RIMLACH
wmm
TCE
FILM
LANGS DE WEG
Setengah Meter
PROGRAMMA
106.1 FM
Horen, zien enniets zeggen!
VRIJDAG 19 JUNI 1992
PAG;\|
Als we 's avonds bij onze voedstervader
Berkenbosch of andere burgers op be
zoek wilden, hadden we „nachtvergun
ning" nodig. Aangezien ik als korpo
raal-schrijver de hele dag in de onmid
dellijke omgeving van m ijn zeer gemoe
delijke commandant vertoefde, was het
niet moeilijk om dat papiertje te krij
gen. Ik tikte het zelf en hij zette er zijn
handtekening onder zonder te kijken
wat erop stond. Op de verjaardag van
Berkenbosch had ik een zeer laat uur in
gevuld als uiterste moment waarop wij
weer op ons schip moesten zijn, zodat
de gewapende marineman die de toe
gang van het Soridokamp bewaakte, ver
baasd opkeek toen we om een uur of
vier 's nachts in licht beschonken
toestand terugkeerden. „Zo, waar ko
men de heren zo laat vandaanWij
melig antwoorden: „Daer hab je niets
mee te maeken, kaerel. Laat ons er door,
en een beetje gauw want anders zwa...
zwaaait er wat. Zie je niet wie je veur je
habtd" Vervolgens namen we hem in de
maling door te beweren dat we bij Se
tengah Meter waren geweest. Dat was
een dame van plezier, die in een naburi
ge kampong in een eenvoudig stulpje
haar praktijk uitoefende. Een gekke
naam, Setengah Meter. Het betekent let
terlijk: halve meter. Waar dat op sloeg,
weet ik niet. Halve Meter werd bij toer
beurt afgewisseld door twee collega's:
Rachel en Suzanne. Hun dienstregeling
liep parallel met die van de wacht van
Sorido: acht uur op en acht uur af. Dat
werd tenminste beweerd. Ze waren niet
om aan te zien: pokdalig, schurftig en
borsten die leken op lapjes rookvlees.
Toch scheen het drietal in een behoefte
te voorzien. Wie lang genoeg in Nieuw-
Guinea zat was blijkbaar niet zo kies
keurig meer. Ze lieten zich soms in na-
tura betalen. Er is bij ons eens een
korporaal-chauffeur aangehouden, die
bekende dat hij de dames geruime tijd
wekelijks had bezocht en daarbij tel
kens twee broden had afgeleverd, die
hij had gestolen uit de onderoffi
ciersmess. Ik zou nooit van Rachel, Su
zanne en Setengah Meter hebben
gehoord als de commandant er niet zo
tegen had gewaarschuwd. „Je raakt daar
niet alleen je zaad, maar vooral je geld
kwijt". Ook beweerde hij dat je ziektes
zou oplopen waartegen nog geen ge
neesmiddel bestond. Zelfs de tocht er
heen was gevaarlijk, want je moest
dwars door een veld alang-alang, een
soort lang gras waarin beestjes zaten.
Die beestjes haakten zich als platjes
vast tussen de haartjes op je benen en
infecteerden je met scrub-typhus, een
afschuwelijke ziekte. Ik schrok me een
ongeluk want ik kwam wel eens in dat
veld, om vlinders te vangen. Toen ik dat
ongerust vertelde aan een papoea be
gon die smerig te lachen. „Vlinders van
gen.Je zult nachtvlinders bedoelen".
Pas onlangs ontdekte ik dat met het
woord nachtvlinders (kupu kupu ma-
lam) ook prostitué's worden bedoeld.
„Er is hier een groot vrouwentekort
schreef ik in de Texelse Courant van 16
januari 1962. Dat was een waarheid als
een koe. Honderden mannen en jon
gens in de kracht van hun leven bij el
kaar op een tropisch eiland in een zee
van vrije tijd. Dat was geen evenwichti
ge situatie. Er gebeurden wonderlijke
dingen waaraan menige betrokkene
niet graag wordt herinnerd. Als het niet
kon zoals het moest, dan moest het
maarzoals het kon, zo leek het. Menige
ondernemende Chinees heeft getracht
om op weinig calvinistische en op in elk
geval voor hem lucratieve wijze in de
nood te voorzien, maar de overheid stak
daar telkens een stokje voor. Soms ge
beurde dat op het allerlaatste moment.
