at ik zeggen wou...
Van gehuurde stoomsleper
tot zijtrawler en kotter
TEXEL
KÜ
MAG/
i ^AüLbü, y couRANT
100 jaar mechanisatie in visserij
£/indmolenpark I
kker-trekwedstrijd
Windmolenpark II
Reinigingstarief
i i>j ai krt
Advertenties
kunnen ingeleverd
worden
t/m 17 februari a.s.
TMTVT7T CT? ,-T DINSDAG 14 FEBRUARI 1995
ibroeders
van lezers
Buiten verantwoordelijkheid ran de redactie
Ellen vatten toen het plan op de stoomsleepboot ..Rijp" te huren als
rste gemechaniseerde Texe-
vas de NV Stoomboot Mij.
I" (de firma Dros en Co.),
et het ss „Texel" van 1914
919 elk jaar gedurende de
jteelt ter visserij ging, zij het
een visserijnummer uit IJ-
jn (IJM8). Al gedurende de
e Wereldoorlog werd op
geëxperimenteerd met mo-
in blazers en botters, maar
terste Texelse kotter ver-
■sn pas in 1927. Dat was de
j,Op hoop van zegen" van P.
jr. (De eerste kotter van Ne-
jnd was (in 1920) de Rotter-
;e R016 „Eersteling" met
rdriecilinder Berkelmotor van
Ik.)
:t begin van de jaren twintig
Aris Ellen als stuurman op
^«van de schepen van de fa.
en uit Haarlem, die een beurt -
Kt onderhield tussen Amster-
I Haarlem en Rotterdam,
tende was hij goed op de
Ite van het reilen en zeilen van
•innenvaart, een ervaring die
kl later, in 1934, goed van pas
I Ikomen.
^t jaar was de fa. Ellen uitge-
id tot een visserijbedrijf en
al enkele jaren met hun motor-
3r TX14 „Vier gebroeders" sa-
met de TX19 „Dirk" van Fup
rtjen in span op haring gevist,
r#] gebeurde op de Waddenzee
b» het, na de afsluiting van de
erzee in 1932, wemelde van
iaring. De vis liep te hoop te-
de Afsluitdijk en al vissend
(de visserman „vast in de ha-
Die situatie heeft maar eni-
\ören geduurd. Toen verdween
wing voorgoed uit de Wad
zee.
de samenwerking tussen de
C4 en de TX19 kwam in 1933
eind, waardoor de gebroeders
- n zich genoodzaakt zagen voor
nieuwe haringseizoen een an
dere spanmaat te vinden. Die was
op Texel echter niet zo gauw voor
handen. Maar Aris Ellen, niet voor
een gat te vangen, herinnerde zich
de Rederij NV Sleep- en Drinkwa-
terdienst v/h H. Rutters uit zijn pe
riode op de binnenvaart. Deze
firma (aan de De Ruyterkade in
Amsterdam) had niet alleen
stoomsleepboten in de vaart,
maar verhuurde deze ook. De ge
broeders Ellen vatten toen het
plan op de stoomsleepboot „Rijp"
te huren als spanmaat. Dit was
het schip niet vreemd, want het
had al van 16 juni 1918 tot 14
maart 1921 als AM77 „Rijp" en
van 3 maart 1931 tot 15 augustus
1932 als de VD103 „Rijp" deelge
nomen aan de visserij. En zo werd
de 50 npk sterke stoomsleepboot -
trawlerop 10 februari 1934 inge
schreven als TX67 „Rijp". Dat het
en goed seizoen was, blijkt wel uit
het feit dat Aris Ellen aan de fa.
Rutters te kennen geeft voor het
seizoen 1935 over een sterkere
stoomsleepboot te willen beschik
ken, daar de TX14 „Vier gebroe
ders" over een motor van 100 pk
beschikte. Dit bleek geen enkel
probleem en zo werd op 21 januari
1935 de stoomsleepboot Obi in
geschreven als TX67 „Obi", met
als huurder de fa. Ellen. Het mo
torvermogen van deze sleper lag
rond de 150 ipk.
