Legervoertuigen klaar
voor de optocht
TEXELSE V couRANT
Naar Den Burg om
Tommies te zien
Duitsers gingen
dood tegemoet
Piet Koorn ontsnapte
dankzij namaak-brief
Witte's wraak
Angstige ogen
Modelbouw
Route van oude
legervoertuigen
Een stem uit Canada
rlog staat Eelman
g op het netvlies
Orgel leidt aandacht
af van onderduiker
Dirk de Vries woonde in de oorlog
aan het begin van de Postweg,
aan de Ruigendijk. Hij noteerde
zijn belevenissen en de gebeurte
nissen tijdens de Russenoorlog in
een dagboek. Op de laatste blad
zijde beschrijft hij wat hij ziet als
hij tegen het eind daarvan Eier-
land doorkruist.
5 mei. Het is vrede. Om acht uur
mogen we vlaggen, maar dat gaat
nog wat schoorvoetend. De eerste
keer, op 6 april, hebben we ook
gevlagd, maar toen kon het eigen
lijk nog niet. Eer het middag is, zie
je toch overal de vlaggen staan,
zelfs op de puinhopen.
Ik ben bijna de hele dag in de weer
om een fiets in elkaar te zetten,
met banden en al. Die fietsen heb
ben we vorig jaar laten onder
duiken.
Zaterdag ben ik met J. Halsema de
polder in geweest. Eerst naar Pa-
dang. Alleen het woonhuis stond
er nog. De huisjes van Vruchtbaa
roord waren verbrand, Vruchtbaa
roord zelf en de witte huisjes
stukgeschoten. Gizella verbrand,
evenals Ruimzicht. De huisjes van
Ruimzicht stukgeschoten, net als
de „Rooie Kazerne" en de grote
gebouwen van de Wehrmacht. De
Korenschoof verbrand, evenals
Van meerdere kanten kregen wij
het verhaal over Duitse soldaten,
die kort na de opstand op Texel
aankwamen om tegen de Geor-
giërs te vechten. Op het Schilde
rend in Den Burg werden de
manschappen verdeeld over de
huizen. „Zehn, fünf, sechs..." Ze
maakten een tussenstop in af
wachting van verdere bevelen.
Soms waren de contacten onaan
genaam: plassen in de tuin, kippe-
eieren vorderen. Andere ontmoe
tingen waren meer menselijk: een
oudere man trok kinderen op
schoot en vertelde dat hij ook zul
ke kinderen had. Hij gaf een briefje
af: „Wilt u die posten als ik niet
Kema, Vianen en Jachtlust en niet
te vergeten Maurich, plus een gro
te schuur met hangar. Verder was
de schuur van Wamberg afge
brand, De Oorsprong en Rotter
dam. De weg van de Kaasfabriek
ging goed. Dan weer een schuur
van Madura afgebrand, Duinoord,
waar Prins woonde, daar keek je
dwars doorheen. Op Blandenberg
een schuur verbrand. Langs het
weggetje naar de Slufter was alles
verwoest of verbrand. Op de
schoolbuurt was alles licht tot
zwaarbeschadigd. 's Hertogen
bosch gedeeltelijk verbrand, Gend,
een schuur en de boerderij van
Van Exel geheel verbrand.
Dinsdag zijn we naar Den Burg ge
weest om de Tommies te zien ko
men. Overal stonden vlaggen.
Heel Den Burg was versierd, maar
de Tommies kwamen niet. Don
derdag weer geweest. Nog niet.
Maar maandag ging het gebeuren.
Wel 700 man zouden er komen.
Het versieren werd steeds erger,
steeds meer erepoorten, half Texel
liep leeg. Het was overal aange
plakt dat ze zouden komen, en
toen kwamen er drie. Dat was wel
een teleurstelling. Vrijdag zijn de
Canadezen eindelijk gekomen. De
één zegt honderd, de ander twee
honderd. In ieder geval is het nu
rustig en hoeven we 's nachts niet
meer bang te zijn dat er Russen
aankloppen om eten te vragen.
meer terugkom?" De man kwam
niet terug.
De eerst aangerukte troepen uit
de kop van Noordholland dienden
als „kanonnenvlees" voor de ge
oefende Georgische schutters.