Eens verscheen in de wateren van
Nieuw-Guinea een schip met meisjes
uit Malakka en Thailand die in diverse
garnizoensplaatsen aan land zouden
worden gezet om aan het werk te gaan.
Het schip werd teruggestuurd.
Intieme contacten met meisjes van de
plaatselijke bevolking waren uitzonde
ring. Regel was dat ze zich verlegen op
de achtergrond hielden en als ze dat uit
zichzelf niet deden, zorgden vaders,
broers of echtgenoten daar wel voor.
Het ging zo ver dat ze zelfs niet op de
foto wilden of mochten. Daar zat overi-
Dit zijn Gerrie en Nol Hendrikse.
Texel is al 40 jaar favoriet bij het Zaandamse echtpaar, de laatste 15 jaar zijn ze zelfs
elke zomer op het eiland te vinden. Woensdag waren ze 50 jaar getrouwd. In de
veronderstelling dat niemand hiervan wist besloten ze hun gouden bruiloft alleen
in huiselijke kring te vieren. Kinderen, vrienden en mede-
kampeerders dachten daar heel anders over en organiseerden heimelijk een en an
der op de camping Het 'Woutershok. Een versierde caravan, kadootjes, taart een
toespraak en gedichten van een echte ambtenaar en veel felecitaties vielen hen ten
deel.
gens een respectabele redenatie achter.
Ze beschouwden het als een inbreuk op
hun privacy. Die soldaat zou later im
mers netzo vaak en zo lang naar die fo
to kunnen kijken als hij zelf wilde, dus
van haar genieten zonder dat zij of haar
wettige echtgenoot daar wat tegen zou
kunnen doen. Geen foto dus. In veel
kampongs geldt die ongeschreven regel
nog steeds en dat is te zien aan de dia's
die ik de afgelopen jaren heb gemaakt.
Toen ik die onlangs vertoonde voor de
Lions-club merkte Riewert Veenstra van
de Rabobank teleurgesteld op dat ik bij
na geen foto's van vrouwen had. Jam
mer, Rieuwert, maar ik blijf het
proberen.
Het was militairen officieel verboden
om omgangmet de autochtonente
hebben, ook als het om volstrekt on
schuldige contacten ging. Dat was je
puurste apartheid, waarover toen al in
het moederland verbazing heerste. We
hebben ons er nooit wat van aangetrok
ken en dat is maar goed ook, anders
hadden we veel gemist.
In de praktijk werd niet scherp gelet op
naleving van dat omgangsverbod, maar
als de contacten met een meisje serieus
en blijvend leken te worden, werd er
opgetreden. Een jongen uit Limburg die
verkering had met de mooie dochter
van een inheemse predikant, werd ge
sommeerd de relatie onmiddellijk te
verbreken. Toen hij dat weigerde werd
hij meer dan eens in de gevangenis ge
zet. Hij zette echter door en nam zijn
bruid tenslotte mee naar Holland. Wel
moest hij schriftelijk verklaren dat hij
het meisje op zijn kosten naar Nieuw-
Guinea zou terugsturen als het huwelijk
binnen vijf jaar schipbreuk zou lijden.
Een paar jaar geleden las ik in de Mar
griet dat de twee nog steeds heel geluk
kig zijn.
Minder goed liep het af met een kennis
van mij, Ernst Franzen, die op het strand
bij Hol land ia zijn hart verloor aan een
Papoea-meisje. Het was wederzijds. Ik
was één van de eersten aan wie hij het
vertelde. Hij omschreef haar in zulke
opgetogen bewoordingen, dat ze me te
genviel toen ik haar in werkelijkheid
zag. Hij was helemaal gek van haar en
leende geld om haar te kunnen meene
men naar Holland, waar ze trouwden.
Het was destijds landelijk nieuws met
foto's in alle dagbladen, op zichzelf al
een aanwijzing dat zoiets geen schering
en inslag was. Ernst Franzen is een paar
jaar later bij een motorongeluk om het
leven gekomen. Wat er van het meisje is
geworden, weet ik niet.
