jp Projectgroep voor
Wat gebeurt er in
de Mandenvallei?
monumentenherstel
aan het werk
I
BÉ*»
Tussen dijk en
duinenrij
Luchtkastelen
0e Koog pakt winst
ar
ZDH verloor door
eigen doelpunt
S
Goed spel Tefak teams
PAGINA 6 TEXELSE COURANT DINSDAG 12 MAART DA<
Inderdaad weer een verhaaltje over het werk in de Mandenvallei.
Nodig na het artikel dat de redactie van de Texelse Courant in ja
nuari daar al over schreef? Ja, eigenlijk wel. Ik wil de redactie van
deze krant niet beschuldigen van onjuiste voorlichting, absoluut
niet. Er staan echter wel wat onnauwkeurigheden in, zeker voor
een natuurkenner. Misschien is zelfs dat nog iets te zwaar uitge
drukt, maar het onderwerp kan zeker nog wel iets uitgediept
worden.
Het is vooral de laatste zin van het re
dactionele stukje die dat plank
misslaat. Daarna heeft Texel er een
1 klein natuurgebied bij." Dat is natuur
lijk niet helemaal of helemaal niet
waar. Ons hele Texelse duin is, on
danks allerlei aanpassingen, natuurge
bied. Zeker ook de Mandenvallei in
,,oude staat". Het is zelfs zo dat op de
plaats waar enige weken geleden de
bulldozers overheen gromden vorig
voorjaar nesten van bepaald niet talrij
ke vogels als wulp en velduil lagen!
Wat er in de Mandenvallei dus ge
beurt, is dat er van een natuurgebied
een natuurgebied gemaakt wordt.
Gekkewerk? Geld weggooien? Natuur
is natuur en je moet het gewoon op
zijn beloop laten. Allemaal logische
opmerkingen die je zou kunnen ma
ken. In deze Witte Lieuw zal ik probe
ren uit te leggen waarom Staatsbosbe
heer en natuurbeschermers dit werk
toch zinvol vonden en zelf Rijkswa
terstaat voorgesteld hebben het zo te
doen.
Opbouw
Om dat duidelijkte maken is het nodig
eerst iets over duinen in het algemeen
te vertellen. In een duingebied met
een ongestoorde ontwikkeling, de
meest ideale situatie dus, zien we vaak
het volgende beeld. Direct na het
strand vinden we een hoge duinenrij,
de zeereep. Aan de binnenzijde, in de
luwte dus, kan deze zeereep al be
groeid zijn met een dicht struweel
waarin een hele reeks kalkminnende
planten en struiken groeien. Dan volgt
een lage vallei. Zeker in herfst, winter
en het vroege voorjaar is deze nat tot
heel nat. Zo'n vallei wordt primaire
eerste) duinvallei genoemd. Vanaf
het strand gerekend is het immers de
eerste, en jongste, vallei. In een perio
de van aangroei kan zo een reeks van
langgerekte valleien achter elkaar
ontstaan.
Ooit was bijvoorbeeld de Muyplas een
primaire vallei, van zee gescheiden
door slechts één duinenrij. Door verde
re aangroei ontstond de Buitenmuy,
een nieuwe primaire vallei. Daarmee
raakte de Muy zijn status van eerste
vallei automatisch kwijt. Secundaire
tweede) valleien ontstonden vroeger
ook dikwijls doordat in achterliggende
duingebieden grote verstuivingen
plaatsvonden. Als het zand over een
grote oppervlakte tot aan het grond
water wegstuift, ontstaan laagtes die
in natte perioden weer onder water
staan. Vaak heeft de mens meegehol
pen bij de vorming van een nieuwe
buitenste duinenrij. Het kan echter ook
volkomen natuurlijk gaan. Voorwaarde
daarbij is natuurlijk dat de zee veel
zand naar de kust brengt, en dat er
een heel breed strand of een strand
vlakte is.
Vorming
In het kort gaat de natuurlijke vorming
als volgt. Al het aanspoelsel op het
strand ligt na een stormperiode bijeen
op de plaats tot waar de hoogste
vloed kwam. Dit laagje, langgerekt
langs de hele kust, noemen we het
vloedmerk. Het bestaat, afgezien van
allerlei menselijk afval, vooral uit resten
van planten en gestorven zeedieren.
