laarten Mantje: Natuurbeleving geeft levensgeluk
Texelaars beseffen
hoe
niet
rik
ze zijn
VAN HET
RAADHUIS l
ff
Cocksdorper kustzeilvereniging
biedt een „weekje Texel"
Mededelingen van B.en lij
Bachconcert in
Gereformeerde kerk
JUltpAG 8 JUNI 1984
TEXELSE COURANT
PAGINA 7
nd
Natuurbehoud is niet alles bij het oude laten. Het
if veel meer om het behouden of terugbrengen
diversiteit, van variatie. Dan maak je iets moois
r veel mensen gelukkig door kunnen worden,
'uurbeheer moet dienstbaar zijn aan de mens."
an het woord is Maarten Mantje (64) die 29 juni officieel af-
id neemt als hoofd van het district Texel van Staatsbosbe
en die in de naoorlogse jaren een zeer duidelijk stempel
It gedrukt op het natuurbeheer van Texel. Dat heeft hem
ia! in de meest recente periode tot een nogal omstreden fi-
gemaakt.
het nu ging om het lot van paal 9,
oblemen rond de rotganzenboerde-
iburg of de aanwijzing van Texel tot
laai landschap, altijd waren er wel
en die Maarten Mantje als de kwa-
nius aanwezen. Hij voelde blijkbaar
voor vogeltjes en bloemen dan
loeren en andere ondernemers die
emmerd zaken willen doen en op
geen beletselen willen ervaren
nee men elders in Nederland ook
zit. Het scheidende districtshoofd
die kritiek nooit wakker te heb-
lelegen en hij heeft ook nooit in het
baar gereageerd op het vele dat
de schoenen is geschoven.
Tijdelijk
ziet de explosieve afkeer van
ir- en landschapsbescherming die
jaren geleden op Texel de kop
kals een tijdelijk verschijnsel. „Het
imaal misgegaan als gevolg van ge
lige voorlichting van Den Haag over
idoelingen van het nationale land-
Dat kwam bij de bestaande irrita-
/er mensen die zich in het belang
natuur verzetten tegen bepaalde
De politiek heeft op die stern-
ingespeeld en er kwam een ge-
iteraad die helaas niets wil weten
overheidsregelingen om natuur- en
ichapsbehoud op Texel een be-
vbare basis te geven. Ik denk niet
lit verstandig is en ik geloof ook dat
leeste bestuurders dat intussen in-
maar uit prestigeoverwegingen in
houding volharden. Maar ik ben er-
overtuigd dat de nuchterheid en za-
heid op den duur overwinnen en
nen heel slim gebruik zal willen ma-
ran de bereidheid van het rijk om fi-
bij te dragen in natuur en land-
osbehoud. Je kunt nu wel zeggen
iet Texelse bestemmingsplan vol-
ide waarborgen biedt voor het be-
van de natuur, maar zo'n plan
niet eeuwig en kan makkelijk weer
en teruggedraaid. Het is logisch dat
rijk dat geen betrouwbare basis
Boerenzoon
aarten Mantje werd op 21 maart
geboren op hoeve „Ruysdael" in
nanshuizen. Dat hij een zoon van
siland (en nog wel een bóerenzoon!)
was een voordeel bij het brengen
de natuurboodschap want hij kon in
geval niet worden beschouwd als
ind „van buiten" die zich met de
zaken wilde bemoeien, een han-
p waarmee praktische alle andere
lurbeschermers op Texel wèl zitten.
