VdA wil windmolens
in hyperfiltratie
Zeewaterleiding stuit
op bunker
Diploma-uitreiking RSG
was gevarieerde avond
„WAT/K ZEGGEN WOU."
Apartheid
Concert in Herv. kerk
Geslaagd
Opbrengst astmacollecte
[gpAG 3 JUNI 1986
TEXELSE COURANT
PAGINA 5
Werner Dros met zijn hydraulische sloophamer bezig de bunker op
te ruimen.
(iTerpstra en Hans Roeper, beiden lid van de Partij van de
beid-raadsfractie, hebben gisteren aan het college een lij
plan aangeboden dat een reactie bevat op de onlangs
irbuiten gekomen PWN-plannen om Texel water vanaf het
ie land te gaan leveren. Het is een voorstel om een instal-
evoor omgekeerde osmose (hyperfiltratie) te plaatsen die
or een deel op windenergie moet draaien. In het
I' nstigste geval raken hierdoor twintig mensen aan het
rk terwijl de kostprijs voor een kubieke meter water rond
«ijf gulden komt te liggen.
PvdA zegt bovendien informatie
lebben die er op wijst dat de
ivoor het leggen van een zin-
keer zo hoog zal zijn als
door het PWN genoemde be-
van 8,5 miljoen gulden,
iaseren zich op diverse 'noti-
onder meer van het Centrum
Energiebesparing in Delft en
Rijksinstituut voor Drinkwater-
rziening.
opmerkelijk onderdeel van het
resenteerde plan betreft het be
ien van de drinkwateropslag in
loge Berg als een soort buffer:
het op onrendabele uren laten
eien van de windmolens en het
rdoor geproduceerde water op
in de Hoge Berg. Een an-
punt is het 'subsidieperspec-
dat voor windmolens gunstig
Werkgelegenheid
aanbiedingsbrief wordt geconsta-
d dat de produktiekosten van
om en water op Texel hoog zijn in
ielijking met de rest van het land
ijl de bevolking van het eiland de-
je tarieven betaalt als elders. Het
oud van de werkgelegenheid die
itkomt uit stroom- en waterproduc-
dus vooral afhangen van techni-
en economische aspecten als
[prijs, afschrijvingstermijnen en ren-
ient.
gemeente heeft daar vrij weinig in
ertellen, de enige mogelijkheden
sturing liggen in het kritisch bege-
in van ontwikkelde plannen en het
iogelijk aandragen van technisch
sconomisch haalbare alternatieven,
het eind van de aanbiedingsbrief
nog verwezen naar het program
waarmee de partij de verkiezingen
Daarin werden de geschetste
gelijkheden al aangekondigd.
Verkennend
eigenlijke stuk kreeg als titel 'De
ikwatervoorziening op het eiland
door middel van zeewaterontzou-
een verkennende notitie met bij-
Er zal ongetwijfeld nog het no-
doorgerekend moeten worden,
dat is ook juist het voorstel van
PvdA. Gepleit wordt voor het ver-
lelen van informatie over de werke-
kostprijs van de aanleg van zin-
het bij gedeputeerde staten be
ien van uitstel van de behandeling
PWN-plannen en het onderzoe
van de mogelijkheid om drinkwa-
ereiding door hyperfiltratie, gekop-
:aan windenergiebronnen op Texel
voeren. Met die eerste twee pun-
steunen Terpstra en Roeper het
sge. Terpstra: ,,Dit heeft niets met
positie voeren te maken. Het belang
ver boven de partijen uit."
[onderzoek naar de hyperfiltratie-
idenergie-variant willen de raadsle-
graag opgedragen zien aan het
(rum voor energiebesparing.
