WEEKEND
Oudeschild staat centraal
tijdens Open Monumentendag
Mej. M. H. Ferf: „De folklore?
Daar ben ik nog nooit geweest"
Ï"5öhgen een witte bönenI
'ET TonRTEfi SRUS TUi?fi£> J
I 3S noer WBT HE fj
lierman Finkers test
Jogramma in Klif 12
j
|\WB en VVV Texel
organiseren
[loeractieftochten
Vijfentwintig jaar in de „Japesnol"
Texelse Boys II
in het nieuw
"nalenvissers staat het water tot de lippen....
HORSZEL
Goud
DOUCHE
J
„BE jDAG 4 SEPTEMBER 1992
TEXELSE COURANT
PAGINA 9
jfiN IQ RT rÏHRK 'Ó'A EfcN GOLVEN ?J?)
maand dat de tocht in een bepaald
I wordt georganiseerd, kunnen de
emers zelf de dag en het tijdstip
waarop ze willen deelnemen,
sen bepaalt zijn eigen tempo,
same aan een Toeractieftocht ge-
op recreatieve basis.
iVANDELEN EN FIETSEN
tel kan worden gekozen uit drie
sltochten een een fietstocht. De
sllochten zijn respectievelijk zes,
en twintig kilometer lang. De
van zes kilometer gaat van Den
over de Hoge Berg naar Oude-
De route van twaalf kilometer
hetzelfde parcours, maar daarna
reis weer terug naar Den Burg.
de wandeltocht voert de wande-
oor bos en duin en over de Hoge
De fietstocht gaat vanaf Den Burg
verschillende dorpen en voert de
fmers door prachtig natuurge-
levens leiden de verschillende
naar een drietal musea: Ecoma-
Koog; het Agrarisch en Wagen-
im in De Waal en het Maritiem en
luseum in Oudeschild. Een uit
en zeer gedetailleerde route
ring van de Toeractieftochten is
toten met vrijdag verkrijg-
ijde VVV op de Groeneplaats in
mrg. Deze routebeschrijving is
toor Toeraktiefleden. Overige
iers betalen f 3,75.
1 an Finkers
Hretier Herman Finkers komt naar
H Ditmaal ter voorbereiding van
nieuwe show „Dat heeft zo'n jon-
fjloch niet nodig". Om het program-
je testen voor publiek treedt de
gtainer op dinsdag 15 en woensdag
;ptember op in theater/restaurant
12, waar hij eerder op de planken
gestaan. Omdat het de allereerste
tuts zijn, kunnen de toeschouwers
een verrassing komen te staan,
de inhoud van de show staat nog
vast, de aanvangstijd evenmin. De
jkwaterval liet vooraf weten hele
;n voor te lezen en uit te proberen,
inkers' verzoek zal de entree niet
zijn dan een tientje. De kaartver-
gaat zaterdag vanaf 14.00 uur van
in het theater. Leden van de club
len van Klif 12 en abonementhou-
van vorig seizoen hebben tussen
en 14.00 uur eerste keus. De show
een exclusief karakter. Per abonne-
jfliouder en/of vriend wordt daarom
één kaartje verkocht. Abonnees
géén kaartjes voor vrienden of
lissen mee. Telefonisch reserveren
jk. Maximaal twee kaartjes
[persoon.
nde de maand september orga-
lertde ANWB in samenwerking met
IVV-Texel wandel- en fietstochten
eiland. Iedere maand licht de
een regio van Nederland eruit,
peen aantal lokaties afwisselen-
Jloeraktieftochten worden gehou-
Hiervoor zijn nieuwe routes
likkeld.
Door Wop Rienks
Op zaterdag 12 september is het voor de zesde keer Open Monumen
tendag. Overal in het land kunt u achter deuren kijken die normaal
gesloten zijn of slechts open gaan na betaling. Op Texel gaan ook vele
deuren open, maar vooral die van Oudeschild, want dat dorp staat
volgende week zaterdag centraal. Georganiseerd door de Gemeente
en in samenwerking met de Historische Vereniging, de Stichting
Dorpsherstel Texel en de Stichting VVV. Texel Promotie, werken de
Oudeschilders belangeloos mee.
