'lielandtrip is een
intdekkingsreis
et bijna autoloze eiland vol herinneringen
Skmtd/e >aam/.
dfnrnmn
w, wamr/mm.
m
,G 4 MEI 1984 TEXELSE COURANT PAGINA 13
biAiiiiii'Hiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii^
boot heeft een autodek dat gevuld is met fietsen. Even later
thet schip de zwaarbeladen rijwielen uit. Op de haven is het vijf
ten bedrijvigheid en dan fietst de colonne van nieuw aangeko-
gasten eendrachtig door de langgerekte Dorpsstraat met de hou-
van wij weten wat hier te koop is, wacht maar af. De serveerster
lestaurant Zeezicht (waarvan het terras uitkijkt op de haven) ver-
izich nader terwijl ze peinzend de honderden rijwielvaarders na-
„Als je ooit op Vlieland bent geweest en je vind het leuk dan
3 op koninginnedag terug. Dan is het hier een gigantisch zuip-
Om twee uur gaan de café's open en om negen uur is er nie-
meer nuchter".
we vragen hoe deze traditie is ontstaan, de meeste Nederlanders
in het die dag toch op een bescheiden oranjebitter, blijft ze het
oord schuldig. Ik denk dat er ooit een Vlielander is geweest die
it zijn gasten een vrolijke dag van heeft gemaakt".
De steiger op de Vliehors met links de huifkar die de reizigers naar de bewoonde wereld vervoert.
zaterdag 28 april. De toe-
die koninginnedag komen vie-
laken er een lang weekend van.
lenstelling tot Texel is het in de
na Pasen vrij rustig geweest
Vlielander gaat ingaande van-
weer een rustige tijd tegemoet,
nd lijkt op Texel, net zo als
lerdam op Rotterdam lijkt. Ei-
jk lijken deze buren dus heie
niet op elkaar. ,,Het lijkt het-
als Texel maar eigenlijk ben je
ieetje in het buitenland", zei een
sar op de terugreis. Een dagje
nd is een kleine ontdekkings-
net een Friese tongval,
het bord geplaatst heeft weet nie-
maar de slagzin van Jacobse en
„Geen gezeik iedereen rijk" ver-
mt de Vlielandvaarder als hij of zij
sn boottocht met „De Vriend
en een rit met tractor en wagen
iewoonde wereld' betreedt. Het
staat vlakbij het Posthuis, het ver
tuk van de Postweg toen brieven
kjes naar 'Vlie' nog via Texel wer-
fgeleverd. Het is een origineel wel-
misschien wel de hartewens van
iland dat nog niet zo lang geleden
iwoners telde en bij gebrek aan ar-
op de nominatie stond om te wor-
intruimd. De opkomst van het toe
deed de middenstand opleven en
irist is eigenlijk de enige economi-
pijler waarop Vlieland drijft,
iland is klein. Twaalf kilometer
waarvan acht via wegen en
iaden 'ontgonnen' voor de mens en
;edte variërend van 750 meter tot
kilometer. Wat dat betreft sluit de
heiden bootdienst van Sil Boon en
van der Brink beter aan bij de
van het eiland dan de forse schuit
ederij Doeksen. De kersverse Texel-
derij had rond de Pasen niet over
igstelling te klagen. Zaterdagmor-
om acht uur zijn achttien personen
ar een retourtje Vlieland. De inmid-
beruchte hoge houten steiger be-
een enkeling de zenuwen maar na
irste angstige schreden stapt een ie-
ier door en steeds blijkt het achteraf
te vallen.
De mededeling dat de steiger op Vlie
land niet helemaal af is maar dat men
met behulp van een ladder droge voeten
zal houden wordt dan ook met begrip
ontvangen. De reden dat men daar nog
meer improviseert dan op Texel ligt aan
sterkt met stuifduinen die korte of lange
re tijd stand hielden. Ten zuiden van de
ze duinen ontstond een grote zandplaat
die geschikt leek om ingepolderd te wor
den en gebruikt te worden als agrarische
grond. Tussen 1905 en 1922 zijn er door
Rijkswaterstaat vier polders aangelegd,
genoemd naar opzichter Kroon.
