Goede Brecht-vertolking
door NlOZ-toneelgroep
17
Leden akkoord met
onderhoudsdienst
Relatienota voor(j
Texel ongewenst
Woningbouwvereniging
Open brief
Astronomie contra®
astrologie l
Publicaties Texel-Georgië
PAGINA 4
TEXELSE COURANT
DINSDAG 7 FEBRUARI 7
De bruiloftsgasten nog vreed(t)zaam aan de dis. Van links r,
Karin Parlevliet en Johan Veenbaas.
Het is een goed idee geweest van
de toneelgroep Comedia de la NIOZ
om de jaarlijkse toneeluitvoering te
laten bestaan uit vier éénakters van
Bertholt Brecht. Het was een duide
lijke afwijking van het tot dusver ge
brachte komische genre echter met
behoud van de kwaliteit, waarmee
de NIOZ toneelgroep een zekere
naam heeft gemaakt. Zaterdaga
vond bleek dat de biologen, ana
listen en anderen medewerkers van
het oceanografisch instituut in 't
Horntje voldoende dramatisch talent
in huis hadden om ook dit varkentje
te wassen op een wijze die recht
doet aan de intenties van Brecht.
In het begin zag het er even naar uit dat
de tonelisten niet erg loskwamen, maar
overigens was het een goede toneela
vond die door een geheel gevulde zaal
van De Lindeboom met meerdere open
doekjes werd beloond. Die tussentijdse
applausjes betroffen individuele presta
ties en verhullen uiteraard niet dat er ook
minder sterke medewerkers waren. Dat
bleek vooral in de éénakter ,,De burger
mansbruiloft" die van alle tien spelers
een ongeveer even gecharcheerde speel-
trant eiste. Enkelen voldeden aan die eis
onvoldoende en wekten de indruk dit
stuk te ernstig te interpreteren. In die
zelfde éénakter waren echter ook uitne
mende acteerprestaties te bewonderen
waardoor het toch in de meest smakelij
ke hoofdschotel van dit gevarieerde to
neeldiner werd, al zal het thema sommi
gen minder hebben aangesproken dan
het sinistere sfeertje dat de eerste drie
éénakters kenmerkten.
Bijzaken
De serieuze wijze waarop de NIOZ
mensen toneel willen bedrijven bleek
ook uit de bijzaken. De kostuums, grime
en het decor waren perfekt. Ook de mu
ziek van Kurt Weill die men uit de
luidsprekers liet klinken droeg bij aan het
tijdsbeeld waarin de éénakters moesten
worden geplaatst. Decors" is overi
gens veelgezegd. Het toneel werd
slechts gesierd door enkele attributen,
die in het betreffende stuk heel functio
neel dienst deden: een telefoon, een ra
dio, een schematisch aangegeven raam,
een portret van Hitier en allemaal
echt uit de tijd waarin de stukken speel
den: het eind van de dertiger jaren. Ook
bij het uitzoeken van de kostuums lukte
het alles authentiek te krijgen, echter
zonder en spoor van overdaad.
Angst en ellende
De drie éénakters die het programma
voor de pauze vormden gaven elk een
indruk van het huiselijk leven in Duits
land in de tijd dat Hitier aan de macht
was en voor het uitbreken van de twee
de wereldoorlog. Je ziet burgers in ver
schillende milieus, fout en goed, be
zorgd maar ook bang voor elkaar en
bang voor de machthebbers. Niemand is
zi.chzelf want niemand is te vertrouwen.
Wie zich iets laat ontvallen dat als kritiek
op het regiem kan worden worden uitge
legd, heeft daarvan een ogenblik later al
spijt en probeert de ,,fout" te compen
seren door demonstratief gedrag waaruit
een tegenovergestelde houding moet
blijken. Het leidt tot een gruwelijk sfeert-
r rechts Marcel Wernand, Aliette Fonds, Bertus Heerschap, Chris Lanser. Maarten Mulder, Greet Zonnenberg, Bouwe Kuipers,
zijdse ouders slagen er niet in een be
hoorlijke toespraak af te steken, de
vriend van de bruidegom zingt een balla
de die de bruid vunzig vindt, het weinig
degelijke meubilair zakt in elkaar en het
slot is een algemene ruzie. Het
bruidspaar heeft ook de halve avond ge
ruzied, maar als iedereen is weggelopen,
sluiten de twee elkaar innig in de armen,
echter wel na het drinken van heel veel
wijn.
