pvallende ontdekkingen
'in De Jager en Kikkert
I:
nderzoek naar Den Hoorn rond 1200
rterfeest voor gymnasten
Texelse postzegels....
ïmmM m
Texels
•jv:" i I14u
TEXELSE
COURANT
S:-."
251
Grotere gaaskassen
toch mogelijk?
Helderse asieldieren
op Texel te kiek
^TEXEL/tto4Tjr.0
TEXÉLWHo
o
°- M
Excursie: planten en vogels
bij de Horsmeertjes
Radio Texel herhaalt
jeugdprogramma's
lAG 27 JULI 1993
zijn geïnteresseerd in de historie van Texel. In het bijzon-
He van Den Hoorn en omgeving. Vandaar dat Kees de Ja-
Willem J. Kikkert een grondig onderzoek hebben gedaan
We het zuiden van het eiland er rond 1200 uit moet heb-
eiien. Ze hebben er vanaf eind 1989 aan gewerkt. Het op-
resultaat staat in het blad van de Historische
iging-
meer, toch wordt er de laatste 35
jaar steevast in de vakantie gebivak
keerd op Loodsmansduin. De Jager
was bezig gegevens te vergaren over
het reddingswezen (gesticht in
1825). Bij Den Hoorn was ook een
reddingsboot. Met het verzoek om
meer gegevens ging er een brief naar
de Historische Vereniging. Deze brief
werd doorgespeeld naar Kikkert en
zo werd het eerste contact gelegd.
Al gauw werd door het tweetal die
per ingegaan op de gehele geschie
denis van Den Hoorn.
Paplepel
Kikkert is het historisch besef door
zijn vader met de paplepel ingegoten.
In De Hoornder, het dorpsblad van
Den Hoorn, kwamen alras stukjes
van hun onderzoekingen. Eigenlijk
voorpublicaties, die weer reacties uit
lokten bij de lezers. Zo kon met nieu
we feiten de geschiedenis weer een
beetje bijgesteld worden. Volgens
beide onderzoekers nuttig want elke
keer als weer wat werd ontdekt, ble
ken nieuwe vragen zich op te stape
len.
De Jager had via de Nederlandse
Academie van Wetenschappen ook
contact met prof. W.H. Zagwijn, een
van de meest vooraanstaande mede
werkers van de Rijks Geologische
Dienst en prof. J.A. Huisman, hoogle
raar Oudfries wat ook hier op Texel
werd gesproken. Beiden zorgden voor
de nodige antwoorden op specifieke
vragen en waren van onschatbare
waarde volgens De Jager en Kikkert.
Veldnamen
Er wordt door de twee grote histori
sche waarde gehecht aan het boek
van J. Schraag 'Veldnamen van
Texel'. Sinds de ruilverkaveling gingen
bijna alle historische namen verloren.
Ook kreeg men adviezen en reacties
van mensen van de vaste wal en zo
kon uiteindelijk een vrij goed beeld
worden gevormd van Den Hoorn om
streeks 1200.
Hoe zag Texel er uit rond 1200?
Eerst werd gekeken naar vroegere tij
den. Zo werd in het Pleistoceen de
HOORNDER WEG
DE WESTEnJ
DE HEMMER
oudste plaatsen op Texel gevormd:
daar waar nu Den Hoorn, De Westen,
De Hoge Berg en Oosterend liggen,
bestaand uit kleileem.
Uit Zagwijns belangrijke werk 'Neder
land in het holoceen' (Haarlem,
1986) blijkt dat in de eerste drie eeu
wen van onze jaartelling, de oostkust
van het oude Texelse heuvelland nog
vanaf de Hoornder heuvel tot bij het
tegenwoordige Nieuweschild niet
door zee begrensd werd, maar door
een aaneengesloten veengebied.
Noordelijker, dus ter hoogte van
Oosterend en Oost, grensde het oude
Texelse land aan een uitgestrekt
kweldergebied. Enkele kilometers ten
westen van waar nu de Noordzee
kust ligt, lag een grote strandwal.