Bij normale vloeden spoelt het niet
meer weg. Wel waait er wat zand op
en achter en de kans is groot dat er
een klein walletje ontstaat. Met wat
zoet regenwater en mineralen uit het
vers aangewaaide zand ziet het
biestarwegras kans hier te ontkiemen
en op te groeien. Later kunnen ook
planten als zeeraket en zeepostelein
volgen. Vooral het biestarwegras dat
heel nauw familie is van het alom be
kende of liever beruchte kweek, kan
heel wat stuivend zand opvangen. Zo
kunnen er heel kleine duintjes ont
staan. Zijn die eenmaal hoog genoeg
dan verschijnt ook de helm. Dan gaat
het hard want helm is een nog betere
zandvanger en vastlegger. In de begin
fase moeten die duintjes alleen niet
overspoelt worden door een erg hoge
vloed. Zout water kan helm, in tegen
stelling tot biestarwegras, slecht ver
dragen. We gaan er vanuit dat de
helm stand houdt en dat de duinenrij
dus gestaag blijft groeien. Op het mo
ment dat deze rij op enkele plaatsen is
vastgegroeid aan bestaande duinen en
hij sterk genoeg is om de zwaarste
stormen te doorstaan, is de primaire
duinvallei geboren. Immers het achter
liggende vlakke gebied is dan geheel
van zee-invloeden afgesneden.
Ik schenk zoveel aandacht aan dit
soort valleien omdat ze voor ons ver
haal maar nog meer voor botanici en
plantenliefhebbers uitermate belang
wekkend zijn. Parnassia, gentianen
teer guichelheil, orchideëen, het zijn
maar enkele namen uit een hele reeks
bijzondere soorten die in natte, primai
re valleien groeien. Ook oudere valleien
herbergen een keur aan planten en zijn
door hun hogere waterstand vaak be
langrijk voor de vogels. Op Texel hoe
ven we alleen maar te denken aan de
Muy en de Geul.
Sinds midden vorige eeuw is er heel
veel in de duinen veranderd en voor
de natuur meestal niet in positieve zin.
Er is veel duingebied ontwaterd en
ontgonnen, grote oppervlakten werden
en worden gebruikt voor drinkwater
voorziening, bossen zijn aangeplant en
er vindt nu sterke kustafslag plaats.
Dit alles heeft er toe geleid dat de dui
nen ontzettend veel droger zijn
geworden.
Ook op ons eiland heeft dit allemaal
gespeeld. Denk maar eens aan de ont
ginning en ontwatering van De Neder
landen en, door het graven van de
Moksloot, van het hele zuidelijke duin
gebied. Door de kustafslag, de bebos
sing en de verlaging van het polderpeil
is op Texel de grondwaterstand in de
duinen drastisch verlaagd.
De bosbouw zorgde door begreppeling
en doordat bossen veel verdampen
voor een grondwaterdaling die varieert
van 40 centimeter tot 1 meter. Verla
ging van het polderpeil had langs de
binnenduinrand een daling tot gevolg
van enige decimeters tot een halve
meter. De effecten van de sterke af
slag zijn nog groter. Vanaf de binnen
duinrand tot aan de buitenste valleien
is de daling van het grondwater zo'n
halve tot meer dan één meter ge
weest. Kortom er zijn heel veel natte
valleien verdwenen. Zoveel dat ze in
ons hele land schaars zijn geworden.
En waar ze verdwenen, bleven dikwijls
te droge en daardoor te veel verruigde
gebieden over.
