Het verhaal van de Junkers
kan nu geschreven worden
Duikers borgen laatste resten
m
Lange termijn-agenda
Texelse evenementen
Weinig deelnemers
aan moeilijke herfstrit
PAGINA 2
TEXELSE COURANT
DINSDAG 7 OKTOBER 1«
Junkers 88-vliegtuig.
Leden van de duikclub Phileas Fogg hebben zaterdag de resten ge
borgen van een Junkers 88, een lichte bommenwerper die in de
meidagen van 1940 werd geraakt door Nederlands afweergeschut
en een noodlanding uitvoerde in het ondiepe water van de Vlakte
van kerken in de Waddenzee. Interessante voorwerpen uit het wrak
en onderdelen ervan zullen een plaatsje krijgen in het Maritiem
Museum.
Het aan land brengen van de
wrakstukken valt samen met de afslui
ting van een speuractie naar de om
standigheden waaronder het vliegtuig
ten onder ging en naar de mensen die
erbij betrokken zijn geweest. Die
naspeuringen, die al in juni 1983 be
gonnen, hebben veel resultaat opgele
verd in de vorm van een interessant
stukje oorlogsgeschiedenis, waarmee
vooraj Jaap Bakker uit Oudeschild be
zig is geweest.
Het vliegtuigwrak werd in 1983 ontdekt
door visser Alfons Boom van de TX 10
die er met zijn netten in vastliep.
Boom leverde een stuk van het vlieg
tuig af bij het Maritiem Museum en
gaf de positie op. Met behulp van dat
laatste gegeven spoorde Hans Eelman
en zijn mededuikers het wrak snel op
en stelde onder water een onderzoek
in, waarbij verschillende voorwerpen
naar boven werden gebracht. Veel pu
bliciteit verwekte een rekenschijf waar
mee de vlieger onder meer zijn koers
kon bepalen en zijn snelheid ten op
zichte van de grond, een bommenrich-
ter, het vliegtuigtrapje, de beide moto
ren (met typeplaatjes), vijftien
zuurstofcilinders (met keuringsstempel
van het Duitse stoomwezen, gedateerd
1-9-1939) en zelfs een stukje privébezit
van de vlieger: een nog in opvallend
goede staat verkerend Kodak
fototoestel.
Bommenwerper
Alles werd schoongemaakt en naar het
Maritiem Museum gebracht. In eerste
instantie werd gedacht dat het vlieg
tuig een Messerschmitt 110 was, maar
uit de typeplaatjes bleek dat het om
een Junkers 88 ging, een middelgrote
bommenwerper, tevens waarnemings
vliegtuig waarvan destijds diverse ty
pes zijn vervaardigd. Het bij Texel
neergekomen type was een A1, onder
meer herkenbaar aan de glazen
neuskoepel.
Jaap Bakker wilde weten wie de men
sen zijn geweest die in het toestel za
ten en benaderde in eerste instantie de
Koninklijke Marine die uit de archieven
het rapport opdiepte van het neer
schieten van een Junkers 88 op 13 mei
1940 boven de Waddenzee. Blijkens
het rapport waren de vier inzittenden
(een officier, genaamd Toni Kleimaker,
een onderofficier en twee korporaals)
krijgsgevangen gemaakt en nog op de
zelfde dag afgevoerd naar Engeland
met het marineschip Willem van der
Zaan".
Bij zijn verdere naspeuringen had ama
teurhistoricus Bakker veel steun van
Roel Visser uit Den Helder, die geldt
als expert op het gebied van Duitse
jachtvliegtuigen. Visser plaatste een
advertentie in „Geselschaft der Jagd-
flieger" een periodiek voor Duitse vlie
geniers.
Opgespoord
Vier maanden later kwam er een reac
tie van een Duitser die zich herinnerde
dat hij met een zekere Kleimaker vijf
jaar in Canada gevangen had gezeten
en hij vermoedde dat dit de officier
was van de bij Texel neergekomen
Junkers 88. Dezelfde man meldde dat
Kleimaker na de oorlog naar Duitsland
was teruggekeerd en in het huwelijk
was getreden, maar na de Canadese
jaren in zijn nu verdeelde vaderland
niet meer kon wennen en daarom in
1951 met zijn vrouw naar Canada te
rugkeerde, voorgoed. Het adres in Ca
nada werd ook doorgegeven en het
was dus niet moeilijk meer om Kleima
ker te schrijven. Reactie op de brief
gaf Kleimaker pas na een paar maan
den omdat hij er niet zeker van was of
het wel zo verstandig was om weer in
contact te komen' met de toenmalige
vijand. Hij dacht dat Duitsers in Ne
derland nog steeds werden gehaat. Na
overleg met zijn kameraden trok hij
echter de stoute schoenen aan,
schreef terug en voegde een schets bij
van het zeegebied bij Texel met een
kruisje op de plek waar hij destijds
was neergekomen. Het klopte
allemaal.
