,,ll< fluitzing en kijk
altijd om me heen"
Jan Knippenberg: Hardlopen is een kunst"
Weg zwerven
de 400 kilometer
in 43uur
Geslaagde kerstavond
Plattelandsvrouwen
igjVRIJDAG 28 DECEMBER 1984
TEXELSE COURANT
PAGINA 11
,,Ze denken dat ik een rare fanatiekeling ben, maar grote afstanden lo
pen is voor mij genieten. Ik fluit, zing, kijk voortdurend om me heen en
geniet van de natuur." Jan Knippenberg is een begrip in de atletiekwe-
re'd en gespecialiseerd op de ultra-lange afstand. Dat betekent dat de
grens van Knippenberg niet ophoudt bij een marathon of een
100-kilometerwedstrijd.
De geschiedenisleraar uit Castricum vestigde zich onlangs op Texel. Zijn
vrouw Hanna runt de kampeerboerderij Bloem en Bos en Knippenberg
wil zich inspannen voor de atletiekvereniging Texel, wat betreft het on
derdeel marathonlopen. „Texelaars die zich hierin willen bekwamen wil
ik best begeleiden, maar ze moeten wel bedenken dat ik geen represen
tant ben van de gemiddelde lange afstandsloper." Een gesprek met de
man die een „rondje" IJsselmeer liep in 43% uur en daarmee vriend en
vijand verbaasde.
Jan Knippenberg, lang, mager, grote
ziekenfondsbril, snor en baard, voelt
aanvankelijk niet veel voor een inter
view. Hij woont koud twee maanden
op Texel en is bang dat de eilanders
zullen denken dat deze overkanter me
teen even zal vertellen hoe het moet.
Na aandringen van de Atletiekvereni
ging Texel stemt hij toe in een
gesprek. De ATV timmert flink aan de
weg en Knippenberg geeft op 2 januari
bovendien een voorlichtingsavond over
verschillende aspecten van zijn hobby.
„Het leuke van de Texelse atletiekvere
niging is dat ze net zijn begonnen.
Van die club is nog wat te maken en
daar wil ik best een bescheiden
steentje aan bijdragen", aldus Knippen
berg, die zegt dat hij eigenlijk niet zo'n
verenigingsman is. „Hardlopers zijn in-
lividualisten en kunnen vaak moeilijk
aarden in een club. Ze zijn nogal op
zichzelf en willen dat graag zo hou-
t den. Hun sport is toch ook een zeer
individuele prestatie."
j In de hoop dat dit artikel niet zal wor-
3 den opgevat als een betweter-verhaal
l van iemand die in binnen- en buiten-
land al vele duizenden kilometers hard-
i lopend heeft afgelegd raakt Knippen-
berg meer en meer op zijn praatstoel
Onder de kop wegzwerven no
teerde Jan Knippenberg zijn
gedachten tijdens urenlange
kilometervretende rennerijen
door duinen en over het
strand. Die poëtisch opge
schreven gedachten werden af
gedrukt in het blad
Loopsport" en geven aan dat
hardlopen voor Knippenberg
niet het najagen van wind is
maar het zoeken naar zichzelf,
dwalend door het doolhof van
zijn gedachten.
,,De duisternis kruipt langs mijn
benen omhoog. Als de mist er
niet was, zag ik nu de zon zak
ken. Wat een verschil toch elke
dag weer! Soms, a/s je 's nachts
hier loopt, valt de stilte in jezelf
vanuit de zee. Geluidloos ga ik
dan voort. Zo nu en dan slaat het
water over mijn voeten als ik iets
teveel de scheiding van zand en
zee probeer aan te houden. Daar
loopt het het beste; vormen je be
nen met de golfslag die cadans
van geluid waarop je lijkt te
zweven."
Indonesië duizend dia's. Tanzania
voor een week, hoor ik zeggen
aan de koffietafel. Je moet er
even geweest zijn, galmt het ver
echoënd door mijn hoofd. Colle
ga's, denk ik dan, wippen van het
ene naar het andere land, gedra
gen door wielen of vleugels. De
Avenue op schoot, de natuur te
rug en achteraf zeggen, dat dat
leven is, terwijl hun decadente
voeten nog geen meter aarde ge
voeld hebben."
,,Zo bleef me lang geleden al
niets anders over dan door te
lopen naar de verten van de vol
gende horizon, de blik voorgoed
afgewend van het uitgangspunt.
De weg voor me lag te wachten
op mijn stugge stappen, rusteloze
dragers van mijn geest en li
chaam. Verder, steeds maar. Was
het niet zo nu en dan een ziekte,
of zo je wilt een neurose: dat al
tijd maar gaan en nauwelijks of
is het nergens? Rust.