RO
stuk wordt constant gerept over
Dat staat voor 'reversed osmosis'
is Engels voor omgekeerde
rase. En dat is weer de naam van
natuurkundige proces dat plaats
in een installatie voor hyperfiltra-
De schrijvers van het voorstel ver
te beschikken over een vertrou-
rapport van het centrum voor
ïgiebesparing (CE) dat een verken
de voorstudie deed naar die me
den voor zeewaterontzouting op
Die vertrouwelijkheid werd naar
leiding van de berichtgeving in vo-
kranten opgeheven, zodat het rap-
als bijlage kon worden opgeno-
Milieu en werk
studie werden twee belangen in
oog gehouden: die van het milieu
van de werkgelegenheid. Een
tervariant werd niet onderzocht 'in
dand met de zeer hoge kosten en
risico's'.
verband met het milieu is de winde-
fgie van belang. Een probleem bij
plaatsen van windmolens is dat de
ramproductie afhankelijk is van de
wienten waarop het waait. Voor een
5de bedrijfsvoering in de centrale is
juist echter belangrijk dat er veel
öm wordt geproduceerd als er veel
2g is en dat heeft weinig met het
daanbod te maken. Het is dus heel
d mogelijk dat er veel stroom
dt geproduceerd op een moment
er weinig vraag is en dan zit je
een energie-overschot, dat je kunt
igooien of opslaan. Bij het NIOZ
oorbeeld speelt deze problematiek
omdat alle door de windmolen ge
produceerde stroom direct gebruikt
kan worden, er wordt niets teruggele
verd. De centrale merkt" alleen dat
die molen draait door een geringere af
name door het instituut.
Dat probleem, zo betogen de raadsle
den, kan op Texel worden opgevan
gen. Als er wind is laat je de molens
draaien. Die energie benut je voor het
maken van zoetwater in de RO-
installatie en dat injecteer je in de Ho
ge Berg, zoals dat nu ook gebeurt met
een deel van de winterproductie van
de huidige waterfabriek.
Molens
In het stuk wordt berekend dat er,
eventueel verspreid over het hele ei
land, veertien tot twintig molens ge
plaatst zouden kunnen worden van
respectievelijk 25 of 20 meter door
snee. Die molens zouden dan op
plaatsen kunnen staan waar de wind
vang optimaal en de beïnvloeding door
het landschap minimaal is.
Het aantal zou kleiner kunnen zijn. In
de CE-studie wordt uitgegaan van een
energieverbruik per geproduceerde
eenheid water dat ongeveer twee keer
zo groot is als het verbruik dat bere
kend werd door het PWN. Het is niet
uitgesloten dat het tijdsverschil tussen
beide studies voor dit verschil verant
woordelijk is en het lijkt in dit geval
voor de hand liggend om de PWN-
waarde te hanteren.
Volgens het PvdA-stuk zou het ver
standig zijn om de waterproductie niet
alleen afhankelijk te maken door win
denergie. Het is beter uit te gaan van
samenwerking tussen het PEN en de
drinkwaterproducent, die dan ge
mengd electriciteit van de centrale en
molenstroom zal gebruiken. Het PEN
is kennelijk belangstellend in de toe
passing van windenergie, zo blijkt uit
diverse molens die aan de overkant ge
plaatst zijn. Bovendien kan de stroom-
producent met behulp van de molens
en de niet aan tijd gebonden water
productie aan 'belastingsturing' doen.
Daar komt nog bij dat het ministerie
van economische zaken een bedrag
van 130 miljoen gulden heeft uitgetrok
ken om de toepassing van windenergie
betaalbaar te maken. Wellicht zijn er
nog meer subsidiemogelijkheden.
Stapsgewijs
Over de kwaliteit van het water dat
door een RO-installatie wordt afgele
verd bestaat weinig twijfel, dat schijnt
vergelijkbaar te zijn met het product
van de huidige waterfabriek. Boven
dien zou de toepassing van deze tech
niek stapsgewijs kunnen worden inge
voerd omdat het mogelijk is wat klei
nere windmolens en wat kleinere RO-
installaties stuk voor stuk te plaatsen.
Een dergelijke opbouw geeft ook de
mogelijkheid om de productie al naar
gelang de behoefte te vergroten of te
verkleinen.
