>rg archiefstukken
jrwerkt in boek
rer oesterhaven
Gemeente trekt extra geld
uit voor bestrijding iepziekte
6 en 7
augustus
TEXELSE^" couRANT
Nieuwe stappe op het galgenlandje
Gasthuisstraat wordt
voetgangersvriendelijk
Strandwandelaar
vindt zeehond
Luidruchtig einde
zomeravondconcert
Nieuwe voorzitter
voor Tesselhuus
dom er gewond
SCHOENMAKER
OOSTEREND PRESENT
nederdalen
fiifrn*
L 6 AUGUSTUS 1993
Icialisme viert hoogtij in de
]g(schiedschrijving. Kort na
Lijnen van het eerste deel
■historie van de PTT op Texel.
Ieen boek dat uitsluitend
jr de voormalige Oosterender
Jven, die van 1844 tot 1860
■ik was bij Nieuweschild.
1 Oosterender Teun Duinker.
|160 pagina's tellende werk
beheer heeft uitgegeven.
joon van een wiervisser, is
«schild geboren en getogen
belangstelling voor dit onder
ukhi klaart. Een jaar of vijf gele
hij met het verzamelen
prische stukken die betrek-
den op de haven en vooral
'P ftJ ïgdurige strijd die de vissers
'er J oostervloot" hebben moeten
ï//'ng mdie haven te krijgen. Een
who haven was nodig omdat er
'dei) snelgroeiende vloot in de
Oudeschild veel te weinig
aas. Toen de haven eindelijk
gelegd, was de vreugde van
jr. Al spoedig bleek dat de
s gee tie ondeugdelijk was. De
I verk n stortten in en geld voor
a'igi ntbrak. Nog geen 16 jaar na
ng was de haven onbruik-
Biden en werd de mond ge-
die
de i
Kooj
ken
van
w. Of
:deè
ran e
kerb
Hank
Verdwenen
om ter plekke een betere
merken aan te leggen, liepen stuk
financiering niet rond
kat overbleef was een onre-
gevormde waterplas, die
leek op het restant van een
raak, zoals er meer zijn
waddendijk. Dit restant ver-
jen bij de verzwaring van de
ijken het gat werd gedempt
Ie nieuwe dijk er dwars over-
id gelegd.
was vooral van belang voor
visserij, een visserijtak die
economische betekenis
oesters werden geteeld in
ie zeearm, nu de polder Het
In het jaar 1814 werd voor
aan oesters verkocht naar
Later gingen de Texelse
lok naar sint Petersburg. Het
van de oesters naar stoom-
moest in volle zee gebeuren,
acht weer vaak onmogelijk
gl ligmaal liepen schepen averij
op, raakten op drift of gingen geheel
verloren. Bovendien werd afmeren
van de schepen op de dijk moeilijker
omdat de wierdijken werden vervan
gen door dijken met steenglooiing. Er
ontstond veel schade aan de houten
schepen als zij bij deining met de dijk
in aanraking kwamen.
Eerste poging
In 1816 benaderden de Oosterender
vissers voor het eerst de provincie
om steun bij de aanleg van een ha
ven bij Nieuweschild, een plek waar
het water betrekkelijk diep was. De
vloot die van de haven gebruik zou
maken was omvangrijk: 75 schepen,
allemaal van vissers uit Oosterend,
Nieuweschild en Zevenhuizen. Ook
als plaats waar goederen aan land
konden worden gebracht, beloofde
de haven in een behoefte te voorzien.
Voorlopig kregen de vissers nul op
het rekest. Ze lieten zich echter niet
ontmoedigen. Talloze rekesten en ver
zoekschriften, merendeels gericht aan
de koning, werden gestuurd, maar
telkens vergeefs. De vissers kregen
steun van collega's uit Marken, Urk
en andere plaatsen. Ook zij hadden
belang bij een haven op die plek en
schreven verzoeken, voorzien van lan
ge rijen handtekeningen. Het ge
meentebestuur liet zich niet
onbetuigd.
Groen licht
Van rijkswege werd het belang echter
niet ingezien. Dat veranderde pas in
1840, toen het rijk bereid was in de
kosten bij te dragen. De haven zou
f20,000,- kosten. De Oosterenders
zelf waren bereid f6000,- op tafel te
leggen en de belanghebbende oester-
vissers zouden zelf voor het onder
houd van de haven zorgen.