Deze wal strekte zich zonder onder
breking uit langs de hele kust van
Noord Holland tot het Vlie. Tussen
ongeveer 400 tot 100 voor Chr.
kwam de eerste doorbraak ter hoogte
van waar nu Jan Ayeslag ligt. Daar
door ontstond ten noorden van de
hoogten van De Westen en Den Burg
een smal maar langgerekt zee- en
waddengebied dat doorliep in de
richting van Gerritsland, Walenburg
en de Roggesloot. Ook stroomde er
water zuidwaarts, dat terecht kwam
in het veen tussen Texel en Wierin-
gen. In dat veen ontstond daardoor
een beek of stelsel van beken dat
het 'Maresdeop' werd genoemd. Het
woord 'deop' is oudfries voor 'diep'
en 'mare' komt uit het Latijn en bete
kent zowel meer als stilstaand water
(zie afbeelding 1).
Omstreeks 1100-1200 begonnen de
duinen zich te vormen. Door grond
boringen door Kloosterhuis in 1986
kon een zeer nauwkeurig beeld ge
vormd worden van de waterlopen
rondom Den Hoorn. Stuit men in Den
Hoorn, De Hemmer of De Mars reeds
op twee tot vijf meter diepte op een
harde kleileem laag echter op andere
plekken bereikt men ongehinderd na
acht tien meter water, (zie afbeel
ding 2)
De Jager en Kikkert probeerden door
yy-
^v0£ MAUJE5
■ErJIEMMEfT
IIEYNSI
„OUlKOGfN
- i?T| lif OtfSI
223
inderboerderij komen de verha-
mel op tafel: Kikkert, die in de
en een hoefijzer vond. Pas ja-
ir wordt duidelijk dat dit
nerk uit de Gallo-Romeinse
mt. Dat maakt duidelijk dat op
ind een paard (schofthoogte
ede bepaald door de grootte
ijzer) heeft gelopen, hoogst-
hijnlijk in de eerste eeuwen
re jaartelling. Een belangrijke
che vondst volgens Kikkert,
is nog nooit zo noordelijk
[gelijks gevonden en wie weet
bodem nog meer voor schat-
ift. De Jager houdt in novem-
1 in De Lindeboom een lezing
n historische bevindingen. Er
40 stoelen neer gezet, in een
e, maar al snel blijkt dat de
telling overweldigend is. Beide
Bekers lachen als ze vertellen,
s de burgemeester met een
[eft moeten slepen om een
iatsje te zoeken.
Vakantie
is deze samenwerking tot
ekomen? De Jager steekt van
vertelt dat hij zeer geïnteres-
in de geschiedenis van zijn
en Hoorn. Al woont hij er niet
middel van oude veldnamen dit kaart
je (afbeelding 2) bevestigd te krijgen.
Zo bleek 'Veerkoog', ('koog' of 'kaag'
betekent in het Oudfries 'buitendijks
land') een veld dat lag op een plaats
waar vroeger water werd overgesto
ken. 'Uiterdijken' een veld dat buiten
de dijk lag dat wonder wel in de puz
zel paste. Ook de 'Kerke-ee', later
verbasterd tot 'Kerrekié', was een
waterloop, die tussen 700 en 1300
langs de kerk in De Westen liep en
ook in het plaatje paste.
Middeleeuwen
Toen de waterlopen om Den Hoorn
waren ingekleurd zochten De Jager
en Kikkert naar andere veldnamen die
iets zouden vertellen over het gebruik
van het land in de directe omgeving
van Den Hoorn. Er bleken enkele vel
den ten noorden van de heuvel van
Den Hoorn 'De Madjes' te heten.
Matje, maaitje of madje betekent
hooiland. Het woord 'Mat' is ook een
Willem J. Kikkert llinks) en Kees de Jager zouden in 1200 op de zelfde plaats IRommelpotI in het water gestaan.
(foto Cess TimmerI
MftFiSLIEF 3
oppervlaktemaat: het is een stuk
land dat zo groot is dat een maaier
het in één dag kan maaien.