Koningin tegenhouden
De nu vrijmoedig geworden Kleimaker
vertelde later zijn eigen verhaal. In de
vroege ochtend van de 13e mei 1940
was hij met 29 andere vliegtuigen van
de Dritte Gruppe 9. Staffel (officieel
thuishorend op het vliegveld Parckim
in Mecklenburg) opgestegen van een
vliegveld vlak over de grens. Opdracht
was te beletten dat schepen de haven
van Den Helder zouden verlaten want
de koninklijke familie moest op de
vluchtweg naar Engeland de pas wor
den afgesneden! Voor de toen
23-jarige luitenant Kleimaker was het
de zesde missie. Vier keer vloog hij
naar Noorwegen en op de vijfde
vlucht wierp hij magnetische mijnen
uit bij de pieren van IJmuiden. „Door
de laaghangende bewolking raakte ik
het contact met de anderen kwijt en
verscheen helemaal alleen boven de
zee bij Texel-, waar een viertal oorlogs
schepen lagen te vuren. Ik besloot de
aanval op een vurend schip in te zet
ten en klom naar grotere hoogte. Op
dat moment werd het koelsysteem van
de stuurboordmotor geraakt en de
koelvloeistof begon weg te lopen. Ik
verloor snel hoogte, maar ik trachtte
toch nog de bommen te lossen op het
daarvoor uitgekozen schip. Maar om
dat de stuurboordmotor was afgezet,
was het vliegtuig niet goed wendbaar
meer en de manoeuvre mislukte."
In overleg met de drie andere beman
ningsleden werd besloten de JU 88 in
het ondiepe water ter hoogte van
Oosterend te zetten, met ingetrokken
landingsgestel. Het toestel zou dan la
ter geborgen kunnen worden....
Schutter
Het lukte ook contact te krijgen met
de heer G.P.J. Versteegh die in 1940
als 21-jarige adelborst op De Mok was
geplaatst en erbij was toen de Junkers
88 van daaruit werd neergeschoten.
Hij vertelde dat het luchtdoelgeschut
eerst werd bediend door twee matro
zen die er weinig van terecht brachten.
Een officier kon het gestuntel niet lan
ger aanzien, schoof de mannen opzij
en ging zelf achter het kanon zitten.
Dat had succes. Zonder door het vizier
te kijken, dus min of meer toevallig,
wist hij de Junkers te raken, met het
gemelde gevolg. Versteegh: „Door
mijn verrekijker zag ik de vier vliege
niers tot hun middel in het water staan
en ik kreeg opdracht om ze gevangen
te nemen. Met een motortorpedoboot
met zes matrozen gingen we naar de
plek ter hoogte van het buurtschap
Oost, een paar kilometer uit de kust.
Toen we daar aankwamen stonden de
Duitsers al bijna een uur in het koude
water. Ze hadden hun handwapens
weggegooid en stonden met de han
den boven het hoofd".
De meegekomen matrozen wilden de
Duitsers te lijf gaan, wat Versteegh
wist te voorkomen door zwaaiend met
zijn pistool tussen de Duiters en de
matrozen te gaan staan. Toen de ge
moederen waren bedaard en de gevan
genen aan boord waren, ontstond een
opmerkelijk contact tussen Kleimaker
en Versteegh. Kleimaker wilde dat Ver
steegh ervoor zou zorgen dat zijn
moeder in Duitsland te horen zou krij
gen dat haar zoon ongedeerd was en
in ruil voor deze dienst kreeg Ver
steegh een zakmes en van het uniform,
van de Duitser de metalen lauwerkrans
met vleugel. Dit souvenir werd er ter
plaatse afgescheurd en overhandigd.
Het bezit blijkt ook uit een foto die la
ter in Canada werd gemaakt tijdens de
krijgsgevangenschap van de vier Duit
sers. Kleimaker is de enige op de foto
die geen krans op zijn uniform heeft.
