Ondernemerschap bepalend
voor bedrijfsresultaat
1992: 't was me het
„Boorput op Texel bracht
bodemverzakking op gang
„Belangen tegenstrijdiger
dan in gemeentepolitiek"
Voetballend Texel maakt
de tussenbalans op
1992 redelijk landbouwjaar, maar:
Het raadsel van de augustus-knal
Satelliet-horloge zet
geoloog op het spoor
Nel Eelman jaar in Provinciale Staten
Tarieven Teso
met 3,5% omhoog
WOENSDAG 30 DECEMBER 1992
TEXELSE COURANT
PAGINA 11
De knal die woensdagavond 19
augustus Texel opschrikte is veroor
zaakt door een chemische reactie in
diepe aardlagen. De reactie kwam
op gang in een oude boorput ten
zuiden van Den Burg, waardoor ten
oosten van Texel een grootschalige
bodemverzakking is opgetreden met
alle gevolgen van dien. Dat is de
overtuiging van de geoloog dr.
Meent W. van der Sluis uit Assen,
die de resultaten van een maanden
lang onderzoek deze week openbaar
maakte in een lijvig rapport.
Tot zijn verrassende conclusie kwam
hij mede dankzij de reactie van Olof
Bakker, vlieger bij Paracentrum Texel,
die vrij exact het tijdstip van de knal
(22.24) onthield. De geoloog hecht
veel waarde aan de waarneming om
dat Bakker een satelliethorloge heeft
dat steeds gelijk wordt gezet op een
atoomklok in Duitsland.
Voor zijn onderzoek enquêteerde Van
der Sluis 27 Texelaars die reageerden
op een oproep eerder dit jaar in de
Texelse Courant. Uit getuigenverkla
ringen blijkt dat rond 13.00 uur die
zelfde dag een eerste, lichtere trilling
heeft plaatsgevonden. Het epicen
trum hiervan lag bij Noordhaffel. Hier
bevindt zich op 2864.7 meter diepte
de put Den Burg-1 die in 1964 door
Petroland is geboord.
Breuklijn
De boorput ligt dichtbij een breuklijn,
die loopt van de Slufter tot Oude-
schild. Oliemaatschappijen boren bij
voorkeur langs deze breuklijnen, om
dat zich daar vaak gas ophoopt. Er
werd kennelijk" niets gevonden en
sloot men de put af. De chemische
reactie die toch is onstaan is waar
schijnlijk veroorzaakt doordat zoutla
gen in aanraking komen met water
waardoor gips wordt gevormd en
gasvorming kan optreden en de bo
dem langzaam stijgt. Door een plot
seling trilling, bijvoorbeeld een
aardschok elders, kan dit gas vrijko
men en zakt de bovengrond. Er ont
staat dan een trilling van de lucht,
die Van der Sluis omschrijft als een
„zuigereffect" met merkwaardige
verschijnselen.
De diepere zoutlagen verbinden de
put op de Hogeberg met de put Rie-
pel, die zich in de Waddenzee ten
oosten van Oosterend bevindt. Zo
moet diezelfde avond om ca. 22.25
uur onder het wad een aardschok
zijn opgetreden, die een grotere
luchtknal teweegbracht. De geoloog
legt ook verband met de luidruchtiger
knal in Friesland, waarvan het cen
trum volgens zijn berekeningen ook
bij een boorput lag.
Twijfel
Hij twijfelt sterk aan de opvatting
var, officiële instanties zoals het
KNMI, dat de knal is veroorzaakt
door een geheim vliegtuig dat vijftig
kilometer ten westen van Texel door
de geluidsbarrière is gegaan. „Mijn
wetenschappenlijke verklaring levert
blijkbaar teveelproblemen op. Kijk, het
zit zo: de laatste veertig jaar zijn in
Nederland zo'n 2000 boringen ver
richt. Economisch gezien een goede
zaak. Het ministerie van economische
zaken, die belang heeft bij een goede
gasopbrengst, houdt echter ook toe
zicht op de gaswinning. Belangen
verstrengeling dus."