Op de oudste kaarten van Texel uit de
tweede helft van de 16de eeuw zal men
tevergeefs zoeken naar het plaatsje 't
Schilt (Schil betekent schelp). Alleen
paalweringen ter bescherming van de
zeedijk geven de toekomstige plek van
het dorp aan. Schippers, die op de Rede
van Texel lagen te wachten op gunstige
Oostenwind, moesten naar het Admira
liteitskantoor in Den Burg om instruc
ties te halen. Omdat die afstand elke
keer twee en een half uur lopen was,
werden in 1615 enkele Admiraliteitsge
bouwen neergezet bij de zeedijk. Vele
loodsen, die daarvóór in Huisduinen
woonden, vestigden zich in de buurt.
De bevolking groeide. In 1630 waren er
al 63 woningen en voor het eerst kan
men de naam 't Schild op de kaarten
vinden.
Tegen 1650 werd het Zeemanskerkje ge
bouwd en er ontstond een langgerekt
dorp, waar de handel floreerde. Om
streeks de 17de eeuw onstond bii Oost
een nieuw dorp dat Nieuwe Schild ge
noemd werd. Het oude dorp kreeg de
naam Oudeschild. Pas in 1730 werd be
gonnen met het aanleggen van een ha
ven.
BRAKENSTEIN
Drie en een halve eeuw historie hebben
in en om Oudeschild hun tekenen ach
tergelaten. Brakenstein bijvoorbeeld,
genoemd naar Kapitein ter zee Jan
Braak, ligt tegen de Hogeberg, aan het
begin van het Skillepaadje. De weduwe
van Jan Braak verkocht het pand in 1775
aan Leendert den Berger, die er een typi
sche 18de eeuw,se buitenplaats van
maakte, inclusief een in Franse stijl aan
gelegde tuin. Daar stonden de beelden
Neptunus en Ceres, symbolen voor de
zee en het land. Later werd Brakenstein
gedeeltelijk afgebroken, verbouwd en
tot op heden gebruikt als boerderij. De
beelden werden verplaatst naar Den
Hoorn.
Bedorven water was een van de gevaren
die de vroegere zeeman bedreigde. Het
innemen van water werd dan ook zo
lang mogelijk uitgesteld. Vlak voordat
de schepen van de Rede van Texel ver
trokken namen ze water in van de „We-
zenputten" tegenover Brakenstein.
Het water, dat verkocht werd door het
weeshuis in Den Burg, was erg zuiver
en ijzerhoudend, waardoor het goed
bleef tot Kaap de Goede Hoop. Het ver
voer geschiedde door de Skilsloot; het
Skillepaadje was het jaagpad.
DE SCHANS
De bedoeling van de in 1572 aangeleg
de Schans was om de in- en uitgang van
het Marsdiep te beveiligen. Door de er
bij behorende sluis was het mogelijk
het achterliggende land onderwater te
zetten om zo de opmars van de eventue
le vijand te vertragen. De Schans heeft
nooit echt gefunctioneerd tijdens oor
logshandelingen. Op enkele honderden
meters afstand werden in 1811 nog twee
kleinere forten aangelegd; de Redoute
en de Lunette. Omdat de Schans in het
midden lag, kreeg die de naam „Fort
Central". De grootste bezetting was om
streeks 1780, toen er 200 Zwitserse
huursoldaten gelegerd waren, die later
in Franse dienst overgingen tijdens de
Napoleontische tijd.
Na de val van Napoleon stond het fort
leeg en werd daarna „gekraakt" door ar
me bewoners van Oudeschild. De klei
nere forten Redoute en Lunette zijn
inmiddels afgegraven en gebruikt voor
ophoging van de zeedijk, de Schans on
derging voor een deel hetzelfde lot. Op
de open Monumentendag zullen er
rondleidingen worden gegeven over de
Schans, die op het ogenblik wordt ge
restaureerd en teruggebracht naar de si
tuatie rond 1811.
