„Plant mag niet sterven
door verdeeldheid"
Dementie: hoe ga
je ermee om
Protestkunst en
bijzonder glas
Jelle Vonk bevestigd en ingetreden
teso
Een onomkeerbaar proces
Agenda E
.TEXELSE^?
COURANT
Veel toeloop eerste
voorleesmiddag
Snelheidsduivels
Laatste expositie
galerie-seizoen
Bustocht bejaarden
van Den Hoorn
DINSDAG 24 SEPTEMBER 1996
Er was geen gebrek aan belang
stelling voor de zondag gehouden
eerste middag van de serie
„Texelaars vertellen of lezen voor
uit eigen werk". Al een paar dagen
tevoren was de serre van De Twaalf
Balcken uitverkocht, zodat nogal
wat mensen moesten worden te
leurgesteld.
De eerste middag werd verzorgd door
Harry de Graaf die gedurende één
uur en drie kwartier oude en nieuwe
verhalen voorlas „allemaal ontleend
aan de Texelse realiteit". Dat ge
beurde zonder onderbreking, maar
het publiek bleef tot het eind geboeid
en vermaakte zich blijkens de reac
ties kostelijk.
De volgende middag is op 27 oktober,
aanvang 16.00 uur Theo Timmer
leest dan voor uit zijn poëtische werk
onder het motto „Vers uit Timmers
Bakkerij" Op 24 november volgt
Daan Welboren. op 19 januari Willem
Kikkert, op 16 februari Jaap Bakker
en op 23 maart is de slotmiddag met
een verrassing Wie verzekerd wil zijn
van een plaats moet tevoren voor één
of meer middagen reserveren
Inschrijfformulieren zijn verkrijgbaar
bij Het Open Boek, Nauta Boek en bij
het cafe zelf.
Oecumenische handoplegging.
De Gereformeerde kerk van
Oosterend heeft weer een „echte"
predikant. Jelle Vonk werd zondag
middag als zodanig bevestigd tij
dens een dienst waarin hij tevens
intrede deed.
De nieuwe predikant huist met vrouw
Ria en zoon Job al sinds december
vorig jaar in de pastorie en is sinds
dien bij het kerkelijk werk betrokken,
maar de bevestiging en intrede moes
ten wachten tot de studie en de
daarop volgende formaliteiten waren
afgerond. Daar was aanmerkelijk
meer tijd gaan inzitten dan de kerke-
raad had verwacht, maar daarover
werd zondag geen jammerklacht ver
nomen.
De bevestiging, volgens een origineel
ritueel met veel symboliek, gebeurde
door dominee M.B Nieuwkoop uit
Zwolle. Aan de traditionele handop
legging werd op Vonks nadrukkelijk
verzoek deelgenomen door verschil
lende predikanten en de pastor,
waarmee duidelijk werd gemaakt dat
de nieuwe predikant de eenheid der
kerken hoog in het vaandel heeft
staan. Voor zijn eerste preek had
Jelle Vonk 1 Samuël 8 als onderwerp
genomen. „Het volk begeert een ko
ning".
Gemeenschap
Vonk had bijna een jaar geleden aan
alle leden van „de gemeente van
klein Jeruzalem" een persoonlijke
brief geschreven met de uitnodiging
antwoord te geven op drie vragen in
zake het kerkelijk leven. Dat had een
vloed van reacties opgeroepen waar
bij echter één woord in het bijzonder
opdook: gemeenschap. Gemeen
schap is niet te koop. maar groeit al
leen als hij gevoed wordt, zoals een
plant. Omdat verdeeldheid de vijand
is van gemeenschap, brak Vonk een
lans voor het erkennen en waarde
ren van het anders zijn. „Laat ver
deeldheid met de oorzaak zijn van het
sterven van de plant"
Waarnemend voorzitter Hans Daal
der van de Gereformeerde kerkeraad
van Oosterend sprak na de dienst de
mening uit dat de nieuwe dominee
een schaap met vijf poten is en daar
door veel breder inzetbaar dan an
dere predikanten Hij doelde op het
feit dat Vonk in eerste instantie een
De officiële heropening van het verbouwde Verpleeghuis
is achter de rug. Een deel van de bewoners van deze instel
ling lijdt aan een ouderdomsverschijnsel dat hen het con
tact met de wereld doet verliezen. Dementie is de naam voor
de aandoening, die veel verschillende verschijningsvormen
kent. Te stoppen is het niet. De vraag is dus: hoe ga je er
mee om? Een gesprek met Liesbeth Rijk, maatschappelijk
werkster van de zorginstelling.
