Namen zijn voor mij
personen geworden"
Badhotel oriëntatiepunt
Britse oorlogs vliegers
Bram van Dijk zoekt Engelse oorlogsvliegers
Neergekomen vliegtuigen
ngespoelde walvis
naakte opperbest
TEXELSE COURANT
Drama op Texel
Amsterdam.
Brussel
/de cocksdoi
Vliegveld
DE KOOG
IOSTEREND
DE WAAL
•JDEN BURG
OUDESCHI
■rende bommenwerpers, waarvan soms de lading of
toestel zelf naar beneden kwam, hebben een onuit-
rbare indruk gemaakt. Dat op en rond het eiland naar
[houding vrij veel geallieerde toestellen zijn neergeko-
n is geen toeval. Texel lag op de route van de Engelse
itkust van waaruit de bommenwerpers vertrokken
de Duitse doelen. Om afweergeschut te omzeilen
[gen ze vaak over Texel. In veel gevallen met rampzali
gevolgen, ook voor de bemanning. Op deze pagina
idacht voor het luchtoffensief.
121 juni '40
121 juni '40
129 juli '40
09 apr. '41
31 okt. '41
03 juni '42
09 nov '42
07-12 '42
16 maart '43
3 apr '43
127 apr '43
116 mei '43
112 juni '43
26 juni '43
26 juni '43
19 juli '43
13 okt '43
20 okt '43
23 nov '43
114 jan '44
115 feb '44
120 apr. '44
19 sept '44
125 jul '41
110 mei '40
18 juli '43
|2 aug '43
8 dec '42
14 mrt '43
3 feb. '45
I 3 apr '45
sqdrn
type toestel
Nat.
plaats
826
Albacore
Brits
Bij Oosterend
826
Albacore
De Slufter
82
Blenheim
Bij De Cocksdorp
3e PRU
Spitfire
Waalenburg
51
Whitley V
Achter Eendracht
115
Wellington
Waddenzee
102
Halifax
Nieuweschild
44
Lancaster
De Westen
139
Mosquito
Nabij Den Hoorn
156
Lancaster
Waddenzee
102
Halifax
Eierlandse Gronden
617
Lancaster
Waddenzee
427
Halifax
Prins Hendrikpolder
57
Lancaster
De Hors
15
Stirling
Waddenzee
3
Mustang
Strand paal 8
83
Lancaster
Noordzee paal 21
625
Lancaster
Waddenzee
7
Lancaster
Nabij Oudeschild
97
Lancaster
Fonteinsnol
103
Lancaster
Oost
489
Beaufighter
Strand paal 8
138
Stirling
Duinen paal 28
ME110
Messersschm.
Du.
Bij De Cocksdorp
JU 88
Junker 88
Achter Oost
DO 24
Vliegboot
Mokbaai
Spitfire
Brits
Burger Nieuwland
MK IV
Mosquito
Waddenzee
B-17F
Vliegend frt
USA
Waddenzee
B-17G
Noordzee bij C'dorp
B-17G
Hoornder Nieuwland
I nummer 6 is geen exacte vindplaats bekend, maar deze moet vlakbij Texel
jat één van de inzittenden, Sgt. Thomas McGrath, dezelfde morgen om
ir aanspoelde bij de haven van Oudeschild. Nummer 10 ligt ongeveer drie
neter vanaf het moment van de Afsluitdijk. Nummer 15 ligt bij de boei
lelstroom 13a. Nummer 18 ligt droog aan de groene kant in het Malzwin. Mo-
jker'wijs ontbreken er toestellen op de lijst
Oosterender Bram van Dijk achter zijn bureau op zoek naar gegevens over Engelse
vliegtuigen die tijdens de oorlog op en rond Texel zijn neergestort. (Foto Gerard Timmerman)
l/*f kaart/e staan de plaatsen genummerd waar de vliegtuigen zijn neergekomen.
[oorlogsverhaal dat maar bij
i Texelaars bekend is gaat
leen walvis die in januari 1944
Slufter aanspoelde. Het
I was door de Duitsers tot
pebied verklaard en dus ver-
i gebied.
jZwan stuitte tijdens een be-
aan boerderij Prinsenhagen
[dendert Wetsteen op grote
]ken vlees in twee melkem-
-.Dat hebben die Russen er-
lestopt", vertelde Wetsteen.
is vlees van een walvis die bij
pjfter is aangespoeld."
dier moet volgens Zwan nog
"en zijn geweest. „Voordat het
was, hadden de Georgiërs
a| open gesneden. Het vlees
vakkundig geslacht, dat kon
r 2'en. Deze mensen verston
dat vak. Het vlees was dorv
P°d van kleur. Het leek wat op
?s van zeehonden, die ik zelf
*9er wel slachtte als ze in vis-
- [en terecht waren gekomen.
