Ellebogenstoom basis
van bloeiend bedrijf
'ex vanTatenhove stopt na 48 jaar hard werken
Welke hoeve
is dit?
Armeens gezin
Wat ik zeggen wou...
TEXELSE^ COURANTvrijdag 7 juni 199e
Verbijstering
Hakketak
andpaviljoens
10.000e Bezoeker
van Molenkoog
Middagvergadering
plan buitengebied
Medewerkers voor
bouwdorp gezocht
naar Den Helder om vrijwillig mee te
helpen in een garage. Zij hielp mee
in Sint Jan."
Zwarte lijst
Hoe het nu met de familie is, is met
bekend. Er is geen contact geweest.
„Bang' Ik heb geen Idee of we dat
moeten zijn. Er gaan twee verhalen
over Armenië: één dat het veilig is
voor Mardaman, maar ook één dat hij
op een zwarte lijst staat."
Guiljam is er niet helemaal gerust op
„Dinsdag stond hij de kerk nog te
schilderen en hij kan nu wel in een cel
zitten zo'n scenario schiet wel door
je kop, jaHij heeft het zichtbaar
moeilijk. „De twee kinderen reageer
den opvallend rustig op de inval. Ze
hielpen met inpakken. Op gegeven
moment vroeg het jongetje aan één
van de agenten of hij zijn
verkeersdiploma ook mocht meene
men, want dat had hij pas gehaald
Toen ze om half vijf wegreden en we
het lege huis in gingen om de lichten
uit te doen heb ik een paraplu gegre
pen en in stukken gebroken. We voel
den ons zó machteloos."
Rel schoppen
De bliksemactie heeft op Texel veel
beroering teweeg gebracht, vooral
onder ouders van de Jozefschool-
leerlingen „Men wilde een rel schop
pen. Wij hebben dat enigszins gesust
Het zou onze goede verstandhouding
met de Vreemdelingendienst kunnen
verstoren. Die voeren ook alleen
maar orders uit. En het zou alleen
maar extra onrust veroorzaken bij de
nog op het eiland verblijvende asiel
zoekers", aldus Guiljam, die de ge
voelens wel begrijpt. Hij lichtte
woensdagmiddag burgemeester Van
Rappard in over het incident Die was
gisteren niet bereikbaar voor com
mentaar.
Klein wonder
Willem Nijboer van de Vreemdelin
genpolitie in Den Helder legt uit dat de
uitzetting een beslissing van de IND
was. „Maar je kunt niet spreken van
een bliksemactie. Het gaat om men
sen die al 2 2.5 jaar procederen en
al een aantal keren nee op hun rekest
hebben gekregen. Dan is wel een
klein wonder nodig wil er daarna nog
ergens een „ja" uitrollen."
Volgens Nijboer wordt in dergelijke
gevallen dringend het advies gege
ven voorbereidingen te treffen voor
terugkeer naar het eigen land „Er is
zelfs een instantie die de papierboel
voor hen regelt en de terugtocht be
taalt. Maar als die mensen deson
danks willen doorgaan tot het gaatje,
dan kunnen ze erop wachten dat ze
vroeger of later worden uitgezet."
Een laatste redmiddel is het aan
spannen van een kort geding tegen
de uitzetting. Als ook de burger
rechter tot afwijzing overgaat, volgt
meestal snel een actie van de
Vreemdelingendienst. „Zijn uitspraak
wordt naar de IND gestuurd. Het dos
sier wees uit dat deze mensen óók al
meer dan twee jaar in Duitsland heb
ben gezeten en dat daar alle proce
dures met een negatief resultaat wa
ren doorlopen."
Een nachtelijke actie was noodzake
lijk omdat de familie om 08.00 uur bij
de Duitse grens diende te worden
afgeleverd „Ik had ze ook dinsdag
middag kunnen ophalen, maar dan
hadden ze de nacht in de politiecel
moeten doorbrengen Dat wilden we
die kinderen niet aandoen We heb
ben nog geprobeerd om onderdak
voor één nacht bij andere opvang-m-
stanties te vinden, maar alles zat vol."