Over 'Houtkogen' zijn geleerden het
nog niet eens of het nu bebost land
was of land voor het hoeden van
vee. Kikkert houdt het voor Den
Hoorn op het laatste, net als
'Heynstadt' wat omheinde plek of
plaats betekent.
'Mars' betekent drassige weide of
laag hooiland en zo betekent de oude
naam 'De Geest' hoog droog land.
Volgens prof. J.A. Huisman is de
naam Hemmer ontstaan uit Hem en
meer oftewel het meer bij de Hem
(uitham). Volgens J. Schraag bete
kent Hemmer zoveel als 'inham'
De betekenis van de veldnaam 'Uke'
hebben De Jager en Kikkert (nog)
niet kunnen achterhalen.
Tenslotte is op de derde afbeelding
het eindresultaat te zien van het
speurwerk van het tweetal. De teke
ning geeft aan hoe Den Hoorn er
rondom 1200 uit moet gezien. Het
meest opmerkelijke wat ontdekt is
zijn toch de waterlopen rond Den
Hoorn. Zelfs deskundigen hadden de
ze nog niet zo gezien. Dat de oude
veldnamen deze wateren blijken te
bevestigen geeft het onderzoek een
extra dimensie.
Wat nu het moeilijkste was bij het
voorgaande onderzoek is volgens bei
den het inpassen van alle gegevens
in de historische legpuzzel. Met ge
duld en respons van deskundigen
werd gewikt en gewogen alvorens
tot publicatie over werd gegaan. Kik
kert: „Het is en blijft een hobby,
maar we gaan zeer secuur te werk."
Bij de vraag of ze wel eens helemaal
op een dood of fout spoor gezeten
moet Kikkert bekennen dat er altijd
wel vragen blijven maar deze het on
derzoek nooit volledig hebben stilge
legd De Jager en Kikkert zijn nog
lang niet klaar met hun onderzoekin
gen en zullen zich verder verdiepen in
de vormingsgeschiedenis van het
zuidelijk gedeelte van Texel. Er wordt
zelfs aan gedacht om al hun bevin
dingen te zijner tijd in een boekwerk
je te verzamelen, want er is genoeg
belangstelling voor hun werk
Cees Timmer
lend vee. Op de IJsdijk bij
lild liepen in de nacht van za-
'P zondag tientallen kalveren
|g 'eg. De politie heeft de dieren
I «ei gedreven.
apot. In de Dorpsstraat is de
sdeur van een terras vernield.
rijders. Een alcoholcontrole
oog en Oudeschild leverde
ig twee overtreders op. Een
man uit Geel blies 370 ug/l
8-jarige Texelaar 310 ug/l. Ze
liden een rijverbod en een
lutomaat. In de Binnenburg is
Jsenbord van een geldauto-
Émield. Het beeldscherm is
n steen ingegooid en het toet-
I Is bewerkt met een vloeistof,
■de is zeker 74000,-.
krakken. De politie heeft op
lande plaatsen op het eiland
|n aangesproken op het laten
l autowrakken. Deze moeten
len bepaalde termijn worden
Bedrijventerrein
De gemeente blijft op zoek naar
grond voor bedrijventerrein in De
Cocksdorp, maar het is onwaarschijn
lijk dat op korte termijn tot aankoop
kan worden overgegaan. Dit ant
woordde wethouder Klaas Barendregt
dinsdag in de commissievergadering
Ruimtelijke Ordening op de stelling
van Hans Roeper (PvdA) dat Sil Boon
het slachtoffer is geworden van een
gebrek aan ruimte om zijn bedrijf uit
te breiden op daarvoor aangewezen
terrein.
Epilepsie. De opbrengst van de on
langs gehouden epilepsiecollecte be
droeg 77715,35. Vorig jaar was dat
77869,95.
Tankslag. Peter Bakker (Groen
Links) vroeg waarom het verwijderen
van gemeentelijke olietanks uit de
grond zo'n 72000,- per exemplaar
kost, terwijl bij particulieren over be
dragen van rond de 7600,- wordt ge
praat. Volgens Piet Plug van
gemeentewerken is dat omdat de ge
meente een voorbeeldfunctie heeft.