De geoloog dringt er bij de overheid
al jaren op aan bij elke boring eerst
geochemisch onderzoek te verrichten
in de ondergrond. Tot dusver be
schouwt hij zichzelf echter als een
roepende in de woestijn. „Het rijk,
dat in de zoutlagen in de noordelijke
provincies een goede opslagmogelijk
heid voor radioactief afval ziet, heeft
onderzoek laten verrichten naar de
stabiliteit van deze zoutlagen." Het
onderzoek wordt uitgevoerd door de
mijninspectie, de Rijksgeologische
dienst en het KNMI. „De cheogemi-
sche effecten op de stabiliteit van de
zoutlagen, waarop ik heb aangedron
gen, zijn echter angstvallig buiten het
onderzoek gehouden, omdat het
werk nagenoeg is afgerond." Van der
Sluis vreest echter dat de zoutlagen
instabiel zijn en daardoor ongeschikt
voor opslag van radioactief materiaal.
„Een conclusie waarmee de overheid
niet gelukkig is."
Verdacht
Tot dusver hebben eerdere schokken
nauwelijks ernstige gevolgen had,
mede omdat de reacties op grote
diepte plaatsvonden. Volgens de geo
loog bevinden zich onder dichtbe
woonde stadswijken in Nederland
echter ook verdachte bodemstijgin
gen, waarvan de oorzaak minder diep
ligt en zo een „geochemische tijd
bom" vormen. Om mensen niet on
gerust te maken noemt hij deze
woonwijken niet, maar wel dringt hij
aan op diepgaand onderzoek.
Tot dusver hebben andere instanties
niet op zijn bevindingen gereageerd.
De boortoren bij Den Burg waarmee oliemaatschappij Petroland in de zestiger jaren boringen
Verrichtte. I Archie ffo
„In de gemeentepolitiek hebben de
raadsleden vaak dezelfde lokale be
langen. In de provjncie ligt dat an
ders. Economische groei van de
noordkop is bijvoorbeeld strijdig met
het milieu." Aan het woord is Nel
Eelman-van 't Veer, die de gemeen
tepolitiek ongeveer een jaar geleden
verruilde voor een CDA-zetel in Pro
vinciale Staten. Na Piet Zoon is ze
de tweede Texelaar in het provincie
bestuur.
De sprong naar het provinviehuis in
Haarlem ging voor Nel Eelman als
vanzelf. „De bestuurlijke vaardighe
den die beide functies vergen, zijn in
grote mate toch hetzelfde. Je moet
veel lezen en afwegingen maken. Na
tuurlijk ben je als gemeentebestuur
der meer betrokken bij de zaken.
Maar in de provincie kom je meestal
door gesprekken met collega's, partij
genoten en belanghebbenden ook tot
een goed afgewogen standpunt. Tij
dens de discussies binnen de partij
kunnen de meningen nog wel eens
uiteen lopen, maar doorgaans komen
we wel met een eensluidend oordeel
naar buiten."
Onderwerpen die het afgelopen jaar
in Haarlem veel ter sprake kwamen
waren de zwakke economie van de
Noordkop, de relatienota, de fusie
van de waterschappen en de verbre
ding van de N9. „De provincie wil
wel geld in de weg steken, alleen het
rijk hinkt nog op twee gedachten. In
deze kwestie doorkruisen financiële-
en milieu-aspecten elkaar." Doordat
ze zetelt in de commissie verkeer en
vervoer en de commissie milieu heeft
ze haar steentje kunnen bijdragen
aan deze discussie.
Texel
Ook Texel komt veelvuldig ter sprake
in het provinciehuis. „Het eiland en
de problematiek die de eilandpositie
met zich meebrengt spreekt de sta
tenleden aan, denk ik." Dat Texel be
ter in hun gezichtsveld komt, komt
mede door de aanwezigheid van
twee Texelaars in hun midden. „Niet
dat we er nou steeds zelf over begin-
Nel Eelman
nen, maar nu het eiland weet dat wij
daar zitten, benaderen Texelaars ons
toch met allerlei verzoeken." Als
voorbeeld noemt ze zeven Texelse
garnalenvissers, die in de nieuwe vi-
safslag in Den Oever graag een gar-
nalenpellerij zien ondergebracht. „Na
veel discussie lijkt de provincie nu
toch voorstander van het vissersiniti
atief."