Nijboer denkt dat de commotie op
Texel net zo groot zou zijn geweest
als de familie overdag was meegeno
men „Tevoren aankondigen? Dan
kun je erop wachten dat de mensen
zijn verdwenen tegen de tijd dat we
komen. Nee, voor deze familie was
de koek gewoon op
Boeien
Nijboer was op de hoogte van de
emigratieplannen „We hebben daar
een brief over gehad en die doorge
geven aan de IND. Maar het bleek
allemaal nog erg prematuur. Ze zaten
nog in het stadium van het eerste in
take-gesprek. De kans dat het zou
lukken was maar fifty-fifty" Hij geeft
aan dat een emigratie naar Canada
nog wel een jaar in beslag zou heb
ben genomen „Als die mensen dat
wilden, hadden ze daar meteen mee
moeten beginnen toen ze in Neder
land aankwamen."
Het uitzetten van mensen is bepaald
geen favoriete klus van de
Vreemdelingendienst. „We staan er
niet om te springen, nee Maar het is
ons werk, dus we doen het Natuur
lijk zijn er emotionele momenten. De
klap voor die mensen is hard Maar
er is mets aan te doen. Alle kanten
van de zaak zijn bekeken."
Mardaman werd door de komst van
de politiemensen aanvankelijk
recalcitrant. Dat was reden voor
Nijboer om hem in de boeien te slaan
„Het helpt vaak als je zo iemand even
apart zet. Een half uurtje later was hij
genoeg afgekoeld en deed hij weer
redelijk. Toen is hij losgemaakt."
Klopt niet
Volgens Olthof en Guiljam klopt het
verhaal van Nijboer niet helemaal.
„Een advies om ze voor te bereiden
op uitzetting? Ons is juist gezegd dat
we daar op moesten wachten tot dui
delijkheid bestond over de emigratie
Ze hebben bewijzen waaruit blijkt dat
de man een klein jaar in Duitsland
heeft gezeten en de vrouw nog geen
vier maanden.
Dat de emigratieprocedure zeker nog
een jaar in beslag zou nemen, klopt
volgens het tweetal ook niet. „Ze zou
den tijdens dat gesprek in Den Haag
te horen krijgen of ze werden toege
laten Ze moesten pasfoto's meene
men."
Guiljam bestrijdt dat Mardanian zich
verzette tegen de uitzetting „Hij was
over zijn toeren Hij riep dat hij nog
liever zichzelf van kant maakte dan te
worden vermoord in Armemé. De
politie achtte hem daartoe is staat en
deed hem uit zelfbescherming de
boeien om Maar die gingen niet snel
weer af. Wij hebben gezien dat hij
geboeid werd afgevoerd."
Brievenan IctnBuiics icraniucordfliitheid >an de rcdacti
Woensdagochtend kwamen onze
kinderen Anne en Ralph huilend uit
school Hun klasgenootje en vriendin
netje Hajarpi Mardanian en speelka
meraadje Edward waren weg en kwa
men met meer terug. Hoe leg je dit als
school aan kinderen uit en hoe ga je
hier als ouders mee om'
Er is hier op dit eiland iets gebeurd
wat wij ons niet voor kunnen stellen
In de nacht van dinsdag op woensdag
4/5 juni is de familie Mardanian, be
staande uit vader moeder en twee
kinderen, uit hun bed en huis ge
haald. Dit alles gebeurde zonder
enige waarschuwing vooraf door de
vreemdelingendienst. Ze werden
midden in de nacht van ons eiland
afgevoerd en naar Duitsland ge
bracht. Aan de grens stond de Duitse
politie hen op te wachten om hen
verder te vervoeren naar de luchtha
ven Frankfurt, waar het vliegtuig naar
Armemé klaarstond.
jo'n beetje alle naoorlogse veranderingen in het Texelse
Ischap is Fer van Tatenhove betrokken geweest. De ruilver-
sling, het waterleidingnet, het Krimbos, 't Stappeland, de
[leg van fietspaden en wegen. Ook zag hij dingen verdwij-
zoals de aanlegsteiger bij Oost die hij hielp slopen ,,Na-
lijk heb ik wel eens m'n wenkbrauwen gefronst. Maar in
ken was alle werk me even lief. Met gelijk of ongelijk van
[ijen hield ik me met bezig, ik waakte ervoor om op de rechter-
ilte gaan zitten."