De aanbesteding had plaats in okto
ber 1843. Blijkens het bestek was
sprake van een boogvormige haven
kom van 230 meter lengte, voorzien
van een ingang van 20 meter en ha
venhoofden van resp. 16 en 26 meter
lengte. De diepte van de haven: 2,50
meter beneden het peil van .gewoon
volzee". De vrijkomende grond werd
gebruikt voor een omringdijk van to
taal 400 meter lengte. Naast rijshout,
brik (puin) en hout was wier een be'
langrijk bouwmateriaal. Volgens het
bestek moest het .groen, rijp en
Teun Duinker met zijn boek bij de IJzeren Keep, het voormellge haventerrein De huidige ijzeren
keep Ibaken voor de zeeveert dat In combinatie met de toren van de Oosterender kerk een ba-
kenlijn vormt voor de scheepvaart op de Texelstrooml dateert van 1854, dus In de periode dat
de oesterhaven In gebruik was. Eén van de zes poten van het baken dreigde ondermijnd te wor
den toen de gebrekkig aangelegde walkanten van de haven door de Inwerking van de zee in el
kaar zakten Met een lading ..brik" moest het gevaar worden gekeerd. iFoto Horry do Groot)
lang" zijn en „op ruim water gevist,
met verbroeid noch zinkelwier". De
Texelaar Willem Hillenius was de
laagste inschrijver en aan hem werd
het werk gegund. Totaal 34 schip
pers, reders en eigenaren onderteken
den ten overstaan van notaris J.L.
Kikkert (oprichter van de Eierlandse
vuurtoren) een verklaring dat ze „be
hoorlijk jaarlijks onderhoud" van de
haven zouden bekostigen. Dat laatste
bleek dus een onhaalbare kaart, wat
uiteindelijk leidde tot verval van de
haven. Dit ondanks het grote belang
dat in het geding was. Uit het feit
dat door 150 schepen havengeld
werd betaald, kan worden afgeleid
dat tenminste dit aantal schepen in
de oesterhaven ligplaats vond.
Letterlijk
Afgezien van een inleiding en een be
schouwing over de techniek van de
oestervisserij, beschrijft Duinker niet
met eigen woorden de geschiedenis
van de haven. Wat hij vooral heeft
gedaan is het letterlijk weergeven in
de toenmalige spelling van tientallen
rekesten, brieven, rapporten en ande
re stukken die hij over dit onderwerp
kon vinden, voornamelijk in het Rijk
sarchief in Den Haag. Dat leest niet
makkelijk en je moet er dan ook even
rustig voor gaan zitten. Het over
schrijven en vervolgens overtypen
van al die moeilijk leesbare handge
schreven stukken is een enorm kar
wei geweest. Duinker heeft zelfs
geprobeerd de tientallen handtekenin
gen die onder de rekesten staan, te
ontcijferen. Als het om niet meer op
Texel bestaande familienamen ging,
kwam hij er soms uit dank zij de te
lefoongids van andere vissersplaatsen
waarnaar deze families naderhand
zijn vertrokken. Toen de oestervisserij
van Texel verdween, verplaatste deze
zich onder meer naar Yerseke. Meni
ge Texelse oestervisser trok daar ook
heen, zodat nu nog in Yerseke men
sen wonen die van deze „emigran
ten" afstammen.
Door het in extenso weergeven van
al die geschriften is het een vrij lijvig
boek geworden. Het zou korter en
toegankelijker zijn geweest als de
schrijver de stukken voor zover deze
inhoudelijk in herhaling vallen, met
eigen tekst samenvattend had weer
gegeven. Afhankelijk van de eigen in
teresse, geduld en persoonlijke
betrokkenheid, kan de lezer eruit ha
len wat hij wil en natuurlijk ook over
slaan wat hij wil. Hoewel Duinker
volgens eigen zeggen nog veel meer
stukken had kunnen weergeven,
heeft hij geen erg strenge selectie
gemaakt en al helemaal geen waar
deoordeel gegeven. Het interpreteren
en het leggen van verbanden laat hij
aan de lezer over, wat men in de ge
schiedschrijving niet zoveel tegen
komt. De omslachtige volzinnen en
beleefdheidsfrasen voordat men ter
zake komt, zijn voor hedendaagse le
zers vermakelijk en het is nauwelijks
voor te stellen dat de zeebonken van
toen dit zonder intellectuele hulp
hebben geklaard.
De uitgave heeft financiële steun ge
had van ABN AMRO bank, Ned.
Boekhoudcentrale, Waterschap Texel
en de Stichting tot bevordering van
kennis van de natuur en cultuur van
Texel. Het boek is gedrukt bij Brüge-
mann in een oplage is 500 exempla
ren, De gemeente Texel koopt een
aantal boeken voor de bibliotheken
van de openbare basisscholen en de
openbare scholengemeenschap. Het
gemeentebestuur stelt het op prijs
dat op deze wijze een onbekend
stukje Texelse geschiedenis is vastge
legd en beschikbaar gekomen voor
anderen. Op dat laatste wees wet
houder Tine Krijnen toen ze woens
dagochtend in het raadhuis het
eerste exemplaar ontving uit handen
van de schrijver.
