„De zaak draait op
vrijwilligers"
FILM
wsimisnêi
TEXEL M
Hoezo de verkeerde kaart
BERICHT UIT DE RUIMTE
Méri Blanken van de wereldwinkel
José Ellen wint
ït hoofdprijs actie
je| Strender Stüver
RIGEL, EEN BLAUWE SUPERREUS
ItyRIJDAG 17 JANUARI 1992
PAGINA 9
DE RAZENDE
bOL
HLS HIT
DEN BORG IS
DRN fe DIT
TRX-FfiX
EJnTuv^ e(Qti cp_
heid energie vrij. Gedurende enige tijd
wordt er evenveel licht uitgestraald als
normaal door een heel sterrenstelsel, dus
als door 100 miljard zonnen. Men noemt
zo'n evenement een Supernova. Jammer
dat we dat niet zullen meemaken, het
zou een fantastisch maar ook wel
angstaanjagend schouwspel zijn. In en
kele minuten tijd zal de helderheid van
Rigel zo sterk toenemen dat de Volle
Maan er volledig bij verbleekt.
Maar misschien is het ook wel beter om
geen getuige te zijn, want, al staat Rigel
dan op een afstand van ongeveer 970
lichtjaar, het is niet helemaal ondenkbaar
dat de vrijkomende straling toch nadeli
ge effecten zal hebben op het leven op
aarde.
Zoals zoveel sterren is ook Rigel een
meervoudige ster, dat wil zeggen dat hij
een begeleider heeft. Deze begeleider is
ook een hete ster maar wel veel kleiner
dan Rigel. In een middelgrote ama-
teursterrenkijker is hij te zien. Ook deze
ster (Rigel B) heeft op zijn beurt weer een
begeleider, Rigel C. Deze laatste is zelfs
in een grote telescoop niet naast Rigel B
te onderscheiden. Dat we toch van zijn
bestaan op de hoogte zijn komt omdat in
de kleur (het spectrum) van Rigel B heel
regelmatig steeds terugkerende verschui
vingen optreden.
PROGRAMMA RADIO TEXEL
RADIO IEXEL
FM 106.1
ZATERDAG
8.00 u. Typisch Texel. Texel-agenda en muziek
door Bert Heitink.
10.00 u. Bedrijven voor bedrijven.
Vacaturebank en muziek door Martin
de Wit.
12.00 u. Goedemiddag Texel. Dier van de
week, Weetje van de week en felicita
ties door Johan Reuvers en Dirk Jan
Kooiman.
14.00 u. Onzin op zaterdag. Kletspraat,
Texelse Courant gelezen en muziek
door Clarck de Boer.
16.00 u. Legendarische Mijlpalen.
Muziek door Frank Smit.
17.00 u. Terug in de tijd.
Muziek door Theo Bakker.
18.00 u. De dansbare 21. Muziek en
popjournaal m.m.v. Maurits Witte, Rem-
ko Veeger, Alfons Witte.
20.00 u. Rodeo. Spel programma door
Wim en Lia van Leersum. Bel-
spelprogramma voor luisteraars. Deelne
mers geven zich telefonisch (12199) op
aan het begin van de uitzending. Ook
kinderen kunnen meedoen. Men krijgt
een geheim deelnemersnummer en de
afvalrace gaat van start. Wie overblijft is
winnaar! Hoe dat gaat vindt u uit door
mee te doen!
23.00 u. Einde
16.00 u. Sport Lokaal. Sportverslagen en
interviews m.m.v. Lia en Marco van
Leersum, Trea van Leeuwen, Gerrit Ver
hoeven. Techniek: Piet Cornelisse; tech
niek op lokatie: Jeroen Haak.
18.00 u. Time Traveling.
Muziek door Herko van Heerwaarden.
19.00 u. Lokaal Kabaal. Jeugdprogramma met de
cassette-single top10, m.m.v. Karen en
Sandra Terpstra, Anneke en Annemarie
Witte. Techniek: Herko van Heerwaar
den en Martin de Wit.
20.00 u. Dubbel Bert. Muziek met een
praatje door Bert van der Wal.
22.00 u. Einde
MAANDAG
18.00 u. Symphonica. Klassieke verzoekplaten
m.m.v. Marene van Beek, Wies van
Beek, Wil Beers. Techniek: Daan
Koopman.