Afstand
Nel Eelman ziet de afstand tussen
Texel en Haarlem niet als een pro
bleem. „In de gemeentepolitiek was
ik ook vaak van huis. Nu blijf ik soms
een nachtje over, maar thuis levert
dat geen probleem op." In hun huis
aan de Kadijksweg bij Den Burg knikt
echtgenoot Paul bevestigend. „Ik heb
mijn werk (kampeerboerderij) dicht bij
huis, zodat er altijd wel iemand thuis
is." Beiden vinden dat ieder de ruim
te moet hebben om zich te ontplooi
en. „Niet zozeer uit emancipatiedrang
- hoewel ik wel in het bestuur zit van
het bureau emancipatieontwikkeling -
maar gewoon omdat dat voorbeiden
een prettige manier van leven is", al
dus de politica.
Een terugkeer in de gemeentepolitiek,
die ze begin dit jaar verliet omdat het
CDA haar zetel in de gemeenteraad
toen onverenigbaar vond met die in
Provinciale Staten, sluit ze niet uit.
„Ik merk dat die opvatting aan het
veranderen is. Volgens mij zijn die
functies wel te combineren."
De verrichtingen van de raadsleden
houdt ze nauwlettend in de gaten. Ze
bespeurt in de gemeenteraad een
verandering, die wordt gevoed door
het slaapplaatsenvraagstuk. „Het lijkt
wel alsof er verdeeldheid in de raad
is opgetreden. De ene helft wil terug
dringing van het toerisme, de ander
handhaving of zelfs groei. De belan
gen lopen mij te ver uiteen."
Teso verhoogt zijn tarieven per 1 ja
nuari met 3 tot 4,5%. De verhoging
is uitsluitend bedoeld voor het dek
ken van kostenstijgingen, zo liet
Teso desgevraagd weten.
De gemiddelde tariefstijging is 3,5%.
Vorig jaar was de stijging 4%. Dat
niet alle tarieven met hetzelfde per
centage worden opgetrokken heeft te
maken met afrondingen en struktuu-
raanpassing. Dat laatste betreft onder
meer de weekkaart voor een motor
fiets die in vergelijking met het tarief
voor rijwielen te goedkoop wordt ge
vonden, zodat hier sprake is van een
inhaalmanoevre in fasen.
Teso spreekt van een beperkte stij
ging die achterblijft bij andere secto
ren van het vervoer (bus en trein
worden minimaal 6% duurder). Dat is
te danken aan de gunstige financiële
ontwikkeling in de afgelopen negen
maanden.
Een personenretour kost straks f9,25
in de winter en f 11,15 in de zomer (1
april tm 30 september). Voor houders
van een Pas 65 resp. f4,65 en f5,60.
Een personenknipkaart van 15 retou-
ren kost het hele jaar f106,- (Pas 65
f53,25). Een retour voor een perso
nenauto kost f41,15 in de winter en
f49,25 in de zomer. Een knipkaart
van vijf retouren voor „Texelse"
auto's f99,75 voor het hele jaar.
Nikadel. De gemeente heeft feen
plan uitgewerkt voor de aanleg van
wegen en andere voorzieningen in
het gebied aan de Nikadel in De
Koog. Het plan waarin de infrastruc
tuur staat omschreven ligt tot 21 ja
nuari 1993 op het gemeentehuis ter
inzage.
Terwijl de voetbalvelden tot rust komen is de winterstop voor de
spelers, die gemiddeld tien tot twaalf wedstrijden in de benen
hebben, een goed moment de tussenbalans op te maken. Een
kijkje achter de schermen van de clubs.