Actie M
De CE-studie werd uitgevoerd op ver
zoek en op kosten van het ministerie
van Economische Zaken. Dat heeft
een 'actie M' gehad waarbij werd ge
keken naar toepassingen van winde
nergie. De organisatie voor Duurzame
Energie, kaartte het idee aan om te kij
ken of de Hoge Berg, buffer voor de
waterproductie, ook dienst kon doen
als buffer voor de energieproductie. De
resultaten van dit onderzoek, waarin
dus werd gekeken naar de mogelijk
heid van waterproductie met winde
nergie, zijn ongeveer twee jaar geleden
kenbaar gemaakt aan het PWN in de
persoon van een meneer Keizer, aldus
Roeper.
Voor RO werd gekozen omdat dit pro
ces mechanische energie (het water
wordt onder druk door de membramen
geperst) verbruikt terwijl de huidige fa
briek thermische energie (stoom) ge
bruikt. De eerste soort is makkelijker
te koppelen aan een windmolen dan
de tweede.
De studie was vertrouwelijk omdat te
vroeg naar buiten treden met de resul
taten negatief zou kunnen werken, de
betreffende nutsbedrijven zouden zich
gepasseerd kunnen voelen.
Het PEN zou op diverse manieren van
de opstelling kunnen profiteren. Tij
dens windstille nachten zou er
nachtstroom kunnen worden verkocht,
waardoor de nachtelijke minimumbe
lasting hoger zou kunnen worden en
dat is nuttig in verband met het rende
ment. Bovendien zou met het PWN
overeengekomen kunnen worden dat
bij grote stroomvraag de RO-installatie
wordt afgeschakeld, zodat er een af
vlakking van de productiepieken zou
ontstaan.
Uit een artikeltje van Jaap Vlaming
onder hetzelfde hoofd meen ik te
moeten opmaken, dat hij tegen apart
heid is. Dat kan ik roerend met hem
eens zijn! Zelfs op grond van persoon
lijke waarneming. Maar daarmee hou
den vermoedelijk onze gelijke opvattin
gen op.
Dat komt n.l. door de manier waarop
je het benadert. Enerzijds maken zeke
re actiegroepen zich sterk om door
boycot een desinvestering chaos te
ontketenen. Bij dat streven wordt
bijstand verleend door bomaanslagen
met Oost-Europees materiaal met dito
instructies. Anderzijds zijn er niet on
belangrijke groepen die in een overleg
betrokken zijn om op vreedzame wijze
•tot resultaat te komen. Denk b.v. aan
de Inkata-beweging o.l.v. Buthelesie,
die miljoenen aanhangers heeft. Zij
wijzen boycot en desinvestering sterk
af in de veronderstelling dat dit juist
averechts werkt.
Politiek zeer omstreden, niet alleen in
Nederland, maar vooral ook in de bij
zonder ingewikkelde samenleving van
Zuid-Afrika. Steun aan het ANC wat
de boycof aanhangt, roept polariseren
de reacties op door het actief worden
van een andere extreme groepering, de
AWB. Het moet toch een griezelige
gedachte zijn dat daar een situatie uit
de hand kan lopen waar je hier alleen
maar ach en wee over kunt roepen
zonder er enige invloed op te kunnen
uitoefenen. Het lijkt mij dat in Zuid-
Afrika voldoende krachten zijn om tot
een oplossing te komen voor hun ei
gen problemen. Laten wij ze van hier
uit niet erger maken.
Met dit stukje heb ik niet de illusie
mensen die zich emotioneel hebben
vastgebeten in een bepaalde stelling in
hun zienswijze te beïnvloeden. Het is
slechts bedoeld om aan te geven dat
er ook een andere uitleg bestaat dan
de vaak gehoorde. Daarom reageer ik
hierover via de pers niet verder.