je in die huiskamers en keukens, waar
mensen er zelfs aan moeten denken dat
hun kinderen als verklikker optreden. De
tragi-komische situaties die daaruit kun
nen voortvloeien heeft Brecht aangrij
pend in beeld gebracht. Het is een bena
dering die het afschuwelijke van totali
taire regiems duidelijker maakt dan me
nige oorlogsfilm hoe aangrijpend" of
„historisch" ook. Het was om van te ril
len. Wie het niet heeft meegemaakt kan
zich na het zien van zo'n stuk voorstellen
wat een opluchting het moet zijn om van
zo'n duivels regiem bevrijd te worden.
Ook het besef om in een land te leven
waar je kunt zeggen wat je denkt wordt
er mogelijk door wakker geroepen. On
vermijdelijk is dan de gedachte dat de
door Brecht geschetste situaties helaas
geen verleden tijd zijn en in tal van lan
den dagelijkse realiteit.
Werkverschaffing
De eerste éénakter ,,De Werkver
schaffing" was tevens de kortste. Het
gaat over een arbeider die zijn baan
dankt aan de oorlogsindustrie en met de
consequenties van die oorlogssituatie
wordt geconfronteerd als zijn zwager bij
een „proefvlucht" met een bommen
werper is verongelukt. Mede dank zij
een buurvrouw die alles zegt wat zij ver
moedt, wordt duidelijk dat de broer om
gekomen moet zijn in de Spaanse
burger-oorlog. Thema van het sa-
menspraakje is is het uizichtloze dilem
ma waarin allen verkeren. De rol van
Maarten van Arkel als de arbeider von
den we het sterkst. Het karakter van de
man die best weet waarmee- bij bezig is:
maar toch moeilijk zijn gezin honger kan
laten lijden kwam er goed uit, vooral tij
dens de woedeuitbarsting. Greet Zon
nenberg als de kennelijk slimme buur
vrouw had iets omzichtiger moeten ac
teren. Al die politieke conclusies werden
hard en ongenuanceerd uitgesproken
wat niet erg geloofwaardig overkomt in
een situatie waarin de officiële publica
ties in een gesencureerde pers concurre
ren met vermoedens en geruchten.
Chris Lanser als de vrouw was redelijk
overtuigend maar haar weinig volumi-
nieus stemgeluid was een handicap: het
klonk te iel en moet achterin de zaal on
verstaanbaar zijn geweest."
SA-man
Nummer twee in de serie was ,,Een
kruis van krijt" waarin een fanatieke SA-
man centraal staat tijdens een sa-
menspraakje met een keukenmeid,
dienstmeisje en een arbeider waarvan de
politieke geaardheid op de proef wordt
gesteld. Het is een omzichtig aftasten,
waarbij elk woord wordt gewogen.
Het eind van het liedje is dat de arbeider
de Hitlergroet luider en duidelijker brengt
dan in het begin, zodat de „opvoeding"
blijkbaar is geslaagd. De SA-man kreeg
uitstekend gestalte van Marcel Wernand
die niet alleen door zijn staalblauwe
ogen en blond haar overtuigend was
maar ook door de bijna-karikatuur die hij
maakte van de brallende nazi-man. Jo
han van Bennekom was als tegenspeler
het tegengestelde van dit type: een wat
sjofel figuur die onder de dreiging van
het concentratiekamp met moeite zijn
„onverschilligheid" vaarwel zegt. Van
deze rol had misschien nog wat meer te
maken geweest; de verstaanbaarheid
van Van Bennekom liet te wensen over.
de regie van deze éénakter berustte bij
Chris Lanser.
