s het al „dag" met
e dagvlinders?
Hulde voor tien jaar
strandlooporganisatie
Meer deelnemers
aan zwemvierdaagse
Scheerapparaat
gestolen
Dit jaar op Texel
weer open school
jjj itIJDAG 22 AUGUSTUS 1986
TEXELSE COURANT
PAGINA 5
ordat we over de verschillende dagvlinders en het onderzoek daar-
jr gaan vertellen, moeten we iets uitleggen. Lang niet alle vlinders
overdag vliegen zijn namelijk dagvlinders. Ook uit de groepen van
inners, spinners, uilen en pijlstaarten vliegen enkele soorten over-
j. Toch zijn dat geen echte dagvlinders alle direkte verwanten van
10 vlinders vliegen alleen als het donker is. Dagvlinders zijn vrij ge-
JJikelijk te onderscheiden van nachtvlinders. Daarvoor moeten we
op de uiteinden van de sprieten die alle vlinders op hun kop
jben. Bij dagvlinders zijn die altijd knopvormig. Bij de nachtvlin-
kunnen die uiteinden allerlei vormen vertonen, maar zijn ze nooit
ipvormig.
oral sinds 1981 is het onderzoek
ar het vóórkomen van dagvlinders
vig aangepakt. Een groot aantal
jnsen, meest amateurs, heeft sinds-
jn al een schat aan gegevens verza-
>ld. In totaal werden er samen met
waarnemingen uit vroegere jaren,
/verschillende soorten in ons land
eld. Van deze 107 behoren 71
tot de zogenaamde standvlin-
j, Standvlinders zijn, net als stand
els, dieren die hun hele leven, dus
ei tot volwassen dier en van gene-
itot generatie, in ons land leven,
rijn ook trekvlinders, maar daarover
meer.
Teruggang
geruime tijd bestond de indruk dat,
«Is met zoveel „natuur" in ons land,
tmet de dagvlinders niet zo goed
Helaas werd dat idee door het
onderzoek meer dan be-
iiigd. Van de 71 soorten blijken er
ör liefst 10 verdwenen te zijn, terwijl
sterk en 11 licht in aantal achteruit
gen. Bij 55 soorten dus een nega-
beeld! De vlindergegevens worden
ameld per „uurhok". Een uurhok is
bast vierkant van 5 bij 5 km. Ne-
and in z'n geheel kent 1677 uur-
Iken. Stukjes Texel liggen binnen 15
«schillende uurhokken. In het kaartje
de Texelse uurhokken aangegeven
8hun vaste nummers. In het over-
lit ziet u de gegevens over het
Jitomen van het bruin zandoogje
uurhok.
Onderzoek op Texel
onderzoek op Texel laat zien dat
recentelijk 30 verschillende soorten
jvlinders zijn vastgesteld. Maar liefst
soorten hiervan zijn in de periode
1 tot en met 1983 vaker gezien dan
svoor! Helaas moeten we de vreug-
over dit wel heel positieve beeld
«Itemperen. Het lijkt namelijk gro-
tfeels een gevolg van het feit dat er
tr 1981 nauwelijks naar dagvlinders
~3xel is gekeken en er weinig gege-
zijn genoteerd. Ook op ons ei-
d zullen de vlinders gelijk met de
«men en kruiden uit veel weilanden
akkers verdwenen zijn. Door de
'k verbeterde ontwatering kan te-
iwoordig veel eerder gemaaid wor-
Daardoor wordt de tijd om van
via rups en pop naar vlinder te
«ien te kort en de nog aanwezige
ders kunnen dus niet meer voor
doende nageslacht zorgen. Positief
Min of meer fanatieke natuurlief
hebbers hebben bijna allemaal wel
een specialisme'. Overal serieus
mee bezig zijn zou immers meer
dan een dagtaak betekenen. En zo
kijkt de een het liefst naar vogels,
de ander naar plantjes en weer
een ander zoekt graag naar
schelpen.
Eén van de reservaatbewakers van
Staatsbosbeheer, Erik van der
Spek, heeft de laatste jaren veel
naar dagvlinders gekeken. Een
mooi onderwerp voor een zomer-
Witte Lie uw.