19.00 u. Rondom de boerderij.
Informatief agrarisch programma.
M.m.v. Jan Keesom, Piet Blom, Renske
van der Tempel, Annigje, Jurinna en
Tjitske Sietsma, Bertha Barhorst, Maartje
Koopman, Renske van de Tempel. Mu
ziekkeuze: André Keesom en Corrie
Haarsma; techniek: Jeroen Nauta. Deze
week live vanuit de Raadszaal de beëdi
ging van Jan Koolhof als raadslid voor
het CDA. Een belangrijk moment voor
de boerenstand! Verder het periodiek
verslag van een adoptiebedrijt: een vee-
en schapenhouder vertelt over het wel
en wee van de afgelopen zes weken. En
dan nog de knipsels van Piet uit de vak
bladen: agrarische nieuwtjes en wetens
waardigheden. Presentatie: Piet Blom.
20.00 u. Einde
DINSDAG
18.00 u. Bonte dinsdagavond.
Verzoekplaten m.m.v. Marga Eelman,
Gré Vlas, Mary Vos. Techniek: Margreet
van Heerwaarden.
19.00 u. Einde.
ZONDAG
9.00 u. Klassiek op zondag.
Klassieke muziek m.m.v. Roelie Bakker,
Martin de Weijer, Arie Blom. Kerk
dienst. Techniek: Wim van Leersum en
Math van Beel.
11.00 u. Vlaswiek. Muziek en poëzie,
presentatie Coby Schotanus, techniek
Hennie van Heerwaarden. Deze week
het gedicht Heb jij dat ook" van Kees
Harte uit de verzamelbundelRecht uit
het hart" en het gedicht „Wij kijken
maar wij zien niets" van Phil Bosman
uit de bundel „Neem je tijd." Hierbij
wordt bijpassende muziek gedraaid.
12.00 u. Natuuurwijzer. Informatief natuur
programma m.m.v. Hans Witte en Ed
win van Egmond, techniek Max Kok.
Deze week aandacht voor de overwinte
rende ganzen en kleine zwanen. Hoe
leven ze, wat eten ze, waar zijn de -
broedgebieden, enz. Interview met Piet
Postma, ganzenopzichter bi/ Staatsbos
beheer. Verder actueel Texelse natuur-
nieuws, een boekbespreking en een
voorgelezen verhaal over hoe het (heel)
vroeger was met de natuur op Texel.
WOENSDAG
18.00 l
Ballroom en Latin. Dansmuziek
met uitleg door Max en Tineke Kok.
Deze week extra aandacht voor de
tango.
14.00 l
Een plaatje met een praatje.
Belprogramma door Wim van Leersum.
15.00 u. Nonstop Nederlandstalig. Hollands
repertoire door Wim van Leersum.
Eigenwijs. Geestelijk kinderprogramma
door Cathy Kok. Deze week het verhaal
„De 12-jarige Jezus in de tempel."
18.30 u. Onder de toren. Geestelijke verzoek
platen en bijdragen van de verschillen
de Texelse pastores, m.m.v. Roelie Bak
ker, Coby Schotanus, Fia de Ligt, Lia
van Leersum en Nicolette Vink.
19.45 u. Gelezen verhalen. M.m.v. Aafke Geense,
Aliëtte Fonds, Marie Wieten, Nel Har-
ting. Techniek op woensdagavond Wim
van Leersum.
20.00 u. Einde.
DONDERDAG
18.00 u Country Time. Countrymuziek door Trea
van Leeuwen. Techniek: Math van Beek.
19.00 u. 't Allegaartje. Presentatie Els Whyte en
Elly Mast. Techniek: Math van Beek. De
uitzending staat deze week in het teken
van de week van het Recht. Wat zijn de
consequenties voor de consument, de
burger, van de aanpassingen van het
Burgerlijk Wetboek, ingaande I januari
1992{ Luisteraars kunnen bellen met
hun vragen. Gesprekken met Texelse ad
vocaten.
20.00 u. Einde.
VRIJDAG
18.00 u. Elck wat wils. Verzoekplatenprogramma
m.m.v. Wim en Corrie Witte. Rensje
Halsema. Techniek: Hannie van der Vis.