„De geschiedenis van de Oosterender
oesterhaven van 1844" is voor
f49,50 te koop bij de boekhandels in
Den Burg, bij Het Speelgoedhuis, de
Pepermolen en bij de schrijver zelf
(Kotterstraat 18).
BESTE BOEREN BURGERSEU MENSEN vflrf HET
BUITEN GEBIED. LORT ONS OPTREKKEN NOOR
DE RRRD VHM STOTEN OM HEN DIE VRESEL'lKE
BESLISSING TERUG TE LOTEN DRAAIEN, 0t1
RECHT TE DOEN,WOT W'L VOOR U HEBBEN
"Besloten
EN GD KORTZICHTIGE
GELD GRRRIERS.DIF
HUN KIRUWE/y Oir
STEKEN, NOOR ELKE
GROS SPRIET WELKE
NIET KORT WORDT
GEHOUDEN DOOR
GEMEENTE WEAKEN.
SCHEER U WEG VOOR
DFfT DE WOEDE VAN
HET
EN DE
EN OOK G'J. MUGGENZIFTEND
KLAGERS VAN HET 11' UUR
UW HRTIKELE IS KOMEN,
MOGEN UW KLEIN KINDEREN
ON-BEKOMMERJ» SPELEN
OP "DE RUÏNE VAN HET
HOTELPLAN in DE KOOG
EN MOGE UOU BOUWPLAN
NET ZOLHNG P)L6 DEZE
PLQNN£(V DUREN
Het college van b w wil voor dit
jaar en 1994 eenmalig bijna
f50.000,- extra uittrekken om de
iepziekte beter te kunnen bestrijden.
De gemeenteraad ging november vo
rig jaar accoord met een bedrag van
f14.500,- voor 1993. maar toen
werd er nog van uitgegaan dat de
ziekte zich zou stabiliseren. Dit jaar
zijn echter reeds 700 zieke iepen op
gespoord, tegen ongeveer 70 in
1990, het jaar waarop de ramingen
waren gebaseerd.
De explosieve uitbreiding van de ziek
te is volgens gemeentewerken vooral
te wijten aan het ontbreken van een
gerichte controle sinds 1990. In dat
jaar staakte het rijk deze werkzaam
heden en werden gemeentes verant
woordelijk. Op basis van de huidige
ervaringen blijkt het niet mogelijk om
te voldoen aan het uitgangspunt alle
iepen op Texel tweemaal te controle
ren. Ook de bestrijding van de ziekte
op particuliere terreinen en de afvoer
en vernietiging van aangetaste bo
men vragen meer mankracht. De ge
meente constateert daarom dat een
„inhaaloperatie" nodig is, die naar
verwachting enige jaren zal vragen.
Medio 1994 zal worden bekeken of
de bestrijding nog meer nadruk ver
dient. Het extra geld wordt beschik
baar gesteld uit de algemene reserve.
Ondertussen wordt sterke druk uitge
oefend op de minister om de controle
en bestrijding van de iepziekte van
rijkswege te hervatten of tenminste
Koelewijn demonstreerde hier duide
lijk zijn eigen voorkeur door virtuoos
en vaak zeer hardhandigklavier en
aangehangen pedaal te beroeren.
De windmachine van het orgel moest
alle zeilen bijzetten om de benodigde
lucht door de pijpen te kunnen jagen.
De luisteraars reageerden na afloop
zeer enthousiast op dit luidruchtige
einde, waarna in dezelfde stijl nog
een toegift volgde
Frans Visser.
te ondersteunen. Hoewel Zeeland en
de kop van Noord-Holland nog
zwaarder zijn getroffen dan Texel,
heeft de minister hierover nog geen
positief besluit genomen.
Vanaf het onlangs gereedgekomen
seniorencomplex aan de Gast
huisstraat komt een voetpad dat aan
sluit op dat langs de Schoorwal. Ook
gaat de gemeent hier straatverlich
ting installeren. Om de verkeersveilig
heid te vergroten wordt de bebouwde
komt 85 meter in de richting van de
Pontweg verplaatst. Over het gebruik
van het parkeerterrein aan de Gast
huisstraat voert de gemeente nog on
derhandelingen met de
woningbouwvereniging.
