Schoener Heemskerk
gestrand in 1840
Bemanning en lading gered
BBTexd
TEXELSE COURANT
Provinciale titel
voor GVT turners
en een vierde mijl West van Texel te
moeten zijn, sturende daarop onmid
dellijk om de Noordwest, doch het
schip bleef al voort zeilende stooten
en zwaar in de grond bonken'.
Blankert liet meteen twee extra men
sen aan de pompen zetten teneinde
het in het ruim binnen stromende
water te lijf te gaan. Als een aange
schoten dier worstelde de 'Heems
kerk' zich door de branding. Nu eens
de kop in noordwestelijke richting,
even daarna wees ze weer naar het
noordoosten. Zoals vrijwel altijd was
de strijd van het schip tegen de
grondzeeën en branding een vergeefs
gevecht. Rond twee uur raakte de
schoener geheel geboeid en zagen de
zeelieden 'in dit vroege uur rondom
en van alle kanten niets dan branding
verligt door hels hemelvuur'.
Kapitein Blankert riep zijn mannen bij
een en raadpleegde met hen wat te
doen, teneinde 'zoo mogelijk schip
en lading en ook tevens hunne levens
te sauveren'. Besloten werd dat in
dien het schip los kwam ze zouden
proberen haar recht voor de wind zei
lend, zo hoog mogelijk op het strand
te zetten. Voorafgaand aan deze mo
gelijkheid maakten ze de communica
tielijn klaar, hezen lantaarns in het
want en schoten een aantal malen
met het kanon, teneinde hun
toestand aan de kustbewoners ken
baar te maken.
Een uur later leek het lot hen enigs
zins gunstig gestemd. De kop van de
'Heemskerk' zwaaide plotseling van
stuurboord naar bakboord. Even hier
na begon ze weer over de zeebodem
te stoten. Voor de mannen was dit
het teken waarop ze hadden ge
wacht. Toen het schip oost voor lag
liet Blankert de ra's vierkant brassen
en al bonkend en stotend over de
harde bodem begon de 'Heemskerk'
aan het laatste stukje reis van haar
bestaan. Hevig krakend en overspoeld
door de branding bereikte de vermel
de schoener, kort na 4 uur, haar defi
nitieve eindbestemming. Even hierna
klaarde het weer enigszins op en za
gen 'zij comparanten alstoen het
vuur van het eiland Vlieland in het
Noordoosten, zoodat volgens peiling
het schip in het Eyerland te Texel
was gestrand'.
Van boord geschopt
Het schip bleef onophoudelijk stoten
waardoor het onder water zwaar be
schadigde en het zeewater in grote
hoeveelheden naar binnen kon stro
men. Om het verder overhangen naar
bakboord te verhelpen liet de beman
ning de zware spier zo laag mogelijk
aan stuurboord zakken. Een peiling in
het ruim leerde echter dat zich daarin
aan bakboord reeds 9 voet water
hadverzameld, zodat de slagzij niet
werd verholpen.
Bij eb ontdekte Blankert dat het voor
schip van de 'Heemskerk' haast
droog op het strand stond. Op dat
moment kwam een beambte van de
strandvonderij bij hem aan boord. Hij
vertelde dat de opperstrandvonder,
samen met nog een aantal heren,
spoedig zou verschijnen, ten einde de
kapitein alle mogelijke hulp in deze
omstandigheden te bieden.
Na een half uur arriveerden de heren
Zunderdorp en Ran, beiden commissi
onair in zeezaken. Kennelijk wekten
beiden heren niet veel vertrouwen bij
kapitein Blankert want hij schopte ze
meteen weer van boord. Toen op
perstrandvonder Willem Bok tezelf
dertijd op zijn paard aankwam, had
hij de grootste moeite de beledigde
Texelaars te overreden om opnieuw
aan boord te gaan. Niettemin
ze Bok, die de kapitein verzeg
dat beide heren het vertrouw^
dig waard waren.