19.30 u. Tot achten. Muziekspecial m.m.v.
magreet en Hennie van Heerwaarden,
Rensje Halsema en Gia Vlas.
20.00 u. Friday Night Fever! Muziek en
verkiezing van de Texel Tip, de Top10
van de dansbare 21, de hamerplaat en
de zwansplaat door Niels van Heer
waarden.
22.00 u. Einde
Voor en na de uitzendingen
Radio 10 Gold non stop.
DONATEUR WORDEN?
BEL 12199 of 13340!!!
TWEELINGEN
ROBIN HOOD OP HERHALING
Onze held van het Idianenverhaal
Dances with Wolves hangt voor de
tweede week in onze bioscoop de
stoere redder van het Engelse plaats
je Sherwood Forest uit, waar rond
1200 het morrend gepeupel zich
verzet tegen een psychopatische
sheriff.
Robin Hood, The Prince of Thieves
is een remake van het aloude ver
haal van Robin Hood, al in 1938
verfilmd met Errol Flynn in de titel
rol. De versie van en met Kevin
Costner is uiteraard met hedendaag
se maatstaven gefilmd: oorverdoven
de en duizelingwekkende avon
turen, geweldige decors en indruk
wekkende (bij)rollen. Behalve Cost
ner zien we onder meer Morgan
Freeman, Mary Elisabeth Mastranto-
nio, Sean Connery, Christian Slater
en Alan Rickman. Eigenlijk steekt
Costner zelfs een beetje Houten
Klazerig af tegen deze kleurrijke
cast van medespelers. Wat hij echter
wel weer bereikt met deze film is,
net als met Dances with Wolves -
Westerns waren toch ook 'uit'?- dat
een oud Middeleeuws spektakel
weer een kassucces kan zijn.
Om kort te gaan: Robin Hood, the
Prince of Thieves is als een verfris
send variant op het aloude verhaal
een avonturenfilm voor het hele ge
zin. Tussen alle zwaard- en pijl-en-
boog-gevechten door bemint hij
zijn maagd Marian en voert hij
semi-filosofische gesprekken met
zijn superbuddy, de aristocratische
Moor Azeem, feitelijk de enige éch
te held in dit epos. Nog niet gezien?
Deze week uw laatste kans. (CvH)
de vloer dweilen, want: ,,Het moet er
netjes uitzien". Kortom, ze doen het met
plezier.
ONTWIKKELINGSHULP
Méri vindt de SOS-wereldwinkel de bes
te vorm van ontwikkelingshulp. Het geld
komt direct bij de producenten. De pro
jecten worden opgezet vanuit de bevol
king in de derde wereldlanden, met
eventuele hulp van ontwikkelingswer
kers of priesters. Met het geld dat de
mensen voor hun produkten krijgen kun
nen ze b.v. hun werkplaatsen verbeteren,
maar ook allerlei andere dingen opzet
ten in hun dorp, zoals crèches, of alfabe
tiseringsprogramma's. In India zijn
bijvoorbeeld veel thuiswevers, die allen
voor zichzelf werkten. De prijs die ze
voor hun gemaakte produkten kregen
was erg laag, omdat de concurrentie on
derling groot was. Door het oprichten
van een coöperatie is hun positie veel
sterker geworden. Ook krijgen ze finan
ciële hulp en een mogelijkheid om hun
produkten af te zetten. Als het project zo
ver is dat ze zelfstandig kunnen draaien,
poor Nel Kant
pe SOS-wereldwinkel in de Kogerstraat
n Den Burg is in de loop der jaren uitge-
jroeid tot een zelfstandige en goedlo
pende zaak. Dat is mede te danken aan
?röiet grote aantal vrijwilligers. Eén daar
aan is Méri Blanken, die al heel wat ja-
^en bij de wereldwinkel is betrokken.
rap
~OlA
di(,oen de SOS-wereldwinkel zo'n tien jaar
Hgfyrug nog aan de Burgwal zat, werd Méri
mejevraagd om woensdagochtend te hel-
ee/jen. De winkel was toen nog maar drie
vajagdelen in de week geopend, het beviel
Maar goed, zo goed zelfs, dat toen de ver-
oeqntwoordelijke persoon ermee stopte en
ee/froeg of ze het over wilde nemen, ze
/eejaarin toestemde.