Ie openbare school in Oosterend en
jaar ULO in Den Burg besloot Maar
dat hij de landbouw in wilde. Voortij-
verliet hij de ULO en ging naar de
bouwschool in Schagen. De econo-
he crisis van de dertiger jaren maak-
it echter twijfelachtig of er voor hem
carrière in de landbouw was wegge-
Zijn vader op „Ruysdael" opvol-
was er niet bij want Maarten had
oudere broer en „samen goed" zou
etwijfeld „armoed" zijn geworden,
keus viel toen op de bosbouw. Hij
werken bij Staatsbosbeheer Texel,
onder leiding van A. Epe. Hij ver-
er alle voorkomende werkzaam-
allerlei vormen van bosarbeid
bijl en zaag maar ook administratie
sken. „Je groeide in de praktijk en
veel voordelen bij het uitoefenen
je latere functie. Tegenwoordig kan
niet meer. Er komen nu mensen van
opleiding die veel minder praktisch
eoefend. Dat kan niet anders, het
it nu meer aan op specialisering. In
ibinatie met de democratisering van
werkverhoudingen heb ik daar geen
il bezwaar tegen. Vroeger kreeg de
kman 's morgens te horen wat hij
doen. Tegenwoordig staat lang
iren vast wat er moet gebeuren en ai-
otrokkenen hebben daarbij inspraak
öd en kunnen hun taak met toepas
van veel eigen inzicht uitvoeren."
Noordoostpolder
Texel werkte Mantje in de Wierin-
germeer, Brabant en andere plaatsen in
het land. Hij volgde de 2-jarige cursus
van de Nederlandse Heidemaatschappij,
de voorloper van de latere 4-jarige
bosbouw- en cultuurtechnische school
in Velp. Daarna ging hij naar de toen
juist drooggevallen Noordoostpolder
waar hij tien jaar betrokken was bij de
aanleg van bos en de beplanting van
wegbermen en erven. Met beide handen
greep Maarten Mantje in 1953 de gele
genheid aan om op Texel J. Schol op te
volgen, die toen als eilandelijke chef van
Staatsbosbeheer met pensioen ging.
Enkele jaren daarvoor was hij tot de con
clusie gekomen dat zijn opleiding te
wensen overliet. Hij haalde alsnog zijn
mulo B diploma en verwierf na een
4-jarge studie het rentmeestersdiploma,
wat voldoende basis was om als bos
bouwkundig hoofdambtenaar (zo heette
dat toen) verantwoord te kunnen functi
oneren. Naar Texel had hij al jaren terug
verlangd. Welk een aantrekkelijk en rijk
eiland Texel is, was pas goed tot hem
doorgedrongen tijdens dat langdurige
verblijf op het vasteland.
Hij kwam steeds grager op het eiland te
rug. Rijdend over de Afsluitdijk kon hij
het soms niet laten om halverwege uit te
stappen om alvast een blik op het eiland
aan de horizon te kunnen werpen. „Ik
miste het zoute water."
Was het geen bezwaar om als gebo
ren Texelaar leiding te moeten geven aan
een groep eilandgenoten? Mantje: „De
toenmalige directie van Staatsbosbe
heer zag wel problemen. Ze dachten dat
gezan#sverhouding niet juist zou zijn.
Houtvester Sepers dacht er echter heel
anders over en hij heeft gelijk gekregen.
Het is nooit een probleem geweest.
Texelaars zijn nuchter genoeg om in te
zien dat bepaalde dingen moeten ge
beuren, ongeacht de herkomst van de
gene die er leiding aan geeft. Ik werd er
kend in mijn verantwoordelijkheid."
In de tijd dat Mantje de scepter zwaai
de is er veel veranderd bij Staatsbosbe
heer op Texel. Het accent van het werk
kwam veel meer op natuurbeheer dan
op bosbouw te liggen, al heeft het Texel
se bos in dit tijd ook een ingrijpende ver
andering ondergaan. Er werd veel den
nenhout door „dunning" verwijderd en
er kwam loofhout voor inplaats. Het
aanvankelijk erg saaie „stakenbos" werd
daardoor levendig en gevarieerd en der
halve meer aantrekkelijk voor
recreanten.
Natuurbouw
Jac. P. Thijsse „de ontdekker van
Texel" heeft de aanleg van het dennen
bos (rond 1900) zeer betreurd. Hij sprak
van een „zwarte lijkwade" die over de
mooie duinen was gelegd. Hoe denkt
Mantje daarover? „Uit zuiver weten
schappelijk oogpunt bekeken kan ik wel
met Thijsse meevoelen, maar vooral in
maatschappelijk opzicht is het goed dat
het bos gekomen is. Een mooi bos is ook
natuurgebied. Als natuurbeschermer
moet je niet alles in dezelfde staat willen
houden. Wat je wèl moet doen is be
paalde delen van landschappen en ter
reinen in stand houden als ze een zeld
zaam karakter hebben of bijdragen aan
de variatie. Dan is het soms zelfs gebo
den bepaalde terreinen weer in vroegere
staat terug te brengen. Dat doen we met
de duinweiden bij De Nederlanden en de
Eierlandse duinen. Door het moderne
agrarische gebruik zijn deze stukken be
mest geworden waardoor ze hetzelfde
karakter kregen als gewoon boerenland.