Soms moet je bij alle ellende nog la
chen ook. Het lukt moeder niet zo
best meer Duizenden keren heeft ze
voor ons koffie gezet, maar ineens
kan ze het niet meer. Ze vergeet wa
ter op te zetten of het gas aan te ste
ken.
Het verschilt van dag tot dag. Af en
toe is ze helder en dan gaat het best.
's Nachts kan moeder erg onrustig
zip. Ze spookt door het huis. Als je
haar vraagt waarom ze met in bed
blijft, zegt ze dat ze naar huis moet
omdat vader dadelijk thuis komt en
warm eten moet hebben Maar vader
is al jaren dood.
Gisteren was ze de sleutel kwijt. Moe
der is vaak wat kwijt. Vooral sleutels
en geld. Dan word ze boos en heb ik
het gedaan Na een paar dagen ko
men de gewraakte voorwerpen
meestal wel weer tevoorschijn. Op
onlogische plaatsen, bijvoorbeeld
tussen het linnengoed of in een oud
potje
Soms weet ze niet meer dat ik haar
dochter ben. Als ik haar vraag hoe
veel dochters ze heeft zegt ze 'geen'
Maar ze heeft er twee. Ze noemt ons
allemaal vriendinnen - mij. m'n tante,
de buurvrouw en ook de t. v. omroep-
ster. Gisteren had ze nog een verhaal
over haar broer Jan. Het liep weer
allemaal door elkaar. Toen ik haar
wilde vertellen hoe het wel zat liep ze
boos weg. Twee minuten later was ze
het alweer vergeten. Af en toe brengt
iemand uit de buurt haar thuis als ze
de weg is kwijtgeraakt. Ik word wel
eens kwaad op haar. Even later denk
ik: „ze kan het ook niet helpen", en
dan voel ik me schuldig en rot Als ze
me een uurtje later de eerste bloesem
van mijn nieuwe aardbeienplanten uit
de tuin komt brengen weet ik niet of
ik moet huilen of lachen. Ik doe het
dan maar allebei
Het is niet gemakkelijk om te gaan
met iemand die zo dicht bij je staat en
soms zo ver weg is. Je kunt je zo
machteloos voelen. Je wilt het beste.
maar je weet soms niet wat het beste
is.
Het is lang niet altijd makkelijk het
gedrag van dementerende mensen te
begrijpen, laat staan er goed mee om
te gaan. Bij dementie wordt de betrok
kenheid bij en het begrijpen van de
wereld om ons heen steeds minder.
Mensen worden verward en vergeet
achtig.
Elke dag gebak
Iemand die dementeert zal proberen
de geschiedenis uit het verleden, die
niet meer compleet is, aan te vullen
tot een geheel. Soms zie je ze op al
lerlei manieren proberen weer een
eigen wereld op te bouwen. Wordt
bijvoorbeeld iedere dag gebak ge
kocht voor bezoek dat met komt Of
twee keer per dag Het zijn allemaal
pogingen om staande te blijven in een
wereld waarmee het contact lang
zaam wegebt
Naarmate het proces van dementie
vordert worden mensen en situaties
onduidelijker, mistiger. Ze kunnen het
met zo precies meer onderscheiden.
Vrouw, moeder, dochter, zus, tante,
nicht of buurvrouw, dat wordt voor de
dementerende moeilijk. In sommige
gevallen krijgen ze allemaal de ereti
tel mam'. Dat maakt het overzichte
lijker.
Wat is het?
Het geheugen gaat slechter functio
neren Daardoor zijn steeds meer din
gen nieuw, omdSt men is vergeten
waar ze voor dienen. Simpele dingen
als aankleden worden lastig Kleding
stukken zijn voor de dementerende
niet alleen voorwerpen die hij voor het
eerst ziet, hij moet ze ook nog als kle
dingstuk herkennen Dan komt nog
de vraag wat voor sóórt kledingstuk
het is: een broek of een vest? En hoe
draag je die?