rse|
g MEER VRIJWILLIGERS
ijkke openingstijden werden flink uitge-
re%eid toen de winkel in 1985 bij Rabbit
)d'|abit een hoekje ter beschikking kreeg,
wèiater kwam er zelfs een aparte winkel,
meijdens de openingstijden moesten er
Te/jrijwilligers zijn die de winkel wilden
zcunnen. Méri regelde dit. Zij stelde de
fc/soosters samen, probeerde aan voldoen
er e vrijwilligers te komen en hield con-
eenact met deze mensen. Al dat werk doet
ie/enog steeds. Ze staat één dagdeel in de
>or|'jnkel en bezoekt in de rest van de week
Ie vrijwilligers regelmatig, om te kijken
loe het hen vergaat. Er zijn ongeveer
izeivintig vrijwilligers. Een groot deel daar-
jan stelt hun diensten al lange tijd ter
ieschkking. Ze zien de SOS-
^yereldwinkel vaak als „eigen" en gaan
jr ook zo mee om. Zo zijn er vrijwilli
gers die elke week de ramen zemen, of
>nc(
ooPe Strender Stüver"-spaaractie slaat na
sewijf jaar nog altijd aan in Oosterend en
leópmstreken. De elf deelnemende detail-
janj/sfen zien dan ook geen reden de formu-
n efe te wijzigen of iets anders te verzinnen.
\\alflanten kunnen het hele jaar zegels ter
nhgaarde van een stuiver verkrijgen bij het
omjloen van hun boodschappen. De zegels
r\(jnoeten op een kaart worden geplakt.
iWie een volle kaart, ter waarde van een
?t tientje, inlevert, ontvangt f12,50. Een ren-
i. Ie van 25 procent dus. Afgeleid hiervan is
'je succesvolle decemberactie. In decem-
5 vper worden zegels met een andere kleur
evilitgegeven en stellen de winkeliers een
ingipedaal prijzenpakket samen. Volgens
s |ïe organisatie is de actie een belangrijke
duIleden voor de Oosterenders om hun
^interklaas- en kerstinkopen in de eigen
g Woonplaats te doen. Inmiddels is de trek-
H <ing verricht. Uit liefst 914 volle spaar-
i n harten trok Kees Bremer in restaurant
ial fotisserie de prijswinnaars. José Ellen uit
Ie Ankerstraat was de gelukkigste, want
ndjaar kaart was goed voor de hoofdprijs
vrijan f750,-. Annie Versluis (Schorrenweg)
oiileepte de tweede prijs in de wacht
m«f500,-) en Gerrit Dijkstra uit de
DwM'ersfraaf mocht f250,- komen ophalen.
-,(\£adeaubonnen van flOO,- waren er voor
rt fievr. T. Daalder (Oesterstraat), W. van
c jjatenhove (Oranjestraat), Margo Wierin-
'ilhp (Verlorenkost), Corina Hordijk (Kot-
rstraat), mevr. C. Jurjens-Vonk
choolstraatA. v.d.Vis (Kerkstraat) en
\G. Gurk (Cor Bremerstraat). Halfvolle
'paarkaarten blijven geldig: de Strender
I u(tüver actie gaat door, zodat de gewone
jege/s kunnen worden bijgeplakt. Op de
ingpto staan de prijswinnaars met aanhang.
;elj] (Foto Frans HopmanI
VUURWERK
Bij een dergelijke explosie, aan het eind
van de ontwikkeling van een zware ster,
komt een onvoorstelbaar grote hoeveel-
ecl iptic.
zonder hulp van de SOS-wereldwinkel,
gebeurt dat ook.
CULEMBORG
Er worden de meest uiteenlopende pro
dukten gemaakt: van koffie tot kerstver
siering en van speelgoed tot
siervoorwerpen. Op alle artikelen wordt
vermeld uit welk land ze afkomstig zijn.
Al deze artikelen gaan naar het centrale
magazijn in Culemborg. Vanuit Texel
gaan drie mensen naar deze magazijnen
toe om produkten uit te kiezen die hier
in de SOS-wereldwinkels in Den Burg en
Oosterend verkocht kunnen worden.