Mede gezien het jaargetijde uk
lem Bok dat snel handelen ge^
was. Hij kwam met Blankert
dat de lading en de scheepstte
snel geborgen diende te worde
regelde wagens op het strand
sers met hun vaartuigen die vj
de Roggesloot kwamen, om he
borgene in 'veiligheid' te breng
Kennelijk had kapitein Blankert
de ogen van de hulpvaardige B
en sjouwerlui gezien wat hemi
aan stond. Hij plaatste bij des;
die inmiddels op het strand wa
gebracht twee gewapende
Ook de bemanning van elk vis
vaartuigen werd uitgebreid me
gewapend bemanningslid vani
'Heemskerk'. In het ruim vant
wrak waren de kisten, waarin
manufacturen bevonden, dooi
ting in het water vrijwel allen i
gebarsten, waardoor alles uit J
ruim moest worden gevist. He
waren veel extra mensen en 4
weer meer toezicht nodig.
Nieuwsgierigen op het strand l|a,
allerlei spullen de verkeerde ksW
liepen werden door kapitein S
bijgestaan door Zunderdorp, Bj
Bok, met hel en verdoemenis i
dreigd. Ter waarschuwing wei;
een aantal malen in de lucht g
ten. Veel hielp het allemaal n>
af dat moment gingen veel Is
op zondag naar de kerk, in te
knappere kleding dan voorhes
Sabo
Op het wrak maakte men ziet
dels ook weer druk, over des
meer toenemde wind. Zware
begonnen opnieuw over de ie
van de schoener heen te lope
het opkomen van de vloed at
men het met langer verantwa
aan boord te blijven. Voor da!
aan de wal stapten, liet Blaat
de zeezijde aan alle kanten at
uitzetten. Op deze manier wl
voorkomen dat vissers het sd
naderden en leegroofden. Tol
februari was de bemanning 4
alles naar De Cocksdorp tetfP'
IP
Steeds als de vloed opkwam
ze van boord om vervolgens
lend water weer verder te ga
ding, zeilen, touwwerk, ra's,
kanonnen, alles van enige w«
werd weggesleept en gevarer
hetgeen werd geborgen liet
uitvoerig beschrijven in kwam
kwaliteit.
In het Eyerlandse huis waren
ders van de bewoner, Pieter 1
gehuurd. Daarin werden de
manufacturen die overgekom
ren opgeborgen. Op die 6e li
was de zaak rond 'zoodat de
gie als nu hunne kledingstukl
losse goederen naar de Rog;
bragten en aldaar inscheep»
kaagschip bestemd om al ha
met de Equipagie naar Amsti
over te brengen. Dat zij na t
van deze laatste werkzaamhe
schip en lading, zich gezame
gaven naar het dorp Den Bui
Texel, ruim drie uur van Eyerï
wijderd, ten einde aldaar, in
gement de Vergulde Zwaan,
gebreken van een kantons g
het bovenstaande in verklarr
brengen van Notaris en getui
zijnde Theodorus Logman, l«
houder, en Klaas Bruijn, broo
beiden wonende te Den Bui;
Dat het resultaat van het vei
van èlle goederen niet volger,
wens van kapitein Blankert es
wetsvertegenwoordigers op I
eiland was verlopen, leek dm
De oorzaak hiervan, was mei
gelegen in armoede van deb
vissers en slouwerlieden. 0(1
het verbale geweld en de dit
ten van zowel de kapitein ah
genoemde wetsdienaren zalf
sers en sjouwers in het verN
keelgat zijn geschoten. Als 9
hiervan heeft naast de eerde
noemde armoede, ook een a
drang tot sabotage waarschf
rol gespeeld. In ieder geval li
pers en opvarenden van de
haringschuiten, allen afkoms
Oost, zeer ongebruikelijk gei
op 22 februari 1840 aanwea
weest in het Logement De
Kikkert in Den Burg, voor h®
gen van een verklaring.
Ier duikelde Bastiaan Willem naar de
vijfde plaats.