Tijdens het aankleden kan hij door
desoriëntatie het spoor volledig bijs
ter raken. Moest hij zich nou aankle
den of was hij van plan zich uit te kle
den? Bovendien is de dementerende
oudere snel afgeleid omdat men is
geneigd zich in details te verliezen.
Bijvoorbeeld de dementerende me
vrouw die geboeid raakt door de
bloemmotieven op haar blouse
Enge man
Steeds meer raakt een demente
rende ouder geïsoleerd. Het proces
is onomkeerbaar. Er kunnen hooguit
pogingen worden ondernomen het te
vertragen De vraag is dus niet wat
ertegen kan worden gedaan, maar
hoe je het beste met dergelijke ver
schijnselen kunt omgaan.
Mensen die dement zijn maken vaak
dingen mee die moeilijk te vatten zijn
voor de omstanders. Het is met ver
standig hun fantasieën te bestrijden
of te proberen ze met alle geweld te
rug in 'onze' werkelijkheid te dwingen.
Laat iemand in z'n waarde en neem
zijn beelden en angsten serieus. Je
erkent daarmee dat de wereld waarin
de demente mens leeft een echte
wereld is.
Veins niet dat u hetzelfde ziet of hoort
als de oudere, maar probeer hem
gerust te stellen door bijvoorbeeld te
zeggen „Ik zie die enge man in de
hoek van de kamer niet, maar ik zie
wel dat hij u veel schrik aanjaagt"
Onmacht
Moeilijker wordt het wanneer er
sprake is van agressie. Agressief
gedrag is een reactie van onmacht en
komt vooral voor aan het begin van
de dementie. Men voelt dat er iets
verandert maar kan met begrijpen wat
er gebeurt.
Begrip tonen voor de boosheid is het
beste („Wij begrijpen dat u boos bent
want er gebeuren dingen waar u geen
vat op hebt.."). Maar het is wel be
langrijk dat duidelijk wordt gemaakt
dat de agressie niet kan worden ge
accepteerd
Ook is het zaak om de alledaagse
wereld intact te houden. Een herken
bare omgeving, orde en regelmaat in
de dagelijkse gang van zaken. Dat
kan ertoe bijdragen, dat men de om
geving beleeft als een veilige wereld.
Daarbij hoort ook de liefde en warmte
van de mensen die nabij zijn. Bijvoor
beeld even een arm om een schou
der Dan komt de wereld die wegglijd
weer even dichtbij.
Vereenzaming is funest. Blijf belang
stelling tonen en spreek de oudere
aan op wat hij nog kan, dan verloop
het proces van dementie veel langza
mer. De hulp die het zorgcentrum
hierbij kan bieden via de dag
behandelingen is ook op dit laatste
gericht. Bovendien worden geregeld
bijeenkomsten voor de naasten ge
houden, zodat die ook steun kunnen
krijgen
(Foto Harry do Graaf)
opleiding kreeg als elektricien en dus
bij zijn huisbezoeken best ook de
wasmachine of het koffiezetapparaat
kan repareren Meer serieus was
Daalders constatering dat Jelle Vonk
zich geïnspireerd, gemotiveerd en
enthousiast heeft getoond, ook wat
betreft zijn contacten met de Her
vormde gemeente in het kader van
„Samen opweg". Daalder besloot zijn
toespraakje met het gedicht „Carpe
Diem" (Pluk de dag) van Nel Ben
schop.
De (burgerlijke) gemeente Texel
streeft naar meer samenwerking met
de kerken bij het welzijnsbeleid Bur
gemeester W. van Rappard wees
daarop en nodigde dominee Vonk
meteen uit voor de eerste bijeen
komst van gemeentebestuur en
zielzorgers, a.s. donderdag. De bur
gemeester had ervaren dat Texelaars
niet erg opkijken tegen notabelen en
kon ze daarin gelijk geven „Wij zijn
niet méér dan anderen, maar de
Texelaars verwachten wel meer van
ons".
Namens het bestuur van „dochter-
gemeente" de Gereformeerde kerk
van Den Burg getuigde Ate Rienstra
van de bestendige band die beide
gemeenten onderhouden. Hij las een
zojuist per fax binnengekomen felici
tatie voor van Ds F.J. Daane die met
andere Texelse kerkmensen momen
teel in Israël verblijft.