Van de rijke variatie aan kruiden en bloe
men en de daarmee verband houdende
insecten en andere dieren was weinig
meer over. We doen nu aan „verschra
ling" om die variatie terug te krijgen en
dat lukt aardig. Er wordt dus niet meer
bemest, het gemaaide gras wordt tel
kens afgevoerd waardoor de grond
steeds armer wordt. De oude plantenbe-
dekking keert dan weer terug. Evengoed
kunnen op zulke weiden bepaalde aan
tallen schapen en zelfs koeien, paarden
of pony's grazen en uit beheersoogpunt
moet dat zelfs. Met de duinboeren
Koorn en Stark zijn beheersovereen
komsten gesloten waardoor hun verlies
aan inkomen volledig wordt gecompen
seerd, waarbij we beslist niet kinderach
tig zijn geweest. De mensen zijn dan ook
dik tevreden. Dit is geen vorm van na
tuurbehoud maar van natuurbouw. Het
is een feest om te zien dat na een jaar of
tien, vijftien de orchideën en andere
bloemen en kruiden weer terug komen
en dat de fauna daar weer op reageert.
Het gaat niet om een enkel bloemetje of
bijtje, maar om5 het hele systeem. Van
het feit dat bijvoorbeeld de slanke genti
aan uit een bepaalde vallei verdwijnt, lig
ik niet wakker, maar de vlinder die bij die
bloem hoort is er dan ook niet meer."
Stempel
De op Texel algemeen levende veron
derstelling dat Mantje een sterk per
soonlijk stempel op het SBB beleid op
Texel heeft kunnen drukken, is juist.
Het scheidende districtshoofd vertelt
dat de hoofddirectie uiteraard verant
woordelijk is maar dat hijzelf de
bouwstenen van het beleid heeft mogen
aandragen en veel van zijn ideeën op de
ze manier verwezenlijkt heeft gezien. „Ik
sta dan ook van harte achter dat beleid
en zal me tegenover mensen die er kri
tiek op hebben nooit achter mijn chefs
verschuilen."
Wat Mantje als nogal bedreigend
ervaart zijn de bezuinigingen van de
laatste jaren. Van het personeels
bestand van 23 mensen zijn er inmid
dels vier afgevloeid en niet vervan
gen. Ook zijn er minder seizoenme
dewerkers, die leiding geven aan de
excursies in de reservaten. „Erg jam
mer is dat. Ik vind het belangrijk dat
zoveel mogelijk mensen in de gele
genheid worden gesteld te genieten
van de natuur en dat ze de juiste
voorlichting krijgen om er van te ge
nieten zonder schade aan te richten.
We kunnen nu veel minder excursies
houden dan vroeger, ons aandeel in
de scholenvoorlichting door het Na-
tuurrecreatiecentrum is ook minder
geworden en Jaap van Groenigen
die speciaal met voorlichting was
belast is niet opgevolgd. Natuuredu-
catie voor kinderen is belangrijk,
vooral met het oog op het lot van de
natuur in de toekomst. Het kind van
nu is de bestuurder van morgen."
Evengoed is Mantje tevreden over wat
er in de loop der jaren aan mentaliteits
verbetering door de voorlichting tot
stand is gebracht. „Tegenwoordig is
men geneigd zich in natuurgebieden
verantwoord te gedragen, ook als daar
niet steeds een bewaker rondloopt. De
mensen roepen elkaar tot de orde als ze
buiten de paden lopen."
Verder groeiend besef dat de natuur
zijn kansen moet krijgen, zodat de maat
schappij mede daardoor leefbaar blijft, is
één van de wensen van Maarten Mantje.