Volgens ooggetuigen was een
groot deel van de gesneuvelde
Duitsers gedood door een kop
schot, getuige de kogelgaatjes
vlak onder de helm. Van de zestien
soldaten die bij een bewoner van
het Schilderend in de schuur bi
vakkeerden, kwamen er dertien
niet terug.
Er waren ook jonge jongens bij, die
riepen: „we gaan het even in orde
maken". Maar toen één van hen
dezelfde middag elders in Den
Burg werd gesignaleerd, was hij
de enige van zijn groep die nog in
leven was.
„We kregen bericht dat we ons
moesten melden in Amsterdam
op Euterpestraat kamer 17. Als je
daar naar toe moest, wist je dat je
werd afgevoerd. Het was de mar
telkamer van de Duitse SD." Door
een list wist Piet Koorn uit De
Koog in 1943 echter uit handen
van de bezetters te blijven.
Koorn en stropersmaatje Jan van
der Star uit polder Het Noorden
stuitten dat jaar in de duinen van
de Nederlanden op de jachtopzich
ter. „Toen die op z'n fluitje blies
wemelde het ineens van Duitsers.
We zetten het op een lopen, maar
toen ze begonnen te schieten zijn
we omgedraaid. Die zomer
moesten we naar Duitsland voor
de arbeidsinzet."
Daar voelden ze echter weinig
voor en ze besloten onder te dui
ken. Piet Koorn kwam in Heerhu-
gowaard terecht. Toen de
bezetters echter merkten dat
Koorn ontbrak bij de deportaties
naar Duitsland, klopten ze aan bij
zijn ouders. „Die werden vaak ge
controleerd."
Daaraan kwam abrupt een einde
toen zijn vader en moeder een
brief van zoon Piet aan de bezet
ters konden overhandigen. Het
schrijven was gepost en gecensu
reerd in Duitsland, wat uit de
stempels viel af te leiden. „Ik had
de brief in Nederland geschreven
en meegegeven aan Meijert van
Heerwaarden, die wél naar Duits
land ging. Hij heeft hem daar keu
rig voor mij op de post gedaan. Ze
geloofden daardoor dat ik tóch in
Duitsland zat en hebben mijn
ouders niet meer lastig gevallen."
Je moet maar durven om in oor
logstijd onder de neus van de be
zetter een vlaggestandaard van de
dienstauto van de Inselcomman-
dant te stelen. Johan Witte deed
het uit kwaadheid, omdat hij door
toedoen van de WA twee weken
had vastgezeten.
„We hadden wat geturnd op het
Texelveld en liepen in een groepje
naar huis over het voetbalwegget
je. En daar kwam de WA aange-
marcheerd. Ze moesten geloof ik
oefenen voor de komst van Mus-
schert. Toen brulde de voorman:
„Aan de kant jullie." Maar ik bleef
rechtdoor lopen en riep: „Voor een
stelletje landverraders maak ik
geen ruimte."
Wou die voorman me op m'n don
der springen. Ik was hem voor en
sloeg hem zo de greppel in. Ik was
bijna twintig en zo sterk als een
leeuw. Toch moest ik het on
derspit delven. In een mum van
tijd hing het hele zootje om m'n
nek."
Witte werd op 31 oktober 1941 als
eerste Texelaar bij de vredesrech-
ter voorgeleid. Aanklacht: beledi
ging en lichamelijk geweld tegen
enkele Texelse WA-mannen. Twee
weken brommen dus.
Weer op vrije voeten zag hij in de
Gravenstraat de dienstauto van de
Inselcommandant staan. „Ik voel
de een soort wraak in me opko
men en kon niet nalaten dat
vlaggetje ervan af te breken."
15 Jaar. Eerst het bombardement
op Rotterdam en toen beide
ouders verloren door ziekte. Mijn
geluk is geweest dat ik naar Texel
mocht. Ik kwam terecht bij de fa
milie van meester De Vries, hoofd
van de school in Zuid-Eierland. Tij
dens de hongerwinter kwamen
nog eens vijf Amsterdamse kinde
ren in het schoolhuis. Met elkaar
hebben we ons er best doorheen
geslagen, leder had z'n taak. Het
was oorlog, maar de familie De
Vries was het vredespaar. Op 6
april, we zouden nét aan de grote
pan soep beginnen, ging de bel.