Dit verhaal is een enigszins be
werkte versie van een uitgebreid
verslag dat hij over de Texelse
dagvlinders schreef. Er is echter
zoveel interessants over deze die
ren te vertellen, dat we het stuk
in twee delen hebben moeten
hakken. Volgende week dus het
vervolg!
'Xt- i
sip"
Wethouder Zegers overhandigt het SVC-geschenk aan Peter
van der Gracht voor tien jaar trouw organisatiewerk
Bruin zandoogje (tekening Peter van de Wolf)
jat alle voor Texel bekende stand
vlinders op één na, nog steeds en
vaak in grote aantallen voorkomen.
Vooral in de natuurreservaten, maar
ook in de bermen, ruige hoekjes en
tuinen. Er is zelfs een tot nu toe offi
cieel voor Texel niet bekende soort
vastgesteld: het heideblauwtje.
Trekvlinders
De dagvlinders zijn onderverdeeld in
verscheidene' families. De meeste soor
ten die op Texel leven zullen we per
familie de revue laten passeren. Dege
ne die teen exacte lijst wil hebben van
alle op ons eiland ooit waargenomen
dagvlinders kan zich wenden tot Erik
van der Spek, Boodtlaan 41, De Koog
(02228-951) die zich ook aanbevolen
houdt voor nieuwe gegevens. Voordat
we met de families beginnen eerst nog
iets over een speciale groep: de
trekvlinders.
Vier van de van Texel bekende dagvlin
ders behoren hiertoe: de atalanta, dis
telvlinder, gele luzernevlinder en oranje
luzernevlinder.
De eerste atalanta's kunnen al in
maart/april uit Zuid-Europa aankomen.
Die eerstelingen zien er na zo'n reis
doorgaans wat slordig, vaal en rafelig
uit.
Iets later komen de distelvlinders,
waarschijnlijk helemaal uit Afrika, maar
over de vlindertrek is eigenlijk niet zo
heel veel bekend. In ieder geval krijgen
deze soorten in ons land wel nakome
lingen. Een klein deel daarvan trekt in-
het najaar weer in zuidelijke richting.
In Nederland overwinteren kunnen ze
niet, ook niet als ei of pop. De gele lu
zernevlinder die vermoedelijk vanuit
het zuiden van Duitsland komt en zijn
oranje „neef" uit het Middellandse
Zeegebied, komen hier in veel kleinere
aantallen terecht. Ze hebben waar
schijnlijk nooit nakomelingen.
Verzoek naar het voorkomen van het bruin zandoogje op Texel
De op 'Texel levende parelmoervlinders
behoren tot de soorten waarop we bij
zonder zuinig moeten zijn. We hebben
drie soorten: de grote, kleine, en duin-
parelmoervlinder. Alle drie zijn landelijk
sterk in het aantal achteruit gegaan en
grotendeels naar het duingebied van
vooral de Waddeneilanden terugge
drongen. Van de grote parelmoervlin
der heeft Texel met vijf bezette uur
hokken zelfs één derde van de uurhok
ken waarin de soort standvlinder is,
binnen z'n grenzen.
Deze vlinders danken hun naam aan
de parelmoervlekken op de ondervleu
gels. De rupsen van deze soorten le
ven hier op duinviooltjes. Deze viool
tjes groeien het liefst op wat open
plekjes tussen een lage begroeiing van
mossen en grassen.
Uit onderzoek is gebleken dat de pa
relmoervlinders in aantal achteruit
gaan als begrazing met schapen wordt
gestopt en ook als door een myxoma-
tose uitbarsting de konijnenstand in el
kaar stort. De grassen kunnen on
gestoord doorgroeien en verdringen de
duinviooltjes. En dan is er dus geen
voedsel voor de rupsen meer! Want
het is niet zo dat de rupsen dan wel
aan iets anders beginnen. Elke vlinder
soort heeft een bepaalde plantensoort
of een groep van planten waar de eie
ren opgelegd kunnen worden. Ontbre
ken die planten, dan ontbreekt de vlin
der. Een vierde soort parelmoervlinder
op Texel is de zilveren maan. Deze
vlinder, waarvan de rupsen op moeras
viooltjes leven, is vermoedelijk ooit
standvlinder op Texel geweest. Dat
moet dan in Waalenburg geweest zijn.