De gevangenen werden in de haven
van Oudeschild aan wal gezet en kon
den in het Stoombootkoffiehuis wat
op verhaal komen. Later werden ze
opgehaald door een auto van III-4 5
R.I., naar Den Burg gebracht voor een
kort verhoor en nog dezelfde dag met
de „Willem van der Zaan" afgevoerd.
Terug
Kleimaker woont met vrouw en twee
getrouwde kinderen in North Bay in
Ontario, waar hij werkzaam is als ma
kelaar. In juni Vorig jaar kwam hij voor
familiebezoek naar Europa en ging
toen ook naar Texel waar hij onder
meer Jaap Bakker en Roel Visser ont
moette. Die lieten hem de in het Mari
tiem Museum samengebrachte onder
delen van zijn vliegtuig zien, een con
frontatie met het verleden die niet zon
der emotie verliep. Bij die gelegenheid
werd ook duidelijk dat de eertijds on
getwijfeld nazistische Kleimaker ouder,
maar ook wijzer was geworden en de
waanzin van de oorlog inziet.
Op 12 juni vorig jaar bezocht Toni Kleimaker (links) met maritiem museum in Oudeschild
hij tegenover de resten van zijn vliegtuig kwam te staan. Op de foto staande naast R v;
uit Den Helder en J. J. Bakker) toont hij de privécamera die ook uit het wrak tevoorscl
kwam.
f.'it
Henschel Flugzeng-Werkè
Uzen;£ Junkers
Best Nr
Zeichrs. Nr
Typ u. Grp. BH
Kontr.
Het merkplaatje dat op het wrak werd ge
vonden en dat zekerheid gaf over merk en
type van het vliegtuig.
'fJp
-'ï£"V.
Luitenant Toni Kleimaker uiterst links) tijdens zijn krijgsgevangenschap in Canada. Op zk ÉI
oedie °"tbreekt de zflveren lauwerkrans met vleugel omdat die op Texel als ruilobjekl ei
vliegtuigwrak een mooie leerschool
voor de jonge duikers die tegenwos
dig deel uitmaken van de club Phili l0
F°gg.
Het bergingskarwei verliep zaterdag
moeizamer dan was voorzien; de di
kers, geholpen door meerdere entho
siaste anderen, waren meer dan ti
uur achter elkaar in touw.
geringe waterdiepte ter plaatse van
wrak kon deze keer geen gebruik
den gemaakt van de TX 38 maarfu
geerde de oude drijvende pierenwin
machine van Duinker waarop een
kraan is aangebracht als bergings\
tuig, terwijl een drietal pleziervaartui
gen, eigendom van Westerlaken
Betsema, onder meer als sleepbi
voor de pierenwinmachine dienst de
den. Wat van het vliegtuig nog
was bestond voornamelijk uit het rr j",
denstuk van de vleugels, het cockpi
gedeelte en het landingsgestel met
een gewicht van enkele tonnen. Me
veel pijn en moeite kon dat worden
worden losgemaakt uit de bodem
tenslotte „zwevend" in het water
sleeptouw worden genomen, richtin
Oudeschild.
Het vliegtuigwrak werkte als een on
wenst roer waardoor het niet lukte
op de juiste wijze de bocht te neme
toen de sleep bij het invallen van de
duisternis de haven wilde binnendra-
en. De pierenmachine botste tegenI
zuidelijke havenhoofd en kwam dwai j
in de mond te liggen. De begeleider
schepen stelden echter weer ordeoj
zaken en heel langzaam werd de slee
de werkhaven in gemanoeuvreerd, tl
dat het vliegtuigwrak kon worden I»
Het gedeelte van het wrak van de Junkers 88 dat zaterdag aan wal werd gebracht.
gediend.
Een bijzonder moment tijdens de ont
moeting deed zich voor toen hij zich
liet ontvallen dat hij destijds ook privé-
eigendom in zijn toestel had achterge
laten: een Kodak camera en hij vroeg
zich af of ook dat ding nog in het
wrak zou kunnen zitten. Jaap Bakker
had tot op dat moment met de came
ra achter zijn rug gestaan en kon hem
het ding dus direct tonen.