Knabbelen
Dominee Evert J Vledder van de
Hervormde gemeenten De
Cocksdorp, Oosterend en Oudeschild
kon melding maken van de positieve
collegiale ervaringen die hij inmiddels
met Jelle Vonk had gehad Hij bood
iets „te knabbelen" aan na het voor
dragen van een zelfgemaakt versje.
„Van Evert aan Jelle, heb ik niet zo
veel te vertellen, over konijnen en
vellen, ik hoop op samenwerking en
niet teveel rellen..
Pastor Piet Kolkman van de R.K.
Parochie Texel baarde opzien door
aan te kondigen dat het de laatste
keer was dat hij bij een dergelijke
gelegenheid namens het Texels
Theologen Convent sprak. Van eme
ritaat is echter nog geen sprake. Kolk
man wil gewoon dat een ander eens
als woordvoerder optreedt. Hij zei met
vreugde te zijn ingegaan op de uitno
diging om de nieuwe predikant de
hand op te leggen, waardoor het stre
ven naar eenheid krachtig werd ge
demonstreerd.
De noodzakelijke eenheid was ook
het onderwerp van het praatje van
Piet van Leersum van de Werkgroep
Inter Kerkelijk Overleg. Hij besloot
met het gedicht „Êen deur in je huis.
een deur in je hart"
Jelle Vonk is voor zijn komst naar
Texel al daadwerkelijk actief geweest
in mterkelijke samenwerking. Zo liep
hij stage in de Gereformeerd/Her
vormde Adventsgemeente in Zwolle
Voorganger daarvan is dominee M B.
Nieuwkoop, die nu de bevestiging
had uitgevoerd. Nieuwkoop sprak
vertrouwen uit in Vonk. „Hij is terecht
gestopt met de elektriciteit" De rij van
sprekers werd gesloten door de
schoonvader van de nieuwe predi
kant, die de levenswandel van zijn
schoonzoon uitgebreid uit de doeken
deed in de stijl van een bijbelverhaal.
Tussen 11.15 en 12.00 uur is zater
dag een korte snelheidscontrole ge
houden op de Postweg in De
Cocksdorp. Van de 256 passerende
voertuigen reden 30 te hard. De
grootste overtreder reed 77 km., waar
slechts 50 is toegestaan Hij kan een
bekeuring van ƒ170,- tegemoet zien.
Meer inlichtingen over hulp bij de
mentie tijdens de open dag van Zorg
centrum Texel, vrijdag 27 september
10 00-12.00 en 15.00-17.00 uur in het
Verpleeghuis, de Gollards en Sint
Jan.
Dinsdag 24 september
Vanaf 13.15 is op het bedrijf van de
familie Wijtten (Postweg 154) open
dag voor melkvee- en vleesvee
houders.
In Cinema Texel draait om 19 00
uur „Eraser" en om 21.30 uur
„Twister".
In De Lindeboom begint om 20.00
uur de algemene leden
vergadering van de Rabobank
Texel.
In het Eierlandsche Huis in De
Cocksdorp is de eerste klaverjas-
avond van klaverjasclub Eierland,
vooraf vergadering. Aanvang
20.00 uur.
De afdeling dialect van de histori
sche vereniging komt om 20.00
uur bijeen in d'Ouwe ULO. Ook
niet-leden zijn welkom.
In theater-restaurant Klif 12 in Den
Hoorn brengt cabaretier André
Manuel vanaf 21.00 uur het pro
gramma „Krang". Entree f20,-
Woensdag 25 september
Van 9.00 tot 12.00 uur houdt
peuterspeelgroep 't Sterrekind
mloopochtend in de school aan de
Gasthuisstraat
In Cinema Texel draait om 14.00
uur „The Goofy Movie", om 19.00
uur „Eraser" en om 21.30 uur
„Twister"
Donderdag 26 september
Om 14.00 uur start bij De Schuil
hut in De Koog een tocht voor au
tomobilisten langs kerken en an
dere historische gebouwen. Wie
geen geen auto heeft kan instap
pen bij een ander.
Tussen 14.30 en 16 30 uur wordt
een excursie gemaakt op het wad
bij De Cocksdorp. Kosten f7,50.