Dat smaakte opperbest. Echt
geen berevlees hoor, zoals veel
mensen wel denken. Walvissen
zijn tenslotte zoogdieren."
„Ik heb het lekker opgegeten en er
een hoop mensen blij mee ge
maakt. Veel Hollanders lustten al
leen maar karbonade of
stooflappen. Wild, zoals konijnen
of fazanten, kon ik niet aan ze slij
ten." Zwan gaf enkele lappen wal-
vissenvlees mee aan een
bakkerszoon voor zo'n klant.
„Maar ze mocht niet weten wat
voor vlees het was. Ik zei, lever
het af en dan er direct vandoor.
Die jongen kon namelijk niet liegen
hè." De vrouw koesterde wel arg
waan, maar dacht: als Zwan het
geeft, dan is het vast wel goed. En
inderdaad. „Toen ik haar achteraf
vertelde dat het walvissenvlees
was, geloofde ze me niet."
De stranding van de walvis staat
vermeld in de Texelse Courant van
5 februari. Uit een bericht blijkt
dat de stranding bekend was bij
het Natuurhistorisch Museum in
Leiden. Uit tekeningen van de wal-
Variatie
Uit zijn gegevens blijkt de grote
variatie in toestellen waarmee
door de geallieerden werd gevlo
gen. De lijst vermeldt type's als Al-
bacore, Blenheim, Spitfire,
Whitley, Halifax, Lancaster, Mos
quito, Stirling, Mustang en Wel
lington.
Van Dijk heeft ook speurwerk ver
richt naar twee Amerikaanse para
chutisten die bij Oosterend zijn
terechtgekomen. „Aan de hand
van bemanningslijsten hebben we
er ééntje, James Hicks, kunnen
traceren, hij woont nu in Palm
Beach."
De speurtocht had succes dankzij
Willem Bakker (Spyk), die zich
vooral op Amerikaanse toestellen
richt. De vliegenier Harold Kious,
die door Boekei en Griek uit de
Waddenzee is gered, is hem be
hulpzaam.
Krans
Zijn Vlielandse collega-ëpeurder
Dirk Bruin voorziet hem van veel
informatie. „Prachtige rapporten",
wijst hij op een tekening van twee
Halifax-vliegtuigen die door het
geduchte afweergeschut op west-
Vlieland zijn geraakt, afbogen in
zuidelijke richting en neerstortten
in de Noordzee. „Ze zijn gemaakt
aan de hand van ooggetuige
verslagen." Eén bemanningslid
daarvan ligt op Texel begraven.
Van een Lancaster (JA 92) die bij
paal 21 in zee stortte, liggen drie
bemanningsleden op Texel begra
ven. Hun lichamen spoelden aan
bij paal 28.
RAF-piloot Frederik Willson Read, gesneu
veld bij de crash van Halifax-bommen-
werker bij Nieuweschild.
(Foto archief Bram van Dijk)
Contact met anderen is bij dit
soort speurwerk onontbeerlijk.
Soms gebeurt dat door toeval. „Er
lag eens een krans op het
Commonwealth-kerkhof. Er stond
een adres op, dus toen heb ik een
brief geschreven. Bleek het graf
van een soldaat te zijn uit Londen,
die bij de landing in Normandië
was gesneuveld. Hij spoelde hele
maal hier aan."
Correspondentie
Het verhaal van de opgedoken
identiteits-armband haalde ooit de
Texelse Courant. Uit naspeuringen
bleek die afkomstig vaneen Cana
dese piloot. „Net voor de doden
herdenking kreeg ik de
bevestiging. Bij de ceremonie
zweefde ik bijna."
„Of ik nog verdere plannen heb
met mijn gegevens? Niet direct, al
heb ik iemand die er iets over wil
publiceren mijn hulp aangeboden.
Ach ja, je blijft bezig. Als ik eerst
alles maar eens over mijn Halifax
aan de weet kom." Van Dijk heeft
zijn hoop gevestigd op correspon
dentie tussen Texelaars en na
bestaanden „Als iemand wat
heeft, graag even een belletje."
Foto van een geallieerde foto-spitfire (Lady Grace II) die op 9 april 1941 vermoedelijk
brand werd gestoken.
Als vierjarig jochie werd Oosterender Bram van Dijk (56) ge
confronteerd met een Engelse bommenwerper die
neerstortte bij Nieuweschild. De voltallige bemanning kwam
om. Het voorval liet hem sindsdien niet meer los. Ruim vijf
tig jaar later heeft hij gegevens verzameld over meer dan
twintig Britse toestellen die op en rond Texel zijn terechtge
komen. Die gesneuveld vliegeniers, dat zijn voor mij geen
namen meer, maar personen geworden."