„De spion" was de beste van drie
éénakters van voor de pauze, het thema
sprak althans het meest algemeen aan:
de paniek die in een gezin ontstaat als de
zoon ervan wordt verdacht een spion te
zijn. Klaus Heinrich is lid van de Hitlerju-
gend, maar zijn ouders hebben zo hun
eigen gedachten over de bruine horden
wat uit hun sport valt op te maken. On
gemerkt heeft Klaus Heinrich het huis
verlaten. Op weg om over zijn ouders te
klagen? De gedachte wordt aanvankelijk
verworpen maar naarmate de jongen
langer wegblijft slaat een verschrikkelijke
angst toe. De echtelieden bedenken
koortsachtig wat ze in aanwezigheid van
de jongen precies hebben gezegd en
verzinnen verzachtende feiten die ze
„straks" naar voren kunnen brengen. Ze
gaan daarbij zover dat ze voorwenden
dat ze geen vijanden, maar juist suppor
ters van de nieuwe orde zijn. Het is ech
ter allemaal voor niets want Klaus Hein
rich is alleen maar weggeweest om
snoepgoed te kopen. De glansrol in dit
door Maarten van Arkel geregisseerde
stuk werd gebracht door Maarten Mul
der. Hij acteerde zeer geloofwaardig als
de zich zorgen makende en langzamer
hand in paniek komende onderwijzer.
Zijn tegenspeelster Aliette Fonds (als de
echtgenote) bleef nauwelijks onder dit
niveau. Het samenspel van de twee was
sprankelend en geroutineerd.
Omschakelen
Het was maar goed dat de mensen in
de pauze gelegenheid kregen de indruk 1
die de drie eerste éénakters hadden na
gelaten van zich af te zetten, want „De
burgermansbruiloft" die tenslotte werd
opgevoerd was van een totaal andere
grootheid. Dit rond 1920 geschreven ver
haal heeft het karakter van een klucht
waarin echter wel messcherp een aantal
karakters wordt geschetst. Haast ieder
een zal er wel iemand in hebben her
kend. Het is een bruiloft die aanvankelijk
'alleen maar vervelend is. Veel inhouds
loos gezwets, flauwe grappen en erg
veel drinken. Maar er gaat steeds meer
mis. Een danspartijtje mislukt, de weder-
Toprol
Ook in dit stuk figureerde Maarten
Mulder (als de bruidegom) uitstekend
waarbij Chris Lanser als de bruid weinig
onderdeed. Nog indrukwekkender wa
ren ^meerdere rollen van de familieleden
en overige bruiloftsgasten die met erg
veel overgave vertolkt werden. Die over
gave was voorwaarde voor het succes.
Het leek alsof in overdrijven werd
gewed-ijverd. Bertus Heerschap was als
vader van de bruid een heel goede, maar
hij werd overtroffen door Bouwe Kuipers
die als de schoonvader subliem bezig
was. Het was een uitgesproken karakter
rol. De man is als gevolg van drank of
ouderdom niet in staat ook maar iets zin
nigs aan tafel te laten horen, maar zijn
geest wordt zeer vaardig als hij een ver
schrikkelijke ruzie krijgt met zijn vrouw
en daarbij al zijn gal van jaren uitspuwt.
Het effekt was vermakelijk, maar ook
ontroerend. Kuipers kreeg er zeer terecht
een open doekje voor. Eenzelfde hulde
viel Marcel Wernand ten deel voor het
hartstochtelijk zingen van de „kuis
heidsballade". Ook het overige „gewo
ne" spel van Wernand viel in gunstige
zin op. Aliette Fonds als de moeder van
de bruidegom was eveneens zeer op
dreef met heerlijke en ontwapenende
overgave. De overige spelers wisten zich
niet helemaal bij dit dramatisch geweld
aan te passen, zoals Johan Veenbaas
die wat te bedeesd was en daardoor niet
helemaal geloofwaardig als de toch wel
ondeugende 'snaak dië^h'ij blijkens het
Maar- --
ten van Arkel had de regie.
Meubels
Een technisch knappe prestatie was
het volgens plan in elkaar laten vallen
van het meubilair. De ene na de andere
bruiloftsgast stortte door zijn zetel. De
grootste kunst is waarschijnlijk geweest
te voorkomen dat dit voortijdig gebeur
de. Bij alle éénakters werd de grime ver
zorgd door Juul Swarthof en Aafke
Geensë. De belichting was in handen
van Melchior Tijssen. Het souffleurs-
werk werd gedaan voor resp. Hannegriet
Hin, Bouke van de Werf en Rogier Daan.