Met veertien punten uit elf wedstrij
den heeft Texel 1 zich op de vierde
plaats in de derde klasse A ge
nesteld. „Boven verwachting", vindt
voorzitter Rob Dapper, die zich niet
ontevreden toont met de klassering
van zijn elftal. „In het begin keken
we naar beneden, omdat we na vorig
jaar te zijn gepromoveerd, niet me
teen wilden degraderen." Het pakte
echter anders uit voor de groen/zwar
ten. Onder leiding van trainer Willem
Roomeijer, die inmiddels nog een jaar
heeft bijgetekend, bewees het team
de competitie aan te kunnen. „Het
elftal heeft kwaliteit in elke linie."
Toch kwam Texel door blessures van
enkele spelbepalende voetballers
even in de problemen. Dapper ver
wacht echter dat het team na de
winterstop weer op oorlogssterkte zal
zijn.
Anders is het gesteld met Texel 2.
„Door de problemen in het eerste
hebben we mensen uit het tweede
moeten halen. Dit team presteert nu
onder de maat en staat nagenoeg
onderaan."
Doordat De Koog in uitwedstrijden
punten heeft laten liggen, kwam de
ploeg niet verder dan acht punten uit
evenveel wedstrijden. „Ik denk dat
we de steun van het thuisfront nodig
hebben", gist speler Wally van Beek.
Zijn ploeg moet het vooral hebben
van de goede opbouw en het snelle
aanvalswerk. „In verdedigen zijn we
minder bedreven."
Doordat vorig jaar twee Helderse
spelers opstapten, bestaat het Koger
team op drie man na uit Texelaars.
Gisteravond was nog niet bekend wie
de vertrekkende trainer Adri Liewma
gaat opvolgen. „Wel staat vast dat
we na de winterstop op jacht gaan
naar de periodetitel", besluit Van
Beek.
Oosterend
Competitiegenoot SVO is met vijf
punten onderin aangeland. „Tja, het
gaat niet zo best", omschrijft trainer
Bep Vonk de prestaties van zijn elftal.
Eigenlijk had SVO zeven punten op
zak. Door het geruchtmakende inci
dent tijdens de uitwedstrijd tegen
DESS, waarbij de arbiter de treffer
staakte omdat hij zich bedreigd voel
de door de SVO-trainer, zijn twee
punten in mindering gebracht op to
taal. De woordenwisseling kwam
Vonk zelf op een schorsing te staan
tot kort na de winterstop. De trainer
zelf is niet ontevreden over straf
maat. „Het is met een sisser afgelo
pen. Door de winterstop merk je er
eigenlijk niks van. Gewoon een maz
zeltje."
Het SVO-team werd de afgelopen
maanden geteisterd door afwezigheid
van enkele spelers, waardoor posities
werden ingenomen door junioren.
Over de tweede competitiehelft is de
SVO-man optimistischer. „Ik ver
wacht dat we compleet zijn, al weet
je het tevoren nooit."
Texelse Boys kende een vliegende
competitiestart. Na vier wedstrijden
bezette de blauw/witten de derde
plaats. „De treffer tegen ZDH in Den
Hoorn, waarbij we tegen de eerste
nederlaag opliepen, bleek achteraf
het breekpunt", aldus routinier Bert
Witte. Onzeker geworden hinkte zijn
team op twee gedachten. „In de
wedstrijden daarna legden we meer
de nadruk op het middenveld dan op
de aanval, dat heeft punten gekost."
Toch keerde het zelfvertrouwen van
het team van Piet Bakker, de trainer
die aan zijn laatste seizoen bij de
club bezig is, weer terug. „Uit de
laatste vier wedstrijden haalden we
zes punten. Dat.zegt genoeg."
De zwaluwen hadden kregen na een
voortvarende start, waarbij drie over
winningen op rij werden behaald, een
inzinking te verwerken. Dankzij een
overwinning op Oudesluis ging ZDH
met acht punten en een tevreden ge
voel de winterstop in. De verwach
ting is dat het team van coach Henk
de Ruijter na de winterstop weer
compleet zal zijn.
Competitiegenoot Texelse Boys
bracht het er met elf punten beter
vanaf.