In niveau 4C presteerde Arjan Zwa-
neveld goed. Verrassend wist hij tel
kens door goede afwerking en door
turnen met een respectabele techniek
op ieder toestel vrij hoge cijfers bin
nen te halen. Met 46.70 punten
werd hij verdienstelijk vierde en
mocht hiervoor nog een medaille
voor in ontvangst nemen.
Als klapper op de vuurpijl traden in
de laatste wedstrijd de „crème de la
crème" van de Noord-Hollandse turn-
populatie aan. Voor Texel traden
Mark Jan Mulder en Nico Stoter voor
het voetlicht.
Stoter had een makkelijke dag. Voor
naamste concurrent en Nederlands
kampioen Marcel Scheufele was niet
aanwezig en op vrij ontspannen wijze
turnde Stoter 48.05 punten bijelkaar.
Voldoende om op de hoogste trede
van het erepodium te mogen klim
men. Mark Jan Mulder had het
zwaarder. De te kloppen co'
Was Jaap Tol van St. Maun'
Volendam. Deze turner was
ken terug op de N.K. als tv?
geëindigd. Óf hij heeft in tus
gende periode teveel gefeed
Jan verkeerde in een gewei"
vorm: ditmaal wist de Texeü
als eerste te eindigen met
schil van 0.55 punten. Als t
deze prestatie lag een knap?
oefening ten grondslag die
jury werd beloond met 8.8
scoorde Mulder 47.70 punk
Diefstal. Uit een tent op
ping bij De Koog is een ruff
kleding, een fototoestel er
gestolen. De tent was ope"
sneden.
DINSDAG 8 Jiff,
Tijdens het provinciale kampioen
schap turnen in Amsterdam behaal
den Mark Jan Mulder in niveau 20
en Nico Stoter in niveau 1B beiden
de hoogste plaats. Zij mogen zich
met dit resultaat provinciaal kampi
oen noemen. Ook in de andere cate
gorieën wisten Texelse turners en
turnsters goede resultaten neer te
zetten waaronder een derde plaats
voor Sanne Brügemann in niveau 2D
en een tweede plaats van Nienke
Postma in niveau 1D.
Aanvankelijk bleven de goede resulta
ten voor de Texelse turnvereniging
lang uit. In de eerste wedstrijd turn
den Karin Zwaneveld en Marit Hoo-
genbosch in niveau 6D en Sanne
Schoo in niveau 5D. Zowel Karin als
Marit turnden goed maar kwamen
telkens op de vier damestoestellen
een half punt tekort om bij de besten
van Noord Holland mee te kunnen.
De behaalde 15e en 17e plaats wa
ren een teleurstelling.
Met Sanne Schoo ging het iets beter,
maar ook hier waren o.a. door een
val van de balk de punten op balk en
langemat te laag om uiteindelijk op
het ereschavot te belanden. Een ze
vende plaats is echter acceptabel.
In wedstrijd twee was het de beurt
aan de meer ervaren turnsters. Anne-
mieke Moor (niveau 3D) sprokkelde
30.85 bijelkaar wat slechts 0.2 pun
ten tekort was voor de tweede
plaats. Nu resteerde er slechts de
vijfde plaats. Gelukkig ging het met
Nienke Postma in niveau 1D geweldig
goed. Slechts Anke Herber van „Kei
zer Otto" uit Naarden bleek over
meer inhoud en vooral evenwicht te
bezitten om Nienke hiermee van de
eerste plaats te houden. De behaalde
tweede plaats was echter een hele
opluchting voor de technische leiding
van G.V.T. die zijn jongens en meiden
graag enig succes gunt.
Iets minder goed presteerde Sanne
Brügemann. Dit minder goed kwam
niet zozeer tot uitdrukking in wat zij
liet zien, maar meer in wat zij niet
liet zien. Op langemat werd een
enorme denkfout gemaakt waardoor
de slot serie domweg niet gemaakt
werd. Op balk ging het ook niet hele
maal naar wens en het is aan het
doorzettingsvermogen en vasthou
dende trainen van Sanne te danken
dat zij ondanks de gemaakte fouten
toch nog op de derde plaats wist uit
te komen.