Met twee stemmen tegen hebben de leden van de woningbouwvereni
ging donderdagavond tijdens een buitengewone ledenvergadering het prin
cipebesluit genomen een eigen onderhoudsdienst te starten. Die dienst zal
voorlopig alleen bestaan uit een opzichter die kleine klusjes meteen zelf ver
helpt en die toezicht houdt op het onderhoudswerk dat door gemeente en
aannemers wordt uitgevoerd. De woningbouwvereniging wil deze instan
ties middels kortlopende contracten het werk gunnen maar als blijkt dat het
afhandelen van klachten organisatorisch net zo matig verloopt als in het ver
leden dikwijls het geval was dan zal de onderhoudsdienst uitgebreid worden
met maximaal twee full-time medewerkers voor het plegen van onderhoud,
exclusief schilderwerk en cv-reparaties.
Scene uit ..Het kruis van krijt" met Johan van Bennekom en Marcel Wernand.
„Als je schilderwerk en verwarmings-
onderhoud ook door een eigen dienst
zou laten doen dan heb je naast een op
zichter nog vier mensen nodig en dat is
niet haalbaar", aldus verenigingsdirec
teur H. Wendrich donderdagavond in De
Lindeboom voor een volle zaal met
leden.
Een grote opkomst die waarschijnlijk
geweten kan worden aan de beroering
rond een artikel in deze krant waarin
werd gesteld dat een eigen onderhouds
dienst voorlopig van de baan was. Een
mening die in directe tegenstelling stond
tot de adviezen van de taakgroep projec
ten en onderhoud van de vereniging.
Die onderhoudsdienst is er sinds don
derdag formeel dus wel maar zal bestaan
uit één persoon. Als blijkt dat de ge
meente en de aannemers het onder
houdswerk niet goed of niet snel genoeg
uitvoeren dan kan het bestuur zelfstan
dig besluiten nog één of twee medewer
kers in dienst te nemen. Hiervoor is geen
toestemming van de leden meer nodig.
De genoemde taakgroepen van de vere
niging hadden het bestuur geadviseerd
te starten met een opzichter die een on
derhoudsplan zou moeten maken en
over twee of drie jaar meer medewerkers
aan te trekken. Een dergelijke dienst zal
financieel iets duurder zijn dan de huidi
ge manier van werken, zo oordelen de
taakgroepen, er staat meer service
tegenover.
Donderdagavond werd duidelijk dat
het bestuur niet automatisch over wil
gaan tot het aantrekken van meer perso
neel voor onderhoud omdat de gemeen
te bezwaar heeft gemaakt. Een monde
linge afspraak uit het verleden heeft er in
geresulteerd dat er op de gemeentelijke
werkplaats een extra timmerman voor
onderhoud van verenigingspanden is
aangetrokken en met de andere onder
houdstaken die de gemeente voor de
WBV verricht zou onmiddellijké ontbin
ding van deze afspraak, een gemeentelij
ke strop betekenen van anderhalve ton.
„Daar heeft de gemeente niet op gere
kend en men wil harde afspraken maken
dat de afhandeling van klachten in de
toekomst correct geschiedt", aldus
voorzitter H. van Wijk. Hij voegde daar
aan toe dat klussen voor de vereniging
voorrang zullen krijgen bij eigen werk.
Wendrich en wethouder D. Schilling
legden uit dat het bestuur de gemeente
lijke afspraken „niet zomaar" naast zich
neer kon leggen mede omdat het
bestuur zelf ook scguld heeft aan, vooral
organisatorische, problemen in het
verleden.
Nederland bestaat uit een oppervlakte grond van 3.730.000 ha exclusief fy
IJsselmeer en open zeearmen. Van deze oppervlakte is nog 2.500.000 ha cH
tuurgrond w.v. 35% voor de akkerbouw, 60% voor grasland en 5% voori|
tuinbouw. Hiermee is aangegeven dat van alle grond in Nederland in o
bruik is bij de agrarische sector. Van de actieve beroepsbevolking werkt in 14
derland 6% in de landbouw. Dus 6% van de actieve beroepsbevolking wel.
