jroen £war&-100jaar jong van dart)
|,Texel doet zijn best
oor schoner milieu"
Amerikaanse oorlogsvlieger
ontmoet zijn Texelse redders
V.
WILLING TIJDENS NEPTUNUS-AVOND:
)mngin
augustus
aar Texel
Plaquette en studiefonds als dank
een
;r u
de
iwe
een
uw
t u
En
)ën
eds
de
fier
aai
de
eld
bij
ird
iok
alle
ma
Ngend jaar weer
posterend Present"
Boot gestolen?
12 J kpGERlCHT 15 SEPTEMBER 1887 - Nr. 10.187
DINSDAG 16 JUNI 1987
■advertenties, abonnementen, etc.:
Veld De Rooy B.V, Postbus 11, 1790 AA Den Burg,
Un (02220) 2741, na 18.00 uur 4881.
Parkstraat 10 of Warmoesstraat 45, Den Burg, telefoon 02220-2741
JiWerktijd deze week tot en met dinsdag a.s Harry de Graaf, Pelikaan-
R5, De Koog, telefoon 02228 - 266.
Verschijnt dinsdags en vrijdags.
Abonnementsprijs /19,20 per kwartaal; los 90 cent
Postgiro 652.
Bankrelaties: Amro Bank nr. 46.99.17 636
Rabobank nr. 36.25.01.742; NMB nr 67.34.60 398.
et zal vast nog wel beter kunnen, maar we doen ons best
I het gaat om bescherming van het milieu. We gooien
fn ongezuiverd afvalwater in zee, we zijn van start gegaan
een milieu-afdeling, we hebben allerlei beschermende
\alingen opgenomen in bestemmingsplannen en we vra-
I samen met de andere waddeneilanden om krachtige
atregeien om een eind te maken aan de vervuiling van de
brdzee".
iarisk"
i „De
igde
stieke
oderne
:he/t(
rras
r volle
rde.
izei milieuwethouder Daan Schil-
listeravond in het Natuurrecreatie-
um tegen de zeegod Neptunus
luidelijk te maken dat ook de ge
ile Texel zijn steentje bijdraagt
fcniliebescherming. Schilling was
|der sprekers op een informatie-
id over Noordzeevervuiling die was
isniseerd door de Landelijke Ver
ing tot Behoud van de Wadden-
Er werd meegewerkt door mensen
Ie Waddenvereniging, de werk-
Noordzee, Rijkswaterstaat, werk-
Landschapszorg, Staatsbosbe-
NRC en NIOZ en een als Neptu-
'erklede medewerker van de Wad-
ireniging fungeerde daarbij als lu-
presentator. Het was een interes
avond die ondanks de ernst van
nderwerp een lichtvoetig en ont-
Inend karakter had. Dat was vooral
inken aan het optreden van de
muziekgroep die onder de naam
Inannan" folkmuziek ten gehore
it en daar zelf even veel plezier
releefde als het publiek.
Reactie
(ling reageerde in zijn praatje op
len van Adriaan Dijksen van de
iroep Landschapzorg die heel wat
ir lovend waren over het ge-
itelijke milieubeleid. Hij zei dat in
imeentelijke bestemmingsplannen
iwaar staat dat het milieu be-
rmd moet worden, maar dat het
praktijk vaak andera uitpakt. Als
jeeld noemde hij het bestem-
splan voor de Waddenzee dat fei-
geen ruimte biedt voor booreilan-
maar ze komen er toch. Dijksen
nde die booreilanden een bron van
ngln Beatrix brengt dinsdag 25
istus een bezoek aan Texel,
wordt een zg. streek bezoek
'ond tien uur in de ochtend be-
als de koningin per helicopter
lerboot op het eiland arriveert,
it raadhuis in Den Burg wordt
srwelkomd door het gemeente
uur en vervolgens zullen enke-
itellingen op het eiland wor-
bezocht, waarbij wordt ge
it aan het Tesselhuus, het Na-
ecreatiecentrum en het nieu-
ollards verzorgingshuis. Nadat
inch is gebruikt, verlaat de ko-
in per helicopter het eiland
or een soortgelijk bezoek aan
Ichelling.
lira het programma definitief is
Ion nadere bijzonderheden over
{koninklijk bezoek worden be-
gemaakt.
lend jaar wordt in Oosterend
l' het 5-jaarlijkse feest „Ooster-
Present" gehouden. Dat werd
lagavond in dorpshuis De Bij-
D,f" beslist waar de Oosteren-
telf door het uitbrengen van
stem aan de dorpscommissie
baar konden maken of ze voor
'gen een Present-feest zijn. On-
be negentig aanwezigen waren
bts drie tegenstemmers.
als de vorige keer wordt het weer
manifestatie van drie dagen op
"ader te bepalen data in het
"Seizoen. De voorbereidingen ver-
ongeveer een jaar en zullen dus
dellijk van start gaan. De
erend Present-feesten worden ge-
Ien sinds 1959.