In 1936 laten de gebroeders Ellen
een nieuwe kotter bouwen. Deze
nieuwe TX14 gaat in span op de
Noordzee haring vissen met de
TX39 „Vertrouwen" van B. en R
van der Vis. Dit betekende het ein
de van een kortstondige, maar
heel bijzondere periode in de ge
schiedenis van de Texelse visserij.
Oudere vissers kunnen zich de
sleepboten nog goed herinneren.
Met hun lange, witte schoorste
nen waren ze een blikvanger van
formaat.
Waar de Rijp uiteindelijk is geble-
%iie voorlichtingsavond over het
ande winmolenpark werd de
gelijkheid geboden anonie-
Jj?) vragen te stellen.
^noor mij op het formuliertje in-
jlde en later ook nog maar
s mondeling herhaalde nood-
it „moeten we alles wat kan,
op Texel doen?" werd als te fi-
ifisch terzijde geschoven...
het eraan gekoppelde voor
als eiland deel te nemen in
taande parken, zoals het maar
eeltelijk functionerende pro-
langs het Noord-Hollands
aal, werd nauwelijks serieus
.omen. Er werd geschermd met
^k onze verantwoording nemen
r het energie/milieu probleem".
lijkt mij dat onze verantwoor-
vjkheid moet worden gezocht in
Oude Trekker en Motorenvere-
ng organiseert zaterdag 11
art een busreis naar de Indoor
cker-trekwedstrijden in Ahoy in
terdam. Zowel leden als niet-
an mogen mee. Het evenement
als voorproefje op het
ksterevenement, dat dit jaar op
programma staat. In Rotter-
n maken wereldberoemde trek-
s hun opwachting. De kosten
de reis zijn f60,-, afhankelijk
li het aantal gegadigden. Deel
leners kunnen tot 8.45 uur
^«tappen op het perkeerterrein
i de Emmalaan. Opgeven bij Si-
3n Stark, tel. 16220.
het behoud van de energie die
Texel als eiland gelukkig nog
steeds bezit en uitstraalt.
Die energie, hier jaarlijks opge
daan, bijgetankt door duizenden
mensen die hun eigen volgebouw
de woonomgeving ontvluchten,
zal moeilijker in rapporten zijn sa
men te vatten, maar is van even
groot, zo niet groter belang. Er zal
dus geen sprake zijn van „afschui
ven", maar eerder van het nemen
en beseffen van een andere ver
antwoordelijkheid. ledereen on
derkent toch zo langzamerhand
dat de waarde van ons eiland voor
een groot deel wordt bepaald door
de ruimte die hier nog kan worden
ervaren.
Nu liggen de plannen van „zon en
wind" op tafel en zijn er twee aan
vragen van agrariërs om op de bin
nendijk van de polder 't Noorden
windmolens te plaatsen. In eerste
instantie denk je dan: goed voor 't
milieu, er is altijd veel wind, benut
ten dus. Bovendien lijken de mo
lens op de impressies van de
landschapsarchitect van Oranje
woud net zo fraai in het landschap
te passen als de molentjes in Waal
en Burg... We moeten ons echter
terdege realiseren dat het nu om
installaties gaat van een heel an
der kaliber: molens met een basis
van veertig meter hoog, dus hoger
dan de toren van de N.H. kerk te
Den Burg, en dan, om het land
schapskarakter te versterken, niet
eéri, maar vijftien op een rij!
Zoals te verwachten was, is er
sterke tegenwind vanuit Eierland
en het Noorden. Logisch, wie wil
er nu zo'n ding voor z'n deur, zal
de meest voor de hand liggende
reactie zijn van de niet direct be
trokkenen. Zeker het artikel over
schilderes Marianne Kersting (TC
27 jan.), waarin ze haar bezorgd
heid uit over onder andere vibra
ties, zal door de meest nuchtere
Texelaars lachend zijn gelezen en
als Ouwe Sunderklaas-idee zijn
genoteerd.
ledereen heeft zo z'n eigen invals
hoek en benadering, ledereen
heeft natuurlijk ook het recht om
alles dat als „goed voor het mi
lieu" wordt verkocht, kritisch te
volgen.