Mandenvallei
Vooral in dit licht moet het werk in de
Mandenvallei gezien worden. Een ver
drogende vallei, die we „overal" in de
duinen kunnen vinden, wordt weer te
ruggebracht naar een natte vallei. Naar
een veel minder vaak voorkomend
stukje natuur dus. Het mechanisch
schuiven zou je kunnen vergelijken
met het tot op het grondwater uitstui
ven van een vallei. Omdat het nu win
ter is ontstaan er meertjes, maar bere
kend is dat het water in de droge tijd
daalt tot ongeveer het niveau van het
maaiveld. Niet alleen zand wordt er
weggeschoven maar ook de hu-
muslaag. Er blijft dus kaal, arm zand
over. Dat heeft tot voordeel dat de na
tuur weer helemaal opnieuw kan be
ginnen. De vallei kan dus alle elkaar
opvolgende plantengezelschappen
weer meemaken. Staatsbosbeheer
hoopt tenminste dat dat gaat
gebeuren.
Niet zeker
Helemaal zeker is dat niet. Zoveel er
varing is er niet met dit soort natuur-
bouw en het blijft mensen(bulldozer)
werk. Niettemin is het zeker het pro
beren waard. Immers als Rijkswa
terstaat alleen de nieuwe duindijk naar
binnen had geschoven zou de vallei al
leen maar droger geworden zijn. Om
dat er ter plaatse toch al een zandte-
kort is, is dit gecombineerde werk
Het meest zuidelijke deel van de natte Mandenvallei.
door Klaas Bonne
Ik kijk vanaf mijn sober landgoed
Op het artikel 11 -gebied.
Waar nu nog het grazend wolvee
Van het ontluikend gras geniet.
Uit haar winterslaap ontwakend
Zie 'k mijn dorp met Hef en leed,
Waar ik als rechtgeaarde Koger
Door dik en dun mijn leven sleet.
Maar 'k zie in de nevel een commissie
Spittend naar de haalbaarheid.
Hun aktetas staat tegen 't hekkie
Dat nu nog de percelen scheidt.
Zij graven door de gele zandlaag
Tot het eeuwenoude slib,
Maar stuiten in het zweet des
aanschijns
Steeds weer op een lege knip.
Een ouwe koe loopt langs een slootje
Een distantieert zich van de zaak,
Of blonk er in die kille ogen
Toch een zweem van leedvermaak?
Want hebben wij in het verleden
Misschien niet veel te vaak gebukt
Voor hem, die via onze schouders
De beste vruchten heeft geplukt?
De zon zakt weg achter de duinen.
Haar laatste stralen strelen 't land,
Waarop de grote luchtkastelen
Tot nader order zijn verbrand.
waarschijnlijk in ieders voordeel. Dat
was in het verleden wel anders. Er zijn
tot groot verdriet van de natuurbe
schermers al op zoveel plaatsen prach
tige natte valleien verloren gegaan om
dat de zeereep naar binnen werd ge
schoven. Niet omdat RWS dat nu zulk
leuk werk vond, maar omdat de mid
delen ontbraken iets anders aan de af
slag te doen. Het is daarom extra fijn
dat Rijkswaterstaat, Staatsbosbeheer
en de natuurbescherming elkaar in de
Mandenvallei „gevonden hebben" en
dat RWS daar iets terug kan en wil
doen.
De toekomst
U moet niet denken dat onze rijks
diensten daar zomaar een beetje aan
het rommelen zijn en de bulldozer
chauffeurs naar eigen idee hier en
daar wat kaal schuiven. Uitgebreid is
door Provinciale Waterstaat berekend
en bestudeerd waar en hoeveel zand
er moet worden verwijderd. Ook zijn
adviezen verstrekt door het Rijksinsti
tuut voor Natuurbeheer. Zeer nauwge
zet zullen de mensen van Staatsbosbe
heer de ontwikkelingen in de natte
Mandenvallei volgen, ledereen is ui
terst benieuwd wat er gaat gebeuren.
Voor eventuele soortgelijke mogelijkhe
den in de toekomst is het eveneens
belangrijk dat te weten. Groeien er
over een paar jaar weer orchideeën en
broeden er weer watersnippen? In de
toekomst zal ik u zeker nog eens over
de ontwikkelingen in de „nieuwe"
Mandenvallei berichten.