Zelfs het denken kent geen gren
zen meer hier: hoe verder straks
over die heuvel, achter die zee,
wanneer de cirkel rond is en zich
gesloten heeft? Waar blijft dan het
doel van mijn zinloos pogen?
Is dat op zich al de zin van alles.
Het Gaan? 'Ik ga maar en ben',
schreef ooit een dichter en dat is
wezenlijker dan de mijmering om
trent dat al. Ik voel mijn lichaam,
en mijn geest antwoordt. Ander
som is het niet.
Zo en niet anders dwaalt mijn li
chaam verder van het alledaagse
en geestvernauwend zijn."
en zijn verhalen worden vooral advie
zen die voortkomen uit jarenlange
ervaring.
Zijn sport die verworden lijkt tot een
rage, is volgens Knippenberg ook een
sport die de huidige (vaak ongelooflij
ke) belangstelling van pers en publiek
zal overleven. Voordeel van de be
langstelling voor hardlopen is dat veel
zaken nu medisch goed worden
onderzocht.
Doordouwer
„Er worden nu dingen medische be
vestigd die ik zelf al jaren dacht, maar
niet zeker wist", aldus Knippenberg.
Jan werd geboren in Hoek van Hol
land en liep op 12-jarige leeftijd al vele
tientallen kilometers over het strand.
„Als je toen langs het strand liep te
rennen, werd je beschouwd als een
hardloper. Nu denkt iedereen dat je
aan het joggen bent." Knippenberg
werd lid van een atletiekvereniging
maar de atletiekbond bepaalde dat
jeugdleden alleen wedstrijden van
maximaal 1500 meter mochten lopen
of een crossloop van maximaal drie
kilometer.
Terugkijkend meent de 36-jarige kers
verse Texelaar dat hij graag uren over
het strand rende omdat hij ontdekte
dat hij het lang vol kon houden. „Ik
was in weinig dingen echt goed, maar
ontdekte tot mijn verbazing dat ik wel
een doordouwer was. Veel dingen gin
gen me niet gauw vervelen en dat
gold zeker voor hardlopen." Voordeel
van hardlopen'Was toen (en nog
steeds) voor Knippenberg dat je kon
trainen wanneer je wilde en dat je met
niemand iets te maken had. „De be
langrijkste reden om met deze sport te
beginnen is dat ik besefte altijd buiten
te zijn. Dat op zichzelf is al een heer
lijk gevoel." Niet zonder cynisme zeg
gen we dat het toch onmogelijk moet
zijn om van de natuur te genieten als
je voortdraaft over duinen en stranden.
Knippenberg ontkent dat pertinent.
Denker
„Daarmee wijk ik misschien af van de
gemiddelde loper maar ik geniet van
het rennen en ik geniet mogelijk nog
meer van de dingen om me heen.
Vaak merk je niet dat je hardloopt.
Daar ben je aan gewend en je ziet van
alles gebeuren onderweg. Daar denk je
ook over na op dat moment." Knip
penberg zegt dat hij vroeger liep vol
gens uitgedachte trainingschema's.
„Dat heb ik alleen de eerste jaren ge
daan, daarna niet meer. Ik train nu op
mijn gevoel en dat is elke dag weer
anders." De filosofie achter deze „trai
ning" wordt al snel duidelijk. Volgens
Knippenberg leer je lopen door te lo
pen. „Vooral niet te hard en niet teveel
met klokken in de weer gaan. Gewoon
veel lopen. Je gaat pas hardlopen als
je het gevoel hebt dat je een basis
hebt. Die basis bereik je door enorm
veel te lopen. Pas dan zijn de spieren
en de organen in staat mee te gaan in
een prestatie op de lange afstand."
Jan Knippenberg zegt dat men dat bij
voorbeeld in het mekka van de hardlo
pers, Engeland, maar ook in Oost-
Duitsland, goed heeft begrepen. Daar
traint men niet volgens medische en
sport-technisch uitgedachte schema's.
„In die landen hebben de lopers fee
ling voor wat ze willen en kunnen. De
financiële en medische ondersteuning
van hardlopen is nog vaak minimaal.
Beide landen hebben echter een rijke
hardloopcultuur die hen een voor
sprong geeft."