(horizon) vervuiling en vond dat ze
maar ergens anders moeten worden
neergelegd.
Schilling zei: ,,lk moet me genuan
ceerder uitlaten dan een actiegroep,
maar onze intenties gaan in dezelfde
richting". Waarna hij uitlegde hoe het
compromis inzake de booreilanden die
niet door Texel maar door Den Helder
worden gewenst, tot stand was geko
men. ,,U zegt: twee boortorens is te
veel. Anderen zeggen: het is veel te
weinig. Wij moeten proberen daar tus
sendoor te schipperen". Schilling ver
telde ook dat het gemeentebestuur uit
economische overwegingen van harte
voorstander is van een schone Noord
zee waar de kans op bijvoorbeeld een
olieramp zo klein mogelijk is. Het zou
desastreus voor het toerisme zijn als
Texel door zoiets zou worden getrof
fen. Een gemeente als Texel beschikt
niet over de middelen om milieube-
schermende maatregelen internationaal
af te dwingen, maar samen met ande
ren laat men krachtige geluiden horen
en op kleine schaal gebeurt van alles.
„Texel komt er in dat opzicht zeker
niet als de slechtste gemeente af en
alle beetjes helpen".
Bewijs
Als bewijs van een goede milieuhou
ding in woord en daad van de geza
menlijke Waddeneilanden, overhandig
de Schilling aan Neptunus een exem
plaar van de plastic afvalzakken met
milieutips die tegenwoordig ter be
schikking worden gesteld van de ple-
ziervaart op de waddenzee en voor de
ministersconferentie bestemde resolu
tie, die vorige maand door de Neder
landse, Duitse en Deense Waddenei
landen is aangenomen op de internati
onale waddenconferentie op Borkum.
Ministersconferentie
De avond met Neptunus was de eerste
van een serie, die de Waddenvereni-
ging op de eilanden houdt in verband
met de internationale ministersconfe
rentie het komend najaar in Londen
waar de vervuiling van de Noordzee
gespreksonderwerp is. De volgende
avond is op Vlieland. Wat door spre
kers en vragenstellers op de avonden
naar voren wordt gebracht zal worden
doorgespeeld naar de verantwoordelij
ke instanties, waaronder milieuminister
Nijpels.
NRC-directeur Jan Kuiper verzocht
Neptunus in elk geval te willen door
geven dat het opvangen en weer te
rugzetten van zeehonden in de wad
denzee om op die manier de stand op
peil te houden, een lapmiddel is. De
oorzaak van de misère (vervuiling door
PCB's van het Waddenzeewater) moet
worden opgeheven.
NIOZ-medewerker G. van Moorsel ver
telde over de effecten van afgewerkte
stookolie op het wad. Die effecten zijn
inmiddels bekend dank zij gezamenlijke
experimenten door NIOZ, TNO en RIN
met een „mini-Waddenzee" in het
NIOZ. Onder meer is gebleken dat in
de wadbodem die met olie bedekt is
geweest, nog wel dieren blijven leven,
maar dat sommige soorten totaal ver
dwijnen en dat hun plaatsen door an
dere soorten worden ingenomen. Dat
betekent een ingrijpende verandering
van het menu voor de vogels die van
het wad afhankelijk zijn.
Piet Postma van Staatsbosbeheer zei
iets over het effect van olierampen op
de vogelstand door verslag te doen
van de (kleine) olieramp die in januari
in de Waddenzee plaatshad. Daarbij
gaf hij aan hoeveel tijd is besteed aan
het redden van zoveel mogelijk vogels.
Volgens Postma is een dergelijke inzet
onmogelijk als de privatiseringsplannen
bij Staatsbosbeheer worden doorgezet
en Postma vond dat Neptunus dat ook
maar moest vertellen aan de verant
woordelijke minister.
Han Revier van de Waddenvereniging
vertoonde een diaserie over de vervui
ling van de Noordzee. Hij vertelde
daarbij onder meer dat veel gifstoffen
via de lucht in het water komen. Der
tig procent van het cadmium dat in
het Noordzeewater zit, is daar via de
lucht in terecht gekomen en met lood
is dat nog sterker het geval. Hij wees
verder op het risico van breuk van
olietransportleidingen zoals de F3
olie/gasleiding, het probleem van het
zwerfvuil waardoor ook dieren om het
leven komen, de overbemesting waar
door het Noordzeewater zuurstofloos
kan worden, de vermin
kingen die consumptievis vertoont als
gevolg van vergiftiging maar tevens
over zaken die weinig met Noordzee
vervuiling hebben te maken zoals de
militaire oefeningen in de Waddenzee.