(On)geluksdatum
Kleimaker vertelde dat de 13e mei in
zijn leven een heel bijzondere datum
is, niet alleen omdat hij toen werd
neergeschoten, maar ook omdat het
zijn verjaardag is. Bovendien heeft hij
op de 13e mei zijn vrouw ontmoet en
hij is ook op 13 mei in het huwelijk
getreden. De gevoelens die de datum
bij hem.oproepen zijn dus van zeer uit
eenlopende aard.
Het neerhalen van het Duitse vliegtuig
en wat daarop volgde, vormen een in
teressant stukje geschiedenis dat voor
al door de vredige contacten zoveel ja
ren later op een zeer relativerende wij
ze kan worden verhaald. Dat kan leer
zaam zijn en meer tot nadenken stem
men dan menig heldenverhaal uit de
oorlog. Mede om die reden wil Jaap
Bakker enkele van dergelijke voorbeel
den uit de luchtoorlog uitdiepen en
door beschrijving en expositie doorge
ven aan anderen.
Er zouden ongetwijfeld veel meer van
soortgelijke belevenissen zijn te vertel
len. Boven Nederlands grondgebied
werden in de oorlog niet minder dan
7200 vliegtuigen neergehaald.... Maar
het is ondoenlijk en zinloos om de
historische en menselijke bijzonderhe
den van al die luchtgevechten te on
derzoeken. Het gaat slechts om enkele
voorbeelden.
Leerschool
Met het lichten van de laatste
wrakstukken werd zaterdag een streep
gezet onder het onderzoek. Dat had
ook praktisch nut, want het opruimen
van het vliegtuig wordt door de visserij
op prijs gesteld. Bovendien was het
onderzoek van dit niet diep liggende
gemaakt bij de helling nabij de jacht
haven. Door het vallende water kwr'
men de restanten hier vanzelf bloot
liggen.
Aris van Boven trok het wrak
gende dag met zijn kraan verder om
hoog. De voor expositie en nader on
derzoek bruikbare delen zijn inmidde
uit het vliegtuig gehaald. De resten
zullen als schroot worden verkochti
de hoop dat daarmee de kosten van
de bergingsoperatie kunnen worden
gedekt.
Texel in de winter een oase van rust?
Kom nou, de Texelaars zelf weten wel
beter. Met name het verenigingsleven
komt dan tot volle bloei. Ook voor de
komende tijd staat weer heel wat op
stapel, zoals mag blijken uit de navol
gende lijst die is opgesteld door de af
deling culturele zaken van het raad
huis. De indruk bestaat dat deze lijst
nog lang niet compleet is. Er wordt
daarom een klemmend beroep gedaan
op verenigingen en organisaties om zo
spoedig mogelijk hun evenementen
aan culturele zaken door te geven. Het
is dan beter mogelijk te spreiden en
kan het worden voorkomen dat evene
menten ongelukkig samenvallen.
De voorlopige lange termijn-agenda
luidt:
Oktober:
8. Ned. Bond van Plattelandsvrouwen
Den Burg om 14.00 uur in De Schakel,
demonstratie bloemschikken o.l.v. me
vrouw T. Nijman.
10. Play-lnn Tamboer-tamboerm. geor
ganiseerd door Contact Orgaan voor
zang en muziek, t/m 11 oktober.
Wampex, t/m 11 oktober.
20. Tentoonstelling in het raaduis t/m
23 oktober bloemschikwerk van meer
dere Texelaars o.l.v. mevrouw T.
Nijman.
22. Ned. Bond van Plattelandsvrouwen
Den Burg in de kantine van de LTS
om 20.00 uur. Wijnavond m.m.v. fa.
De Wit.
23. Bond Plattelandsvrouwen De
Cocksdorp/Eierland in Eierlandsche
Huis om 20.00 uur. Boekbespreking
mevrouw Sluijs-Bijl over boek „De
ogen van Roosje van Clara Lennaert.
November:
2. Sportviswedstrijd bij De Cocksdorp
van 8.00-10.00 uur, georganiseerd door
sportvissersclub Texel.
3 t/m 9. Collecte Nationaal
Jeugdfonds.
9. Sportviswedstrijd bij De Kaap
rechts, en jeugdmiddag 8.30-10.00 i^ur,
georganiseerd door sportvissersclub
Texel.
10. Collecte Diabetes Fonds Nederland
t/m 16 nov.
12. Ned.-Bond van Plattelandsvrouwen
Den Burg in De Schakel om 14.00 uur.
Suggesties kleine cadeautjes o.l.v.
mevr. W. den Haan.