Adriaan Dijksen
Na een reeks nederlagen heeft De
Koog eindelijk weer een overwin
ning behaald. Na het goede spel
tegen Huiswaard, vorige week, wa
ren de verwachtingen zondag dan
ook hoog gespannen. Omdat de
uitwedstrijd onfortuinlijk met 2—1
verloren werd, was De Koog nu op
revanche belust.
De Koog begon sterk aanvallend en
kreeg in de beginfase al enkele schitte
rende scoringskansen. Cees van Veek
kopte een vrije trap rakelings over en
een minuut later verscheen hij alleen
voor de keeper maar miste. John List
passeerde wél de keeper met een lob
je, maar de bal stuiterde naast het
doel. Na een kwartier werd Petten
voor het eerst echt gevaarlijk. Keeper
Theo Bonne moest enkele malen ver
zijn doel uit om redding te brengen.
De Koog kreeg vele hoekschoppen te
nemen maar de afwerking was steeds
slordig. In de laatste minuut voor de
rust kreeg Cees van Beek de bal aan
gespeeld van John List en haalde uit
vanaf de zestien meterlijn. Via de paal
ging de bal achter.
Na de rust werd het al snel 1—0 door
verdediger Wally van Beek die attent
reageerde op een voorzet en van
dichtbij inknalde. De Koog kreeg nog
voldoende kansen om de voorsprong
te vergroten, o.a. door Dennis Saai die
snel reageerde toen de keeper een bal
losliet. Zijn inzet ging echter voor
langs. Ruud van de Kerkhof die het
laatste half uur in het veld verscheen,
knalde van dichtbij keihard op de paal.
Het laatste kwartier had De Koog het
moeilijk omdat Petten massaal naar
voren trok om nog een gelijkspel te
bewerkstelligen. Petten ontbrak het
ook aan een koele afmaker waardoor
ze nauwelijks echt gevaarlijk werden.
De beste kans was in de laatste mi
nuut maar keeper Theo Bonne stond
goed opgesteld bij deze harde knal. De
Koog behaalde een verdiende overwin
ning in een matige wedstrijd met veel
inzet waar erg veel kansen onbenut
werden gelaten.
ierd(
De gemeente heeft een project
groep in het leven geroepen die
zich zal bezighouden met gemeen
telijke monumenten, zoals vermeld
in de ontwerplijst voor gemeentelij
ke monumenten. De groep is te
vinden in de trouwzaal, gedurende
de tweede helft van de week, dus
vanaf woensdag 13.30 uur. Wie
deskundig advies wil hebben inza
ke restauratie van gemeentelijke
monumenten en wil nagaan in
hoeverre hiervoor subsidiegeld be
schikbaar is, is bij de werkgroep
aan het juiste adres.
De groep bestaat uit de heren Tjark
Mulder (tekenaar), Jan Commijs, Siem
Swinkels en Lex Anema. Laatstge
noemde is voor één dag per week ge
contracteerd en geldt als deskundige
op historisch-bouwkundig gebied.
Texel heeft in eerste instantie twee ton
beschikbaar voor herstel van gemeen
telijke monumenten, dus monumentale
gebouwen die niet op de rijkslijst
staan. Daarbij moet men denken aan
schapenboeten, stolpboerderijen maar
ook aan arbeiderswoninkjes zoals die
in Eierland staan en bijzondere objec
ten zoals de IJzeren Kaap bij Ooste
rend en de waterbouwkundige
constructie bij de molen van Het
Noorden.