Een Duitse soldaat gaf ons het be
vel onmiddelijk te vertrekken. Ze
zouden héél Eierland platschieten,
het leger was al onderweg.
We kwamen terecht bij de familie
Stark op Lentevreugd. Op een dag
werden tien Georgiërs uit hun
schuilplaatsen geschoten. Op het
land van Pomona moesten andere
Russische gevangenen hun eigen
graf graven, We zagen ze voorover
vallen.
We mochten na een week of drie
weer terug naar Zuid-Eierland. De
pan soep die we hadden achterge
laten was schoon leeggegeten. In
Johan Witte met de vlaggestandaard die
hij in de oorlog stal.
IArchief Jaap Bakker)
DONDERDAG 4 MEI 1995
Nooit eerder waren we er zoveel te
zien geweest boven Texel. In het
begin van de oorlog deden veel
jongens aan modelbouw. Uiter
aard waren alle onderdelen zelf
gemaakt van juthout. Op de foto
van Kees Daalder staat een model,
gemaakt door Cor Maas van Zand-
vrucht.
het schoolhuis was het een chaos.
Alles was weg Een schoenen
doos waarin ik herinneringen
koesterde en een dagboek waren
weg. Het sleuteltje bewaar ik nog
steeds.
Er reden twee Georgiërs op een
tandem voorbij. Opeens werd er
geschoten. Voor een Duitser kon
den we niets anders doen, dan
hem met een laken toedekken. De
Georgiërs waren verdwenen. Wij
werden op een rij gezet en door de
Duitsers onder schot gehouden.
Huiszoeking in ons schoolhuis le
verde niets anders op dan angst.
Later, toen Hans Verhoeven en ik
gingen zoeken, vonden we een
bloedspoor dat naar het kolenhok
leidde. Ik keek door een kier en zag
een paar donkere, angstige ogen
en een vinger aan de lippen. Stil
letjes hebben we mevr. De Vries
gewaarschuwd, die de dokter erbij
heeft gehaald.
(Hans Verhoeven is het Amster
dammertje die bekendheid heeft
gekregen door z'n documentaire
over de bevrijding en het weerzien
van z'n ouders.)
Jacoba Verhoeven,
Zuidlaren
Een colonne oude legervoertuigen
bezoekt op 5 mei alle dorpen. De
doorkomsttijden in de dorpen zijn
al in het programma in de vorige
krant vermeld. Hier volgt de com
plete route. Vanzelfsprekend
wordt gehoopt op zoveel mogelijk
enthousiast publiek als de kara
vaan passeert.
9.00 u Start vanaf haven Oude-
schild; Bolwerk-bij Redoute keren-
Bolwerk retour (stoppen bij 't
Skiltje)-Skillerweg-
Heemskerckstraat-Schilderweg.
9.35 u Vertrek vanaf kruising
Schilderend-Bernhardlaan in Den
Burg. Route kleine voertuigen:
Schilderend, Weverstraat, Ho-
gerstraat, Gasthuisstraat, De Zes,
Kogerstraat, Binnenburg, Groene-
plaats.
Grote voertuigen: Schilderend,
Bernhardlaan, Beatrixlaan, Ele-
mert, Groeneplaats. 10.30 u aan
komst Groeneplaats. 11.00 u
Vertrek via Kogerstraat en Geor-
giëweg naar De Waal.
11.15 u Aankomst bij De Waal; via
Sommeltjesweg-Hogereind (op-
tocht)-Bomendiek. Daarna via Ge-
orgiëweg, Akenbuurt, Pontweg en
Hoornderweg naar Den Hoorn.
12.00 u Aankomst Den Hoorn, via
Diek en Herenstraat naar De Wald
hoorn. Daarna door via Naalrand
en Mokweg naar De Mok (lunch).
14.00 u Vertrek via Mokweg, Wa
termolenweg, Hoornderweg, Pont-
weg, Akenbuurt en
Oosterenderweg naar Oosterend.