Wispelturig
De jongens namen daarna de
wedstrijden van de meisjes over. In
niveau 6C kwamen Jaap Duin en
Yannis Engelvaart voor G.V.T. uit. Bei
de jonge turners waren in een
wispelturige bui en kenden in de
wedstrijd hun sterke en zwakke mo-
kombuis, of wat daar van over was,
doorbrengen. Tevens probeerden ze
daar het deel van de kleren, dat ze
hadden kunnen redden, enigszins te
drogen. Verkleumd en totaal uitgeput
zwoegden de mannen door voor be
houd van schip en lading. Dat hun
eigen leven ook gevaar begon te lo
pen drong op dat moment niet ergtot
hen door. Door vermoeidheid, koude
en alle doorstane emoties waren ze
zich niet geheel bewust van het ge
vaar wat hen bedreigde.
Op woensdag 29 januari sloeg de
zee definitief toe. Op het middaguur
had kapitein Blankert een zonswaar-
neming kunnen doen. Hieruit bere
kende hij hun positie en bevond te
zijn op 53° 58'N,03° 48'E. Hij ver
legde toen de koers naar 'Zuiden ten
Oosten drie vierde Oost' en hoopte
op die manier 'in Texel binnen te zei
len'. Die middag nam de wind snel in
kracht af om vervolgens te krimpen
naar het zuidwesten. Dat dit meestal
niet veel goeds betekent besefte
Blankert maar al te goed. Niettemin
had hij goede hoop om op tijd binnen
te zijn.
Helaas, in de avond verslechterde het
weer. De wind nam weer toe tot
'Bramzeils en Marszeilskoelte, verge
zeld met Buyen van Regen, Hagel en
dikke lucht, zoodat zij zeer weinig
van zich konde zien, doch steeds
koers houdende, als zoo even is ge
zegd, en wel om reden dat zij vol
gens middagbestek en waterdiepte
op genoegzame afstand van den wal
veronderstelden te zijn, en tevens
stelde de volgende dag binnen te
kunnen wezen, loodende des avonds
tien ure zestien vadem, gedurig ge
lood hebbende zestien, zeventien en
wederom zestien vadem. Dat zij met
eene stijve Marszeilskoelte, en dikke
verstopte lucht, vergezeld van Regen
en Hagel, zoodat men gene vuren
konde zien, en alzoo ook gene ver
kenningen kunnende doen, om te elf
uren tot hunne met geringe ontzet
ting aan de grond stootten. Hierop
bevond de kapitein, dat het schip van
des namiddags tot op dat oogenblik
eene verkeer van elf en driezevende
mijl had afgelegd, en wel op het oo
genblik dat de kapitein berekende zes
menten, wat uiteindelijk resulteerde
in een achtste plaats voor Jaap en
een negende plaats voor Yannis.
Pieter Daalder, die sterk op dreef was
in de verplichte turnoefeningen van
niveau 5C, wist enorm veel punten te
vergaren, maar de concurrentie in dit
niveau is buitengewoon groot. Alle
topverenigingen in Noord Holland (en
dat zijn er nogal wat) hebben hier
zeer sterke jonge turners rondlopen.
De zevende plaats met 47.10 is dan
ook best een goede prestatie te
noemen.
Blunder
Bastiaan Willem Witte kon in niveau
4D sterk mee komen. Slechts op het
laatste toestel (brug gelijk) werd de
wedstrijd verloren door een enorme
blunder aan het begin van de oefe
ning. Hierna was Bastiaan Willem
volledig weg en de behaalde 6.10
voor deze oefening was volgens trai
ner Nico Stoter nog minstens twee
punten te hoog. Door deze tegenval-
In december 1839 monsterden veertien bemanningsleden aan op
de schoener 'Heemskerk' uit Amsterdam, voor een reis vanuit
de thuishaven naar Batavia vice versa. Na de nodige vertraging
en een weken durende worsteling op zee, waarbij het vaartuig
reeds op de hoogte van Oostende was geweest, strandde de
schoener precies zesendertig dagen later op de Texelse kust.
