachtwa
gens maar ook aanhangwagens waarin
vee vervoerd kan worden, paardentrai
lers e.,d. worden gecontroleerd. In Den
Helder zijn inmiddels ook personenau
to's gecontroleerd op het illegaal vervoe
ren van schapen of geiten in de koffer
bak en de rijkspolitie op Texel sluit niet
uit dat deze controle ook op 't Horntje
regel wordt. In de provincie zijn sinds
woensdag door de officier van justitie
ook harde strafmaatregelen aangekon
digd tegen overtreders van het verbod
op het vervoeren van vee. Men wordt
meteen voorgeleid en de maximumstraf
is nu ^4000,— of één jaar
gevangenisstraf.