Landbouwvoorlichter Jan Koolhof
omschrijft 1992 als een „redelijk"
groeiseizoen. De resultaten per sec
tor en bedrijf wisselen volgens de
landbouwkenner sterk. Het onderne
merschap blijkt van doorslaggevend
belang. „Mede dankzij gezamenlijke
aanpak van problemen en door de
goede grond hebben Texelaars ech
ter een voorsprong op collega's el
ders en kunnen de landbouwers de
vele veranderingen die op hen afko
men wel aan." Het laatste woord is
aan Jan Koolhof.
Texelse melkkoeien produceerden
goed in 1992. 3224 Dieren met een
gemiddelde leeftijd van 4,01 jaar ga
ven in 313 dagen 7319 kilogram
melk met 4,53- procent vet en 3,53
procent eiwit. Dat is de hoogte score
in Noord-Holland en goed voor de
tweede plaats in Nederland. De melk
veehouderij heeft dit jaar een goed
inkomen gehad, al varieert dit per be
drijf. De oorzaak hiervan moet wor
den gezocht in de kostenbeheersing.
Helaas is weer melkquotum van het
eiland verdwenen. Boeren van de
overkant betalen meer voor melkrech-
ten die Texelse veehouders aanbie
den. Belastingtechnisch biedt de
aankoop voordelen en het eigen be
drijf wordt er door versterkt.
Soja
1992 kenmerkte zich door een vroeg
voorjaar met een natte periode in
april. Hoge temperaturen en voldoen
de vocht zorgden voor een goede
ontwikkeling van de gewassen. Voor
al het gras groeide in korte tijd erg
snel. Gras dat te laat werd gemaaid
bleek achteraf van minder kwaliteit,
wat in de melkproduktie van de
veestapel tot uiting kwam omdat
nieuwmelkse koeien minder gemak
kelijk op produktie komen. Dit euvel
is te verhelpen door soja bij stan
daard krachtvoer de verstrekken.
Vleesvee
De mais is dankzij het subtropische
weer in jaren niet zo goed gegroeid.
Van geelverkleuring door de kou was
dit jaar geen sprake. De snijmais
wordt in hoofdzaak geteeld voor het
vleesvee, een bedrijfstak die onder
druk staat door de lager vleesprijs.
Oorzaak hiervoor is het overschot
aan vlees op de markt en schomme
lingen in de valuta. De aankoopprij
zen van de jonge dieren waren te
hoog. Alleen veehouders die een op
timale veevoeding en ziektebestrijding
hebben, hadden een goede exploita
tie. Dit geldt ook voor dezoogkoeien-
houderij die zich de laatste jaren
sterk heeft uitgebreid op Texel. Deze
tak gaf echter weinig rendement,
tenzij de vaste kosten voor grond en
gebouwen laag waren.
Ook de inkomsten in de schapenhou
derij waren dit jaar laag. Mede door
koersverschillen kelderden de lamme-
renprijzen tot een ongekend diepte
punt en stond de prijs die de
consument bereid was voor het vlees
te betalen in geen verhouding tot de
kwaliteit. Met nog geen f 25,- per
vacht bracht de wol nauwelijks het
scheerloon op.
Akkerbouw
De granen kwamen met hoge kilogra
mopbrengsten per hectare goed uit
de bus. Dit ondanks het warme dro
ge weer tijdens de afrijpingsperiode.
Ook de kwaliteit was goed. Het laat
ste graan werd in september ge
oogst, wat leidde tot droogkosten.
De graanprijzen bleven gelijk aan
voorgaande jaren, waardoor het ren
dement laag was. Wegens de spil
functie voor de vruchtwisseling blijft
het gewas onderdeel van het bouw
plan. Nieuw is crambe, waarvan het
oliehoudende zaad gebruikt wordt in
de farmaceutische industrie. Het ge
was is makkelijk te telen, maar moet
zich financieel nog waarmaken.
Graszaad is moeilijk te handhaven op
Texel. Vooral cje vraag naar Wester-
wolds en Italiaans raaigras wordt
steeds minder omdat de afname
slecht verloopt en de pakhuizen nog
vol zitten. Vervelend voor de akker
bouwers omdat deze grassoorten het
goed doen op het eiland.