De laatste jaren is het dier echter niet
meer terug op het eiland vastgesteld.
In het hele land is deze soort enorm in
aantal verminderd. Dat komt door de
ontwatering van natte graslanden,
waardoor de moerasviooltjes verdwe
nen. Wat de Waddeneilanden betreft
komt de zilveren maan nu alleen nog
op Terschelling voor. Overigens, Ter
schelling verslaat Texel in de wadden
competitie zeker als het om dagvlin
dersoorten gaat en wat andere dier-
groepen en planten betreft is het vaak
ook nog meer een natuureiland dan
Texel!).
Blauwtjes
Op Texel komen vier van deze (kleine)
vlindersoorten voor: het icarus (of ge
woon) blauwtje, het bruine blauwtje,
het (vuil) boomblauwtje en het heide
blauwtje. De laatste soort was dus
voor 1981 niet van Texel bekend. Het
uit elkaar houden van de verschillende
soorten is vrij lastig. De verschillen zijn
zo klein dat je er eigenlijk eerst een
aantal moet vangen om ze goed te le
ren kennen. Van het boomblauwtje,
waarvan de rupsen op o.a. vuilboom,
klimop en dopheide leven, doen zowel
het mannetje als het vrouwtje hun
naam eer aan: ze zijn beide blauw van
kleur. Bij het icarus- en heideblauwtje
bekennen alleen de mannetjes kleur.
De vrouwtjes zijn bruin en vallen dus
veel minder op. Het bruin blauwtje laat
het wat kleur betreft allemaal blauw
blauw, d.w.z. (U vermoede het al)
man en vrouw zijn bruin!
De rupsen hebben per soort verschil
lende planten op het menustaan. Voor
het icarusblauwtje bestaat de kost uit
o.a. rolklaver en hazepootje, het heide
blauwtje lust naast struikheide ook
wikke, terwijl ooievaarsbek en reiger-
bek voor het bruinblauwtje een lekker
hapje vormen.
«HOK
voor 1981
1981 t/m 1983
geen exemplaren
1.000
geen exemplaren
geen exemplaren
1 tot 10
1 tot 10
H
11 tot 100
1.000
5
geen exemplaren
11 tot 100
9
11 tot 100
11 tot 100
1 tot 10
11 tot 100
5
geen exemplaren
11 tot 100
geen exemplaren
geen exemplaren
geen exemplaren
11 tot 100
geen exemplaren
11 tot 100
1
geen exemplaren
geen exemplaren
12
geen exemplaren
1 tot 10
(3
geen exemplaren
11 tot 100
0
geen exemplaren
geen exemplaren
Het aantal zwemmers dat meedoet
aan de zwemvierdaagse, deze
week in zwembad de Molenkoog,
schommelt dit jaar rond de 400.
Vorig jaar waren dat er 375. Ook
de publieke belangstelling voor de
vierdaagse is toegenomen; honder
den mensen méér kwamen maan
dag en dinsdag kijken naar het
zwemmen en hetgeen daarna ge
schiedde in en rond het zwembad.
Maandagavond werd de eerste dag
van de zwemvierdaagse afgesloten met
een onderwater-zwemwedstrijd. Onge
veer duizend belangstellenden zagen
hoe Fieke van Groenigen 27.90 meter
onder water aflegde en won bij de
meisjes, terwijl Norbert Eelman bij de
jongens won met 54.55 meter. Dat be
tekende dat hij tweemaal een baan
zwon zonder adem te halen.
Hangen aan een touw, dat bevestigd
is aan een oude lantaarnpaal in het
zwembad, stond dinsdagavond op het
programma. Toen waren er 1100 toe
schouwers en Sandra Bakker hield dat
touwhangen het langste vol: twee mi
nuten en acht seconden.