Met vriendelijke dank voor de opname,
L. J. v.d. Geest, Oudeschild
De bouw van alleen de ontzoutings
installaties (totale productiecapaciteit
110.000 kuub per jaar, als proefopstel
ling) zou zestig manjaren werk opleve
ren en voor onderhoud en bediening
onstaat werkgelegenheid voor drie tot
vier mensen. Het vervangen van de
waterfabriek door een windaangedre-
ven RO 'plant' levert 360 manjaar voor
de bouw en voor onderhoud en bedie
ning ongeveer twintig volledige banen
op.
De berekeningen zijn gebaseerd op het
gebruik van zeewater terwijl het PWN
ervan uitging dat zout grondwater ge
bruikt zou moeten worden. Dat ver
schil zal uitgewerkt moeten worden,
evenals het stroomtarief dat het PEN
zou moeten berekenen en de fasering
van eventuele vervanging van de huidi
ge waterfabriek.
Schoon en zuinig
Tenslotte bevat de notitie nog een bij
lage uit een 'Voorstudie zelfvoorziening
Kabbelaarsbank', waarin het rijksinsti
tuut ten behoeve van een recreatie
bungalowdorp in de zoute Grevelingen
hyperfiltratie heeft vergeleken met de
huidige drinkwaterfabriek op Texel.
Daaruit komt naar voren dat het pro
duct van een RO-plant schoon is en
dat er minder energie nodig is dan bij
de huidige fabriek op Texel.
De vrij stormachtige ontwikkeling
die de plannen de afgelopen we
ken doorliepen door de publiciteit
die er aan gegeven werd heeft de
PvdA enigszins overvallen. Het nu
gepresenteerde stuk was kennelijk
al in voorbereiding, maar het is
nachtwerk geworden om het op
tijd klaar te krijgen, te meer daar
het PWN van plan is om het zin-
kervoorstel al op 30 juni in de
eerste besluitvormingsprocedure
op te nemen. Het taalgebruik is
hier en daar wat ontoegankelijk
maar de fractie lijkt toch een inte
ressante bijdrage aan de discussie
te hebben geleverd.
volle aula uit handen van de rector.
Angelique Vaars bewees het ongelijk
van de leraren en belandde via een
lange weg (Mavo en Havo) op het
Atheneum en slaagde. Tot de catego
rie „rekenaars/gokkers" behoorde Ber
nard Ipenburg, die twee jaar geleden
op zijn rekenmachine had becijferd dat
hij precies zou overgaan maar vergat
dat ook het vak maatschappijleer voor
overgang meewoog. Chris Blanken
versliep zich zo vaak dat hij zelfs een
schorsing opliep. Chris je was altijd
lastig maar nooit vervelend", aldus
Heetveld.
De rector memereerde voorts dat tal
van leerlingen te kampen hebben ge
had met de ziekte van Pfeiffer, waar
door zij meestal maanden uit de roula
tie raakten. Ook leerlingen die door
andere omstandigheden achterstand
opliepen, maar nu toch slaagden kre
gen een extra felicitatie.
Van hen werden twee leerlingen naar
voren gehaald: Leon Chang en Ina
Koolhof. Marja Brouwer werd geprezen
voor haar inzet voor de school buiten
schooltijd en Jeroen Haak als expo
nent van de leerlingen die eerst het
LBO hadden doorlopen. Toespraken
waren er verder van conrector Martin
de Weijer en Hans Wendrich als voor
zitter van de ouderraad. De ge
luidstechniek was in handen van Piet
Hoogerheide.
„Kleinkoor Adventskerk" o.l.v. Teun
Groen geeft zaterdag een concert in
de Ned. Herv. kerk te Den Burg, aan
vang 20.00 uur.
Het Kleinkoor is 20 jaar geleden ge
vormd uit een selektie van de leden
van het kerkkoor van de Hervormde
Adventskerk te 's-Gravenhage-Loos-
duinen.
Er worden werken uitgevoerd van o.a.:
Purcell, Bach, Bruckner, Thomas,
Schlenker, Strobach, Distier en Hout
koop. Medewerking op dwarsfluit,
blokfluit en spinet door: Jannie, Willy
en Hans Groen.