M'n collega heeft echter een pro
bleem: ze woont eigenlijk te kort
op Texel om te mogen klagen, al
thans zo werd het haar haarfijn
uitgelegd onder aanbieding van
een verhandeling over „historisch
medegebruik". Mij ontgaat de be
doeling en de koppeling, maar je
zou er wel uit kunnen opmaken
dat het aantal jaren dat iemand op
Texel woont blijkbaar maatgevend
is voor de geloofwaardigheid van
de geuite bezwaren en ideeën.
Vaak is dat ook zo, maar soms
worden maar al te graag ideeën
van buitenstaanders, zoals bijvoor
beeld Thijsse die hier maar kort
woonde, in ons voordeel gebruikt.
Het is maar net hoe het te pas
komt.
Voor Marianne Kersting was het
feit dat ze inderdaad weinig van
Texel weet een reden contact te
zoeken met een vermoedelijke
geestverwant. Zij wilde wel eens
horen hoe andere kunstenaars
denken over de windmolen
plannen.
Ik heb haar uitgelegd hoe ik sinds
m'n jeugd het eiland ten goede en
ten kwade heb zien veranderen,
hoe er langzaam maar zeker
steeds minder als typisch eilands
kan worden bestempeld en ook
hoe (over)gevoelig onze Texelse
samenleving op dat punt in elkaar
steekt. Dat er onder andere bij de
afwijzing van de nationaal
landschapspark-ideeën verzekerd
werd dat wij zelf in staat zouden
zijn goed voor ons landschap te
zorgen.
Natuurlijk heb ik als schilder een
gekleurde blik en ben ik voor som
migen een wat overgevoelige dro
mer. Gek genoeg verwacht men
wel van ons soort dromers dat we
er kijk op hebben, maar ook dat
we romantische plaatjes kunnen
blijven vervaardigen van een land
schap dat we met z'n allen lang
zaam om zeep helpen.
„Zon en Wind" heeft nu plannen
gelanceerd voor een Texels wind
molenpark. Voorlichtingsavonden
moeten zorgen voor discussies en
naar men hoopt acceptatie. Tege
lijkertijd liggen er twee aanvragen
van agrariërs, waarvoor snel iets
„geregeld" dient te worden via
een voorbereidingsbesluit.
„Als er één schaap... wordt dat
straks „als er één molen op de dijk
staat...?
Het is te wensen, dat onze huidige
raad van wijze mensen inziet dat
we weer op het punt staan een
stuk uniek eilandkarakter - wijds
polderland - in te leveren.
Laten we realistisch zijn; sinds
Texel aangesloten is op het lande
lijke electriciteitsnet, is er geen
echte noodzaak voor een „eigen"
windmolenpark of nieuwe, gesub
sidieerde, molenaars.
Energie opwekken door middel
van wind is onbetwist een goede
zaak. We zullen ons echter wel
moeten afvragen wat ons eiland
daarvoor opoffert als een windmo
lenplan op de beoogde lokatie zal
worden verwezenlijkt.
Laten we zuinig zijn op wat ons
nog rest: zon, wind en ruimte!
Niek Welboren, Eierland.
Gymlokaal Wielewaal. De vloer
van de gymzaal in De Wielewaal is
aan slijtage onderhevig. De dorps
commissie zou de vloer liefst ver
vangen, maar heeft hiervoor niet
voldoende geld. De gemeente
voelt echter weinig voor de inves
tering en zal in overleg met het
dorpsbestuur kijken of de vloer is
op te knappen. Ook de afdekking
om de vloer bij evenementen te
beschermen is aan veranging toa
Medisch Kleuterdagverblijf. De
informatiemiddag voor het Me
disch Kleuterdagverblijf in Den
Helder op 22 februari in d'Ouwe
Ulo om 13.30 uur is uitsluitend
bestemd voor hulpverleners en
niet voor iedereen, zoals eerder
vermeld. Mocht er bredere belang
stelling bestaan, dan graag con
tact opnemen met H. Holtslag, tel
02230, 41897.
Als aanvulling op het verslag over
het windmolenplan in de Texelse
Courant van 10 februari 1995 het
volgende:
Omdat voor mijn gevoel de heren
De Wolff, Van de Velde, Roeper en
Kuiper het economisch aspect van
het te realiseren windmolenpark
te veel benadrukten, leek het mij
wenselijk erop te wijzen dat het
park ook effecten zal hebben op
het landschap.