Ik ving overigens écht vlinders, met een
groot net van vitragestof dat ik uit Hol
land had meenomen, gemaakt door
mijn moeder. Tropische vlinders zijn
zeer snel. Ik rende met rot in de hitte,
hoofdschuddend nagekeken door colle
ga's die mij mede door dat gedrag al
gauw als een idioot beschouwden. De
vlinders maakte ik dood met ether en
vouwde ze in papiertjes met de bedoe
ling ze later in Holland te strekken en
opgeprikt uit te stallen in een vitrine. Zo
deden befaamde natuuronderzoekers
als Wallace en Darwin het immers ook.
Helaas zag men in mij geen Darwin
maar een Prikkebeen. Gelukkig waren
er soldaten die mijn interessen deelden
en zich verenigd voelden door het
ideaal om van de „term" in Nieuw-
Guinea te maken wat ervan te maken
was. Dat was heel wat.
We maakten daarbij dankbaar gebruik
van het gebrek aan discipline bij de
luchtmacht. In tegenstelling tot marine
en landmacht, ging het er allerminst mi
litair toe. Twintig jaar voordat men daar
toe in het moederland overging, was de
groetplicht bij ons afgeschaft, althans in
de praktijk. Hoog en laag ging op voet
van gelijkheid met elkaar om. De enke
le fanatiekeling die daar verandering in
trachtte te brengen, gaf al gauw de
moed op. Er was bij ons zelfs geen ap
pèl. Daardoor kon je verdwijnen zon
der dat iemand dat direct merkte. Dat
leek me ideaal, totdat ik met een groep
collega's een onbekende grot ging on
derzoeken en daarbij verdwaalde en dat
gigantische labyrint. Tijdens het wanho
pig zoeken naar de uitgang realiseerden
we ons dat we pas na het weekend zou
den worden gemist, als we niet op ons
werk verschenen en dat we niemand
hadden verteld waar we heen waren. Ik
had me er al een beetje mee verzoend
dat we van honger en dorst zouden om
komen, toen we eindelijk licht zagen
tussen de stalactieten en stalagmieten.
Er was een gat naar buiten waar we net
door konden, meer dan een kilometer
van de plek waar we de grot waren bin
nengegaan.
Het rommelige bestaan werd in de hand
gewerkt doordat we bijzonder slecht
waren gehuisvest. Bij gebrek aan een
echte kazerne waren de 300 lucht
machtmensen ondergebracht op het
voormalige KPM-vrachtschip „Keer
kring", dat aan een vijftig meter lange
pier lag afgemeerd en bereikbaar was
via de poort van de Marinekazerne Sori
do. De soldaten en korporaals zaten in
de vrachtruimen die vol stapelbedden
stonden en het kader was verdeeld over
de spaarzame passagiersaccommoda
tie. Het was er heet en smerig. Het we
melde er van de kakkerlakken, sommige
zo groot als muizen. Om ze dood te
krijgen werd de vloer elke week overda
dig bespoten met een mengsel van pe
troleum en DDT. Er hing dan een dichte
petroleum mist, waarin wij vrolijk ver
bleven en de later zo beruchte ge
chloreerde koolwaterstof dus inadem
den. Eigenlijk een wonder dat wij of ons
nageslacht daar geen enkel nadeel van
heeft ondervonden. Als we zeehonden
waren geweest, zouden we uitgestorven
zijn.
We hadden ook ratten aan boord, echte
scheepsratten. Dat zijn aardige zwarte
diertjes die makkelijk tam worden als je
een beetje begrip toont voor de achter
standssituatie waarin zij verkeren. Ik
had er één in een kistje onder mijn bed.
Hij was al gauw moddervet van de „ge
malen marinier" die ik hem elke dag
voerde. Wat dat was, zal ik later uitleg
gen. In een andere kist zat een koes
koes, een aapachtig buideldier zo groot
als een kat met een prachtig vel, een ka
le grijpstaart en wonderlijk grote nacht
ogen, waarmee hij je stomverbaasd aan
keek. Die koeskoes had ik meegeno
men van het naburige eiland Noemfoer,
waar ik op bezoek was geweest bij ei-
landgenoot Jan Boon. Jan zat daar tijde
lijk, betrokken bij de bouw van een
radarpost en vermaakte zich in zijn vele
vrije tijd met pythons, die daar veelvul
dig voorkwamen en makkelijk waren te
temmen nadat je eerst de tanden uit
hun bek had getrokken. De koeskoes
kreeg ik van Noemfoerse Papoea's, die
het beest net hadden gevangen, maar ik
dacht dat het een tamme was. In de Da
kota op de terugreis naar Biak ontsnapte
het krijsende beest uitzijn mand en ren
de met grote sprongen door het toestel.