„Wij kunnen die tanks niet door een
beunhaas laten verwijderen. Boven
dien moeten de aanvoerleidingen ook
worden verwijderd."
|9ens en meisjes van de gymnastiekverenigingen Oosterend en De
porp waren zaterdag uitgenodigd door invallend gymleerkracht Ro-
Mer, om het einde van het gymseizoen in zwempark Molenkoog
[en. De vijftig kinderen die het weer trotseerden werden direct be-
de zon brak door. Badjuf Ingrid van Lubek assisteerde bij het toe-
pJden terwijl „de meester" in het water werd geduwd. Er werd
j[Ymies gegeven, maar de kinderen en een enkele ouder vermaakten
stekend in het bad. De gymlessen worden in september hervat.
Winkeldiefstal. Een 36-jarige in
woonster van Oudeschild werd zater
dag betrapt, nadat zij bij een kassa
had afgerekend. Winkelpersoneel
merkte op dat zij in een boodschap
pentas nog andere artikelen had, die
ze niet betaald had. Het gestolen
goed vertegenwoordigde een waarde
van 756,40. Tegen de Oudeschildse
werd proces-verbaal opgemaakt.
Buureton met vakantie. De Stich
ting Welzijn Ouderen Texel gaat met
vakantie. Daarom is de Buureton
dicht van maandag 2 tot en met
maandag 30augustus. De SWOT is
gedurende die periode wel telefo
nisch te bereiken. Elke werkdag is er
spreekuur van 9.00 tot 10.00 uur
voor de Warme Maaltijdvoorziening.
Bezoekersrecord Het Maritiem- en
Juttersmuseum in Oudeschild kon
vorige week de 30.000e bezoeker
van dit jaar begroeten. Dit aantal
werd vorig jaar tweeënhalve week la
ter gehaald, waardoor nu al ruim
5000 belangstellenden méér het mu
seum bezochten dan vorig jaar om
deze tijd. Het aantal bezoekers
schommelt tussen de 500 en de 700
per dag.
Illegale slapers. De politie heeft af
gelopen week en weekend diverse
„clandestiene slapers" geverbaliseerd.
Hinderwet. Zo'n 22 agrariërs heb
ben nog steeds geen hinderwetver
gunning. Dat komt omdat ze dicht bij
verzuringsgevoelige gebieden zitten
en niet voldoen aan de criteria van
de richtlijnen. Het college wil ze wel
aan een vergunning helpen, maar vol
gens de wet kan het niet. De ge
meente voert over dit probleem
overleg met tal van deskundigen,
maar het lijkt er toch op dat enkele
van deze agrariërs met reductie-eisen
te maken krijgen. Dat betekent ook
dat deze boeren in de toekomst
waarschijnlijk niet kunnen uitbreiden.
Rotzooi. Peter Bakker van Groen
Links heeft nogmaals aangedrongen
op het schoonmaken van de Groene-
piaats na de markt op maandagmor
gen. Hij kreeg echter op nieuw nul
op het rekest. Gemeentewerken heeft
er geen mensen voor vrij, temeer
daar de raad onlangs heeft besloten
dat overwerk zoveel mogelijk moet
worden vermeden.
Het gebruik van gaaskassen heeft
een positief effect op het milieu. Dit
aspekt vindt het college van b en w
belangrijker dan de eventuele versto
ring van het landschapsbeeld door
deze obstakels. Wethouder Baren
dregt benadrukt dat de gemeente
zich daarom bijzonder sterk zal ma
ken voor een goede regeling voor
plaatsing van deze kassen. Hij vindt
dat deze intentie niet duidelijk naar
voren is gekomen. „Als we er met
de provincie niet uitkomen, zijn we
zelfs wel bereid als gemeente een
gedoogregeling in te stellen", aldus
de wethouder.