2/_ a r\unrii»
op van alle grond in Nederland. Deze zorgt voor een totaal export van!
brac
miljard gulden en neemt na de Verenigde Staten en Frankrijk de derde plaa
in op de wereldranglijst. Die ruim MO miljard agrarische uitvoer (en daaronoen
verstaan we dan de produkten van zowel de agrarische sector als van
voedings- en genotmiddelenindustrie) betekenen een positieve bijdrage aan! g
betalingsbalans van ongeveer ƒ14 miljard. 'r
Texelse landbouw.
bond
febb
Texel heeft een oppervlakte van plm. 18.360 ha grond. Hiervan is in eigdiginj
dom en beheer bij Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer 6940 ha en plbrac
2600 ha bebouwing, wegen, water e.d. Volgens het CBS is er aan cultunoet
grond voor de landbouw minder dan 8800 ha in gebruik. Aan akkerbouw pljht,
35%, grasland 60% en 5% voor de bloembollenteelt en tuinbouw. Minder dhun
de helft van alle grond op Texel is in gebruik bij de agrarische sector. Van
actieve beroepsbevolking werkt op Texel plm. 18% in de landbouw. Dus 18 con
van de actieve beroepsbevolking werkt op minder dan de helft van alle grovan
op Texel. en c
Nu gaat de vergelijking met het landelijk cijfer niet helemaal op omdat detm w<
volkingsdichtheid op Texel lager is dan in andere delen van Nederland. Vji. V(
komt er duidelijk uit-naar voren dat op een typisch agrarisch eiland zoals Te! oi
het areaal landbouwgrond in de loop der jaren tot minder dan de helft van w
totale areaal is teruggedrongen. 'zich
en f
Hoe intensief Js de agrarische bedrijfstak? je a
De agrarische sector op Texel bestaat overwegend uit veehouderij. Daafn c
naast een florerende akkerbouw en bloembollensector. De veehouderij c
Texel bestaat voor 100% uit een zgn. grondgebonden produktie d.w.z. het ve|
graast nog in de wei. Landelijk is deze situatie soms anders en wordt er mi-
weinig of geen grond een intensieve veehouderij bedreven. Hierbij denken v
aan kalfs^ varkens-; pluimvee-; vlees- en eierenproduktie. De akkerbouw e
bloembollenteelt werken met een gevarieerd bouwplan d.w.z. er wordt relatit
veel graan, graszaad en erwten geteelt. Daarnaast ook kapitaalsintensieve pre 1
dukten zoals pootaardappeleri en bloembollen. In de veenkoloniën en andei i
akkerbouwgebieden wordt een veel intensievere bouwplan met aardappels rj
en bloembollen genomen. Hier worden om het andere jaar op hetzelfde pe:|'j
ceel aardappelen en bloembollen geteelt, waarbij een grondontsmetting nood 31
zakelijk is.
V-
Wat betekent dit nu allemaal voor landbouw, landschap en natuur?
Zoals boven reeds vermeld heeft Texel een florerende agrarische sector waa^
een relatief groot (1/5) deel van de beroepsbevolking werkzaam is en dan he gl
gehele jaar rond. Wat echter duidelijk naar voren komt als de Texelse landftjr,
bouw vergeleken wordt met het landelijke beeld is dat de Texelse landbouw'
evenwichtig is opgebouwd d.w.z.
geen of nauwelijks bio-industrie
geen mestoverschotten
geen grote concentraties van gebouwen
geen grote concentraties buiksilo's en torensilo's
geen overmatige grondontsmetting
wel een goede agrarische structuur (mede door de ruilverkaveling)
wel een goede gemeentelijke regeling voor het instandhouden van
landschapselementen
wel een goed bestemmingsplan buitengebied
wel veel natuurgebieden midden tussen het cultuurlandschap.