„Het was op 10 november 1942,
ik herinner het me nog als de dag
van gisteren. Ik zat bij mijn moeder
achterop de fiets. Opeens zagen
we bij Nieuweschild overal
brokstukken liggen. We konden de
lijken in het weiland zien liggen.
Het is me altijd bij gebleven. Toen
ik op latere leeftijd meer over de
crash wilde weten, was er echter
niemand die me aan informatie
kon helpen." Ook de graven op het
Commonwealth kerkhof brachten
Van Dijk geen stap verder. Tot hij
in het gemeente-archief in de
raadhuiskelder belandde. „Toen
visschedel en een balein uit de bek
leidde het museum af dat het om
een dwergvinvis (Balaenoptera
acutorostrata) ging, van hooguit
negen meter lengte. Voor zover
bekend betrof het toen het 19de
exemplaar dat sinds 1808 was
aangespoeld, maar het achtste
exemplaar sinds het uitbreken van
de oorlog. Johan Reydon, conser
vator bij EcoMare, acht het moge
lijk dat het dier tegen een zeemijn
is gezwommen, die toen ontploft
is.
Het bericht bevestigt dat het dier
vrijwel onmiddelijk na de stranding
is geslacht en opgegeten. „De
ontvleesde bovenkaak werd op
het strand teruggevonden."
werd het me snel duidelijk."
De Halifax bommenwerker (DT
539) van het 102de squadron
werd om 22.02 uur door afweer
geschut van de bezetters in Harlin-
gen naar beneden gehaald. De
bemanning van acht man (vijf Ca
nadezen en drie Britten) kwam om
het leven.
Speurwerk
Van Dijk wist na veel speurwerk
het adres van de weduwe van be
manningslid Sidny Broome te ach
terhalen. „Ze stuurde mij foto's en
is hier vier jaar geleden op bezoek
is neergekomen in Waalenburg en in
(Foto archief Bram ven Dijk)
geweest." Ook heeft hij contact
gelegd met de broer van boord
werktuigkundige Richardson. On
langs traceerde Van Dijk ook de
zuster van de piloot. Via haar
hoopt hij meer over zijn achter
grond aan de weet te komen.
„Zelf hield ze een shock aan het
voorval over. Maar ze toonde zich
zeer vereerd dat wij er nu nog mee
bezig zijn." Via de Anglicaanse
kerk probeert hij nabestaanden
van bemanningslid Moir, in Glas
gow te achterhalen. Door een be
richt in een Canadees blad hoopt
hij contact te leggen met vier Ca-
nadesefamilies.
Nabestaanden
De crash van de Halifax is één van
21 toestellen waarnaar Van Dijk
naspeuringen heeft verricht. „Ik
beperk me tot Engelse (Commen-
wealthl-toestellen. De 168 slacht
offers liggen hier nog begraven.
De Amerikanen en Duitsers zijn el
ders herbegraven, dat maakt het
voor mij veel moeilijker."
Het is Van Dijk niet zozeer om de
vliegtuigen, maar meer om de vlie
geniers te doen. „Ik probeer con
tact te leggen met de
nabestaanden. Je leert hun ach
tergronden kennen, hoe ze waren.
En je doet de families er een ple
zier mee. Ze zijn erg geïnteres
seerd in de achtergronden, hoe en
waar het gebeurd is. Vaak weten
ze zelf niets. Ze zijn hartstikke
dankbaar met gegevens over om
gekomen familieleden."
Computer
Het slaapkamertje aan de Kot-
terstraat van waaruit Van Dijk zijn
naspeuringen verricht puilt inmid
dels uit van de documentatie en
De noodlanding van een Ameri
kaanse bommenwerper op 3 fe
bruari 1945 in de Noordzee
tussen paal 26 en 27 is de ge
schiedenis ingegaan als het Dra
ma op Texel.
Het Vliegend fort (type B17 G,
nummer 42-102951) keerde terug
van een bombardement op Berlijn,
waar het was aangeschoten door
Duits luchtafweergeschut (flak).
Ooggetuigen meldden dat het
toestel om 11.30 uur boven Texel
verscheen, waar het opnieuw
vanaf de grond werd beschoten.
Kennelijk als teken van overgave
wierp het rondcirkelende vliegtuig
rode lichtkogels af, maar de be
schietingen vanaf de zuid- en
VRIJDAG 14 APRIL 1995
noordbatterijen gingen onophou
delijk door. Hoewel het toestel tij
dens de noodlanding op zo'n 400
meter vanaf het strand doorzeefd
moet zijn geweest, kropen na de
landing zeven bemanningsleden
uit het vliegtuig en namen plaats
op de vleugel. Toen ze goed en
wel zaten openden Wehrmacht-
soldaten het vuur op de weerloze
mannen. Volgens ooggetuigen
gleden ze één voor één van de
vleugels in zee.