15. Uitvoering Amateurtje in DE Wiele
waal met toneelstuk „De avond van
de 7e juli", aanvang 20.00 uur.
St. Jan in De Lindeboom met thriller:
„Celia", aanvang 20.00 uur.
17. Bond van Plattelandsvrouwen De
Cocksdorp/Eierland in Eierlandsche
Huis om 20.00 uur. Klimexpeditie met
dhr. Eckhardt in de Andus en in Inca
culturen.
20. schouwburgvoorstelling te Den
Helder, aanvang 20.15 uur met „Drie is
te veel" (blijspel). Na afloop vaart er
een extra boot.
Ned. Bond van Plattelandsvrouwen
Den Burg in de LTS kantine om 20.00
uur. Creatieve avond.
21. Kleindiervoorstelling Kotex t/m 23
nov.
22. Intocht Sinterklaas.
23. Sportviswedstrijd bij 't Horntje van
8.30-10.00 uur, georganiseerd door de
sportvissersclub Texel.
December:
7. Sportviswedstrijd bij Ottersaat van
8.30-10.00 uur, georganiseerd door de
sportvissersclub Texel.
16. Ned. Bond van Plattelandsvrouwen
Den Burg in kantine LTS om 20.00
uur. Kerstavond m.m.v. de dames F.
Boezeman en S. de Vrieze (zang-en
piano).
17. Schouwburgvoorstelling Den Hel
der aanvang 20.15 uur „Madame Ar
thur" (musical met Jos Brink). Na af
loop vaart er een extra boot.
18.Ned. Bond van Plattelandsvrouwen
De Cocksdorp/Eierland om 20.00 uur
adventsavond.
19. Ned. Bond van Plattelandsvrouwen
De Cocksdorp/Eierland in Eierlandsche
Huis om 16.00 uur met bejaarden.
21. Sportviswedstrijd bij 't Steigertje
(Oudeschild) van 8.30-10.00 uur, geor
ganiseerd door de sportvissersclub
Texel
Januari:
19. Ned. Bond van Plattelandsvrouwen
Den Burg om 20.00 uur in LTS kanti
ne: jaarvergadering.
Ned. Bond van Plattelandsvrouwen De
Cocksdorp/Eierland in Eierlandsche
Huis om 20.00 uur: Jaarvergadering.
Na de pauze Beveiligingsservice Texel.
22. Schouwburgvoorstelling te Den
Helder, aanvang 20.15 uur. Tunnel zon
der vluchtstrook (cabaret van Youp
van 't Hek). Na afloop vaart er een ex
tra boot.
Februari:
5. Ned. Bond van Plattelandsvrouwen
Den Burg om 14.00 uur in De Schakel:
Vrouwen - Capitool.
6. Schouwburgvoorstelling in Den Hel
der, aanvang 20.15 uur „Der Bettelstu-
dent" operette. Na afloop vaart er een
extra boot.
16. Ned. Bond van Plattelandsvrouwen
De Cocksdorp/Eierland in het Eierland
sche Huis om 20.00 uur. Het Colour
Institute „De vrouw en haar uiterlijk".
19. Ned. Bond van Plattelandsvrouwen
Den Burg in LTS kantine om 20.00
uur. „Hoe groot is het heelal", prof. C.
de Jager.
21. Uitvoering van toneelvereniging 't
Amateurtje in De Wielewaal; aanvang
20.00 uur.
Maart:
18. Ned. Bond van Plattelandsvrouwen
De Cocksdorp/Eierland in Eierlandsche
Huis om 20.00 uur. Programma
ééndagsbestuur.
25. Ned. Bond van Plattelandsvrouwen
Den Burg in LTS kantine om 20.00
uur. „Mijn geesteskinderen", Toon Kor-
tooms, schrijver.
April:
2. Ned. Bond van Plattelandsvrouwen
De Cocksdorp/Eierland in Eierlandsche
Huis om 20.00 uur. Noorse avond met
muziek van Peer Gynt en dia's over
het Noorse landschap.
29. Ned. Bond van Plattelandsvrouwen
Den Burg in LTS kantine om 20.00
uur. Gezamenlijke avond met het 6'
de, Piet Steltman.
Augustus:
1. Visserijdag te Oudeschild. 's Mid
dags markt, 's avonds feestavond.
2. Visserijdag. 's Middags worden f
kinderevenementen georganiseerd te
Oudeschild.