Een strandwandelaar vond bij
paal 15 woensdagochtend een
jonge zeehond. Het sterk verma
gerde dier heeft een ontsteking
aan de bek, maar lijkt verder ge
zond. Het zeehondenwijfje is
overgebracht naar EcoMare, waar
het een paar weken in quarantai
ne zal blijven om aan te sterken.
Bloedonderzoek zal uitwijzen of
het dier antistoffen heeft tegen
het zeehonden-virus. Vinder B.M.
Volbeda uit Heerenveen noemde
het dier naar zijn dochter Tineke.
Dezelfde ochtend werd een
tweede zeehond in de branding
bij paal 17 waargenomen. Dit
dier bleek nog in staat op eigen
kracht tegen de branding in de
zwemmen. Op de foto ontfermen
(vlnr.) EcoMare-medewerkers An
neke Lubben, Wie be Sytsma en
vinder B.M. Volbeda zich over de
zeehond. /Foto Salko de Wolf EcoMare)
Bert Koelewijn bespeelde het orgel
tijdens het vijfde zomeravondconcert
in het Hoornder kerkje. Hij werd ver
gezeld door een onzichtbare me
despeler, die voor een exact ritme
zorgde. Het mechanisch gedeelte van
het orgel klepperde en ratelde keurig
(maar zeer hinderlijk) mee met elke
toets die werd ingedrukt. Dit lawaai
werd nog versterkt door het opknap
pen van de akoestiek na de laatste
restauratie. Ook het orgel heeft een
uitvoerige schoonmaak- en stembeurt
ondergaan, waardoor de klank veel
aan kwaliteit heeft gewonnen.
Het is een hele opgave om een con
cert te geven op een klein orgel, zon
der daarbij te worden afgewisseld
door een vocale of instrumentale so
list. Bert Koelewijn slaagde er toch in
de aandacht van het publiek vast te
houden door in de gespeelde werken
veel van registratie te wisselen.
Het eerste deel van het programma
bevatte echt klassieke werken van
Sweelinck, Buxtehude en Bach. Dit
gedeelte was kwalitatief minder dan
de rest. Bij Sweelinck werkte het
taaie en vrij zware mechanisme van
het klavier niet bepaald mee om een
redelijk succes te boeken. Ook ver-
Kees Graaf uit Den Burg is voorzitter
geworden van de Stichting Texelva-
kantie Gehandicapten, beter bekend
als het Tesselhuus. Graaf volgt als
zodanig Henk Heetveld op, die deze
functie 2,5 jaar heeft vervuld. Voor
Heetveld werd het werk voor het
Tesselhuus te bezwaarlijk omdat hij
tegenwoordig in Havelte woont.
Het Tesselhuus heeft ook een andere
secretaris gekregen: Menno Hofmann
uit Den Burg, die als zodanig Jan
Visser opvolgt.
eist dit soort muziek een meer clave-
cimbelachtige manier van spelen. In
de Passacagiia van Buxtehude zaten
te veel ritmische oneffenheden om
het werk echt boeiend te laten klin
ken, terwijl voor de grotere werken
van Bach een veel uitgebreider orgel
nodig is. De fuga in G van Bach
kwam nog het best uit de verf.
Het middelste deel bevatte werken
van Stanley en Haydn. Hier waren or
ganist en orgel op hun best. Het zeer
speelse Divertimento van Haydn
vormde het hoogtepunt van het hele
programma.
Wat resteerde waren werken van 19e
eeuwse componisten, waarbij
meestal alle registers van het orgel
werden opengetrokken. Dit werd
door het publ.ck zeer gewaardeerd en
arige
van zj
slaan
lantio
anke
<en. I
verktowering in de zeventiger jaren maakte de voormalige havenkom nog deel uit van
ip een
n en
up bij Nieuweschild.
moo
facte
raken inrijding
jewel
t glis n'e jongen uit Someren
venei ^8 ''c^' letsel aan het
3rts enkele schaafwonden op
en het o ersteken van de
werd aangereden door een
automobilist uit Zweden.
enuit De Koog reed de jon
net'# met een vriend op het
r He$ 9 '"'OQte van de Pijpersdijk,
niet
Ms ih
an ie)
a/s r£*
d:
oetef
s noi
aar
:omb'
min)
eitiei
imd»
waar hij de Pontweg wilde overste
ken, Hij liet een auto die uit de rich
ting van Den Burg kwam voorgaan
en reed de weg op. Daarbij zag hij
over het hoofd dat uit tegengestelde
richting nog een auto kwam. De
Zweedse man probeerde uit te wij
ken, maar kon een aanrijding niet
voorkomen, waardoor de jongen op
het wegdek klapte Zijn fiets raakte
zwaar beschadigd, aan de bumper en
het rechterportier van de auto on
stonden enkele deuken en krassen.