Vliegende Hollander
In de avond van woensdag 15 januari
zagen ze plotseling een lichtje door
komen. Het bleek het vuur van Duin
kerken te zijn. Samen met deze
waarneming en een diepteloding van
11 vadem zette Blankert een gegist
bestek van 3Vi mijl NW van Duinker
ken in de kaart. Inmiddels was de
wind toegenomen tot volwaardige
stormkracht uit het zuidwesten. Door
ervaring wijs geworden was het voor
Blankert duidelijk dat het voorbij Do
ver nog slechter zou zijn. Hij 'veroor
deelde het tengevolge van dien, niet
raadzaam, verder naar de Engte door
te zeilen, wendden te dien einde de
steven, en sturende alstoen Noord
noordwest tot eene diepte van vie
rentwintig vadem'.
De volgende dag trok de storm ver
der aan. Met een dikke lucht en hoge
aanschietende zeeën zwoegde de
'Heemskerk' zwaar slingerend in de
Ze bevonden hun positie te zijn op
ongeveer 2 mijlen 'West ten Zuiden
van Wijkerduin'. Toen besloot de kapi
tein weer koers naar Texel te zetten.
Wegens de zware zeegang was het
hen niet mogelijk om vóór de zee
weglopend te zeilen dus stuurden ze
eerst westelijk.
Gedurende elf etmalen leverde de
schoener een gevecht op leven en
dood met de Noordzee. Stormachtige
winden met nu en dan orkaankracht
vergezeld van regen, zware hagel,
sneeuwjacht en donder hadden de
Noordzee veranderd in een heksenke
tel van aanstormende waterbergen
met hiertussen ijzingwekkend diepe
dalen.
Onbekend gevaarte
In de avond van de 23e januari
kwam het licht van Kijkduin even
door. Ze namen onmiddellijk een pei
ling en bevonden het vuur in het
zuidzuidoosten te hebben en schat
ten de afstand, naar aanleiding van
een loding van 18 vadem, op 2/i mijl
van zich. Weer verlegden zij hun
koers naar het noordwesten om ver
der uit de gevaarlijke wal te raken.
Tijdens deze manoeuvre sloeg de
schrik hen wederom om het hart.
Vlak naast de schoener rees plotse
ling een enorme zwarte schaduw uit
het golftop omhoog. Even vreesden
de mannen door dat onbekende ge
vaarte verpletterd te worden. Toen
het voorwerp weer iets dieper in het
water terugzakte, zagen ze dat het
de boeg van een half gezonken, verti
caal in het water drijvend vaartuig
was, waar ze ternauwernood vrij van
bleven.
Hels hemelvuur
Gedurende die dagen bleef de be
manning vrijwel niets gespaard. Op
bijna alle plaatsen begon de ontzette
schoener lekkage te vertonen. Het lo
gies van de bemanning kwam even
eens vol water te staan. Hierdoor
moesten ze de schaarse momenten
waarop ze even konden rusten, in de
Het laden van de Heemskerk nam vijf
dagen in beslag. In de avond van de
negenentwintigste sloegen ze de
laatste schalklat vast en was het
schip zeeklaar, voor haar lange reis
naar Nederlands Oost Indië. De vol
gende ochtend vroeg kwam de loods
aan boord om het vaartuig te verha
len vanuit het dok (bassin) naar de
Willems Sluis; de ingang van het
Noordhollands Kanaal. Door, zoals ka
pitein Blankert later verklaarde, 'eene
aan moedwilligheid grenzende on-
voorzigtigheid van de binnenloods
Gerrit Akkerman' raakte het schip op
het gewezen Oude Sluishoofd vast.