Op zondag 8 juni wordt, samen met
de Interkerkelijke Cantorij o.l.v. Dyo
Wassink, medewerking verleend aan
de kerkdienst in de Ned. Herv. kerk te
Den Burg, aanvang dienst 9.30 uur.
Aan de Grafische School te Amster
dam is Gertha Wessels geslaagd voor
de opleiding reproduktie-tekenen.
De onlangs gehouden collecte ten ba
te van de astmabestrijding heeft op
Texel ƒ4378,70 (vorig jaar ƒ4781,20)
opgebracht, gespecificeerd als volgt:
Den Burg ƒ2211,75; Den Hoorn
ƒ541,50; Oudeschild ƒ404,45; De
Cocksdorp ƒ149,90; De Waal ƒ233,35;
De Koog ƒ141,95; Oosterend ƒ695,80.
Bij het graafwerk voor de aanleg
van de tweede zeewaterleiding
voor het Natuurrecreatiecentrum
ter hoogte van het strand van paal
17, stuitte men op een Duitse bun
ker die precies in het tracee lag.
De bunker moest dus weg en
Loonwerkbedrijf Niek Dros kreeg
opdracht het van beton en harde
baksteen gemaakte gevaarte te slo
pen. Dat gebeurde donderdag in
snel tempo, dank zij de aan de
kraan gemonteerde hydraulische
sloophamer waarover het bedrijf
sinds kort beschikt en waarmee
men binnenkort nog meer bunkers
klein wil krijgen.
Het betrof overigens geen onbekende
bunker. Het ding zat weliswaar vrij
diep onder het zand, maar dat is erop
gestort toen Rijkswaterstaat een jaar
of vijftien geleden de duinen landin
waarts liet schuiven. Daarvóór waren
deze (woon)bunkers jarenlang vrij te
betreden en speelterrein voor de
jeugd.
De bunker werd vorige week ontdekt
door Herman Kreeft. Toen hij een pi
ketpaaltje wilde slaan, stuitte hij op
een betonnen vloer. Dank zij het snelle
slopen van de bunker is de aanleg van
de zeewaterleiding nauwelijks ver
traagd; volgende week zal de leiding
klaar zijn.
Bij de aanleg fungeert de Stichting
Texels Museum zelf als hoofdaanne
mer, die voor het graafwerk aannemer
P. Daalder uit Alkmaar heeft ingescha-
Examenvrees treffend uitgebeeld in een theaterspel van vijf examenkandidaten. De leraren kij
ken geamuseerd toe.
Zoals uit berichtgeving in deze krant regelmatig blijkt, hebben de leerlin
gen van de rijksscholengemeenschap creativiteit hoog in het vaandel ge
schreven. Vrijdag tijdens de feestelijke diploma-uitreiking in de aula van
het schoolgebouw aan de Haffelderweg te Den Burg waren hiervan weer
uitingen te bewonderen.
Zo kon het gebeuren dat voor menig
leerling niet de uitreiking van het be
geerde papier, maar een schitterend
pantomimespel van vijf eindexamen
kandidaten het hoogtepunt van de
avond van het jaar vormde. Voorts
was er een optreden van Marja Brou
wer die zichzelf begeleidend op gi
taar een gevoelig lied ten gehore
bracht. Even daarvoor kreeg het meisje
een speciale vermelding als „actiefste
leerling". Marja had zich jarenlang in
gespannen in de leerlingenraad en me
dezeggenschapsraad en stond altijd
voor een ander klaar, ,,ook bij mooi
weer wanneer anderen naar buiten
gingen en lekker lui een shaggie draai
den", aldus rector Henk Heetveld. An
dere onderdelen van de gezellige
avond waren.de muzikale ondersteu
ning van de boerenkapel en een foto
expositie. Veel foto's waren er ook te
bewonderen in een boekwerkje dat ie
dere leerling tegelijk met het diploma
ontving. Het boekje was vervaardigd
door Kees-Nan Dogger, Jan-Willem
Hidskes en Toon Berndsen.