Voor de landbouw bleek de inpolde
ring een fiasco en de verwachte land-
bouwrijkdom bleef uit. De grond was
onvruchtbaar en stond het grootste ge
deelte van het jaar onder zout water. De
polders werden bij tanende agrarische
belangstelling het bezit van allerlei
broedvogels en in de zestiger jaren werd
besloten er een officieel natuurgebied
Levensgevaarlijk
Deze week was er een Duitse me-
iw heel boos toen ze de steiger zag.
heeft me uitgebreid uitgelegd dat
ts in Duitsland niet zou mogen om-
het levensgevaarlijk is. Ik ben er
ir niet op ingegaan", zegt Sil Boon
als verweer tegen de kritiek op de
ger aanvoert dat het een aardige co-
isvan de houten bouwsels die inder-
toegang gaven tot het motorschip
emeeuw" van Teso. Bovendien is
schipperspaar altijd bereid angstige
nsen aan de hand voorzichtig over de
ge loopplank te leiden,
in boord van „De Vriendschap" is
de steiger blijkbaar snel vergeten.
Ie intieme kombuis beneden is koffie
|de reizigers tasten elkaar voorzichtig
iet een enkele opmerking over het
ïr of het doel van de reis. Nog geen
minuten later worden geanimeerde
iprekken gevoerd en de lotsverbon-
iheid die tijdens het uurtje varen ont-
at blijft de hele dag. Als we later en-
J malen medepassagiers op 'Vlie' te-
ikomen is het enthousiasme groot,
en Janka dragen bij aan de sfeer door
i praatje te maken met de klanten.
het enige dorp dat Vlieland rijk is verpo
zen al snel op het terras bij het Posthuis.
Anderen blijken de documentatie op
„De Vriendschap" goed te hebben
doorgelezen en rijden meteen naar een
observatiehut van Staatsbosbeheer die
uitkijkt over een van de meest impossan-
te natuurgebieden van de Waddenzee:
De Kroonpolders en het Posthuiswad.
Middels borden op het uitkijkpunt wordt
informatie gegeven over de geschiede
nis van het gebied en daaruit blijkt dat
Vlieland weinig meer van doen heeft
met de kustafslagproblemen waar Texel
nu mee kampt.
De Gouden Eeuw was ook voor ons
buureiland een rijke tijd. Er waren toen
twee dorpen, West- en Oost-Vlieland en
de bevolking leefde van de walvisvaart
en de koopvaardij. De westkust van het
eiland kreeg echter te maken met sterke
kustafslag en langzaam maar zeker ver
dween het dorp West-Vlieland in de gol
ven (1727). Halverwege de vorige eeuw
werden een vijftig strandhoofden aange
legd en toen leek de kustlijn redelijk sta
biel. Een zwak punt bleef het smalste
gedeelte van het eiland, bij het Posthuis
en daar werden de duinen steeds ver
bos, duinen en een groot gedeelte vlak
langs de Waddenzee waarbij het uitzicht
niet wordt gehinderd door een dijk.
Wat betreft rijkserkende volksaandui
dingen doet Vlieland niet onder voor
Texel. In zeven kilometer komt men de
volgende namen tegen: Vallei van Mal-
gum, Vianen, Oude Huizenlid, Oude- en
Nieuwe Eendenkooi, Lange Paal, Cran
berryvlakte, Kooislid, Kooisplek,
Kooispleklid en Vuurboetsduin. Als we
de ANWB paddestoel (grote ANWB
borden zijn er niet) passeren kijken we
op tegen een kleine vuurtoren op een
heel hoog duin. De top van het duin ligt
41 meter boven NAP en is het hoogste
van alle Waddeneilanden. „Het is zelfs
het hoogste punt van heel Friesland",
zegt de VVV informatrice, maar dat is
wel een erg makkelijke vergelijking.
Lutine
Feit is dat men een goed uitzicht heeft
over het eiland en het dorp, qua grootte
te vergelijken met De Cocksdorp. We be
landden in Oost-Vlieland het eerste op
(waarvan één door De Ruyter), een
groot houten Tien Geboden bord uit
1737, een houten kansel met fijn hout
snijwerk en een grote met koper besla
gen scheepskist waarin de kerke-
raadspapieren werden bewaard. Naast
de kansel staat een miniatuur zeilschip
en een copie van een oude loodsboot.
De kerk is in de zeventiger jaren ge
restaureerd en uit alles blijkt dat de Vlie-
landers zuinig met zaken uit de eigen
historie zijn omgesprongen. Hoewel het
Kerkeplein de oudste kern van Vlieland is
doet de rest van het dorp qua sfeer niet
onder voor dit plekje. De Vlielanders lij
ken met alles zuinig om te springen al zal
dat ook te maken hebben gehad met de
armoede in het verleden. Veel oude
pandjes, een rustige winkelstraat met
bomen, een gerestaureerd raadhuis en
een vervallen schuur met daarop het stil
le geschilderde protest „beschermd rot-
gezicht". Ook is het opvallend dat de be
perkte nieuwbouw goed is ingepast in
de bestaande kleinschaligheid. Een gro
te moderne glazen bibliotheek valt pas
Oost-Vlieland.
het feit dat defensie heeft bepaald dat de
steiger verplaatst moet worden omdat
het bouwsel-midden in de oefenschiet
baan van straaljagers ligt. De verant
woordelijke personen kwamen daar pas
achter toen Sil en Janka een week aan
het bouwen waren.