Pootaardappelen
Telers van pootaardappelen, het be
langrijkste akkerbouwgewas, hadden
dit jaar weinig uitval door schurft en
rhizoctonia. Wel werd veel afgekeurd
door plantenziekten zoals bladrol en
bont die worden overgebracht door
luizen die vroeg in voorjaar al in grote
hoeveelheden aanwezig waren. Tus
sen de aardappelrassen zijn er ver
schillen in gevoeligheid. Jonge
gewassen met weinig of geen ouder-
domsresistentie worden snel besmet
evenals percelen met veel bladmassa.
1992 bewees dat aardappelen in april
gepoot met een goede kiem de
minste kans op besmetting hebben.
Aardappelen die in mei, met geen of
weinig kiem, in de grond zijn gegaan
zijn kwetsbaarder. De extra arbeid en
tijd om de aardappelen voor te kie
men in kisten wordt hiermee ver
goedt. Extra risico ontstaat door de
aardappelen na het advies van de
Nederlandse Algemene Keurings
dienst (NAK) dood te maken.
De prijsverwachting voor de poter
teelt is niet hoog. Oorzaak hiervoor is
het overschot op de markt en de
slechte financiële opbrengst van de
primeurteelt (vroege aardappelen).
Stemming
Slechter is het gesteld met de con-
sumptiemarkt. Teveel en soms zieke
partijen door aardappelziekte maak
ten de stemming onder de telers er
niet beter op. Aardappelen voor de
chipsindustrie gaven wisselende re
sultaten. In veel gevallen bleven de
knollen te klein door droogte in juli
en augustus en ook was sprake van
aantasting door topluis. Soms is het
verstandiger het land te verhuren
voor de pootaardappelteelt. Dit leidt
tot minder zorgen en eenbeter ren
dement.
Suikerbieten gaven met een gemid
delde opbrengst per hectare van 62
ton en 16,2 procent suiker dit jaar
een recordopbrengst. De kwaliteit
was met een winbaarheid van 90
procent eveneens uitstekend. Dankzij
de zelfrijdende rooier konden ondanks
de natte herfts nagenoeg alle bieten
worden gerooid.
Tuinbouw
Na de witte asperge heeft ook de
groene variant zijn intrede gedaan op
het eiland. De groei en de kwaliteit
van de witte asperge was goed,
maar de prijs viel tegen omdat Fran
se telers de markt overvoeren. De
groene asperge kan waarschijnlijk
volgend jaar worden geoogst. De
teelt van witlofpennen is teruggelo
pen in oppervlakte. Toch blijft de
kwaliteit goed. De eerste oogstresul-
taten van de witlofkroppen was
goed. De gebroeders Boersen behaal
den met hun aanvoer op de veiling
zelfs de hoogste waardering! Hier
door neemt de animo om pennen te
laten telen op Texel weer toe. In na
volging van enkele tuinders hebben
twee akkerbouwers voor het eerst
een kleine oppervlakte winterbloem
kool gezet. De groei laat zich voorlo
pig goed aanzien. Het is echter een
gewas dat veel aandacht, arbeid en
de nodige kennis van zaken vraagt.
De resultaten in de bloembollen zijn
erg wisselend. Tulpen, hyacinten,
kleinbollige narcissen, crocussen en
bepaalde soorten lelies werden rede
lijk betaald. Vaak zijn dit arbeidsinten
sieve teelten. Bulkprodukten brachten
echter nauwelijks de kostprijs op. Er
lijkt een verschuiving te komen naar
kleinere bloembollen die voor de bol-
bloementrekkers een beter rendement
geven. De grootte van de bloem is
tegenwoordig van minder belang dan
de kostprijs.
1993
Het MacSharryplan, de GATT-
onderhandelingen en de vele nota's
die van toepassing zijn op het eiland
lijken in tegenspraak met de wens
van veel Texelaars om dankzij veelzij
dige activiteiten een leefbare ge
meenschap te houden op het eiland.
Voldoende cultuurgrond is nodig voor
een goede concurrentiepositie van de
akkerbouwbedrijven.
Jan Koolhof.