Wij er achteraan. Het werd een bende,
waarover marinemensen later met wel
gemeende afkeuring spraken. Typisch
weer de KLu!
De koeskoes liet zich niet pakken, ren
de tussen cockpit en wc op en neer en
sprong zelfs over de schoot van één van
de vliegers, die daar erg van schrok en
bijna de macht over het toestel verloor.
Na de landing op Biak kregen we het
beest uiteindelijk weer in zijn mand.
Echt tam is hij nooit geworden zodat ik
hem op het laatst maar losliet in het bos.
Het eten op de „Keerkring" was slecht.
Het werd bereid door soldaten die daar-
RADIO TEXEL
Elke avond om 18.00 uur Texels nieuws
op Radio Texel!
De programma's van Radio Texel wor
den gelijktijdig op de kabel (106.1 FM)
uitgezonden en een dag later tussen
11.00 en 13.00 uur op de kabel herhaald
(op 1004 FM). Dinsdag tot en met vrij
dag worden de programma's van de vo
rige avond nogmaals uitgezonden.
Maandag de programma's Vlaswiek en
Natuurwijzer.
VRIJDAG
18.00 u Zomer '92. Texels nieuws en actuali
teiten, de weekagenda en het nieuws
uit Oudeschild door Doede de Vries.
Presentatie: Pieter de Groot. Techniek:
Kees Slik.
19.00 u. Elck wat wils. Lichtboei verzoekplaten-
programma voor de zieke en bejaarde
luisteraars, m.m.v. Wim en Corrie Witte,
Rensje Halsema. Techniek: Hannie van
der Vis.
Tel. 12199 voor verzoekjes.
20.00 u. Friday Night Fever! Muziek en
verkiezing van de Texel Tip, de ToplO
van de dansbare 21, de hamerplaat en
de zwansplaat door Niels van Heer
waarden.
22.00 u. Einde.
ZATERDAG
8.00 u. Typisch Texel. Texel-agenda en muziek
door Bert Heitink en Niels Wijdogen.
10.00 u. Bedrijven voor bedrijven.
Vacaturebank met de rubrieken handel,
horeca, verzorging, bouw, installatie
techniek, landbouw en overig. Muziek.
Door Martin de Wit.
12.00 u. Goedemiddag Texel. Muziek met het
weetje van de week door een d.j. van
zaterdag.
14.00 u. Onzin op zaterdag. Satirisch
programma m.m.v. Bob en Buitenzorg.
Presentatie en techniek Clarck de Boer.
16.00 u. Wat. muziek, Wild, Aantrekkelijk en
Trendy door Frank en Joost.
17.00 u. Terug in de tijd.
Muziekprogramma met iedere week een
kwartiertje aandacht voor een artiest uit
de jaren '60. Presentatie en techniek
Theo Bakker.
18.00 u. De dansbare 21. Iedere zaterdagavond
bij jou in de huiskamer, de grootste dis
cotheek van Texel, de Dansbare 21!
Maurits en Remko presenteren elke
week de 21 meest gedraaide platen in
een bekende discotheek. Daarnaast pre
senteert Alfons het heetste en actueelste
popjournaal van de afgelopen week.
Luister dus, want het is een gemis als je
niet weet wat de nummer 1 van de
week is.
20.00 u The Musiccube. Muziek door Peter van
der Struis.
21.00 u Vroeg naar de Kroeg. Vooruitblik op
het Texels uitgaansleven met veel lekke
re muziek. Presentatie en techniek:
Marco Veenendaal en Jeroen Wijdogen.
23.00 u. Einde.
ZONDAG
9.00 u. Klassiek op zondag.
Klassieke muziek m.m.v Roelie Bakker,
Martin de Weijer, Arie Blom.
9.30 u. Kerkdienst vanuit de Doops
gezinde kerk te Den Burg. Techniek:
Wim van Leersum en Math van Beek.
11.00 u. Vlaswiek. Muziek en poëzie,
presentatie en techniek Coby Schotanus
en Math van Beek.