Méri is tevreden met de wijze waarop
het momenteel draait met de vrijwilli
gers. Natuurlijk zijn nieuwe mensen al
tijd van harte welkom. Zij kunnen zich
aanmelden bij: Méri Blanken, telefoon
13012. Aangezien het aantal mannelijke
vrijwilligers in verhouding lager ligt,
wordt daar een extra beroep op gedaan.
De SOS-wereldwinkel in Den Burg is al
le dagen van de week geopend, behalve
zondag. De openingstijden in Oosterend
zijn maandag-, woensdag- en vrijdag
middag van 14.00 tot 17.00 uur en
dinsdag- en donderdagmorgen van 10.00
tot 12.00 uur.
Méri Blanken: „SOS is de beste vorm van ontwikkelingshulp". iFoto Hen Koning)
Door Cees Ribbens
Sirius mag dan de helderste ster aan de
hemel zijn, Rigel in het sterrenbeeld
Orion doet niet zo heel veel voor hem
onder. En als we dan weten dat Rigel
meer dan honderd maal zo ver weg
staat, moeten we constateren dat Rigel
een formidabele hoeveelheid licht pro
duceert. Inderdaad, volgens de bereke
ningen 110000 keer zoveel als onze Zon.
Dat komt omdat Rigel zo enorm groot is
en nog zo jong en dus zeer heet.
De massa van Rigel bedraagt op het
ogenblik maar liefst 21 keer die van de
Zon. We wisten al dat bij zulke zware
sterren de ontwikkelingen enorm snel
gaan. Door de grote massa is de tempe
ratuur in het binnenste van zo'n ster na
melijk heel hoog, hier 200 miljoen
graden. Dat betekent weer dat zijn kern
reactor in hoog tempo de aanwezige
brandstof verbruikt en ook de opervlakte-
temperatuur hoog ligt, hier 12000 gra
den. Daaruit volgt dat de ster veel licht
uitstraalt met een blauwwitte kleur.
STERREWIND
Die hoge oppervlaktetemperatuur heeft
nog een ander gevolg. Er worden name
lijk grote hoeveelheden materie de ruim
te in geblazen. We kennen dat
verschijnsel ook bij de Zon en noemen
het dan de Zonnewind, maar het gaat
dan om veel kleinere hoeveelheden. Dat
het bij Rigel om zo veel meer gaat, werd
ontdekt in 1979.
Een Europescsatelliet had een kleine te
lescoop van Nederlandse makelij aan
boord. Met dit instrument was het moge
lijk metingen te doen in ultraviolet licht,
een lichtsoort die we vanaf de aarde niet
kunnen waarnemen omdat die door de
atmosfeer wordt weggefilterd. Na bestu
dering van het van Rigel afkomstige ultra
violette licht kon worden becijferd dat de
ster liefst 60 biljoen ton gas per seconde
de ruimte in blaast! Omgerekend bete
kent dit een volledige zonsmassa in een
miljoen jaar.
JONKIE
Op de een of andere manier is men erin
geslaagd de leeftijd van Rigel te bereke
nen. De uitkomst is zeer verrassend:
slechts 5 miljoen jaar, en voor astronomi
sche begrippen is dat wel bijzonder kort.
In die tijd heeft hij inmiddels vijf
zonsmassa's verloren en dus bedroeg de
massa bij de geboorte van Rigel 26 maal
de massa van de Zon. Volgens een sim
pel rekensommetje zou, met een verlies
van één zonmassa per miljoen jaar, Rigel
over 21 miljoen jaar ophouden te be
staan. Maar zo eenvoudig lopen de za
ken bij zulke sterren niet. Zware sterren
komen namelijk zeer geweldadig aan
hun einde.
Reeds over enkele honderdduizenden ja
ren, dus lang voordat Rigel zijn materie
zou hebben weggeblazen, is de kern-
brandstof verbruikt. Dat heb je er van als
je zo roekeloos met je energievoorraad
omspringt. Maar als de brandstof op is
wordt er geen warmte meer geprodu
ceerd en stort de ster in elkaar om
prompt daarna te exploderen (om het in
gewikkelde proces maar eens in een paar
woorden samen te vatten).