Vogel
Dat gevoelsmatige illustreert de ge
schiedenisleraar met een verhaal over
een recent trainingsrondje dat een flin
ke route werd: vanaf het Gerritslander-
dijkje naar de vuurtoren en terug. „Ik
liep lekker langs het strand. Ik genoot
van de ondergaande zon en besloot,
bijna ongemerkt, naar de vuurtoren te
lopen. Dan krijg je dus even de kolder
in de kop maar je weet ook dat het
lukt. Onderweg vond ik nog een door
stookolie gevelde vogel en die wil je
ook niet laten liggen." Op de terug
weg merkte Jan dat hij de Sluftergeul
wegens hoog water niet meer kon
oversteken. Dat betekende een flink
stuk omlopen en laat thuis. „Dan ben
je dus vier uur weggeweest terijl ik dat
niet van plan was. Onderweg had ik
wel twijfels maar achteraf denk je: het
was toch een mooie tocht."
Sommige lezers zullen Knippenberg nu
ongetwijfeld voor compleet maf verslij
ten maar het geeft hem het avontuur
van het hardlopen. Texelse hardlopers
zullen mogelijk niet onder de indruk
zijn van het voorbeeld dat in vier uur
werd afgelegd maar dat heeft te ma
ken met een blussure waar Knippen
berg langzaam maar zeker „overheen
groeit". Om dat uit te leggen moeten
we even terug in de tijd.
Blessures
Op 21-jarige leeftijd liep Knippenberg
de eerste marathon van 42 km en dat
was voor die tijd en op die leeftijd een
unicum. Tot 1970 liep hij vele lange af
standwedstrijden maar hij kreeg dat
zelfde jaar last van zijn rug. Dat werd
geweten aan overtraining. Jan sukkel
hernia. Daarmee was de blessure niet
over. Eind '82 bracht een podo-
orthesioloog uit Alkmaar uitkomst. Hij
constateert een voetafwijking die door
werkt op tal van andere punten in het
lichaan. De oplossing: dunne steunzo
len van kurk die de afwijking onge
daan maken. Drie maanden later is de
doorgezakte plek in de rechtervoet van
Jan verdwenen. Volgens de Alkmaarse
arts is het lichaam nu weer in balans
en zal de rugpijn ook verdwijnen; de
druk op beide rugwervels is weer ge
lijk. Langzamerhand keert Jan nu weer
terug naar zijn oude „trainingssche
ma", een procedure die tijd kost en,
zoals gezegd, geheel op het eigen ge
voel wordt afgewerkt. Soms loopt
Knippenberg 50 km op een dag maar
er zijn ook dagen dat het blijft bij 25
km of minder.
Massabeweging
„Ik ben het meest gelukkig als ik in
makkelijk bewegen. Een lichaam dat
draagt in plaats van sjokt."
Commercie
„Er wordt ongelooflijk veel over hard
lopen geschreven, maar dat gaat dus
vooral over joggen. Als je wilt hardlo
pen ga je gewoon dag na dag het bos
in om te rennen. Verder niets."
Een gevolg van een rage (of de ver
oorzaker?) is dat de commercie er zich
mee bemoeit. Bladen over loopsport
puilen uit met schoenenadvertenties
waarmee bijvoorbeeld de marathon in
twee uur en negen minuten is afge
legd. „Dan koop je schoenen van
ƒ400,— met de illusie dat je beter zal
lopen. Daar gaat het niet om", aldus
Knippenberg. Hij toont schoenen die
vele jaren oud zijn en waarop hij met
genoegen tientallen kilometers aflegt.
Alle schoenen worden volgens de ad
vertenties wetenschappelijk getest
waarbij men vergeet dat het rubber
krimpt en dat nylon ook vervelende ei
genschappen heeft.
„De meeste schoenen, met bijvoor
beeld een ultrasnel luchtkanaal, wor
den gedragen in de disco. Je schoe
nen leveren geen prestaties. Dat doe je
zelf." Volgens Knippenberg zoek je
schoenen uit die bij je passen. Hij
toont een paar oranje exemplaren die
sprekend lijken op ouderwetse gym
pies. „Dit zijn voor mij lekkere schoe
nen. Ze willen je nog wel eens uitla
chen als je daarop rondloopt."
de drie jaar met rugklachten en kon in
1973 de hardloopdraad pas weer op
pakken. Hij liep lange afstandwedstrij-
den in Schotland en Engeland. In Ne
derland was men nog niet zo ver. In
1974 haalde Knippenberg de internatio
nale pers met een tocht van Hoek van
Holland naar Stockholm (1400 km) die
hij in 19 dagen hardlopend wist te
overbruggen. In de jaren daarna werd
weer deelgenomen aan 100-km
wedstrijden en Jan behoort op deze
afstand, en de 50 mijl tot de tien
besten van de wereld. In 1979 liep hij
op eigen initiatief een ronde rond het
IJsselmeer. 400 kilometer in 43% uur,
waarvan hij volgens eigen zeggen 38
uur heeft hardgelopen. De gemiddelde
uursnelheid van negen kilometer over
zo'n afstand is nog steeds niet geëve
naard. De Britten kwamen in een
48-uurs wedstrijd niet verder dan 367
km. In 1980 liep Jan een spierscheu-
ring op in zijn linker bovenbeen terwijl
hij al kampte met een permanente pijn
tijdens het lopen in zijn andere been.