Niet alleen vanaf de Slufterdijk ge
zien, maar vooral wanneer men
zich op de Waddenzeedijk bevindt,
hebben deze hoge molens een
storende invloed op het omliggen
de gebied.
Een landschap niet ver van „Drij
vers vogelweid De Bol", het orchi-
deeënveld dat ook Fey in „In het
voetspoor van Thijsse" beschrijft,
de molen van het Noorden. Een
natuurgebied dat vooral in het
voor- en najaar erg geliefd is bij
natuur- en vogelliefhebbers en
-kenners uit binnen- en buitenland.
Tevens sprak ik mijn verbazing uit
dat er niemand van de VVV aan
wezig was, omdat voor de verbre
ding van het seizoen dit deel van
het eiland vanwege de vogeltrek
ook voor het toerisme van belang
is.
Ook twijfelde ik er aan of vogels
zich aan de ruimte zullen houden
die tussen de twee groepen mo
lens is gelaten, afgaand op het ge
drag van de rotganzen
Waarom het uitzicht over een bij
zonder landschap stukmaken?
C. Stiehl-van der Vis, Eierland
(ADVERTENTIE)
Als ingezetene van Texel heb ik be
grepen dat de ondernemers jaren
lang teveel reinigingsgeld hebben
betaald om zo de reinigingstarie
ven voor huishoudens (dus ook
het mijne) laag te kunnen houden.
Dat houdt in dat niet de gemeente
het particuliere tarief laag houdt,
maar diezelfde ondernemers. Ik
heb dit tot nu toe nooit geweten
en zeer waarschijnlijk de meeste
Texelaars niet.
College, u wilt het particuliere ta
rief zo laag mogelijk houden, een
loffelijk streven, maar wat doet u:
u adviseert negatief over het voor
stel van TVO. Gevolg: de onderne
mers lopen weg bij dé gemeente,
dat gaat de gemeente veel geld
kosten. De kosten moeten toch
worden betaald. Wie gaat dat be
talen? De burger? Jazeker, de bur
ger zal, vanaf het moment dat de
ondernemers naar een particuliere
inzamelaar overstappen, vijftig
gulden meer moeten betalen voor
het ophalen van het afval.
Indien de raad het voorstel echter
accepteert, betekent dat slechts
een verhoging van vijf en twintig
gulden per huishouden. Welnu, die
meerprijs heb ik er dan als burger
over de jaren wel als voordeel uit
gehaald. Uw zogenaamde burger-
vriendelijke houding kost de
huishoudens op Texel straks dus,
in plaats van een geringe verho
ging, het dubbele. Ik kan daar niet
echt blij mee zijn.
De particulier ziet best in dat deze
situatie voor de ondernemer niet
langer acceptabel is. Gewoon dui
delijk uitleg geven over het waar
om, kweekt begrip. De Texelaar
begrijpt dan best dat het tijd is
voor een rechtvaardige verdeling
van de kosten van de reiniging.
Raad, wees verstandig, neem de
tijd voor herbezinning.
Els van Asperen, Oosterend
Wie op maandagmorgen de Texelse Noordzeekotters de
haven ziet verlaten, zal zich niet realiseren dat de Neder
landse visserij pas 100 jaar gemechaniseerd is: in 1895
kwam de eerste Nederlandse stoomtrawler, de HD348
„Betsy". Hebben de tegenwoordige schepen een motor
vermogen van zo'n 2000 pk, de Betsy had de beschikking
over 32 npk, wat overeenkomt met 160 ipk. Dit Helderse
schip heeft het volgehouden tot 1936, toen ze werd ver
kocht voor de sloop. Het bijzondere aan dit schip was dat
ze, inclusief de stoommachine, geheel in Nederland was
gebouwd. In die dagen hadden de Nederlandse werven en
machinefabrieken nog weinig ervaring met stoomvisserij en
werden de meeste stoomkoopvaardijschepen in Engeland
gebouwd.
ven, vermeldt de historie niet. De
Obi daarentegen werd in 1937
door eigenaar Rutter verkocht. In
1955 werden stoomketel en ma
chine eruit gehaald en vervangen
door een tweedehands Bronsmo
tor van 240 pk. In de jaren zeven
tig werd het schip verkocht naar
Singapore; als het meezit, vaart
het daar nog steeds in het wild
rond.