Hij denkt daarbij in het bijzonder aan zijn
eilandgenoten waarvan er maar weini
gen beseffen dat zij in een bevoorrecht
gebied wonen. „Texelaars beseffen veel
te weinig hoe rijk ze eigenlijk zijn. Dat
komt omdat ze er dagelijks middenin zit
ten en die natuur niet als een verworven
heid maar als iets vanzelfsprekends
beschouwen.
De meeste Texelaars hebben er totaal
geen interesse voor, weten er nauwelijks
iets van. De kennis van vogels en plan
ten is uitgesproken slecht. Wat weet de
gemiddelde huisjesverhuurder, hotelier
of campingbaas aan zijn gasten over de
natuur van Texel te vertellen? Vrijwel
niets. Erg jammer, want er ligt levensge
luk besloten in natuurbeleving."
Waterleiding
Maarten Mantje heeft nog meer wen
sen. Van hem mag onmiddellijk gestopt
worden met het pompen van drinkwater
uit de duinen. „De schoonheid van de
duinvalleien op zuidelijk Texel heeft door
die wateronttrekking enorm te lijden ge
had. In de jaren vijftig toen de waterlei
ding werd aangelegd kon het niet an
ders, maar tegenwoordig is het tech
nisch mogelijk een duiker naar Friesland
of Wieringen te leggen en daar het wa
ter vandaan te halen. Met het aardgas
kan dat toch ook?"
Maarten Mantje is van harte voorstan
der van de aanwijzing van de Texelse
duinen tot nationaal park. „Het is de
meest veilige methode voor blijvende
bescherming en voor het verkrijgen van
het geld wat daarvoor nodig is. Maar
voor de natuurbeheerders is het een uit
daging. Aanwijzing tot park is effectieve
reclame. Er komen veel mensen op af en
die moeten verantwoord worden opge
vangen om schade te voorkomen."
Mantje heeft ook zelf veel excursies
geleid en genoot als anderen al wande
lend begonnen te begrijpen waarom hij
zo lyrisch was. Hij heeft heel wat men
sen de ogen geopend. Vooral in het
voorjaar had hij het daar druk mee. Hij
had daardoor bijna geen weekend vrij.
Rotganzen
In de verhitte discussies over de over
last van rotganzen is de naam Mantje de
laatste jaren veel gevallen en niet op
waarderende toon. Het idee om de last
van de overal op het grasland grazende
ganzen terug te dringen door ze naar de
speciaal daarvoor aangekochte hoeve
Zeeburg te lokken is helemaal van hem
en hij staat er nog steeds achter. „Ik
geef toe dat er fouten zijn gemaakt,
maar er is ook veel onrechtvaardige kri
tiek geweest. Er werd meer op inciden
ten gelet dan op de grote lijn die achter
deze aanpak zit. Met één man de ganzen
wegjagen van de landerijen in de buurt
dat ging niet. Momenteel gaat het wèl
dankzij de jagers van de Wildbeheer
eenheid Texel die in de periode van 1
april tot half mei alle dagen met
minstens twee man op pad waren om de
ganzen weg te jagen. Daarbij zijn er ook
een aantal neergeschoten maar het ef
fect was geheel volgens verwachting.
Bij het beoordelen van de noodzaak van
rotganzenbescherming moet je beseffen
dat deze diersoorten hier wel massaal
wordt gesignaleerd maar dat het feitelijk
een uiterst zeldzame vogel is. Over de
hele wereld zijn er niet meer dan onge
veer 200.000; de soort werd met uitster
ven bedreigd en Texel mag zich best me
deverantwoordelijk voelen voor de in
standhouding van deze vogel. We zijn
op de goede weg. Van de ganzen zat dit
voorjaar ruim 90% op Zeeburg en De
Bol. Het aantal graasdagen was hoger,
de last bij de boeren minder. Het RIN on
derzoekt of de vogels voldoende eten
om de inspannende tocht naar hun
broedgebied in Siberië te kunnen afleg
gen. Daarvoor werden ganzen met net
ten gevangen en onder andere vergele
ken met ganzen van de Boschplaat van
Terschelling, die ander gewas eten."