Er brak een tijd aan van medisch on
derzoek maar ondanks de pijn trainde
Knippenberg door; gemiddeld 50 km
per dag.
Come back
De sporter kwam in contact met tien
tallen medici en men constateerde een
mijn eentje door de duinen kan ren
nen", zegt de atleet als we vragen
waarom hij niet (meer) gecharmeerd is
van het lopen van de marathon. „Als
ik zo'n marathon van New York zie,
dan denk ik, dat is toch een massabe
weging waar ik liever niet tussenloop."
Vooral de Amerikaanse marathon is
volgens Jan een statussymbool aan
het worden. „Die moet je blijkbaar ge
lopen hebben. Sommigen doen daar
vier of vijf uur over. Dat red je ook als
je gewoon wandelt maar dat telt blijk
baar niet. Wie de marathon in New
York loopt, hoort er bij." Knippenberg
vindt het jammer dat de aandacht
wordt gericht op dergelijke massale
gebeurtenissen. „In Japan is al jaren
een marathon waar je aan mee mag
doen als je de 42 kilometer binnen 2%
uur loopt. Daar treden topatleten voor
het voetlicht. In Europa merken we
daar niets van."
Ongemerkt komen we op de motieven
waarom iemand zich aansluit bij het
legioen hardlopers. „Het heeft natuur
lijk te maken met de fitnessrage die
vanuit Amerika is overgewaaid en
daarom is het zo jammer dat hardlo
pers voor joggers worden aangezien en
andersom. Hardlopen is eigenlijk een
kunst. Dat leer je niet zomaar. Die
kunst is om op een bepaalde manier
Roes
Waar ook veel over geschreven wordt
is de euforie die hardlopers bereiken
als ze lange tijd onderweg zijn. „Je
bent warm gedraaid en gaat door na
de eerste vermoeidheid. Dan kom je in
een soort roes en heb je het gevoel
dat je gewoon altijd maar verder kunt
gaan," Alle snelle marathonlopers ken
nen die „roes" en inmiddels is ook
medisch vastgesteld dat een bepaalde
stof zich afscheidt uit de hersenen bij
een grote lichamelijke prestatie. Dat
veroorzaakt de, ook bij joggers inmid
dels, begeerde geestestoestand. Jan
Knippen: „Die verandering in je stof
wisseling en de looproes maken deze
sport dan ook verslavend. Als je een
blessure hebt en je loopt niet of heel
weinig krijg je
ontwenningsverschijnselen."
Afkickverschijnselen zijn vermoeidheid,
chagrijnigheid, een vage hoofdpijn,
nervositeit, e.d. „Je voelt dat je je
energie niet kwijt kunt en je word sik
keneurig. Je mist die sensatie in je
lijf-
Uitgedroogd
Vermaard zijn de Olympische tv-
beelden van een Zwitserse marathon
loopster die wankelend en stuiptrek
kend de finish in Los Angeles bereikte
en later uitgedroogd bleek te zijn ge
weest. De vrouw verkeerde op dat
moment in de veronderstelling dat ze
redelijk snel het parcours in het stadi
on aflegde, terwijl de televisiebeelden
beschamend waren voor haar en de
loopsport in het algemeen. Als we vra
gen of dit het gevolg is van de roes
waar men niet meer uitkomt consta-
teerd Knippenberg allereerst dat de be
geleidende arts een fout heeft ge
maakt. „Hij had haar uit de race moe
ten halen. Die vrouw was goed ge
traind maar blijkbaar geobsedeerd door
de finish." Een gebrek aan vocht is de
hoofdoorzaak van deze vertoning. „Je
kunt zelf weer uit die roes stappen
want je voelt op een gegeven moment
toch weer dat het moeilijk gaat, dan is
de euforie gewoon voorbij." Jan Knip
penberg zegt dat een lange afstandlo
per ook voortdurend bezig is „zichzelf
terug te vinden". „Je weet best dat je
stoppen moet omdat het echt niet
meer gaat."