Als we op de verlaten Vliehors arrive
ren komt de tractor met grote huifkar in
de verte aanrijden. De Vlielander John
nie Rouw brengt Texelaars en toeristen
even later naar het Posthuis De rit gaat
over een zandvlakte bezaaid met projec
tielen, langs een verkeerstoren van de
luchtmacht en een schroothoop van ka
pot geschoten tanks. Het strand daarna
is geheel verlaten en de klim over de zee-
werende duinen lukt dankzij de beton
nen strandopgang. Dat beton is tevens
het eindpunt van de tocht van 20 minu
ten en de passsagiers beschouwen de
verlatenheid om daarna snel een fiets te
huren van de tractorchauffeur.
De Vlielandvaarders die opzien tegen
de fietstocht van zeven kilometer naar
ters. Het wordt eentonig maar ook de
hotels en pensions zijn bescheiden, vaak
oud, en passen in het landschap, uitge
zonderd een huisjesterrein bij het strand
waar weliswaar vastgehouden wordt
aan het puntdak maar de bungalows zijn
zo ruim gegroepeerd dat ze een flink
deel van de Vlielander grond achter het
belangrijkste strandslag in beslag ne
men. Het grote strandhotel, daarente
gen, is weer laagbouw en een architec
tonisch juweeltje in het landschap.
Varkensblaas
De Vlielanders maken zich zaterdag
duidelijk op voor koninginnedag en de
fanfare geeft een speciaal concert voor
bejaarden in het recreatiecentrum "De
Bolder". In plaats van een geluidswagen
kondigt een dorpsomroeper op de fiets,
gewapend met een grote koperen bel en
een kleine handmegafoon aan dat be
jaarden zonder vervoer gehaald kunnen
worden met een busje. De Texelse Cou
rant in het klein want voor veel kleine
maar voor het welslagen van een evene
ment belangrijke mededelingen doet
men een beroep op deze man. Zelfs het
koninginnedagprogramma is nostalgisch
met een wedstrijd varkensblaas trappen
voor dames. De heren zullen zich in
wedstrijdverband bekwamen in panne-
koek bakken.
De aankomst van de boot heeft uite
raard veel weg van Oudeschild in vroe
ger tijden. De bagage van de vakantie
gangers wordt met paard en wagen naar
en van het schip vervoerd. In de winter
maanden is er geen geregelde busdienst
op het eiland maar men kan de bus bel
len als men naar de boot wil.
Wie de tocht met „De Vriendschap"
maakt kan in de zomer vanaf het Post
huis naar het dorp worden gebracht met
de bus die vijf keer op een dag langs
komt. Wie de fiets meeneemt of ter
plekke huurt kan in de beschikbare tijd
met gemak een rondje Vlieland maken
via de smalle fietspaden van schelpen.
Sil Boon had gezegd dat „Vlieland net
leuk is voor een daggie" en dat men dan
de meeste bezienswaardigheden rustig
kan bekijken, inclusief de twee musea.
Hij kreeg gelijk want na zeven uur zwer
ven beaamt iedereen dat hij of zij „het
wel gezien heeft". Als wij in de loop van
de middag (de musea zijn gesloten) bij
de VVV vragen wat er nog meer te bele
ven valt op het eiland krijgen we folders
met zaken als een Julianalinde die in
1937 is geplant ter ere van het huwelijk
van de gelijknamige prinses en de plaat
selijke ijsbaan (midden in het bos, dus
niet vaak schaatsen). Wat dan overblijft
is een flink stuk fietsen richting
°Posthuis en dat lijkt in de duinen na
tuurlijk weer echt Texels.
Slikken
ledereen is zeer voldaan en de terug
tocht in de warme maar winderige na
middag lijkt nog leuker dan 's morgens.
eerste bouwwerk dat de Vlielandganger tegen komt op de Vliehors is waarschijnlijk ook
hoogste gebouw van het eiland: de verkeerstoren van de luchtmacht.
De Dorpsstraat. Het centrum van vermaak.
van te maken. De polders zijn, net als de
natuurgebieden hier in voorjaar en zo
mer verboden gebied en de broed- en
hoogwaterrustplaats moet men dan ook
vanuit de hut bekijken. De polders zijn
een van de belangrijkste attracties van
het eiland en in tegenstelling tot Texel,
dat de rèklamekreet Texel - Vogeleiland
grotendeels heeft laten varen maakt
Vlieland veel reklame met haar natuur
gebieden. Naast het strand, een over
dekt zwembad en het dorp is het ook het
enige wat het eiland te bieden heeft. Er
broeden ruim negentig soorten vogels in
deze polders van water en riet.