Dorpszicht
Het staat wel vast dat Zeeburg te klein
is voer een blijvend effectieve opvang
van rotganzen. Staatsbosbeheer zal dan
ook overgaan tot aankoop van hoeve
„Dorpszicht" bij De Cocksdorp zodra dit
bedrijf vrijkomt. Een strook langs de
Rogsloot zal dan tot dependance van
Zeeburg worden gemaakt.
Paal 9
Ook in de strijd rond het paviljoen paal
9 speelde Mantje volgens sommigen een
kwalijke rol. Heeft hij geprobeerd tegen
te houden, waar zijn chefs wel mee ak
koord wilden gaan? „Geen sprake van",
zegt Mantje. „We zijn steeds eensgezind
en duidelijk geweest. Het strandpavil
joen mocht 's winters blijven staan zo
lang dat mogelijk was in verband met de
kustafslag en we zijn ook akkoord ge
gaan met het idee^om Vlaming een per
manent restaurant toe te staan bij het
parkeerterrein ter vervanging van het pa
viljoen. Onze voorwaarde was dat dit
dan wel planologisch moest worden ge
regeld en wel zodanig dat na het gereed
komen van het permanente restaurant
het verboden zou zijn op het strand zelf
nog meer dan één paviljoen te exploite
ren. We wilden namelijk niet dat Vla
ming zodanige concurrentie zou krijgen
dat hij het niet zou volhouden. Zolang de
gemeente niet toezegde dit in het
bestemmingsplan te veranderen werk
ten we niet mee."
Maarten Mantje zegt niet te kunnen
begrijpen hoe men uit die gang van za
ken kan afleiden dat Staatsbosbeheer
niet soepel is geweest, maar ook bij deze
affaire heeft hij zich niet geroepen ge
voeld om in het openbaar van leer te
trekken tegen het „geschrijf" dat in een
andere richting wees. Hij wil er nog eens
op wijzen dat Staatsbosbeheer geen
verantwoordingsplicht jegens de ge
meente heeft, wel jegens de minister.
Het scheidende districtshoofd is niet
bang dat hij zich straks zal vervelen.
Hobby's genoeg. Mantje blijft voorlopig
(het mag tot zijn 72e jaar) voorzitter van
de plaatselijke commissie van de
KNZHRM en is van plan veel te reizen
naar zijn lievelingsgebied: de Balkan, in
het bijzonder Hongarije. Hij doet ook
aan fotograferen en het kan niet anders
of hij zal nog vaak worden waargeno
men in de natuurgebieden van Staats
bosbeheer waartoe hij levenslang toe
gang heeft, net als andere gepensio
neerden van de dienst.
Mantje is ook actief in de Rotary-
organisatie die hem enige jaren geleden
onderscheidde met het Paul Harris Fel
lowship als erkenning van zijn bijdragen
aan wederzijds internationaal begrip.
Binnenkort zal de Rotary hem zelf full ti
me bezig houden want hij is benoemd
tot gouverneur van district 158 (Noord-
Holland en Zuidelijk Flevoland) van de
organisatie. Aan het eind van ons
gesprek dringt Maarten Mantje erop aan
vooral te vermelden dat hij zijn werk
nooit had kunnen doen zonder de steun
van zijn vrouw Joke. Omdat het SBB-
kantoor gedurende 26 jaar „aan huis"
was, heeft Joke Mantje in de loop der ja
ren honderden mensen ontvangen. Er is
ooit eens uitgerekend dat zij in dit tijd
40.000 kopjes koffie en 26.000 kopjes
thee heeft geschonken...
Maarten Mantje neemt vrijdag 29
juni afscheid in het auditorium van
het NlOZ-gebouw in 't Horntje. Het
officiële gedeelte voor genodigden,
is van 14.30 tot 15.30 uur. Daarna is er
een algemene receptie tot 17.00 uur.
Voorafgaand aan de catamaran
ronde om Texel organiseert de
Cocksdorper Kustzeilvereniging ge
durende een week allerlei activitei
ten, bedoeld om degenen die aan
het rondje meedoen alvast in sfeer te
brengen en om trainings- en ken
nismakingsmogelijkheden te bie
den. Deze week vol brandingzeilacti-
viteit is gepresenteerd als „een
weekje Texel" en er is een speciaal
comité voor in het leven geroepen.