Hoewel deze actie volgens de
Conventie van Genève voor
moord doorgaat, zijn de daders na
de oorlog niet berecht. De mis
daad is waarschijnlijk een wraa
kactie van de bezetters geweest,
die steeds vaker verhalen hoorden
over de geallieerde bombarde
menten op hun land.
Texelaars poseren na de oorlog op het neergeschoten Vliegend Fort bij paal 27.
Vlnr R.C. Dros. A. Dros. B. Dros en J.C Dros en staande Nardus van Heerwaarden.
•Foto arcnief Jaap Bakker)
Amerikanen vlogen meestal in
kleine groepen en voerden pre
cisiebombardementen uit. Om de
oriëntatie vanuit de lucht te be
moeilijken, was iedereen verplicht
om te verduisteren.
Van de neergestorte vliegtuigen
vonden veel vliegeniers de dood
en werd op Texel begraven. Ameri
kanen en Duitsers werden elders
herbegraven. Een deel van de be
manningsleden werden door de
bezetters ter plaatse gefussilleerd
en anderen werden krijgsgevan
gen gemaakt. Met dank aan Bram
van Dijk en Jaap Bakker voor het
beschikbaar stellen van de ge
gevens.
Engelse en Amerikaanse bom
menwerpers die Duitse doelen
bestookten als Hannover, Bre
men, Berlijn en het Roergebied
stegen op vanaf vliegvelden langs
de gehele Britse oostkust. Ze
werden aan de Nederlandse kust
opgewacht door afweergeschut
en nachtjagers, die geen kans on
benut lieten de vijandige toestel
len neer te halen.
De Engelse Halifax-bommenwer-
pers vlogen vrijwel allemaal vanuit
vliegbases in Yorkshire (midden-
Engeland). Iets zuidelijker, in Lin
colnshire, lag het vertrekpunt van
de Lancaster-bommenwerpers.
Nog meer zuidelijk, in Norfolk en
Suffolk, lagen de Amerikaanse
vliegvelden.
De Britse toestellen, die nauwe
lijks afweergeschut aan boord
hadden, vlogen zo veel mogelijk 's
nachts, om aan het oog van de vij
and te ontsnappen. Om de Duitse
radar te misleiden wierpen bom
menwerpers van de Royal Air For
ce (RAF) tijdens de aanval op
Hamburg in juni 1943 voor het
eerst grote hoeveelheden zilverpa
pier af. Resten daarvan dwarrel
den ook op het eiland neer.
Amerikaanse vliegtuigen konden
Om zich te oriënteren gebruikten
de geallieerde vliegers het opval
lende witte Badhotel op de duinen
bij De Koog als oriëntatiepunt.
Toen dit bekend werd sloopten de
Duitsers dit hotel halverwege de
oorlog. Voorbij Texel oriënteerden
de piloten zich op hun weg naar
het Ruhrgebied op de Friese kust
bij Gaasterland.
Tactiek
De Engelsen piloten vlogen vol
gens een andere tactiek dan hun
Amerikaanse collega's. De RAF
opereerde doorgaans in grote for
maties om Duitse doelen te besto
ken met een tapijt van bommen.
archiefstukken. Nog wat onwen
nig neemt de voormalige visser
man plaats achter zijn computer.
Er zit een scheepvaartbestand in.
Het schip „Sylvia", waarvan de
schroef vorig jaar werd opgevist,
komt er in voor. „Het werd door de
Engelse Coastal Command tot zin
ken gebracht. We hebben er met
de kotter vaak genoeg omheen lig
gen te vissen." „En deze heb ik
zelf nog opgevist", haalt hij een
verweerd zuurstofmasker tevoor
schijn.
zichzelf beter verdedigen en vlo
gen bij daglicht.
Nachtjagers
De Duitsers bestreden de geal
lieerde toestellen met nachtjagers
die opstegen vanaf vliegveld Ber
gen en vanaf de basis Leeuwar
den. Ze haalden tal van
vliegtuigen naar beneden. Verder
werden de toestellen beschoten
door zwaar luchtdoelgeschut dat
onder meer stond opgesteld in
Den Helder en op de Vliehors. Om
de projectielen te omzeilen volg
den veel vliegtuigen een route
over het midden van Texel.
Lübeck
Hamburg
c«_Bremen Berlijn
Hannover
Brunswijk
keule
Kassei Leipzig
Overzicht van de route die de bommenwerpers vlogen op weg naar Duitsland.