Woensdag was de reservedag en don
derdag werd een minikermis gehou
den, met een grabbelton, een poffer
tjeskraam, een verloting en nog veel
meer. Vanavond (vrijdag) is de slot-
avond van de zwemvierdaagse en
daarvoor staan een playbackshow, een
kunstzwemdemonstratie door de
zwemclub en een rommeltjesmarkt van
de Texelse jeugd op het programma.
De minikermis van donderdag zal er
dan opnieuw zijn.
De organisatie rekent vrijdagavond op
ongeveer 1400 belangstellenden. Voor
de playbackshow hebben zich al elf
„artiesten" opgegeven, waaronder
„Pia Zadora" en de „Miami Sound
Machine".
Gezwommen wordt er 's morgens van
10 tot 12 uur en 's avonds van half 6
tot half 8. In principe houdt men vast
aan deze blokken, maar wanneer de
deelnemers echt noodzakelijk op een
ander uur willen zwemmen kan in
overleg met de badmeesters daarvan
worden afgeweken.
Kinderen beneden elf jaar dienen tus
sen tien en twintig baantjes te zwem
men en ouder dan elf jaar mag men
vanaf twintig baantjes tot één kilome
ter zwemmen.
Woensdagavond werd bij Paal 28
onder niet al te beste weers
omstandigheden de laaste SVC-
strandloop gehouden. Traditiege
trouw werden na afloop in het
strandpaviljoen van Piet Zijm de
prijzen uitgereikt door wethouder
Piet Zegers. Voordat hij overging
tot het uitdelen van de fraaie tro
feeën aan degenen die de beste
plaatsen hadden bereikt in het
eindklassement, zette hij Peter van
der Gracht in de bloemetjes.
De SVC-man heeft tien jaar lang een
belangrijk deel van de organisatie voor
zijn rekening genomen en heeft aldus
heel wat verantwoordelijk werk verzet.
Als blijk van dank van de vereniging
overhandigde Zegers een geschenk on
der couvert.
Veel animo
De strandlopen bij Paal 28 („De enige
échte strandloop van Texel omdat de
andere lopen ook door eeen stuk bin
nenland voeren") zijn dit jaar bijzonder
succesvol geweest. Aan de acht lopen
deden totaal 1280 mensen mee, 120
meer dan vorig jaar. Dat betekent dat
ook de betekenis als inkomstenbron
voor SVC is gestegen. Woensdag
avond lieten zich 85 deelnemers in
schrijven, wat erg meeveel want het
aantal toeristen (er doen maar weinig
Texelaars mee) is aardig geslonken en
het buiïge weer was niet aanlokkelijk.
Gezien het weer en het hoge water
waren de tijden die genoteerd konden
worden ook niet slecht. Bij de dames
(4 km) werd Ingrid van Lubek eerste
(18.02); 2. Janneke Zaadstra (18.49). 3.
Nel Bruining (19.43). Jeugd. 1. Hen
drik Plata (15.18); 2. Denhard van der
Mierenlijfwacht
Tussen de blauwtjes, de rupsen eigen
lijk, en mieren bestaat een merkwaar
dige „samenwerking". Als zo'n rups
door een mier gevonden wordt, laat hij
een soort uitstulping op z'n achterlijf
ontstaan en gaat rond de rups rennen.
De rups laat daarop uit z'n „honing-
klier" een druppel vloeistof los die
door de mier wordt opgegeten. Als
het eenmaal zover is blijft er steeds
een mier bij de rups. Enkele malen per
uur komt zo'n druppel vrij en de mie
ren stimuleren dit ook door met hun
poten op het achterlijf van de rups te
klopppen. Mogelijk beschermt de lijf
wacht van de mieren de rups tegen
aanvallers, maar of dit echt effect
heeft is niet bekend. In ieder geval is
het zo dat de rups niet door (andere)
mieren wordt opgegeten. Een ander
voordeel is dat de mieren zo leren de
rups te accepteren. Als de tijd van
verpoppen komt zoekt de rups name
lijk het mierennest op. Een veiliger
plaats, ongestoord en zelfs beschermd
door de mieren, is nauwelijks
denkbaar!