Het zou tot 1971 duren voor Texel
se vissers weer een trawler in de
vaart brachten. Dan koopt M. R El
len uit Oosterend bij Maaskant de
BRU61, die in 1959 als SCH261
„Onderneming I" bij de scheeps-
bouwwerf „De Vooruitgang" van
D. en J. Boot in Alphen aan de Rijn
werd gebouwd. Onvermijdelijk be
schikte het schip over een In
dustriemotor, want ook deze werd
door de gebroeders Boot ge
bouwd. Met dit schip werd niet
getrawld, maar geboomkord. Het
schip, dat werd ingeschreven als
TX18 „Noorderkroon", beschikte
over een motorvermogen van 750
pk en kreeg Jan van Beek als
schipper. Later werd deze opge
volgd door Cees Vlaming. Er werd
hoofdzakelijk voor de Nederlandse
kus gevist, maar ook voor de En
gelse kust, de zuid-westkant van
de Doggersbank (de zogeheten
Afgrond) en in de Duitse Bocht
gingen de netten „over de muur".
Deze 41 meter lange trawler werd
op de laatste dag van 1976 ge
saneerd.
De tweede Texelse trawler was de
TX46 „Antje" van de fa. P.A. van
der Vis en zonen. Deze firma nam
het schip op 2 september 1971
over van Rederij Kennemerland,
waar ze vanaf 1959 als KW49
„Antje" had gevist. Deze 44 me
ter lange trawler was bij scheeps-
bouwwerf „De Dageraad" te
Woubrugge van stapel gelopen en
had als kloppend hart een 1000 pk
sterke K.H. Deutz. De fa. Van der
..In de jaren zeventig werd het schip verkocht naar Singapore.
...en zo werd op 21 januari 1935 de stoomsleepboot „Obi" ingeschreven als TX67
Vis zat met deze trawler veel „op
de kust", maar was ook regelma
tig op de Engelse banken te vin
den. In 1974 wordt het schip naar
Argentinië verkocht en vertrekt in
de tweede helft van augustus naar
de overkant van de ,,grote haring
vijver".
In oktober 1971 komt de derde
trawler in de Oudeschilder haven
aan, de TX20 „Dirk Senior" van
de fa. D. Krijnen. Het schip was af
komstig van W. de Boer en H. Dek
ker uit Den Helder, waar het als
HD84 „Cornelis" had gevist. (Het
visserijnummer HD staat overi
gens voor Huisduinen, dat in het
verleden een veel grotere rol als
vissersplaats speelde dan Den
Helder.) Het schip was oorspron
kelijk afkomstig uit Scheveningen,
waar ze,in 1958, als SCH8 „Gerar-
dina" door de Sleephelling Mij
Scheveningen wordt opgeleverd.
Eigenaar is dan de NV Reederij v/h
A. van den Toorn Jzn. Deze bijna
43 meter lange trawler bezat een
MWM-motor van 1200 pk. Jaap
Krijnen heeft met dit schip voorna
melijk de toen nog onbekende vis-
bestekken aan de Off Ground en
de Flamborough Ground verkend.
Toen deze goed in kaart stonden,
heeft de fa. Krijnen de dan 17 jaar
oude trawler in 1975 gesaneerd
en ging over op nieuwbouw.
Op 17 mei 1972 komt Sieb van
der Knaap in de haven met een
trawler, die hij uitrust voor de
boomkorvisserij. Het is de gewe
zen SCH162 „Yke" van de Rederij
Jaczon uit Scheveningen. Het 45
meter lange schip werd echter in
1960 gebouwd als de KW144 „C.
den Duik" in opdracht van de Re
derij en Handelsmij v/h C. den Duik
uit Katwijk aan Zee. De bouwwerf
„De Industrie" van de al eerder
genoemde gebroeders D. en J.
Boot uit Alphen aan den Rijn. En,
het kon haast niet anders, ook dit
schip was voorzien van een In
dustriemotor van 1000 pk.