MARITIEM- EN
JUTTERSMUSEUM
Tijdens de rondleidingen zal deze dag
vooral aandacht besteed worden aan de
gebouwen die op het terrein van het
museum staan. Overheersend in het
Oudeschilder beeld is de molen, die ge
bruikt werd voor het malen van graan.
De naam Traanroeier onstond pas in de
vijftiger jaren. De pakhuizen werden
gebruikt voor graanopslag voorde maal
derij, maar werden een twintigtal jaren
eerder gebouwd (1885) dan de molen.
Om de wieken vrij te kunnen laten
draaien moest één van de daken wor
den afgeschuind. Toen de maalderij
overging op stoomkracht, was voor de
machine veel water nodig. Daarvan ge
tuigt een ondergrondse gewelfde regen
bak op het terrein van de pakhuizen. De
stoommaalderij was gelegen in het
woonhuis vlak naast het museum. De
wierschuur, met oude scheepsmasten
als dakdragers, werd ook gebruikt voor
opslag van bouwmaterialen en als grint-
maalderij.
AKTIVITEITEN
De Open Monumentendag blijft echter
niet beperkt tot het bezoeken van deze
gebouwen in Oudeschild. Ook elders
op Texel is veel van binnen en buiten te
bezichtigen. In het voorlichtingsboekje,
dat te verkrijgen is bij de VW., het
Maritiem- en Jutters museum en in
dorpshuis 't Skiltje, worden ook de
meeste kerken van Texel beschreven.
Deze zijn ook een bezoek waard. In het
dorpshuis van Oudeschild is bovendien
een expositie samengesteld van oude
foto's en ansichtkaarten over de bouw-
historie van Oudeschild. Voorts worden
door de bevolking allerlei aktiviteiten
ontplooit. Tijdens de expositie in het
dorpshuis wordt een Oudhollandse
maaltijd verzorgt, waarbij gerechten als
broeder en boekweit de hoofdrol spe
len, weggespoeld met een Boerenjon
gens.
De ondernemersvereniging organiseert
gedurende de hele dag demonstraties
van oude ambachten langs de Ruy-
Bijna vijfentwintig jaar geleden
huurde Mej. Ferf uit Amsterdam
één van de mooiste vakantiehuis
jes op Texel. Het huisje beviel
haar dermate, dat de nu 70-jarige
gepensioneerde onderwijzeres
tot op heden elke zomer een aan
tal weken doorbrengt in „Japes
nol" in De Koog.
De Japesnol is eigendom van de familie
Boekei en ligt -bijna onvindbaar- ver
scholen in de duinen, tussen de Ruys-
laan en camping „Kogerstrand". Het is
een wonderlijk mooie plek, onvoorstel
baar eenzaam midden in het drukke,
door gasten overspoelde De Koog. „Bin
nen vijf minuten ben ik in het dorp
zegt mejuffrouw Ferf vergenoegd, en ze
bekijkt het fraaie uitzicht over De Koog
met zoveel vreugde, alsof ze het voor de
eerste keer ziet. Talloze familieleden en
vrienden werden in de loop der jaren
meegesleept, ze houdt van mensen om
zich heen. „Zalig" zegt ze „Vroeger zat
het hier vaak propvol. Wel een man of
negen". Uiteraard logeerden er veel kin
deren bij haar. Tegenwoordig vindt ze
vier mensen voldoende vakantiege
zelschap.
De oud-onderwijzeres stelt prijs op de
titel mejuffrouw. Haar voornaamste acti
viteiten zijn wandelen en fietsen. De
folklore in Den Burg heeft ze nog nooit
bezocht en de braderie in De Koog pas
seert ze alleen als ze toevallig toch in
het dorp moet zijn. Eén en ander boeit
haar niet buitensporig. „Maar voor an
dere toeristren is het zeker een bron van
vermaak". Het wel en wee van de Koger
ondernemers wordt echter wel nauwlet-
Het team Texelse Boys II voetbalt
sinds zondag in een ander tenu. De
fraaie outfit is te danken aan spon
sor Partycentrum Loodsmansduin
van M.R. Maduro. Dit bedrijf voert
als logo een stuk wrakhout met
daarop het naamplaatje van een
schip. Dit plaatje is nu door toe
doen van de Alkmaarse ontwerper
op het shirt te zien. Met de sponso
ring, voorlopig voor één seizoen, is
ca f2000,- gemoeid. De foto werd
gemaakt vlak voor de wedstrijd van
ZOndag. (Foto Harry de Graaf)
tend in het oog gehouden. Elk jaar sig
naleert ze wel veranderde of nieuwe
zaken en het doet haar deugd als het
hen goed gaat. Af en toe hoort ze flar
den muziek vanuit het dorp. „So what,
gezellig hoor, Een beetje gegil en gejoel
hoort er bij", zegt ze coulant. „Die
mensen zijn jong en hebben plezier op
hun manier".
HOOGBOUW
„Hier zijn tenminste niet van die vrese
lijke boulevards en gelukkig helemaal
geen hoogbouw. Het eiland is zo mooi,
de landbouwgebieden, de natuur en de
fietspaden. Laten ze er toch alles aan
doen om te voorkomen dat het zo wordt
als Zandvoort of Noordwijk." Ze is posi
tief over de ontwikkelingen in De Koog.
Elk jaar was er wel iets nieuws en ze zag
het dorp groeien. Vroeger dronk ze
graag een borreltje in Het Witte Huis en
ze weet nog dat de bus door de
Dorpsstraat reed. „Het eiland moet na
tuurlijk met z'n tijd meegaan", aldus
mejuffrouw Ferf. „Ik begrijp best de
problematiek waar jullie krant mee
volstaat", doelend op de 47.000 slaap
plaatsen. Ze is van mening dat dat het
eiland niet gediend is met nieuwe grote
complexen, opgezet door overkantse
projectontwikkelaars. De grote hal op
het Stappeland was even een schok.
„Maar hij is niet al te hoog en de men
sen kunnen er fijn sporten".
Ze denkt dat er niet veel mensen bereid
zullen zijn hun auto in Den Helder ach
ter te laten. „Het gaat vooral om de ba
gage in die auto's, daar gaan mensen
met kleine kinderen toch niet mee sjou
wen." Mejuffrouw Ferf kwam vroeger
wél bepakt en bezakt met het openbaar
vervoer. „Als een pakezeltje sjouwde ik
het duin op naar m'n huisje." Tegen
woordig laat ze zich per auto door
J
terstraat. Logisch dat netten boeten,
touw- en staaldraadsplitsen, vis roken
en vis drogen in dit Texelse vissersdorp
de voorkeur genieten. De plaatselijke
gymvereniging laat zien hoe kinderen
zich in het verleden vermaakten.
In de haven liggen twee blazers, de TX
11 en de TX 33. Deze voormalige vis
sersschepen zijn niet alleen te bezichti
gen, het is ook mogelijk er een
rondvaart mee te maken over het wad.
OVERZICHT AKTIVITEITEN
(van 10.00 tot 17.00 uur) Gratis open
stelling van het Maritiem- en Juttersmu-
seum. Oude ambachten langs de Ruy-
terstraat. Kinderspelen in de Ruyter-
straat. Expositie over Oudeschild in
dorpshuis 't Skiltje. Openstelling van
panden in de overige dorpen. TX 11 en
TX 33 in de haven van Oudeschild.
OP VASTE TIJDEN:
10.00 Start Open Monumentendag.
10.00 Rondleiding over de Schans. 12.00
Oudhollandse maaltijd in het dorps
huis. 13.30 Rondleiding in het Maritiem-
en Juttersmuseum. 13.30 Orgelspel in
de N.H. kerk aan de Trompstraat. 14.00
Rondleiding over de Schans. 15.00 Op
treden van het koor Historische Vereni
ging in de N.H. kerk aan de Tromp
straat. 16.00 Oudhollandse maaltijd in
het dorpshuis.
vrienden en familie naar het eiland ver
voeren. Ter compensatie moeten die
dan ook minstens een weekje blijven lo
geren. „Liggen op het strand doen we
niet aan", zegt ze, „vandaag hebben we
weer heerlijk gewandeld in de Bollenka-
mer en veel Parnassia's gezien". Ze is
een natuurliefhebber: „maar niet met
een boekje en een verrekijker er bij
hoor. Ik hoef niet precies te weten hoe
alles heet om er van te kunnen genie
ten". Ze is zeer verknocht aan haar huis
je in de duinen. „Ik betaal met plezier
m'n toeristenbelasting! Maar laten ze in
vredesnaam de horizon op Texel niet
vervuilen door hoogbouw zoals overal
elders".
Dat jonge mensen onderling net zo
verschillend zijn als oudere is een
open deur, die op het winderige
Texel meer dan wijd open staat.
Het resultaat van bijvoorbeeld „vijf
weken stappen" en rijden met de
discobus is een half gesloopt inte
rieur en het leren van vieze liedjes,
maar verder viel het best mee, al
dus de exploitant. Neem volgend
jaar een open vrachtwagen, dan
valt er weinig te vernielen en ze
frissen er meteen lekker van op!
Een jongere van een heel ander ka
liber -die trouwens volgens de foto
in de krant gelukkig niet vies is van
een goed glas wijn- zit ook altijd in
de buitenlucht en moet zichzélf
bovendien rollend voortbewegen.
En hoe! Want dat kan hij inmiddels
als één van de besten op de wereld.
Bravo Arco, jij bent uitgegroeid tot
een echte topper in jouw moei
lijkste sportdiscipline en een per
fecte promotor voor de
invalidensport. Een betere ambas
sadeur kan Texel zich niet wensen.
Je gaat uiteraard in de eerste plaats
voor jezelf naar de Paralimpics in
Barcelona. Heel het Gouden Boltje
wenst je daar veel succes èn gou
den plakken. Keep on roll in'.....
Horszei
De beste tijd om tijdens een vakantie gebruik te maken van het toiletgebouw
is voordat de eerste kampeerders komen maar nadat de schoonmaakploeg is
geweest. Het is eigenlijk veel te vroeg voor een vakantie en bovendien mikken
er meer op dat tijdstip. Als je binnenkomt staan alle toiletten al op rood. On
der de open deuren zijn de broeken op de enkels zichtbaar. Bij de wasbakken
staan zuinige okselwassers en er staat een rijtje potentiële douchers. Ze leu
nen tegen de muur, hebben de toilettas in de hand en een handdoek over de
schouder. Er staan er acht te wachten. Dat zijn vier per douche. Een munt
duurt zes minuten. Met uit- en aankleden erbij is dat tien minuten. Soms
duurt het nog langer. Dan wil men de douche-tijd rendabeler maken door
eerst alvast shampoo op het droge haar te smeren of je hoort ze tanden poet
sen vóórdat de douche loopt. Ook het aankleden vreet tijd. Probeer maar
eens wankelend een spijkerbroek over je natte voeten te trekken terwijl de af
voer verstopt is. Over droge sokken en schoenen hoeven we het niet eens te
hebben. Pas over drie kwartier ben ik dus aan de beurt. Dan heb ik nog geen
rekening gehouden met dubbelmunters, want die types heb je ook. Later op
de ochtend dan maar, na de tweede schoonmaakbeurt. De eerste douche
weer thuis is de lekkerste van het jaar. Direkt aan de beurt, een afvoer die af
voert en een eeuwigdurende gasmunt.
D. WITTE ROEPER