idag bleef Fer van Tatenhove
het eerst sinds 48 jaar zomaar
jdag thuis. De eerste van een
reeks vrije dagen, want hij is
jopt met werken bij het
jemingsbedrijf Tatenhove. Een
ijl dat hij samen met zijn vader
i51 begon en dat in de loop der
mede onder zijn leiding uit-
jide tot een onderneming die
rele fronten actief is en vast
biedt aan meer dan dertig
lewerkers.
62-jarige Oosterender kon op
een bestaan opbouwen met
dank aan de Voorzienigheid. In
Izag het ernaar uit dat het gezin
Dtterdam (waar Fer's wieg stond)
lertrekken naar Venezuela. Va-
)iik, die op dat moment als uit-
der voor de Bataafse Petrolie
schappij op Curacao werkte, zou
«orden gestationeerd. De boot
ras al geboekt, maar de kleine
reeg roodvonk. Het gezin ont-
le hierdoor aan de dood, want
np.deSimon Bolivar", liep bij
op een Duitse mijn en zonk.
Moeder durfde vervolgens met meer
naar Zuid-Amenka", vertelt Fer van
Tatenhove. Rotterdam was echter
ook niet veilig, want Nazi-Duitsland
bereidde de inval voor. „Vader kreeg
van zijn baas op Curacao het advies
om de stad te verlaten Die man zei
erbij dat er een oorlog zou uitbreken
die vijf jaar zou duren. Volgens hem
was na vier jaar de olie op en zou men
het dan hooguit nog een jaar kunnen
volhouden."
Drie dagen voor Rotterdam werd ge
bombardeerd kwam het gezin aan op
Texel, waar vader was opgegroeid.
Oorspronkelijk kwamen de Van
Tatenhoves uit Zeeland
Hele dag spitten
In de magere jaren na de oorlog
moest er brood op de plank komen en
zodra hij niet meer leerplichtig was
verliet Fer de schoolbanken. „Vrijdag
was de laatste schooldag, zaterdag
werd ik veertien en maandag ging ik
voor het eerst aan de slag", herinnert
hij zich Eerst op de boerderij van de
familie Hin in de Nes, maar na drie
jaar samen met zijn vader in opdracht
van aannemers.
„Het was het tijdperk van ellebogen-
stoom, de hele dag stond je te spit
ten. Gaten graven voor funderingen
en CV-kelders, die toen in opkomst
waren. Ik weet nog dat we met vier
man veertien dagen hebben staan
spitten voor de bouw van het badhuis
in Den Burg, waar nu de tandartsen
zitten. De mensen gingen daar zater
dags heen om te douchen."
Smalspoor
„Vader en ik begonnen met een krui
wagen en een schop Het geld dat we
verdienden werd geïnvesteerd in
materieel. Het huidige machinepark
hebben we niet cadeau gekregen,
wat denk je. Breed hadden we het
nooit, steeds moest er weer een
nieuw end iezer bij komen."
Op een gegeven moment beschikte
het jonge bedrijf over honderd meter
smalspoor met kiepkarren. „Eerst lie
pen we daar achter te duwen, later
kwam er een trekkertje voor." Het
smalspooor werd ondermeer ingezet
bij het dichtmaken van het gat in de
Eendrachtdijk, ontstaan tijdens de
februariramp in 1953. „Daalder was
de aannemer, maar mijn vader was
uitvoerder Een heel stel van die grote
Westfriezen hielp mee, met hen heb
ben we heel wat afgelachen. Bij dat
werk hadden we een korte werkweek.
'Maar' 54 uur, meestal waren we 60,
70 uur in de weer."