Sieb van der Knaap vernummerde
het schip in TX22 „Bartina Klazi-
na" en viste er voornamelijk mee
op schol in de noordelijk gelegen
viswateren, waarbij regelmatig in
Deense aanvoerhavens wordt ge
lost. In 1978 gaat de TX22 mee in
de saneringsronde en Van der
Knaap „vlagt" de trawler uit naar
Duitsland, waar hij zal worden in
geschreven als OR31. In 1981 ver
huist het schip naar België, om
tenslotte, in augustus 1989, via
Amsterdamse slopers voor eeu
wig in de smeltovens van Hoogo
vens te verdwijnen.
Als laatste in deze rij van vijf mo
tortrawlers schaft Aad van der
Knaap in 1972 de TX10 „Neptu-
nus" aan, welker naam in 1973
wordt veranderd in „Benjamin
Jan". Het schip kwam als KW171
„Jan Maria" uit Katwijk en had de
vorige eigenaar was Rederij „De
Samenwerking" (Parlevliet en Van
der Plas). Ook dit schip was ge
bouwd door de gebroeders D. en
J. Boot, en had ook weer de onver
mijdelijke Industriemotor van
1000 pk. Na deze 44 meter lange
trawler geschikt te hebben ge
maakt voor de boomkorvisserij,
vist Van der Knaap op de gehele
Noordzee op tong en schol.
Door de verscherpte quote
ringsmaatregelen ontkomt de
TX10 tenslotte niet aan sanering.
In 1977 wordt ze uitgevlagd naar
Denemarken en in 1983 verkoopt
Aad van der Knaap (die nog
steeds eigenaar is) de trawler naar
Griekenland. Onderweg naar de
nieuwe thuishaven, raakt het
schip op 10 april 1983 in moeilijk
heden. De acht opvarenden wor
den per helicopter gered en in het
Engelse Birxham aan land gezet;
het schip wordt zwaar beschadigd
Guernsey binnengesleept. Daar
worden reparaties verricht en na
verloop van tijd hervat het schip
de reis. Nog in 1994 werd de traw
ler gesignaleerd voor de West-
Afrikaanse kust, vissende op
gamba's.
Het idee van enkele Texelse
schipper-eigenaren om in het be
gin van de jaren 70 over te gaan
tot het aanschaffen van een traw
ler werd mede ingegeven door het
feit dat de aanschafprijs niet hoog
was. Door de spectaculaire op
komst van de vries/hektrawler,
wilden de grote trawlerredenjen in
IJmuiden, Katwijk, Scheveningen
en Vlaardingen wel van hun tradi
tionele zijtrawlers af, die ze voor
niet te veel geld te koop aanbo
den. Deze trawlers waren mooie
schepen om op tewerken, met
veel dekruimte, maar uiteindelijk
bleken de exploitatiekosten van de
meestal sterk Verouderde schepen
toch tegen te vallen in vergelijking
met de voor de boomkorvisserij
veel geschiktere kotter.
Het verschil tussen de trawler van
destijds en de kotter van' vandaag
is niet meer duidelijk aan te geven.
Waren de trawlers van toen door
hun grootte een opvallende ver
schijning in de haven van Oude-
schild, vandaag de dag zijn kotters
van dezelfde afmeting (of groter)
geen uitzondering. Er kan dus
rustig worden gesteld dat de vis
sers met de 1000 pk van toen nu
geen droog brood meer zouden
verdienen.
Tekst-
Sam van der Slikke en Roy Helleman
Medewerking werd verleend door: Arie El
len Azn, Oosterend; Martin van der Geer,
Rotterdam (foto's); Ger van der Plas, Den
Haag; Pieter Inpijn, Den Haag, R Koster,
Amsterdam.
met Gratis Thijssejaar-brochure
INCL. FOLDER "ECHT TEXELS PRODUKT"
OPLAGE: 55.000 EX.
mk jaies het meest gelezen en verkochte
mk ralss toeristisch advertentie medium
Drukkerij/Uitgevenj
Langeveld en de Roov
Parkstraat 10, Den Burg
Telefoon 02220 - 62600
Fax 02220 - 14111