12.00 u. Natuurwijzer. Informatief natuur
programma. Presentatie Hans Witte en
Edwin van Egmond. Techniek: Max Kok.
Onderwerp deze week: Vogelnesten.
Verder actueel Texels natuurnieuws door
Sietske Dijksen.
15.00
16.00
- 13?
i. Muziek. Ballroom en latin is met
zomerstop. In plaats daarvan populaire
muziek door Max Kok.
i. Een praatje voor een plaatje
Muziek met/door een gast. Presentatie
en techniek: Wim van Leersum.
i. Non stop Nederlandstalig door Wm
van Leersum.
i. Sport Lokaal. Sportverslagen en
interviews deze week m.m.v. Marco van
Leersum, Lia van Leersum en Trea van
Leeuwen. Techniek: Piet Cornelisse.
Time Traveling.
Muziekreis door de tijd, van de jaren
zestig tot en met de allernieuwste hits,
door Herko van Heerwaarden.
Zomer '92 Texels nieuws en actuali
teiten, markante Texelaars door Aafke
Geense en het nieuws uit De Koog
door Hans Huisman. Presentatie: Sandra
Bakker. Techniek: Jeroen Wjdogen.
Lokaal Kabaal. Jeugdprogramma. Presen
tatie en muziekredactie Anneke Wtte
en Karen Terpstra. Raad- en belspel met
muziekfragmenten en prijzen door Lon-
neke Veenema. De cassette-single toplO
door Annemarie Wtte. Techniek: Herko
van Heerwaarden en Martin de Wit.
i. Dubbel Bert. Muziek met het
Te Gek Voor Woorden Nieuws van de
afgelopen week door Bert van der Wal.
i. Einde.
G
voor niet waren opgeleid. Van huis uit
waren het bankwerkers en rijwiel
herstellers die dit baantje hadden gekre
gen als gevolg van een administratieve
fout bij de indelingsraad. De jongens
deden hun best, maar meestal was de
rijst aan snot gekookt terwijl de groente
en het vlees ook geen smakelijke aan
blik boden. De proviandering was blijk
baar slecht geregeld, want alles was in
verkeerde hoeveelheden beschikbaar. Er
waren bijvoorbeeld duizenden blikken
corned beef. Wij noemden dat gemalen
marinier, omdat het naar marinier
smaakte. We moesten het elke dag eten,
bij de rijst, op brood of zo uit de hand.
Sommigen konden er wel van kotsen en
deden dat ook. Eén keer was de onte
vredenheid zo groot, dat een opstand
uitbrak, ledereen weigerde te. eten. De
soldaten maakten van hun kleffe rijst
grote ballen en gooiden die door de pa
trijspoorten in zee en met de gemalen
marinier gebeurde hetzelfde. Daarna
werd een spreekkoor aangeheven. Vol
gens aanwijzingen van iemand die die
maat sloeg, riepen 300 jongens rhyt-
misch en met zo laag mogelijke stem:
„honger, honger, honger, honger" ter
wijl ze met hun vuisten op de tafels
sloegen. Het leek verdacht veel op mui
terij en het veroorzaakte dan ook volsla
gen paniek onder de officieren,
heeft nog geholpen ook, want erk
een onderzoek dat uitwees d
klachten terecht waren. Er zou
eten komen en er werden ook eo
koks beloofd. Tot „effectuering" vam
ze besluiten kwam het echter niet,
toen was Nieuw-Guinea al aan de I
enigde Naties overgedragen.
(Wordt vervolgd)
Hi-
ri u v.w.
1. 4 Various - Greatest Hits 1992-.»
2. - Lionel Richie - Back to fronl
3. 10 Various - Countdown rockbal!
4. - Various - Tophits 1992
5. - Various - Liedjes voor Oranje
6. - Metallica - Metallica
7. - ZZ Top - Best of
8. - Right said Fred - Up
9. 3 Various - Het beste uit defy
aller tijden
10. - André Hazes - Concertgeba^
'91 live
MAANDAG
18.00 u. Zomer '92 Texels nieuws en actuali
teiten, Texelse Dow Jones door Pieter
de Groot en het nieuws uit De Cocks-
dorp door Piet Stam. Presentatie: Nel
Kant. Techniek: Clemens Barhorst.