Conclusies
Texel heeft een unieke prestatie geleverd door een moderne agrarische sec
tor tot ontwikkeling te brengen zonder dat dit gepaard is gegaan met grote
knelpunten op het gebied van landschap en natuur. De belangenafweging
landbouw-natuur heeft op Texel in de loop der jaren al voldoende plaatsgevon
den. Het invoeren van de Relatienota is dus overbodig en sterker nog: de Rela
tienota is zelfs ongewenst want het evenwicht zou onmiddellijk verstoord wor
den ten nadele van de landbouw en de leefbaarheid op het eiland omdat hel
onverantwoord is om nog meer landbouwgrond aan het totale areaal te ont
trekken. Bij het wel doorvoeren zal dit inhouden een nog grotere werkloosheid
op het eiland omdat een deel van het agrarisch produktieniveau verloren gaat.
Met deze open brief wordt de bevolking kenbaar gemaakt dat er een delega
tie van de provincie naar Texel komt om te praten en te onderhandelen over
het aanwijzen van beheers- en reservaatsgronden. deze bespreking zal plaats-iw
vinden op donderdag 9 februari a.s. in het gemeentehuis waarbij overleg zaliir
plaatsvinden met het college van B en W, landbouworganisaties en bloembol-iht
lencultuur en het bestuur van het waterschap. iar
J. van Asselt
N. C. Barendregt
J. C. Dros
Mevr. Huitema
G. Jansen
G. Poster
Om de gemeente en de vereniging
(met een opzichter) samen nog een kans
te geven wil het bestuur alles contractu
eel vast leggen.
Een ander punt van overweging was
dat het met een goed draaiende dienst
overbodig is een nieuwe werkplaats te
bouwen naast de gemeentewerkplaats.
„Werkplaatsen die dan allebei worden
betaald uit gemeenschapsgeld."
Zelf helpen
Met deze uitleg konden de vertegen
woordigers van de taakgroepen en de
overige leden zich verenigen, nadat aan
vankelijk een forse discussie was ont
staan over de mogelijkheden van een ei
gen onderhoudsploeg. Uitdrukkelijk
werd gevraagd in de taakomschrijving
van de opzichter voorwaarden in te bou
wen dat hij ook zelf kleine klusjes me
teen uitvoert. „De man rijdt na een tele
foontje met een klacht voor en kan me
teen aan de slag", aldus één der leden,
het bestuur wil dat ook, maar voorlopig
zal het niet gebeuren. De opzichter moet
zich eerst bezig houden met het maken
van een onderhoudsplan op lange
termijn.
Unaniem gingen de leden akkoord
met het bouwplan van 18 woningwet
woningen (drie- en vierkamer) en 8 klei
nere HAT—eenheden (voor één- en
tweepersoons huishoudens) in Den
Burg Noordwest. De huur komt gemid
deld op ƒ516,— voor de grote huizen en
329,— voor de HAT-eenheden. Voor dit
project zal de vereniging ongeveer 2%
miljoen moeten lenen.
De Texelse vereniging voor weer-
sterrenkunde heeft zaterdagmiddag a.j
aanvang half drie, in De Schakel een
eenkomst, verzorgd door drs. W. Bij
veld. Hij houdt een lezing onder
motto „Astronomie contra astrologie]
Een beschrijving wordt gegeven van
ontstaan van de astrologie in het nal
Oosten en de samenvatting van astr<
gische kennis die Ptolemeus in de b
de eeuw na Chr. in zijn Tetrabiblos hef
gegeven. De elementen van de horo
coop worden beschreven en toegelicl
aan de hand van voorbeelden.
Enkele sterrekundige argumenten tegi
de astrologie worden besproken. Waaj
om „werkt" de astrologie soms? In<
gaan wordt op de aard van de astroli
sche voorspellingen en karakteranalysf
Ook komt het begrip „kans" aan de ore
of beter gezegd het onbegrip van kaï
Geïnteresseerden, ook niet-leden,
welkom.
Mensen van de openbare bibliotheek
hebben een collectie aangelegd van vrij
wel alle artikelen die in kranten en tijd
schriften zijn verschenen ovef dé reis dl
200 Texelaars in de afgelopen herfst
vakantie maakten naar Georgië. Er is ee'
bundel van gemaakt die thans in de bi
bliotheek ter inzage ligt. Deze is bij ifl
schrijving te koop; kosten ƒ10,—.