Geen lege handen
Nieuw was dat de leerlingen, die wel
waren geslaagd, maar nog geen diplo
ma uitgereikt konden krijgen, omdat ze
hun cijfers nog wilden verbeteren, niet
met lege handen bleven staan. Teken
leraar Henk Arendsen had voor hen
een speciaal voorlopig diploma ont
worpen. De gevarieerde avond was
opgezet door een voorbereidingscom
missie bestaande uit rector Heetveld,
de leraren Peter van Nijen, Toon
Berndsen en Jan Mevius, niet onder
wijzend personeelslid Peter Hin en de
ouderraadleden Tineke Roeper en Son-
ja Schilling.
De eerste vrucht van hun inspanning
was de feestelijke intocht met karren
vanaf het parkeerterrein bij garage
Grisnigt aan de Bernhardlaan. „Voor
wat hoort wat", aldus Heetveld, ver
wijzend naar de examenstunt waarbij
leraren in politiebusjes werden ont
voerd. In zijn toespraak zei Heetveld
verder dat er wel eens negatief wordt
geoordeeld over het kleine aantal vak
ken waarin de leerlingen tegenwoordig
examen doen. Die zienswijze bestreed
hij: „Een heleboel vakken zijn tijdens
de schooltijd wel degelijk aan bod ge
komen, maar in verband met pakket
keuze losgelaten. Wanneer een Havo
leerling in zeven vakken eindexamen
doet, komt dat in feite overeen met
wel dertien vakken op D-niveau Mavo.
Het zelfde geldt voor het Atheneum
ten opzichte van de Havo".
Een klein aantal leerlingen verdiende
een speciale vermelding en kreeg het
diploma ten aanschouwe van de over-
ran de geul waarin de leiding komt. wordt ge-
keld en voor het leggen van de leiding
de firma Van Kessei. Gewerkt wordt
momenteel aan de zuigleiding tussen
het achter de eeste duinenrij staande
pompstation en het strand. De inge
graven polyleen leiding met een door
snee van 16 centimeter reikt tot aan
de laagwaterlijn en gaat daar over in
een evenwijdig aan het strand liggende
drainagebuis van honderd meter die
ongeveer twee meter diep in de zee
bodem zit. Het aan te zuigen zeewater
wordt op deze wijze door het zand ge
filterd wat het enorme voordeel heeft
dat het direct gebruiksklaar is voor de
robbenbassins en dus niet eerst hoeft
te worden gezuiverd.
De eerste zeewaterleiding die in 1974
werd aangelegd, heeft veel problemen
gegeven want deze beschikt over een
„vrij" aanzuigpunt dat aangebracht is
in een der strandhoofden. Vooral bij
oosten wind als het zeewater troebel
is, was het aldus gewonnen zeewater
nauwelijks te gebruiken. Bovendien
kwam het herhaaldelijk voor dat de
aanzuigopening werd verstopt door
zand als gevolg van de opdringende
zandbanken. Ook was het een nadeel
dat de aanzuigopening bij laag water
droog viel, zodat alleen bij vloed water
kon worden aangevoerd. Een tijd lang
werd het aangezogen water na gebruik
in de poldersloot geloosd, maar sinds
dat verboden is moest het gebruikte
zeewater via dezelfde leiding weer naar
zee worden teruggepompt. Al met al
een onpraktische, bewerkelijke
toestand waaraan dank zij de tweede
zeewaterleiding die ten koste van
ƒ92.000,— wordt aangelegd in één keer
een eind komt. Het is straks mogelijk
om continu water aan te voeren van
goede kwaliteit en dit na gebruik door
de oude leiding weer te lozen.
Met de dragline wordt een deel van de in het tracee liggende duinen weggegraven; de rest
maakt met een speciale draineermachine van de firma Van Kessel.