De raadscommissie voor ruimtelijk en
huisvestingbeleid adviseerde vorige
week dat bij de provincie moet wor
den aangedrongen op een ruimere re
geling voor het gebruik van de
gaaskassen. Barendregt: „Ik heb een
actieve opstelling van onze kant toe
gezegd. We gaan sterk in de slag
met de provincie. Misschien dat van
die kant wordt geëist dat de hoogte
van de gaaskassen iets wordt aange
past, zodat ze minder opvallen. Maar
de toegestane oppervlakte moet gro
ter worden dan driehonderd vierkante
meter."
Tijdens de folkloremarkt morgen in
Den Burg zal de dierenbescherming
uit Den Helder aanwezig zijn met een
kraam. De hele dag wordt een video
film vertoond waarop alle dieren te
zien zijn die momenteel in het asiel 't
Schuthok in Den Helder reikhalzend
uitkijken naar een nieuwe eigenaar of
eigenares. De film geeft verder eerlij
ke en uitgebreide informatie over de
ze dieren. Bijvoorbeeld of een hond
overweg kan met kinderen of ge
schikt is samen te houden met ande
re huisdieren.
Wie overweegt een huisdier te ne
men, neemt deze beslissing meestal
weloverwogen. Een dier kost geld en
heeft ruimte en verzorging nodig. Als
besloten wordt een huisdier aan te
schaffen, kan de aanstaande huis-
dierbezitter hiervoor ondermeer te
recht bij een asiel. Op de
folkloremarkt, die woensdag in het
O V O O O O O O O O O ZOO O O O O V O O c
O
O frank oc iio<2 icj-Ob-ch
Is de staatkundige onafhankelijkheid van Texel aanstaande? Je zou het
zeggen als je deze postzegels ziet, die in de handel zijn gebracht door
Frank Polling van de „stenenwinkel" in de Weverstraat in Den Burg. Deze
kunstenaar heeft diverse series zegels ontworpen met afbeeldingen die
aan Texels heden en verleden zijn ontleend. Het zijn in zachte pasteltinten
afgedrukte etsen die hij als kunstwerken te koop aanbiedt. Hierboven de
serie met historische zee- en scheepvaartmotieven met een frankeerwaar-
de van resp. één, twee en drie Texelse florijnen.
teken staat van „Het Dier", wordt
hierin op kleine schaal voorzien. Als
iemand een dier, dat op de videofilm
wordt getoond, wil aanschaffen kan
de hond of kat donderdag tegen een
kleine vergoeding worden afgehaald
bij het asiel 't Schuthok in Den Hel
der. De jonge poesjes zijn vrijwel alle
maal al gesteriliseerd.
Woensdagavond 28 juli geven twee
gidsen van het IVN en de Vogelwerk
groep samen een excursie naar de
Horsmeertjes. Er wordt zowel naar
planten als naar vogels gekeken.
Over twee weken is weer zo'n excur
sie. Leuk om de opgedane kennis op
te halen en de veranderingen te zien.
De beide excursies beginnen om
19.00 uur op de parkeerplaats bij de
Horsmeertjes. Deelname is gratis en
toegankelijk voor iedereen. Voor ver
dere informatie bel Hilly, telefoon
17643 na 13.00 uur.
Het populaire kinderprogramma
Channel 35000 van Radio Texel
treedt in herhaling. De tien uitzen
dingen van het afgelopen seizoen
zullen de komende weken opnieuw
beluisterd kunnen worden, telkens
op dinsdag van 19.00 tot 20.00 uur.
Vanavond wordt begonnen met de
aflevering waarin drummer Marcel
Buysman centraal staat. Op 3 augus
tus volgt Michael Berndsen, op 10
augustus Trud R (VPRO), 17
augustus Clown Confetti, 24 augus
tus Sinterklaas/Klapband, 31 augus
tus Lesley Krop/Buzz-buzz en
strippenkaarten, 7 september Edward
Smidt (Sequential), 14 september gi
taarleraren Jan Kühne en Menno
Smit, 21 september Gerrit Gerrits (le
raar Thijsseschool) en 28 september
Anna Albers.