Autovrij
„Vlieland is autovrij" is een andere
kop uit de plaatselijke VVV-folder die
niet overdrijft. Tijdens de fietstocht naar
de oostkant van het eiland over de enige
echte verkeersader komen we één auto
tegen, een groene wagen van Staats
bosbeheer. De weg, iets breder dan een
Texels fietspad, kronkelt door aangelegd
de begraafplaats naast de enige monu
mentale kerk (1647). Naast de kerk een
wit houten kruis met de tekst „Sir Laun-
celot Skynner, Commandant van H. M.
Lutine en twee van zijn officieren.
9-10-1799". De resten van een ramp waar
nog over gesproken wordt. Op een apart
gedeelte liggen omgekomen oorlogsvlie
gers uit WO II „In the garden of memory
we meet every day" (In de tuin van de
herinnering ontmoeten we elkaar elke
dag) staat op de steen van Pilot Officer
R. A. Caston. De begraafplaats en de
kerk zijn 'attracties' van het eiland want
als men er langere tijd verblijft wordt
werkelijk alles bekeken.
Pronkstukken
De kerk ademt de sfeer van een rijk
zeeverleden. Mensen van aanzien wer
den vroeger in de kerk begraven en op
Vlieland werden de namen ingehakt in
walviskaken waarvan er nog enkele in
het Godshuis staan. Pronkstukken zijn
verder enkele geschonken lichtkronen
het
de haven van Oost-Vlieland. De tjalk doet het ouderwets.
keer zijn
Madurodam
Een Vlielander middenstander vertelt
ons dat velen zijn doordrongen van het
feit dat men de nostalgische sfeer op dit
eiland hoog moet houden. „Als we een
winkelstraat met glazen paleizen maken
en grote winkelpuien lijk je op de vaste
wal en niet meer op een Waddeneiland".
Als we vertellen dat men in een dorp als
De Koog veel bestaande oudere panden
heeft vervangen door grote rechthoeki
ge nieuwbouw haalt hij zijn schouders
op. „Wij hoeven niet zo groot. We willen
het een beetje knus houden". Dat lijkt
voor dit eiland de juiste mentaliteit als
we later een toerist spreken die meedeelt
dat hij een trouwe bezoeker van dit ei
land is omdat de 1050 bewoners als één
grote familie ogen. „Het is hier voor mij
een beetje Madurodam en als je hier
vaak komt hoor je echt bij het eiland".
Deze vakantieganger kiest echter be
wust voor het voor- of naseizoen omdat
het in de zomer voor hem iets te druk is.
Er verblijven dan ongeveer 7.000 toe
risten, waarvan de helft kampeert. Niet
elke toerist komt met de fiets naar het ei
land. Aan de oostpunt ligt een goed ge
outilleerde haven voor enkele visser
schepen en veel ruimte voor waterspor-
Er worden heel wat ervaringen uitgewis
seld. Sil Boon heeft minder plezier want
windkracht vijf is voor hem met deze
schuit nieuw. Hij vreest niet voor een
stranding want „De Vriendschap" is
zeer stabiel. Het aanleggen aan de stei
ger bij De Cocksdorp met een forse aan-
landige wind is-het waagstuk. „Vroeger
met de vlet kwam je met dit weer drijfnat
thuis. Nu hou ik de sokken droog", aldus
Sil wijzend op zijn wollen schoeisel,
„maar het'is net zo spannend". De
Cocksdorper vaart het scheepje gelukkig
keurig langs de steiger. Door de bran
ding maakt de boot flink slagzij en de
overstap op de steiger is weer even
slikken.
De animo van Vlielanders om Texel te
bezoeken is nog minimaal. Alleen de
plaatselijke onderwijzer heeft het groot
ste Waddeneiland bezocht en ook de
toeristen van Vlieland laten het nog af
weten. „Misschien houden ze niet van
een groot eiland", zegt Sil, terwijl, hij
toch keurig op elke Vlielandse winkelruit
een poster van de bootverbinding heeft
geplakt. Het is voor de bootverbinding
te hopen dat ze het knusse eiland toch
eens zullen verlaten want dan kunnen de
Texelaars en de toeristen nog lange tijd
genieten van een avontuur dat één dag
duurt: een reis naar een tuin vol
herinneringen.
Een bord op een gevel van een oud pand dat herinnert aan armoedige tijden.
%iiiiiiiiiiii|l§iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii^