WEEKEND
RIMLACH
T
G
Texelse verhalen door Willem Kikkert
7
BERICHT UIT DE RUIMTE
Kijken naar de
sterren, deel III
iSim i
De vervuiler(?) betaalt
Wijnproeven in Smulpot
Workshop over yoga
en slapeloosheid
Internationaal
jazzoptreden in
Twaalf Balcken
HORSZEL
Ons
Texelse rookworst
valt in de prijzen
TEXELAARTJES
VRIJDAG 13 NOVEMBER 1992
PAGINA 9
„Texelse verhalen" is de eenvoudige titel van het boek dat morgenmid
dag bij boekhandel Nauta aan den volke zal worden gepresenteerd.
De kersverse auteur is Willem Kikkert, bekend van de Kinderboerderij
„De Mient" uit Den Hoorn. Voor de liefhebbers zal de schrijver zijn
werk toelichten en signeren. Tijdens deze feestelijke middag zal Gert
Coevert de schrijver moreel ondersteunen en met zijn drankjes een
toast uitbrengen op deze verrijking van de literatuur van eigen
bodem.
Vanaf zaterdagmiddag 14.00 uur kan
men het fraaie, ouderwets degelijk ge
bonden 100 pagina's tellende boekwerk
aanschaffen. De inhoud bevat een
zestiental Texelse vertellingen. Willem
Kikkert maakte op verzoek van de uitge
ver bij elk verhaal een bijpassende, in
houtskool uitgevoerde illustratie. Taal
kundig werd hij door dochter Kitty ter
zijde gestaan. De eerste oplage is
duizend exemplaren en de prijs is
f24,95.
ANEKDOTES
Honderden namen, verhalen, gezegden
en beschrijvingen hoorde hij in z'n
jeugd. Lang niet alles leende zich voor
een verhaal. In het voorwoord rept de
schrijver over anekdotes die om een
aanvulling vroegen, hetzij romantisch,
komisch of realistisch. Zo zijn de
zestien verhalen ontstaan, door de
volksmond gevormd, rond een waarge
beurde kern. De historische waarde is
niet relevant. Namen zijn met opzet
vaag gehouden. Het is meer een terug
gang naar de avonden van weleer, waar
bij de schrijver in z'n jeugdjaren stof
voor de verhalen opdeed. Een zater
dagavondritueel, omgeven door koffie-
geur en tabakswalm. In de keuken
kwam Gijs, de oude landarbeider z'n
loon halen. En Willem luisterde adem
loos naar de vertellende Gijs, die de he
te koffie uit het kopje op het schoteltje
goot en dat behoedzaam naar zijn
mond bracht, waaronder de kin altijd
wat trilde.
LIEFHEBBERIJ
Het eerste verhaal schreef Kikkert twin
tig jaar geleden. Uit liefhebberij om
naast de drukke werkzaamheden op de
boerderij iets ontspannends te doen.
„Ik kwam wel dr'es voor het voetlicht in
het dorp met een verhaal en de mensen
vonden het wel aardig".
Ooit zat toneelvereniging „De Vrien
denkring" met de handen in het haar.
Men kon de toegezegde twintig minu
ten bij de opening van het Dorpshuis
niet opvullen door omstandigheden.
Goede raad was duur en Willem bood
in een opwelling aan een verhaal voor
te lezen. Het sloeg aan en diezelfde
avond nodigde Gijs Oskam hem uit
voor de „Dubbele van Sion". Daar las
hij wederom een verhaal en daarna re
gende het invitaties. Noodge
dwongen moest hij z'n repertoir uitbrei
den. „Je kan niet steeds met dezelfde
verhaaltjes aankomen!" Door deze stok
achter de deur kwamen er steeds meer
verhalen, waarvan één zelfs volledig op
rijm.
Willem: „Op een dag verscheen een
meneer van de NCRV die bezig was met
een serie volksverhalen uit de hele we
reld. Hij nodigde me uit mee te wer
ken." Met hernieuwde ijver nam hij de
pen ter hand en vervolmaakte zijn ver
tellingen. Uiteindelijk hoorde hij niets
meer van de NCRV. „Waarschijnlijk zat
ik er niet genoeg achterheen. Tot ver
driet van de kinderen is hun vader dan
ook geen TV-ster geworden", grinnikt de
auteur.
DORPSCOMMISSIE
Maar er lag nu wel een manuscript in de
kast ep Jaap Lap - voormalig voorzitter
van de dorpscommissie - kwam langs en
sprak: „Nou moeten die verhalen van
jou maar es naar Dordrecht!" Dit naar
aanleiding van de succesvolle uitgave
van Anneke Paagmans „Kroniek van
Den Hoorn" waarbij de dorpscommis
sie een actieve rol speelde. Aldus wer
den de verhalen aangeboden aan
uitgeverij Drechtwerk in Dordrecht.
„Anders was er nog niks van terecht ge
komen", zegt Willem. „Ik ben niet zo'n
initiatiefnemer".
De uitgeverij is een soort sociale werk
plaats zonder winstoogmerk. Er werken
wel veertig mensen. De contacten ver
liepen buitengewoon plezierig. Inhou
delijk werd praktisch niets gewijzigd.
Zowel van binnen als van buiten ademt
het in donkergroen linnen uitgevoerde
boek een typisch Texelse sfeer. De ver
halen zijn voor jong en oud prettig lees
baar in een aangenaam lettertype.
„Daan Welboren regelt de verspreiding
van het boek op Texel", aldus Willem
die gelukkig is met alle hulp die hij
kreeg bij de totstandkoming van het
boek. De leuke verhalen zijn een aan
winst voor de liefhebbers van specifieke
Texelse uitgaven en vanaf morgenmid
dag te koop in alle Texelse boekhandels.
SIEME VAN HERT
Tot slot leest hij ons voor uit eigen werk.
Op een geheel eigen wijze verhaalt hij
over de dorpsgek Sieme van Hert,
hoofdpersoon in het verhaal „Noord
waarts". Sieme bewoonde met zijn
zuster Antje een huisje tegenover het
Gesticht van Weldadigheid, een onder
komen dat nogal wat vreemde vogels
herbergde en zijn gedrag was af en toe
van dien aard dat hem een verhuizing
naar de overzijde werd aanbevolen.
Lange beschrijvende volzinnen,
doorspekt met typisch Texelse uitspra
ken. Niemand kan ze waarschijnlijk
beeldender voorlezen dan de wel
bespraakte auteur zelf. Hij zorgde er
voor dat de van generatie op generatie
doorvertelde verhalen niet verloren
gaan. De komende winter zal menige
Texelaar genieten van de smeuige verha
len, wellicht omgeven door koffiegeur
en tabakswalm. Door w. w.
Door Cees Ribbens
In de vorige twee stukjes hebben we
ons bezig gehouden met lenzenkijkers
in de meest simpele vorm, namelijk
met twee enkelvoudige lenzen. In wer
kelijkheid is een sterrekijker iets inge
wikkelder. Het objektief is samenge
steld uit tenminste twee lenzen van ver
schillende soorten glas en het oculair is
opgebouwd uit tenminste twee maar
soms zelfs uit vijf lensjes. En dat alles is
nodig om een zo scherp mogelijk beeld
te krijgen over een zo breed mogelijk
gezichtsveld, (zie fig. A)
Dat lukt tegenwoordig allemaal uitste
kend voor kijkers van een bescheiden
formaat. Maar als we echt grote telesko-
pen willen bouwen komen we in de
problemen. Het is namelijk uiterst
moeilijk om grote schijven glas te ver
vaardigen die volkomen homogeen
zijn, vrij van slieren en luchtbelletjes.
Verder wordt een grote lens al gauw te
dik (gaat dan duidelijk teveel licht ab
sorberen) en te zwaar, waardoor hij on
der het eigen gewicht gaat vervormen.
Bovendien is de lengte van een lenzen-
teleskoop altijd groot in verhouding tot
zijn doorsnede, omdat het anders niet
mogelijk is het gewenste scherpe beeld
te krijgen.
De grens werd wel bereikt met de teles-
koop van Yerkes (USA), gebouwd in
1897. De lens heeft daar een diameter
van 102 cm, de lengte van de kijker be
draagt 20 meter.
Het monster van Parijs met zijn objek
tief van 140 cm, waarover we de vorige
keer vertelden, kunnen we buiten be
schouwing laten; deze kijker was vast
opgesteld en is nooit voor serieus ster
renkundig onderzoek gebruikt.
MET SPIEGELS
Een oplossing voor deze problemen
biedt de spiegelkijker. Het objektief
bestaat hierbij uit een holle spiegel die
het invallende licht van een ster weer
kaatst en in één punt (schijfje) samen
brengt. Om dat netjes voor elkaar te
krijgen moet de uitholling van zo'n
spiegel overigens niet bolvormig zijn
maar parabolisch. Dat lijkt ingewikkel
der dan het is. Een handig persoon met
veel geduld kan zelf zo'n spiegel slij
pen, wat dan ook door veel amateu
rastronomen wordt gedaan.
Nu wordt het licht van een ster door een
spiegel teruggekaatst in de richting
waaruit het is gekomen. Het beeldje
kunnen we dus niet direkt met een ocu-
ZO MIEM de toerictebelrstwT)
ft OOK WEER E.EÏFIALP,
P'ttka/
lair bekijken want dan zitten we onszelf
in de weg. Er komt een hulpspiegel aan
te pas om dit probleem op te lossen.
Dat kan nog op verschillende manieren.
IN SOORTEN
De eenvoudigste is de oplossing van
Newton. Hier wordt een kleine vlakke
spiegel gebruikt die het beeld buiten de
kijkerbuis kaatst (zie fig. B). Bij de zelf-
bouwteleskopen is dit het meest voor
komende type.
Iets ingewikkelder is de oplossing van
Cassegrain. De hulpspiegel heeft hier
een zogenaamde hyperbolische vorm
en kaatst het licht terug, door een gat in
de hoofdspiegel. Het oculair bevindt
zich dus op dezelfde plaats als bij een
lenzenkijker (zie fig C).
Een voordeel van dit type is dat het kor
ter kan worden gemaakt dan een New-
tonkijker. De tegenwoordige grote
professionele teleskopen zijn allemaal
volgens dit principe gebouwd.
Een nadeel van alle spiegelkijkers is dat
het beeldveld waarin de sterren haar
scherp worden afgebeeld vrij klein is,
naar de rand toe ontstaan storende
beeldfouten.
HEEL BIJZONDER
Een geniale oplossing werd in 1930 be
dacht door Schmidt. De hoofdspiegel is
in zijn kijker zuiver bolvormig. De
beeldfouten die daardoor ontstaan wor
den echter gekorrigeerd door het licht
eerst door een dunne lens met een heel
speciale vorm te laten vallen (zie fig. D).
Het bleek mogelijk, zelfs bij een zeer
korte bouw van het instrument, een
scherp beeldveld te krijgen van maar
liefst 12 graden doorsnee. Dat is erg veel
als we het vergelijken met de andere
spiegelkijkers, waar het zelden meer is
dan een kwart graad. Dat maakt dit ap
paraat dus uitermate geschikt als foto
toestel, wat het in feite ook is. De
fotografische plaat bevindt zich bij f.
Een aantal Schmidt-camera's van groot
formaat (spiegeldiameter tot twee me
ter), is dan ook in gebruik bij sterren
wachten om de sterrenhemel
fotografisch in kaart te brengen.
Zoals gezegd, dit instrument is geen
echte teleskoop. De bouw is te kort om
het beeld buiten de buis te krijgen en
het daar met een oculair te bekijken.
Maar er zijn wel varianten bedacht die
gebruik maken van het principe en
waarbij het wél mogelijk is ze als kijker
te gebruiken. De zogenaamde Schmidt-
Cassegrain-teleskoop wordt tegenwoor
dig door veel amateurastronomen ge
bruikt (zie fig. E). Het type is in de
handel met spiegels tot 35 cm diameter
(prijs: f36.000,—).
Er rest ons nog een speciale kijker onder
de loupe te nemen die zelden als sterre
kijker wordt herkend, maar het wel de
gelijk is. Daarover de volgende keer.
Wijn liefhebbers kijken reikhalzend uit
naar de derde donderdag in november,
wanneer de Beaujolais Primeur wordt
vrijgegeven. De jonge modewijn, die
volgens een speciaal gistingsprocedé is
bereid, is dan voldoende gerijpt om te
drinken. „Het fruitige bouquet springt
haast je glas uit", aldus Piet Huizinga
van Herbergh De Smulpot, die 19 no
vember alweer voor het vijfde jaar een
„Beaujolais Primeur Avond" houdt. Hij
nodigt liefhebbers uit om tegen een
aangepast prijsje onder het genot van
een hapje van zijn collectie primeurwij
nen te proeven en vooral te drinken. De
Bourgondische avond, waarvoor altijd
veel animo is, begint om 20.00 uur. Op
gave bij De Smulpot.
Zaterdag 21 november wordt in Den
Burg een Workshop gehouden over de
behandeling van slapeloosheid en
slaapproblemen met eenvoudige Oki
Do Yoga oefeningen. Deze oefeningen
zijn er op gericht om spanning in de
schouders, nek, borstkas en buik te ver
minderen en om het bekken losser te
maken. Daarnaast worden slaapbevor-
derende oefeningen behandeld en de
invloed van voedingsmiddelen op het
slapen aangekaart. De relatie tussen de
hersenen en het slapen wordt bespro
ken en speciale kruidenthee en eenvou
dige huis-, tuin- en keukentips komen
aan bod. Het is niet noodzakelijk erva
ring te hebben met yoga-oefeningen.
Deze dag wordt gehouden in het Spiri
tueel Centrum, Weverstraat 54 te Den
Burg van 9.30 uur tot 16.00 uur. Het is
noodzakelijk tevoren aan te melden.
Vanaf 9.00 uur is de zaal open om in te
tekenen en kennis te maken. De kosten
bedragen voor de hele dag f75,— inclu
sief kruidenthee, granenkoffie en koek
van natuurlijke ingrediënten. Inlichtin
gen: Paul van Mierlo, telefoon 02220 -
19706.
Jazzvioliste Luluk Purwanto, afgestu
deerd aan de conservatoria van Sydney
(Australië) en Yogyakarta (Indonesië)
treedt zondagmiddag op met The Hels-
dingen trio in De Twaalf Balcken. Het
begint om 15.00 uur en de entree be
draagt f5,-.
De vier musici hebben allen een andere
nationaliteit. Luluk heeft optredens ach
ter de rug over de hele wereld. Zij heeft
onder andere met de superband van Bil
ly Cobham op het podium gestaan.
De violiste is getrouwd met pianist René
van Helsdingen. In 1986 begon ze sa
men met hem te musiceren voor pu
bliek. De Australische bassiste Belinda
Moody werd toegevoegd aan het gezel
schap evenals de Amerikaanse drum
mer Donald Dean.
Tesamen speelt het viertal een gewaag
de en provocerende mix van stijlen en
sferen die voortkomen uit hun verschil
lende achtergronden en tradities. Het
optreden duurt ongeveer drie uur.