Wie mee wil doen kan zich opgeven
bij Arie Langeveld van hotel Nieuw
Breda, Postweg 140, telefoon
02225-237.
Vrijdag 8 en zaterdag 9 juni kunnen de
deelnemers met hun boot naar het
strand paal 33 komen, van waaruit de
tochten en wedstrijden worden gehou
den. Beide dagen is een trekker beschik
baar. Voor zondag zijn twee wedstrijden
gepland en voor maandag drie. Er wordt
gevaren volgens Olympische driehoek
Organist Peter Zwart geeft dinsdag 12
juni, aanvang 20.15 uur in de gerefor
meerde kerk van Den Burg een concert
geheel bestaande uit werken van J.S.
Bach. De toegang is vrij. Na afloop
wordt een collecte gehouden ten bate
van het orgelfonds. Het programma luidt
alsvolgt:
1. Herzlich thut mich verlangen.
Ich ruf' zu dir, Herr Jesu Christ.
2. Fantasie e fuga a moll
3. O Mensch, bewein' dein' Sünde
gross.
Wo soli ich fliehen hin.
4. Concerto II nach Vivaldi
5. Trio Sonate V „Allegro"
6. Taccata e fuga d moll
Luilak
Langs deze weg wijst de burgemeester
erop dat de politie in de nacht van 8 op
9 juni aanstaande intensief zal patrouille
ren om overlast in de luilaknacht te voor
komen. Tegen overlast zal streng wor
den opgetreden. Met name brommers
zonder uitlaat of vergelijkbare voertuigen
die een enorme herrie maken, zullen niet
worden getolereerd.
Eendekooien
Voor eendekooien is het van het
hoogste belang dat de omgeving rustig
en stil is. Om deze reden is een gebied
rond de kooi afgepaald, waarbinnen
geen onnodig gerucht mag worden ver
oorzaakt. Het gebied van de eendekooi
staat met borden aangegeven. Overtre
ding van dit verbod kan volgens de
jachtwet worden gestraft. In het belang
van de eendekooi (en van uzelf) is het
gewenst bij deze gebieden geen onnodig
gerucht te veroorzaken. Dit geldt met
name voor geluidsapparatuur en
geluidswagens.
vlakbij de kust; bij mooi weer wordt een
wedstrijd verder op zee gehouden. Deel
name staat open voor ieder. Zondag tot
10.00 uur kan worden ingeschreven in
het clubgebouw. De kosten zijn ƒ35,—
voor tweemansboten en f20— voor
éénmansboten. Beide dagen wordt
gestart om 10.30 uur; de briefing is een
half uur eerder. Dinsdag wordt een
„rondje Vlieland" gemaakt of een tocht
naar de haven van Vlieland en terug. De
briefing is om 7.15 uur; vertrek zo spoe
dig mogelijk daarna. De woensdag is uit-
wijkdag voor het rondje Vlieland. Anders
worden tochten gemaakt in de omge
ving ter verkenning van Eierlandse Gron
den en het wad, met inschakeling van
volgboten. Donderdag is er 's morgens
wedstrijdinstructie en bespreking van
zeiltaktiek met behandeling van zeil- en
boottrim. 's Middags wordt met mo-
tor/visboten het wad uitgebreid ver
kend. Vrijdag varen alle deelnemers ge
zamenlijk naar het strand van Paal 17
voor de ronde om Texel die de volgende
dag wordt gehouden.
Van Boven krijgt
vergunning voor groepsvervoer
Takel- en bergingsbedrijf Robert Aris
van Boven in Oudeschild heeft van het
college vergunning gekregen voor het
uitvoeren van toerwagenritten met grote
groepen personen met een 23 persoons
bestelbus en een 72-persoons autobus,
die Van Boven onlangs kocht van de
AOT.
Het met oog op concurrentie met
taxi's mag Van Boven niet minder dan
acht personen vervoeren. De AOT heeft
de bus in overleg aan de Oudeschilder
verkocht en bekend gemaakt geen be
zwaar te hebben tegen het uitvoeren van
groepsvervoer en toerwagenritten, me
de omdat de rijksfinanciering in deze
sector voor de AOT een aflopende zaak