Een uitvloeisel van dit werk was dat
Van Tatenhove nog jarenlang be
perkte dijkwacht in polder De Een
dracht heeft gelopen. „Er stond een
keetje met een potkachel. In vliegend
weer moesten we het dak op om de
pijp er op te zetten We staken stok
ken in de dijk om te zien hoe hard het
water waste. Maar toen het water in
1976 tot de kruin stond, was het he
lemaal met meer zo leuk om daar te
zitten
Twee miljoen bomen
Een andere grote klus in de jaren vijf
tig en zestig was de ruilverkaveling
„Wij hebben bijna alle beplantingen
gedaan. Ik schat dat we zo'n twee
miljoen bomen op Texel hebben
neergezet."
De firma Tatenhove, waarvan Fer per
1 juni 1956 mede-eigenaar is, hield
zich ook bezig met gladheid
bestrijding. „Om vijf uur 's morgens
waren we in de vrieskou bezig een
vrachtauto vol zand te spitten. We
groeven gewoon een duintje af ach
ter Weilust, dat kon toen nog Achter
de wagen hingen we een
kunstmeststrooier, die we onderweg
vol schepten Zo strooiden we de
wegen in Eierland."
Vanaf het begin heeft het bedrijf in
grond en groen gezeten. Geen won
der dat de gemeente en Staatsbos
beheer grote opdrachtgevers waren
en zijn Voor SBB ruimde Van
Tatenhove in 1973 een groot deel van
het platgewaaide dennenbos op.
„Wateenpannekoekwasdat Je wist
gewoon niet waar je beginnen moest.
De mensen riepen toen ach en wee,
maar als je ziet hoe het bos zich heeft
hersteld, dan zijn we er zelfs op voor
uit gegaan."
Vijf minuten
Het aantal opdrachten nam toe en het
bedrijf groeide mee. Van de begin
jaren in de oude brandweergarage
aan de Achtertune en later in de
schuur van Bakker in ,,'t Bossie" bij
Oosterend naar de Maricoweg in Den
:ereageer ik op de brief Van de
MO Kuiper in de Texelse Cou-
van4juni Met het nu volgende
i'Jslak schieten we misschien
juri'icp. Ik bestrijd hiermee name-
rtüieuze krompraterij die een
^overleg tussen belangen-
:enin de weg staat.
seKuiperi In uw brief beweert
fd college de landbouw met
Ellen daarna dat ze dat wel
mdat dat van levensbelang is
«beweringen zijn strijdig.
Ijsns bent u het niet eens met
s«ezen feit, namelijk dat het
met de weidevogels. U
dat het een utopie is dat
regels met natuurbeheer en
and beier af zouden zijn. Als u
utopie" „waandenkbeeld" be-
wal ik vermoed, bestrijd ik dat.
reservaten van Natuur-
imenten wordt natuurbeheer
toegepast en daar is de weidevogel
stand veel hoger dan op een willekeu
rig stuk boerenland Het is wel waar
dat de beheersmaatregelen, die no
dig zijn om de weidevogelstand op te
krikken, onbespreekbaar zijn voor de
boeren. Dus is de verbetering van de
weidevogelstand een utopie.
Als antwoord op uw vraag of de re
creatie met gebaat is met een sterke
landbouw zeg ik: nee Het zal de toe
risten een rotzorg zijn hoe sterk de
landbouw is. Het toerisme is zeker
niet gebaat bij het volplempen van hét
boerenland met lelijke schuren. Als
dat de ziel van het Texelse landschap
is, kunnen ze die missen als kiespijn.
Het verdedigen van het landbouw
belang is een schone zaak, mijnheer
Kuiper, maar als u nog eens een
weerwoord schrijft tegen mensen met
goedkope kritiek, zou u dan willen
uitgaan van de feiten, goed willen
argumenteren en geen valse retoriek
gebruiken?
Alleen namens mijzelf,
Arthur Oosterbaan
Den Burg
orRab geleverde persleidingen
de paviljoens en het gewone
«slaan een totale lengte van
dlometer. De kunststof leiding
merendeels een doorsnede van
Hmeter, maar er zijn ook stuk-
«75 of 90 mm dik zijn, wat sa-
iangt met het aantal
spurtten dat erop is aangeslo-
'de paviljoen wordt het afvalwa-
opgevanqen in een kelder.
een bepaald niveau is bereikt
ell een electrische pomp van
'in en wordt het water wegge-
en in de leiding geperst. Het is
genaamde versnijdende pomp
dor eventuele vaste voorwer-
(edoor de toiletten zijn ge-
J worden vermalen zodat de
kans op verstopping van de leiding
minimaal is en de dunne brij moeite
loos door de dunne leiding kan.