14.30 u Aankomst Oosterend via
Mulderstraat, Bijenkorfweg, Pe
perstraat naar muziekterrein Oran
jestraat. Daarna via Achtertune,
Zevenhuizen, Koningsweg, Ooste
renderweg, Bargen, Zaandammer-
dijk, Polderweg, De Staart,
Pijpersdijk en Pontweg naar De
Koog.
waren,
ook zij hebben hun leven met kunnen
sparen.
De vijand te machtig, kon hem niet
weerstaan,
en zijn met Johannes de dood in
gegaan.
En onze God had hen er op voorbereid,
nu waren ze van alle verdrukking
bevrijd.
15.30 u Aankomst De Koog via Ni-
kadel, Badweg, Ruyslaan, Brink
naar parkeerplaats Nikadel. Daar
na vertrek via Boodtlaan, Ruigen
dijk en Postweg naar De
Cocksdorp.
16.30 u Aankomst De Cocksdorp
via Molenlaan, Kikkertstraat, Lan-
geveldstraat en Klimpstraat naar
het Eierlandsche Huis.
God heeft heel Nederland het voor
recht willen schenken,
dat u nu 50 jaren bevrijding mag ge
denken.
En voor dit groot feit, we doen het nu,
Over de oceaan feliciteren we u.
Wij gedenken met u allen die vielen,
Gij, immers Here, redde hun zielen.
En velen van hen zijn nu afgelost,
met grote eerbied gedenken we de fa
milie Post.
Uit naam van zovele Hollandse emi
granten in Canada,
Aart Jongejan,
Clinton, Ontaria, Canada.
is dan toen hij nieuw was. De
Daalders hebben een collectie van
zes voertuigen.
Amfibie
Van Pieter Daalder en Dirk Roeper
van „Akenbuurt" gezamenlijk is
een amfibievoertuig uit 1943, een
zg. dukw. Het tien meter lange ge
vaarte kan zowel varen als rijden.
Dukws staken bij de invasie in
Normandië op eigen kracht mas
saal de zee over. De dukw van
Daalder en Roeper was eigendom
van aannemingsbedrijf P. Daalder
die hem gebruikte om vanaf de
kust stenen te vervoeren naar
zinkstukken. De huidige eigenaars
deden er twee jaar geleden al een
bod op, maar de zaak kwam toen
niet rond. Mede dank zij de bemid
deling van Jan de Groote van het
aannemingsbedrijf lukte het on
langs wél. De VTB vervoerde de
dukw gratis van Schagen naar
Texel. Daar werd hij in de oor-
Vroeger, de stroom van emigranten,
dat waren jongens, die wisten van
wanten.
Hadden twee hoofdgedachten in hun
baan,
waarmee ze naar Canada zijn gegaan.
spronkelijke legergroene kleur ge
schilderd en van Amerikaanse
sterren voorzien.
Wie een dergelijke hobby beoefent
moet wel over veel stallingsruimte
beschikken. De voertuigen staan
in de voormalige kolenschuur van
Westdorp, die Daalder in 1988
kocht. In de door Willem Bakker
van „Spyk" georganiseerde op
tocht, die op 5 mei om 8.45 uur in
Oudeschild start en van 9.30 tot
10.30 uur door de straten van Den
Burg gaat, rijden totaal 13 leger
voertuigen mee alsmede Harley-
motoren en oude auto's.
Vanzelf, hoe zullen we ons daar be
vinden?
Een gedachte om je over op te
winden.
Maar ook dat andere, we moesten het
verdragen,
dat de Tweede Wereldoorlog zó had
toegeslagen.
En nu gaan we 50 jaar terug,
Ja wis, wat gaat de tijd toch vlug.
Veler onzer hebben de bezettingstijd
meegemaakt,
ook velen voor Duits oorlogswerk
gestaakt.
En anderen hebben ondergronds werk
gedaan,
om de vijand danig te weerstaan.
Veel is hiervan nu opgelost,
bij het lezen van de levensroman van
Johanne6 Post.
En dan woon je wel in een ander land,
maar met je gedachten in Nederland.
Wat een held, wat een durf en wat een
geloof,
dat hem en velen anderen bewoog.