Rupsen die niet vooraf door mieren
zijn bezocht en proberen een nest in te
kruipen worden direkt door de diertjes
aangevallen en gedood. Als de ge
daanteverwisseling van pop tot vlinder
is voltooid kruipt de vlinder het mie
rennest uit. Buitengekomen worden
dan de vleugels gestrekt om ze op te
laten drogen. De pas ontpopte vlinder
wordt door de mieren vaak uitgeleide
gedaan en krijgt een „lijfwacht" mee
tot hij wegvliegt. Eigenlijk is er nog
een soort die tot de blauwtjes moet
worden gerekend. Dat is de kleine
vuurvlinder. Dit vlindertje is opvallend
oranje en meestal te vinden waar
schapezuring en veldzuring groeien.
Dat zijn (dus) de planten waarop hun
rupsen leven.
Erik van der Spek en
Adriaan djjksen
Slikke (17.05). 3. Jan Willem Kraaij
(17.15). Recreanten. 1. Jan Plato
(14.35); 2. Rob Bakker(15.45); 3. Nor-
bert Eelman (16.19). Veteranen:
I.Albert Hoven (16.19); 2. Herman
Reeb (30.30); 3. Wim Timmer (31.29).
Heren 8 km: 1; Ron Daalder (28.18); 2.
Cees Timmer (28.18); 3. Ron Stobbe
(28.51). Timmer en Daalder kwamen
hand in hand gelijk over de finish
(voor het eindklassement was er niets
te verliezen of te winnen) maar Tim
mer werd als tweede beschouwd om
dat hij beter in het eindklassement zat.
Het eindklassement (tijden over
drie afstanden) ziet er als volgt uit.
Heren 8 km: 1. Minne Goënga
(80.59); 2. Cees Timmer (83.15); 3.
Ron Daalder (84.09). Veteranen: 1.
Albert hoven (88.28); 2. Joachim
Schöber (91.42); 3. Piet Bakelaar
(92.23) Jeugd: 1. Hendrik Plato
(45.29); 2. Denhard van der Slikke
(51.13); 3. Jan Willem Kraaij (51.27).
Damens: 1. Monique de Goe
(52.39); 2. Anke Graf (53.33); 3. In
grid van Lubek (54.26).
Uit een op camping Prins Hendrik bij
Oosterend staande tent van een
28-jarige toerist uit Horst (Limburg)
werd een scheerapparaat ter waarde
van 7150,— gestolen..
De nieuwe wet op de basiseducatie
maakt het mogelijk dat dit jaar op
Texel weer met een eerstejaars open
school-groep wordt begonnen. Wie
daarvoor belangstelling heeft kan zich
nader op de hoogte stellen op woens
dagavond 27 augustus in dorpshuis
d'Ouwe ULO, waar een informatie
avond wordt gegeven, aanvang 20.00
uur.
De Open-School is bedoeld voor vol
wassenen, die na de lagere school
meteen zijn gaan werken of nog een
paar jaar naar de LTS, een huishoud
school of een andere school voor
voortgezet onderwijs zijn gegaan.
Ook voor mensen die om wat voor re
den dan ook een verbrokkelde school
tijd hebben gehad is de Open-School
een mogelijkheid om weggezakte ken
nis op te halen of een tussenstap te
maken naar bijvoorbeeld de Avond-
Mavo.
Op de Open School wordt weinig
„schools" gewerkt. Er wordt les gege
ven in de vakken Nederlands en reke
nen. Daarnaast komen onderwerpen
aan de orde, die door de deelnemers
samen met de begeleidsters worden
gekozen, zoals alternatieve geneeskun
de, recht, computers, milieu, kaas ma
ken, wonen enz.
Het opdoen van kennis is niet het eni
ge belangrijke. Er wordt op de Open
School ook veel aandacht besteed
aan:
leren gemakkelijker te praten in een
groep
léren voor je mening uit te komen.
vergroten van zelfvertrouwen
kritisch lezen en luisteren.
Meedoen kost 715,— per maand. Zich
opgeven kan op de informatieavond
van woensdag. Wie daar niet aanwe
zig kan zijn, kan zich ook aanmelden
bij Mijkje Uittenbogaard, telefoon
(Q2220) 4203.