Tengevolge hiervan moest de hele la
ding op die plek in lichters worden
gelost, waarna de 'Heemskerk' op 2
januari terug verhaalde naar het
Oosterdok om de lading manufactu
ren en een paar honderd ton met
selstenen, opnieuw aan boord te
nemen
Waterstand
Pas in januari werd de reis opnieuw
gestart. Bij de sluis van het kanaal
bleek de waterstand van het IJ te
hoog zodat de volgende dag pas ge
schut werd De tocht door het
Noordhollands Kanaal verliep zonder
verder noemenswaardig oponthoud
en de schoener meerde af voor de
sluis van het Nieuwe Diep. Omdat de
wind niet uit de goede richting kwam
bleef het schip nog een paar dagen
in de haven liggen. De tijd werd ge
bruikt om alles nog eens extra na te
lopen voor de te gane lange reis.
Met een zuidzuidoosten wind zeilde
de 'Heemskerk' onder aanwijzing van
loods J.S Wigman na enkele dag en
naar zee. Daar ging de loods van
boord. Meteen hierna nam kapitein
Blankers een walpeiling waarbij hij
Petten in 'Zuidzuidoost half Oost' en
Kijkduin in 'Noordoost ten Noorden'
peilde. Hij zette de koerslijn uit op
225 graden.
Calais
De volgende dagen kreeg de 'Heems
kerk' te maken met een flauwe zuid
en wind die ruimde naar het
zuidwesten en toenam tot 'Bramzeils
en gereefde Marszeilskoelte'. Gedu
rende drie dagen wist kapitein Blan
kert zijn schip in de richting van het
Nauw van Calais te manoeuvreren. In
dat gure weer met slecht zicht was
zijn bemanning vrijwel constant aan
dek en in de masten bezig met de
zeilen. Somber zwijgend deden de
verkleumde mannen hun werk, zich
afvragend waar ze zich met hun
schip in hemelsnaam bevonden.
richtingvan de Engelse kust 'zeilende
des avonds om zes en een half uur
de vuren van Orfordness (52°
06'N,01° 32'E) West van zich'.
Aftakeling
De eerste tekenen van de totale afta
keling van hun schip werden voor de
bemanning langzamerhand merkbaar.
Een paar stukken van de verschan
sing werden weggeslagen en tussen
een aantal huidplanken begon het
zeewater door te sijpelen. Het weer
werd alsmaar vuiler. Hoge zeeën
stortten zich over dek en luiken.
Groot was hun schrik toen ze plotse
ling een, vrijwel onttakeld vaartuig,
waarvan een deel van de verscheurde
zeilen als de magere vingers van de
dood onheilspellend klapperend aan
de slingerende ra's rukte, hen rake
lings passeerde. Schreeuwend pro
beerde de mannen contact te maken,
maar het scheen dat er zich niemand
aan boord bevond. Met de schrik in
de ogen keken ze het snel verdwij
nende vaartuig na. De 'Heemskerk'
zelf 'werkte aller ontzettendst, zoo
danig zelfs, dat het beschotwerk, in
hout, geplaatst tot beteugeling van
het drinkwater in de waterketels, los
werkte, en zoo geweldig heen en we
der sloeg, dat de ketels defect wer
den, en daar door lekkagie, aan
dezelve bevonden werd, welke lekka
gie in die toestand van oogenblik tot
oogenblik verslimmerden'.
Het weer werd alleen maar slechter.
Terwijl een paar man doende was
met een poging de stuurboords wa
terketel te repareren, pleegde de ka
pitein overleg met zijn stuurman. De
schoener had reeds enkele zeilen ver
speeld. De conclusie van de repara-
tieploeg was somber. Timmerman
Jacobus Bangaart meldde dat de wa
terketel aan boord met te repareren
was en waarschuwde tevens voor de
conditie van de bakboords ketel. Zon
der voldoende zeilen en drinkwater
kon de reis toch niet naar wens wor
den voltooid, dus dacht Blankert er
over om hoe dan ook ergens binnen
te lopen, teneinde de opgelopen
schade te herstellen.
Die middag namen ze een walpeiling.