De gemeentelijke monumenten (tot
dusver 85 stuks) zijn inmiddels geïn
ventariseerd en thans is de werkqroep
bezig met meten en beschrijven. De
eigenaars van de monumenten hebben
inmiddels een hrief gehad waarin zij
worden gewezen op de restauratie- en
subsidiemogelijkheden. Er zal in vol
gorde van een nog vast te stellen prio
riteitenlijst worden gewerkt. Dit jaar
denkt men op Texel 15 panden te kun
nen restaureren, waarbij per object een
bijdrage van maximaal ƒ15.000,— kan
worden verstrekt. De werkgroep geeft
echter ook graag zonder gemeentelijke
financiële bemoeiing vrijblijvend advie
zen inzake herstel en restauratie. De
eerste reacties van aangeschreven ei
genaars zijn zeer positief. Naast de
rijkslijst en de gemeentelijke lijst zou
Texel ook nog met een eventuele pro
vinciale monumentenlijst kunnen wer
ken, maar daaraan had het gemeente
bestuur om praktische redenen geen
behoefte. Het is nu zo geregeld dai
aan sommige gemeentelijke monuri
ten een provinciale „erkenning" Mven
worden gegeven en daarmee eenp^
vinciale bijdrage in de restauratie
kosten. Ter vermijding van te hoog
gespannen verwachtingen wordt
wel op gewezen dat alleen in bijzoi
re gevallen gemeentesubsidie voor
restauratie wordt gegeven, men hef81'3
er dus geen recht op. Maar als hel
even kan zal men wel gratis advies
krijgen inzake herstel of verbouwd var
Het feit dat een gebouw op de ge- 9roc
meentelijke monumentenlijst staat
houdt in dat de eigenaar zo'n pand
niet zonder toestemming mag slop
of zodanig veranderen dat het als
„verknoeid" moet worden beschoi
Het is niet de bedoeling hier al
moeizuchtig op te treden. Er wordi
naar gestreefd om in minnelijk over
met de eigenaar tot een goede op)
sing te komen. De gemeentelijken
numentenlijst wordt vastgesteld do*
B en W. Wie er bezwaar tegen hei
dat zijn pand op de lijst staat kan
beren het afgevoerd te krijgen. Ooi
het omgekeerde is mogelijk: wie
meent een monumentaal of karakte
ristiek pand te hebben kan verzoete
het aan de lijst toe te voegen en al
de eventuele mogelijkheden voor fi
nanciële steun bij restauratie of ver
bouwing openen. De deskundigen
len in alle gevallen een oordeel, wa
bij allerlei criteria een rol spelen: be de
ken wordt of een object van lokale
regionale betekenis is, hoe het in d 5
landelijke omgeving past, of het zei
zaam is en wat de architectonische
waarde is. De voorstellen worden
eindelijk behandeld door de gemee'-V?
lijke monumentencommissie die iss 9er
mengesteld uit leden van de gemeelep
teraad. In sommige gevallen kan hestrij
lukken een pand op de rijksmonumgel
tenlijst te krijgen; in die gevallen wi
het van de gemeentelijke lijst afge
voerd. Het voordeel van plaatsing c et
de rijkslijst is' dat de onderhoudskos
aftrekbaar zijn voor de inkomstenbe
lasting. Bij plaatsing op de gemeen
lijke lijst is dat helaas niet het geval
Mensen die meer willen weten ovei
herstelmogelijkheden van plaatselijk
monumenten kunnen de werkgroep
tijd vrijblijvend opzoeken.
bes
at di
Texi
kum
sch;
De
llijr
19
ielri
Hei
hoo
Var
Nadat ZHD 2 met 6—2 van Petten 3
had gewonnen, moest ZDH 1 het
(eigen) veld in voor de wedstrijd
tegen koploper CSV. Een mis
verstand in de verdediging zou lei
den tot een onverdiende nederlaag:
0-1.
Het eerste kwartier golfde het spel op
en neer waarbij vooral de grote inzet
van de ZDH spelers opviel. Er was
echter niet voldoende rust in het spel,
zodat al die arbeid niet tot een positief
resultaat leidde. Na ongeveer een
kwartier spelen tikte keeper Hans Zijm
een bal van CSV uit de bovenhoek.
Daarna volgde corner op corner van
CSV maar de Hoornder verdediging
wist stand te houden. Langzamerhand
kon ZDH zich onder de druk van CSV
uitwerken en Wilco Bakker kopte een
hoekschop van Piet Smits maar net
naast. In de 31e minuut viel de onfor
tuinlijke goal: H. de Ruyter speelde
een bal terug op zijn keeper Hans Zijm
die echter net bezig was uit zijn doel
te komen. Dat betekende 0—1.
ZDH deed er toen nog een schepje
bovenop. Deze spelverruwing leidde er
toe dat Ruud Wilner een boeking
kreeg na een forse charge. De vrije
trap die daarop volgde, leverde boven
dien nog bijna succes op voor CSV
omdat de ZDH verdediging vergat in
te grijpen.