Om de vijand zelf openlijk te
weerstaan,
wat heeft hij moedig werk gedaan,
en de slachtoffers bijgestaan.
En dan, om het steeds weer te maken,
en de distributiekantoren te kraken.
En raakten z'n vrienden de gevangenis
in,
dan gebeurde er een ander geweldig
ding.
Ze werden door slimheid en veel vlijt,
door de knokploeg kort daarna bevrijd.
En Johannes Post, het was hem nooit
genoeg,
als ze kraken gingen, bad hij eerst met
z'n ploeg.
Wat een moed en wat een hel
dendaden,
geen land is er zó mee overladen.
Ook gedenken we allen die met hem
Eelman uit Sint Pancras be-
t emotionele herinneringen
de oorlogsjaren. Als we hem
prj| in zijn zomerhuisje op
treffen, draait hij de hele
nog eens af. Beelden die
ds weer terugkomen, juist in
tijd. Een greep uit zijn herin
gen.
erweg met de Texelse man-
laar Assen, in november '44,
k onderduiken. Op het station
juwarden tikte Adriaan Huis-
me op de schouder: 'Ga je
We liepen zo het station uit,
jan gaf een meisje de arm. Tot
verbazing zag ik ook Huug
k en Tjerk Wassenaar. Door
leeuw liepen we de stad in.
bleek? Het meisje, Yke Bou-
werkte op het postkantoor,
vader had daarheen gebeld
evraagd of ze naar de groep
aars ging kijken. Hij was aan
goede adres, want Yke hielp
aan een onderduikadres in
um. Daar zaten we in een rijt-
oning: Adriaan en ik, de zoon
de familie die eigenlijk in
iland moest werken en een jo-
neisje. Achteraf denk je wel
zou ik hetzelfde hebben ge-
als die mensen? Met Yke heb
juwens nog steeds contact."
was koerierster en wist wan-
er razzia's waren. We ver
ten ons dan onder een schuin
endak. Eén keer hebben we
de hele nacht gelegen, 't
r en we lagen te klappertan-
Toen de nacht voorbij was,
>n we in het warme bed van
ewoners..."
naart '45 voegden we ons in
ngen bij de andere Texelaars
terugkeerden uit Assen. Die
n er natuurlijk enorm van op.
moesten onder in de boot
zitten. De boot was amper
van de kade of er kwam het
il dat hij weer aan de kant
est komen. Er waren een stuk
en illegalen aan boord, die pro
den weg te kruipen. Ik dook in
kastje onder een trap, een an-
zat onder een stapel broden."
Duitsers controleerden de na-
lijst. Eén onderduiker die wel
Ede kade stond, kon door handig
roepen toch aan boord ko
ten Het leek te kloppen en de
It mocht varen. In Oudeschild
Wden we worden opgevangen
|r Piet Bruin, maar die kwam
Wel kwamen er moffen aan
tJ, die bleven stil staan luiste-
Bi Dat herhaalde zich. Sommi-
pn wilden i weg omdat ze
isten plassen. Kat achter kat
we na verloop van tijd van
rd gegaan. Later hoorden we
Bruin 's morgens was opge-
I,nadat een Friese onderduiker
boord was ontdekt en door de
tsers was verhoord."
nand wist toen dat een week
de Russenoorlog zou uitbre-
„Op 6 april, de ochtend na de
bleek dat een paar Duit-
uit de oorlogsjaren daterende
Brvoertuigen die meerijden in
optocht op 5 mei komen me-
'deels van Texel zelf. Dat kan
'dat zich hier enkele mensen
houden met het opkopen,
tappen en op de weg houden
dergelijke voertuigen onder
"lotto „Keep them rolling".
hen behoren de gebroeders
er en Arie Daalder uit De
ksdorp die in 1983 met deze
'hy begonnen. Pieter, die zijn
°d verdient als chauffeur bij
njer, kocht toen uit de dump
ernstig vervallen Willys jeep
Na een restauratie die
nden duurde zag het ding
er weer piekfijn uit. Het vervangen
van de diverse defecte onderdelen
was niet eens zo moeilijk want in
de oorlogsjaren werden zoveel re
serveonderdelen geproduceerd,
dat deze nog altijd uit voorraad le
verbaar zijn. Het kostte wel zeeën
tijd en geld maar de voldoening
was groot toen de Willys met de
eveneens originele aanhangwagen
(Bantam-trailer) de weg op kon.