4
Nauwelijks heb je in de krant gele
zen dat niét het reinigingsrecht,
maar wel de toeristenbelasting
wordt verhoogd tot - je geloof* je
eigen ogen niet- Tl,20, of daar rijdt
een felgele vuilnisauto voorbij! Aan
de zijkant vrolijk beschilderd met
halve zonnen en rimpeloos blauw
water. Het geheel bekroond met de
gebiedende leus „Houdt". Gebie
dende wijs meervoud („houdt") is
allang uit de tijd. En dan „ons"
eiland, over wie gaat datOns Tes-
selaars, Nederlanders, toeristen
Wordt hier bedoeld dat een ander
óns eiland moet schoonhouden
„Houd uw eiland schoon" is cor
rect want, van een schoon eiland
houdt toch iedereen! Maar wie be
taalt datWie het minst vervuilt be
taalt relatief het meest. Onze (of is
het nu „uw") gasten offeren straks
een kwartje meer toeristenbe
lasting, slikken of stikken. Gaat dat
geld dan net als vroeger in een spe
ciaal recreatiepotje voor duidelijk
aantoonbare voorzieningen, want
dat is nog te verkopen of.... De
krapste meerderheid van de raad
schiep met deze verhoging een fi
nanciële meevaller, die men me
teen begon uit te geven. Een
twijfelachtige bijdrage voor de
Texel promotie of is het hun manier
om ons, pardon uw eiland schoon
te houden....
Horszei
De vleeswaren van Slagerij Joop Schip
horst uit Den Burg zijn op recente va
kwedstrijden in de smaak gevallen. Op
de beurs Arnhem Rookworststad kende
een jury voor de inzending van Schip
horst tweemaal een tweede prijs toe.
Op een vakbeurs op 2 en 3 november in
Amsterdam triomfeerde de slager op
nieuw. De jury, bestaande uit vakgeno
ten en docenten, bekroonde de
rookworst van de Texelaar met goud.
Zijn osseworst kwam voor een ereprijs
in aanmerking. Schiphorst opende een
jaar geleden zijn zaak in de Waal-
derstraat. „Het is leuk om mee te doen
omdat je kunt laten zien waarin we ons
onderscheiden." Hij betrekt zijn vlees,
dat hij eigenhandig slacht, van één
Texelse agrariër (Boersen uit 't Noor
den). „Absoluut hormoonvrij, zet dat er
maar bij."
De Texelse Courant van vrijdag is altijd leuker dan die van dinsdag omdat je
er meer de tijd voor neemt. Eerst even de koppen van de voorpagina doorne
men, maar dan snel naar de Texelaartjes. Die gaan bij mij zelfs voor de familie
berichten. Kleine korte verhalen zijn het. „Te koop: een houtkachel, diverse
thermopaneramen en grasmaaier met zitkarretje". De situatie thuis is duidelijk.
Als je gaat isoleren heb je die kachel niet meer nodig. Dan hoef je geen hout
te hakken, krijgt te weinig lichaamsbeweging en dan zegt moeder: „je komt
maar met je luie reet van dat maaiertje af". Zo'n zelfde situatie, waar de heer
des huizes tot grotere aktiviteit wordt aangespoord, heeft zich afgespeeld tussen
twee aparte advertenties. Er zitten tien andere tussen, maar ik heb ze wel door.
De ene zegt: „te koop, Marklin treinset met extra toebehoren". De andere: „te
koop gevraagd: hometrainer". Een eindje verder lees ik het noodlot van een
mannenkoorlid, die door zijn lage stem altijd bij de bassen achteraan moet
staan. Hij kan dan de dirigent niet zien en evenmin het bewonderende publiek.
Een tijd lang nam hij een stoof mee naar de repetities, maar dat stond bij optre
dens zo knullig, dat hij besloot de Heer verder zingend te loven op hoge hak
ken. Een Texelaartje vertelt het drama: „Wie heeft er afgelopen zaterdag uit de
Koninghal plastic zak met inhoud meegenomenKerkmuziek, bloknoot en een
paar donkerrode damesschoenen."
D. WITTE ROEPER