Na rust was het eerste kwartier voor
ZDH en een harde schuiver van Den
nis Vonk werd door keeper Blaauw
van CSV knap verwerkt. ZDH wisselde
Gerard Timmerman voor Theo Hin
maar CSV wist toch het spel naar zich
toe te trekken. Wilco Bakker kreeg een
boeking omdat hij zijn mond niet kon
houden over het dubieuze optreden
van de CSV grensrechter. De felle in
zet van ZDH verhinderde dat het over
wicht van CSV al te groot werd en
Jan de Wit kreeg na een mooie voor
zet van Theo Hin, zelfs een florrisante
kans op 1—1 maar hij schoot over.
ZDH putte er echter wel moed uit en
nog fanatieker joegen de Hoornders op
de gelijkmaker: het spel was echter te
gehaast. Zelfs de wissel van vader Bep
Vonk in de plaats van zoon Dennis
kon daar niets aan veranderen. Tegen
het eind van de wedstrijd werd Jan de
Wit nog geboekt. Henk de Ruyter
haalde nog één keer hard uit maar de
doelman van CSV wist met kunst en
vliegwerk de bal te keren. De eind
uitslag van deze te harde wedstrijd
bleef de ongelukkige 0—1.
iel
Tetak 1 speelde zaterdag in Schage
tegen Polisport 1 dat gedegradeerd
uit de derde klasse. Een sterke tege
stander dus. Na een 1—0 voorspron
voor Tetak 1 gingen de overwinning
naar Polisport 1. Niet dat Tetak 1 w
weggespeeld, integendeel zelfs. Er
werd heel goed partij geleverd. Vijf
partijen moesten maar liefst door es
derde set beslist worden en deze
den met miniem verschil net door d s
Texelaars verloren. Twee van de ver'f
ren gegane wedstrijden gebeurden
zelfs voor rand- of netballen zodat
vrouwe Fortuna Tetak 1 bepaald nie da
heeft toegelachen.
Ook de overige partijen werden met jj(j
miniem verschil gewonnen of verloren
De 7—3 nederlaag van Tetak 1 doet ste
vermoeden dat het een duidelijke za
was maar er moest door beide partij er
hard worden geknokt voor de punte is-
en vervelend genoeg voor de Texela
kwamen de meeste overwinningen k 'a
Polisport 1 terecht. Zowel Fred MosM"
Lieuwe van der Veen als Max Hage-:l
doorn waren ditmaal erg goed op
dreef. Het goede spel werd evenwel 1
niet altijd in winst omgezet. Zo won-8
nen Fred Mosk, Lieuwe van der V
en Max Hagedoorn resp 2, 1 en 0
wedstrijden
Tetak 2 moest het in Noord Scharwt
de opnemen tegen Spirit 10. Het we
voor Tetak 2 een erg makkelijke
grote overwinning, nl. 9—1. Er hoeft
niet veel strijd geleverd te worden,
Toch moest Wilco Bakker eenmaal
onderspit delven. Martin Janssen e
Frans Room wonnen elk drie partijei
en samen ook het dubbelspel. Het
tak jeugdtam speelde in Sint Panera
tegen Rataplan 6. Melanie van der
Kooi was erg op dreeg en won knap
drie partijen. Ook Mirjam Gerritsen
Hans Segers speelden zaterdag erg
goed en wonnen resp. één en twee
partijen. Melanie van der Kooi en H
Segers zagen samen ook kans om
twee sets het dubbelspel op hun n
te zetten. Het werd zodoende een
draaie 7—3 zege voor de Tetak jeugt
Zaterdag a.s. spelen alle Tetak team
een thuiswedstrijd in sportzaal De r'
rever. Aanvang van de wedstrijden
14.15 uur. Tetak 1 ontvangt De Roem
3 uit Medemblik. Het Tetak jeugdtet
en Tetak 2 komen respectievelijk uit
gen DOV 4 en DOV 12 uit
Heerhugowaard.