Vervolgens kochten de Daalders
twee GMC kipper vrachtwagens
uit 1944, die volgens hetzelfde re
cept onder handen werden geno
men zodat ze tenslotte als nieuw
waren. Toen viel het oog op een
Dodge „beep" WC 62 uit 1942,
die volgens de broers nu nog beter
sers in de ULO-school tegenover
ons huis aan het Schilderend de
slachting hadden overleefd. Ze
hadden zich verschanst op zolder.
Toen kwamen er twee Georgiërs,
behangen met geweren en muni
tie. Ze gooiden handgranaten op
het bordes en in het gebouw.
Daarna gingen ze het gebouw in
en kwamen er met de twee Duit
sers weer uit. Die zijn toen ergens
neergeknald."
„Mijn vader was voorzitter van het
Rode Kruis op Texel. Bij het café
van Niek de Graaf hielp hij een
noodhospitaal inrichten. Intussen
raakte mijn moeder gewond. Mijn
jongste broer Martin kwam het
huis in hollen: 'Mama, er ligt een
Rus te schieten naar Duitsers op
het voetbalveld'. Moeder ging naar
boven om uit het slaapkamerraam
te kijken. Toen een mof haar zag,
schoot hij en raakte haar been."
„Dokter Boswijk kwam eraan,
hoewel de Russen bij Kortenhoe-
ven lagen en de moffen in 't
Groentje. Toen de dokter met ver
binden bezig was, begon de be
schieting van Den Burg. De hele
familie ging de kelder in. Moeder
werd met een plank onder haar
been de trap afgezeuld. Boswijk
dook boven weg onder een twee
persoonsbed. Dat was natuurlijk
lang niet veilig, zodat we hem ook
naar de kelder hebben gehaald.
Daarna werd onze voorkamer in
gericht als ziekenkamer. Behalve
moeder lag daar ook een Amster
dammertje met een granaatscherf
in de voet en de zwaargewonde
Gijs Duinker. Later zijn ze naar het
noodhospitaal in Den Burg overge
bracht."
H. Outmeijer, in de oorlog op Texel
beter bekend als Jan Valkenburg,
was als 20-jarige in Duitsland te
werk gesteld en dook tijdens een
achtdaags verlof onder bij de fami
lie C. de Jong in Oosterend. Daar
beleefde hij het volgende:
„Na alle spanning die ik had on
dergaan tijdens de bombardemen
ten op Stuttgart was de hartelijke
ontvangst een verademing. Ik
werd kruideniersbediende en
fietste met de bestellingen over
het eiland dat in het begin nog be
trekkelijk veilig was voor onderdui
kers. Het risico voor plotseling
binnenvallende Duitsers werd ech
ter groter en het werd steeds va
ker nodig om 's avonds met de
plunjezak over de schouder de be
nen te nemen naar een schapen-
boet. Overdag was ik in de winkel
achter de toonbank met een blik
jam bezig, toen de Duitsers bin
nenvielen en mijn baas om zijn pa
pieren vroegen. In een flits rende
ik via het pakhuis de achtertuin in
en dacht via een bleekveld over
een hek in de Kerkstraat te kunnen
ontkomen. Ineens werd echter
een geweer op me gericht. Ik ren
de terug het huis van buurman
Bremer binnen, alwaar de familie
bijeenzat met een ondergedoken
familielid. Grote paniek en via een
luik aan de bedstee hebben we
met z'n tweeën in een gecamou
fleerde kast gestaan, terwijl een
dochter op het orgel ervoor ge
woon muziek ten gehore bracht.
Er gebeurde# niets. Naderhand
bleek dat C. de Jong was meege
nomen. Gelukkig is hij na een
week vrijgelaten."
zonnige vliegveld was gisteren een voorproefje te zien van de optocht. Voor het antieke Russische vliegtuig
met aanhanger en de dukw.
waarmee
zojuist veteranen waren gedropt bij Den Burg staan van links naar rechts de GMC-kipper. de
Foto Harry de Graaf)