De persleidingen en de 17 pomp
putten zijn aangelegd door De Vries
van de Wiel uit Sint Maar-
tensvlotbrug. Dit bedrijf offreerde de
laagste prijs bij de op 21 maart gehou
den aanbesteding. Nog geen week
later ging het werk van start.
Kraan
Woensdagmiddag stelde wethouder
Poster de strandrioleringen symbo
lisch in gebruik. Dat gebeurde bij het
paviljoen Paal 28 van Piet Zijm door
het opendraaien van een afsluiter in
de persleiding tussen het grote res
taurant en het paviljoen op het strand.
Er kwamen zowel water als vuur aan
te pas. want zodra de kraan was ge
opend gingen vuurpijlen de lucht in en
begon uit het uiteinde van de leiding
(schoon) water te spuiten. In werke
lijkheid functioneert het systeem al
sinds Pinksteren, zonder problemen.
In het strandpaviljoen vertelde Poster
dat de gemeente nog heeft gepoogd
subsidies binnen te halen voor het
project, maar dat was vergeefse
moeite, zodat de 5,3 ton bijdrage vol
ledig uit de gemeentekas moest ko
men. De wethouder vond dat verde
digbaar. „Dit is een uitzonderlijk
geval" Speciale dank bracht hij aan
Guus de Puijsselaar en Andries
Heidstra van Gemeentewerken die
het systeem hadden ontworpen en
toezicht hielden op de uitvoering.
Adjunctdirecteur ing Jan tulp van De
Vries Van de Wiel vertelde dat zijn
bedrijf scherp inschreef voor het werk
en erg blij was met de gunning.
„Want we zaten op Texel zonder
werk". Hij droeg de leiding formeel
over aan de gemeente en liet blijken
héél erg in te zijn voor nieuwe op
drachten. „Want ik zit nu wéér zon
der werk".
Op zijn laatste werkdag werd Fer van Tatenhove gearresteerddoor de Texelse politie. Een grap die In scène was gezet door zijn
collega's De politiemannen Jos Berbeé (links) en Arthur van Schalk vervoerden Van Tatenhove naar het vliegveld, waar hij en zijn
vrouw een rondvlucht van drie kwartier boven Texel en Noordholland kregen aangeboden.
Burg. Zelf ontwikkelde Fer van
Tatenhove zich tot de leidinggevende
in de buitendienst Terwijl broer en
mede-eigenaar (sinds 1969) Willem
het kantoor voor z'n rekening nam,
had Fer de werkleidmg op de projec
ten Hij zorgde voor het uitzetten en
de organisatie.
„Een ideale verhouding Over be
langrijke beslissingen praatten we
nooit langer dan vijf minuten. We de
den het of we deden het met."
Familiebedrijf
Tatenhove is een familiebedrijf geble
ven. Ook broer Henk werkt er, even
als drie zoons van Fer (Dirk, Willem
en Simon), een zoon van Willem
(Nico) en diens vrouw (Duwke). Fpr
is nu uit de directie getreden, maar
blijft mede-eigenaar en houdt zitting
In het bestuur van de holding „Ik hou
een adviserende taak." Waarschijn
lijk dat niet alleen, want na de zomer
staat de verhuizing naar de voorma
lige PEN-centrale te wachten en Fer
zal bij de organisatie daarvan betrok
ken zijn.
Maar ook tot die tijd zal hij zich niet
vervelen. De tuin lokt (toch weer in
het groenonderhoud) en over vier
weken vertrekt hij naar Ghana Met
een groep van veertig vrijwilligers,
waaronder drie Finnen, gaat hij daar
helpen bij de bouw van een medische
kliniek. „De enige in een gebied dat
net zo groot is als de provincies
Utrecht en Zuidholland bij elkaar." Hij
is gemotiveerd, want de school die hij
de afgelopen jaren met een Texelse
groep in Kenya bouwde, is een suc
ces geworden. „Onlangs heb ik
videobeelden gezien, alles functio
neert Eerst konden ze geen onder
wijzers krijgen, nu is het zó'n goede
school dat ze worden overstelpt met
sollicitaties."