Ook een deel van de olie in de Noord
zee komt daar terecht via de lucht.
Dat zijn de onverbrande resten in de
rookgassen van auto's, electrische cen
trales e.d.: 20.000 ton per jaar.
Rechtstreeks 36.000 ton olie komt in
het Noordzeewater door lozingen van
af platforms, schepen e.d. Dit proces
gaat sluipend door en krijgt minder
aandacht dan een ramp met een spui
tend boorplatform zoals enkele jaren
geleden bij Noorwegen waarbij 28.000
ton olie tegelijk in zee kwam. De
scheepvaart zorgt voor een olievervui
ling van minstens 10.000 ton per jaar.
Niet werkloos
De Nederlandse overheid ziet niet
werkloos toe. Dat bleek uit een praatje
van Texelaar Cor Veld, voorzitter van
de Commissie Uitvoering Beheersplan
Verontreiniging door olie. Deze com
missie ressorteert onder vier directies
van Rijkswaterstaat. Er gebeurt al heel
wat om olieverontreiniging te voorko
men en te bestrijden. In tal van ha
vens in het waddengebied zijn nu op-
vanggelegenheden voor olie. Er komen
verder in de havens „eerste hulpsets"
waarmee lozingen die in de havens
toch nog plaatsvinden binnen de per
ken gehouden kunnen worden.
Rijkspolitie en Rijkswaterstaat letten
via luchtverkenning op eventuele olie-
zondaars en men is volop bezig me',
het beproeven van allerlei oprui
mingstechnieken voor het geval er op
open zee toch iets misgaat. De olie
die bij een olieramp van het strand
wordt gehaald, kan worden verwerkt
tot gietasfalt of zandasfalt, produkten
die bij waterbouwkundige werken ge
bruikt kunnen worden. Afdoende
oplossing van het probleem moet door
preventie worden bereikt. Verdragen
moeten worden geratificeerd en nage
leefd, scheepvaartroutes en havenaan
lopen moeten beter worden beveiligd
en de mogelijkheden tot optreden die
ontstaan door uitbreiding van de terri
toriale kuststrook moeten beter wor
den benut.
Een vragensteller vond dat de Wad
denvereniging zich geen zorgen hoeft
te maken over de F 3 olie/gasleiding.
De oliemaatschappijen hebben er zelf
groot belang bij dat de leiding niet
breekt en hebben hem dus sterk ge
noeg gemaakt, zo meende hij. Daar
was Hans Revier het niet mee eens.
Volgens hem is uit een geheim rapport
gebleken dat er wel degelijk breukkans
is en dat de oliemaatschappij dit risico
neemt uit winstoogmerk. De Wadden
vereniging hoopt nog steeds dat de
leiding die dwars door de Waddenzee
is geprojecteerd, niet zal worden aan
gelegd. Met de aanleg wordt geen
haast gemaakt in verband met het hui
dige lage prijsniveau van de olie.
Een Cocksdorper verkocht verle
den jaar zijn boot aan iemand van
de overkant, maar de betaling
bleef uit. Per brief dreigde hij al
eens dat hij de boot terug zou ha
len als niet gauw werd betaald,
maar nog kwam er geen geld.
Aan de vooravond van het rondje
Texel zag hij z'n kans schoon: hij
ging naar het strand, en ja, daar
lag de catamaran. Hij laadde de
zeilboot op een trailer en reed
naar huis. De volgende dag kwam
de wanbetaler, gespannen voor de
race het strand op en kon „zijn"
boot nergens ontdekken. Hij heeft
de catamaran als gestolen
opgegeven....
V.l.n.r. Willem Griek, Herold Kious en Cor Boekei, een ontroerend weerzien.
Een ontroerend weerzien was het
zondag op de haven van Oude-
schild bij het Stoombootkoffiehuis.
De 69-jarige Harold Kious uit Albu
querque, New Mexico in de Ver
enigde Staten schudde de handen
van Cor Boekei en Willem Griek
die hem in maart 1943. met de in
middels overleden Kees Krijnen, uit
het water van de Waddenzee
visten, nadat de B 17 waarin hij
vloog was neergeschoten. Als
dank overhandigde de gefourtu-
neerde Kious een plaquette met in
scriptie aan zijn redders en onthul
de hij plannen om een studiefonds
in te stellen voor jonge Texelaars.
In het vroege voorjaar van 1943 werd
de B 17 bommenwerper neergeschoten
vlakbij Oudeschild door vier Mes-
serschmitts 110 jagers. Krijnen, Boekei
en Griek waren aan boord van de
toenmalige veerboot „Dokter Wage-
maker" die op het punt stond de ha
ven van Oudeschild binnen te lopen.
Tegen de orders van de Duitsers in,
streken zij een sloep om de gewonde
Kious uit het ijskoude zeewater te red
den. Met een handkar werd hij naar
het Stoombootkoffiehuis vervoerd.