19.00 u. Symphonica. Klassieke verzoekplaten
m.m.v. Marene van Beek, Wies van
Beek. Techniek: Daan Koopman.
20.00 u. Einde.
DINSDAG
18.00 u. Zomer '92. Texels nieuws
en actualiteiten, het Maritiem museum
door Gelein Jansen en Cora de Winter
met het nieuws uit De Waal. Presenta
tie: Pieternel Geurtz. Techniek: Alfons
Witte.
19.00 u. Einde.
WOENSDAG
18.00 u. Zomer '92. Texels nieuws en actua
liteiten, Texelse politiek door Roelie
Bakker en het nieuws uit Oosterend
door Fia Joustra. Presentatie: Matthy van
de Berg. Techniek: Wm van Leersum.
19.00 u. Onder de toren. Geestelijke verzoek
platen en bijdragen van de Texelse
geestelijkheid. Gast deze week J. ter
Haar. m.m.v. Roelie Bakker, Coby Scho
tanus, Fia de Ligt èn Lia van Leersum.
20.00 u. Einde.
DONDERDAG
18.00 u. Zomer '92. Texels nieuws en actu
aliteiten, een reportage uit het Radio
Texel Archief en het nieuws uit Den
Hoorn door Hans Zijm. Presentatie:
Nettie Molenaar. Techniek: Jeroen
.Wjdogen.
19.00 u. Country Time. Countrymuziek door Trea
van Leeuwen. Techniek: Math van Beek.
20.00 u. Einde.
Voor en na de uitzendingen
Radio 10 Gold.
DONATEUR WORDEN?
BEL 12199 of 13340!!!
DE NOORDERLINGEN
De Noorderlingen is het lang ver
wachte vervolg op de -per ongeluk-
enorme kassa-kraker „Abel" van
Alex van Warmerdam. Het is welis
waar geen vervolg op het verhaal,
maar er werd uitgezien naar een
nieuw fantasierijk geesteskind van
Van Warmerdam.
Met een heerlijk gevoel voor hu
mor, die doorgaans een tikje iro
nisch en beschouwend is, heeft hij
weer een film afgeleverd waar bij
zonder veel in gebeurd, maar wat
moeilijk na te vertellen is. In ieder
geval jaagt de slager op alle vrou
wen in het dorp, omdat hij van ge
zonde seks houdt. Zijn vrouw
echter gelooft alleen nog maar in
de heilige Franciscus. Hun zoon is
derhalve op zichzelf aangewezen
en probeert graag van alles uit. Hij
speelt het liefst voor Loemoemba in
het bos en is ondertussen verliefd
op een Sirene. Van Warmerdam,
die zelf de rol speelt van de postbo
de en de post leest van alle mede
bewoners van de nieuwbouwwijk,
heeft een duidelijk gevoel voor
snelle komedie en vooral voor ab
surde humor. De Noorderlingen is
een film die duidelijk uitstijgt bo
ven de gemiddelde polderhumor
en spruitjesgeest waar ons landje
zo rijk aan is. Kortom een film zoals
er weinig gemaakt worden, laat
staan in Nederland.
Dagelijks om 21.15 uur
DE VADER VAN
DE BRUID
Denkt u echter meer van de p
Amerikaanse humor van bijvoor'
beeld Steve Martin te houden, kun'
u de komende week nog naar „Fa
ther of the Bride". De wil van vader
Steve zal wel nooit Wet worden,
want hij doet al het mogelij
de aanstaande echtgenoot van zijn
oogappel op een zo groot mogelij
ke afstand te houden, maar hij tre«
voortdurend aan het kortste eind
Ongecompliceerde lol en sen
ment, maar wel met kwaliteit, ii
een heerlijke komedie, waarin Ste
ve Martin alle registers van zijn Ko
misch talent mag en
ojoentrekken.
Dagelijks om 19.00 uur
ASTERIX EN DE
KNALLENDE KETEL
Voor de jeugd draait
zondag- en woensdagmiddag ofl
15.00 uur een geheel Nederlands
gesproken tekenfilm met Asten*.
Obelix en alle andere Gallische
dorpelingen en Romeinse soldaten
en wat dies meer zij.
Kortom een week met 3 films die
nu eens geen geweld en terreur la
ten zien, maar het leven
zonnige kant tonen.
(CvH)