Terugblikkend op zijn loopbaan zegt
hij:Vroeger was het lichamelijk ver
moeiender. maar minder gejaagd. Nu
jakker je van het ene naar het andere
werk. Door al die machines en ar
beidstijdverkorting moet tóch de pro-
duktie worden gehaald. Ja. Ik heb al
les zien veranderen. Ik denk wel eens
dat in de algelopen vijftig jaar meer is
veranderd dan in de vijfhonderd jaar
daarvoor.
Frans Hopman
Een boerderij ..ergens"op Texel.
De aquarel is gemaakt door Wil
helmus Lambertus Wijmans. ge
boren in Utrecht in 1888. overle
den in 1976. Meer is niet bekend.
Maarten Stoepker (telefoon
32940) wil graag weten welke
boerderij model heeft gestaan en
is erkentelijk voor elke tip De
eerder gepubliceerde foto van de
herenjagers met hun Texelse
metgezellen heeft geen enkele
reactie opgeleverd
van Gemeente, aannemersbedrijf, strandexplollanten en leverancier toekijken, draait wethouder Gerbrand
open. als symbolische handeling bij de ingebruikstelling van het persleidingensysteem.
(Foto Harry do Graat)
De weersomslag is goed merkbaar in
zwembad Molenkoog. Na een rustige
start heeft de toeloop op het ver
nieuwde bad ongekende vormen
aangenomen. Eén van de Texelaars
die verkoeling zocht in het water was
Marit Hoogenbosch. De taart die ze
van de zwembadleiding kreeg, had
niets te maken met haar twaalfde
verjaardag, maar kwam haar toe
omdat ze de tienduizendste bezoeker
was. De leerlinge van de Jozefschool
nam deel aan de slottriathlon in
Molenkgog.
Dinsdag 2 juli zal de gemeenteraad
het bestemmingsplan voor het buiten
gebied behandelen en vaststellen.
Daarvoor is een speciale vergadering
gepland, die 's middags (14.00 uur)
begint.
Naast dit onderwerp vermeldt de
agenda alleen nog de behandeling
van het Beleidsplan 1997-2000.
Een week later, dus dinsdag 9 juli,
wordt de gewone maandelijkse
raadsvergadering gehouden, aan
vang 19 30 uur
De paniek die deze mensen moeten
hebben gevoeld moet onbeschrijflijk
zijn. Is Armenie werkelijk veilig voor
hen' De Nederlandse regering heeft
geoordeeld van wel, vandaar dat zij
werden teruggestuurd.de schoolkin
deren, vrienden en bekenden en
vooral een instantie als Vluch
telingenwerk en andere hulpverleners
(die overigens hebben gedaan wat ze
konden) in diepe ellende achterla
tend
Hoe gaan we hiermee verder?
Kunnen we het tegenover de familie
Mardanian, onszelf en onze kinderen
verantwoorden om dit zonder protest
te laten gebeuren' Beseffen deze
instanties eigenlijk wel hoeveel on
recht, verdriet en ellende ze veroor
zaken?
We hebben hier geen woorden voor,
behalve dan dat we ons schamen om
Nederlanders te zijn.
Het Jeugdwerk zoekt voor het bouw
dorp dat binnenkort wordt gehouden
(tegen betaling) nog enkele mede
werkers Voor de periode van 8 tot en
met 12 juli twee huishoudelijke mede
werkers en éen voor het creatieve
deel. Voor de periode van 15 tot en
met 19 juli zoekt het Jeugdwerk een
medewerker voor de huishouding. De
minimum leeftijd is 16 jaar. Gegadig
den kunnen zich aanmelden bij de
Welzijnsstichting, tel. 315582/
318972.
Fam. Mattner
Den Burg