Twee andere overlevenden, radioman
Robert Paul en zijschutter Griffin kwa
men lopend over de droogte bij Oost
aan wal en werden daar opgevangen.
Kious had geen herinneringen meer
aan de reddingsoperatie. Hij verkeerde
in schocktoestand.
Al meer dan tien jaar had amateur
historicus Jaap Bakker uit Oudeschild
geprobeerd in contact te komen met
Kious, om te horen hoe het hem was
vergaan. Met hulp van Willem Bakker
(van „Spyk") lukte dat vorig jaar no
vember. Kious bleek in goede gezond
heid. Hij was erg opgewonden toen hij
het hele verhaal van de reddingopera
tie hoorde, want hij wist er niets meer
van. Nadat hij wat was opgeknapt
hadden de Duitsers Kious vervoerd
naar Frankfurt am Main en na tien da
gen werd hij naar een krijgsgevange
nenkamp in Polen gebracht voor drie
maanden. Daarna heeft hij nog ander
half jaar in het beruchte Stalag Luft III
kamp in Sagan gezeten en twee
maanden in Neurenberg.
Na de bevrijding ging Kious terug naar
Amerika. Hij had door de oorlog geen
kans gehad om te studeren en is dat
alsnog gaan doen. Hij kreeg een baan
als financieel ambtenaar in de stad Al-
bequerque en na zeven jaar is hij in de
effectenmakelaardij terecht gekomen,
waarin hij een eigen zaak heeft
opgebouwd.
Zaterdag keerde Kious terug naar het
eiland waar zijn leven eens was gered
door dapper optreden van Boeken,
Griek en Krijnen. De Amerikaan ge
noot van de reis. „ledereen is hier zo
aardig voor me en de Texelaars zijn zo
gastvrij. We logeren in Hotel Opduin
en gaan het eiland uitgebreid bekijken."
Teso had voor een passende begroe
ting gezorgd door op de boot de stars
en stripes te hijsen en door de stoom
fluit te laten loeien.
Donderdag gaan Kious en zijn vrouw
terug. Het enige dat hij nog weet van
zijn gedwongen verblijf op Texel was
dat hij wakker werd in een soort hok
met een Duitse soldaat naast hem. Hij
was toen 26 jaar. Met de twee andere
overlevenden heeft hij na de oorlog
geen contact meer gehad. „In Frank
furt werden we van elkaar gescheiden
en ik heb ze daarna nooit meer ont
moet, ja nog héél even, kort na de be
vrijding heb ik een paar woorden met
ze kunnen wisselen, maar sindsdien
niet meer."
Willem Griek kan zich de reddingsope
ratie nog goed voor de geest halen.
„Er werden op de boot vrijwilligers ge
vraagd om mee te gaan in de sloep. Ik
werkte niet op de boot, maar ik ben
meteen meegegaan. We waren buiten
gaats, dus de Duitsers konden ons
niets maken. Eer ging wel eentje naar
de brug om te zeggen dat we de ha
ven inmoesten, maar kapitein Piet Vlas
zei „D'r uit!" en hij ging eruit."
Voor het Stoombootkoffiehuis schud
den de redders en de geredde eikaars
hand. Van Jaap Bakker kreeg Kious
een reddingboei aangeboden met
daarop zijn naam en de data van red
ding en het bezoek aan Texel. Van
Bakker kreeg hij ook een onderdeel
van de motor van de B 17 die tezamen
met andere brokstukken van het vlieg
tuig indertijd op het droge kwam in de
netten van garnalenvisser Alfons
Boom. Hans Eelman en zijn duikclub
genoten haalden nog meer delen van
deze B 17 boven water. In het Haven
restaurant overhandigde Kious een pla
quette met inscriptie aan Teso's
president-commissaris Bob Bakker en
de commissarissen Klaas Barendregt
en Henk Postma. Omdat er een link
bestaat tussen de redding en de Teso,
krijgt de plaquette, waarop een dank
betuiging is te lezen, een plaats in het
Teso-hoofdkantoor.
Studiefonds
Tijdens de informele bijeenkomst in
het Havenrestaurant onthulde Kious
een groots plan: hij wil een studie
fonds instellen dat jonge Texelaars die
daarvoor in aanmerking komen finan
cieel ondersteunt. De plannen moeten
nog nader worden uitgewerkt maar er
is zekerheid dat het door zal gaan. Het
fonds zal de naam krijgen van de red
ders Cor Boekei, Willem Griek en wij
len Kees Krijnen. Vanavond zal Kious
zijn redders een diner aanbieden en tot
donderdag zal hij met zijn vrouw rustig
vakantiehouden op Texel.
Harold Kious toont aan klap uit da motor van zijn B 17 dia hij van Jaap Bakkar als harinna-
ring kraag.