Uitgedaagd
Knippenberg zegt in het verleden vaak
het verwijt te hebben gekregen dat hij
de publiciteit zocht, met name wat be
treft het rondje IJsselmeer. Hij wilde
dat ten dele toegeven. Voor het finan
cieel volbrengen van een dergelijke
tocht heb je sponsors nodig maar een
aanbod van De Telegraaf heeft hij
destijds afgewezen. „Dan had ik flink
aan dat rondje verdiend maar dergelij
ke sponsoring stond me toch niet
aan." Hardlopers zijn ijdel. Dat geldt
voor veel topsporters. „Je wilt je on
derscheiden en daarom is een mara
thon ook niet interessant voor mij. Ik
heb geen zin in die massa." Volgens
eigen zeggen had hij rijker en beroem
der kunnen zijn als hij wel was inge
gaan op aantrekkelijke grootse sponso
ring. „Dan kun je een eenzame tocht
door de duinen wel vergeten, in die
zin dat de publiciteit ook je vrijheid
gaat beknotten." Jan houdt juist zo
van avontuur. In Engeland liep hij hon
derden kilometers door de bergen, al
leen met een kompas. Dat zijn tochten
met risico's. In het Lake District kwam
twee jaar geleden een hardloper om
nadat hij was verdwaald. De koude
wind kreeg vat op hem, het was zeven
graden boven nul. Wie dergelijke toch
ten loopt wordt voor knettergek uitge
maakt. Het is het zoeken naar gren
zen. „Uitgedaagd door de verten pij
nig je je voeten, gevoed door je geest
die wil weten wat er achter de pijn
grens ligt."
Helemaal alleen
Het avontuur van Engelse en Schotse
hoogvlakten wil Knippenberg weer op
zoeken. Nu hij op Texel woont is het
plan ontstaan om alle Hollandse wad
deneilanden hardlopend te ronden en
de oversteek over water kanoënd uit te
voeren. „Het is nog een vaag plan
maar het lijkt me een machtige tocht."
Een ander plan, waar veel meer bij
komt kijken, is veel avontuurlijker:
3000 km door Scandinavië van de
zuidpunt tot de noordkaap. „Dat wil ik
helemaal alleen doen. Zonder volgwa-
gens met een kleine rugzak en slapend
in jeugdherbergen met een gemiddelde
snelheid van 100 km per dag." Met de
huidige blessure is het nog een droom
die gezien het doorzettingsvermogen
(een bescheiden woord bij ultralange
"afstanden) van Knippenberg echter
vandaag of morgen werkelijkheid kan
worden.
Met Texelse hardlopers hoopt hij een
trainingsclubje te kunnen starten om
bijvoorbeeld één keer per week samen
te lopen. „Een beetje begeleiding ge
ven aan mensen die zich willen be
kwamen in de marathon of desnoods
grotere afstanden bij de kop willen
pakken lijkt me leuk." Zelf kan Knip
penberg het hardlopen niet missen en
de kans is groot dat dat nooit lukt.
Ik voel me uitstekend als ik loop en
heb het gevoel alles aan te kunnen."
Knippenberg vergelijkt het met natuur
volken die ook, door veel ontberin
gen heen, konden doorgaan." „Dan
voel je je superieur. Niet superieur aan
andere mensen maar het is een soort
oergevoel. Je voelt je een soort noma
de in Nepal en hebt het gevoel dat je
deze volkeren ook beter begrijpt." De
geschiedenisleraar kijkt bijna
verontschuldigend.
De Plattelandsvrouwen van De
Cocksdorp-Eierland vierden 19 decem
ber hun jaarlijkse kerstavond. Er waren
92 aanwezigen, die konden genieten
van een sfeervolle avond, met mooie
verhalen, gedichten en samenzang.
Het Cocksdorper koor, o.l.v. Gerard
Smeenk zorgde op mooie wijze nog
voor een paar meerstemmige kerstlie
deren. De kerststukjes werden ge
maakt door de contactdames.
Donderdagmiddag 20 december ver
zorgden de Plattelandsvrouwen een
kerstmiddag voor de bejaarden van Ei-
erland en De Cocksdorp. Er waren
±35 aanwezigen. Het Cocksdorper
koor bracht nogmaals de meerstemmi
ge liederen ten gehore. En er werd
weer genoten van de verhalen, gedich
ten en samenzang.
Dames die hun strookje voor de
broodmaaltijd in januari nog niet heb
ben ingeleverd moeten zo spoedig mo
gelijk contact opnemen met Bjouk
Moonen, tel. 02222-269.