Aanmelden bij EcoMare
In Cinema Texel draait om 19 00
uur .Twister" en om 21 30 uur
„Eraser",
Vrijdag 27 september
Open dag voor alle Texelaars in de
Gollards. Sint Jan en het verpleeg
huis Texel van 10 00 tot 12.00 en
van 15.00 tot 17.00 uur Info-
kraampjes, rondleiding, hapjes en
drankjes.
De samengestelde men
wedstrijden van Tussen Wad en
Duin beginnen bij de manege om
11.00 uur met dressuur klasse 1
tot en met 5 Om 14.00 uur begint
de eerste verkenning met
landbouwwagens vanaf de ma
nege; vertrek elk uur tot en met
18.00 uur Om 20 30 uur briefing
in de foyer met bekendmaking van
de starttijden voor zaterdag.
In Cinema Texel draait om 19.00
uur „Twister" en om 21.30 uur
„Eraser".
In de Burgemeester De Koninghal
begint om 20.00 uur de
aandeelhoudersvergadering van
Teso.
In ZDH-kantine De Spil houdt ZDH
de algemene ledenvergadering,
na afloop van de training. Aanvang
20.30 uur.
Via Nederland I wordt de laatste op
Texel opgenomen aflevering van
Avro's Sterrenslag uitgezonden;
20.30 uur.
Zaterdag 28 september
Van 9 00 tot 16.00 uur wordt in De
Witte Burcht tweedehands winter-
kledmg verkocht.
De tweede dag van de samenge
stelde menwedstrijden begint»,
9.20 uur met de marathon. Oj
9 30 uur begint de dressuur enoi,
14.00 uur de vaardigheids
proeven Om 20 00 uur uitslag»
prijsuitreiking in de bak van
manege
Fietsers kunnen meedoen as
een veldtoertocht van 50 km ovt
heel Texel, georganiseerd dor,
toerclub Taxi 312000 in samer
werking met DOK, Den Held»
Start en finish 't Horntje. Sta,
10.00 uur
In Cinema Texel draait om 14.»
uur „A Goofy Movie (Nederland
gesproken), om 19 00
„Twister" en om
„Eraser".
21.30
Jeugdclub Oudeschild houdt disa
in 't Skiltje, aanvang 20.00 i»,
Niet-leden betalen f2,50.
TESO
Extra afvaarten (halfuws
dienst): vrijdag tussen 9.35 (i
vaart Texel) en 16.05 uur (afvaa
Den Helder).
Er worden geen wachttijden v»
wacht.
Hoogwater te Oudeschild
Dl. 24
Wo.25
Do 26
Vr. 27
Za. 28
Zo. 29
Ma. 30
Di 1
6 05
7.04
8 26
9.14
10.15
11.05
11.35
18.35 u
20.00 u
21 26 u
22 04»
23.05 a.
23.35u.
23.50 a
12.05 a
Aan het strand is het ongeveer een uurea
der hoogwater De zon komt 29 septen
ber op om 7.36 u en gaat onder om 19it
u.: 27 september volle maan, 28 septer>
ber springtij.
Tijdens de laatste expositie van dit
seizoen in Galerie Tessel aan de
Kogerstraat is werk te zien van vijf
kunstenaars. Meteen bij binnen
komst wordt de aandacht getrok
ken door kleurrijke acrylcollages
van Greet Lyklema, maar ook lief
hebbers van subtiele keramiek
komen aan hun trekken.
De natuur dient als inspiratiebron
voor de in Maasdijk woonachtige
Lyklema, die vroeger alleen etsen
maakte maar zich nu met succes toe
legt op schilderen. Uit haar fantasie
volle creaties spreekt liefde voor zee
en licht. Ook keramiste Janny van der
Veen is geboeid door de natuur, blij
kens haar met raku en zoutglazuur
gemaakte vogelvormen. Een artikel
over haar werk in het blad „Grasdui-
Een ..snavelkan" van Hans Hendrik
Frantzen. (Foto Frans Hopman
nen" veroorzaakte grote belangstel
ling voor de sculpturen die nu in Ga
lerie Tessel te bewonderen zijn.
Vrouwfiguren zijn het thema va
Friese Hanneke Peereboom er
Verhagen uit Hoorn. De keram
en bronzen beelden van Peeret
hebben een krachtige uitstra
strakke lijnen maar toch gev.
Bijzonder is het gebruik van ds
kaanse steensoort serpa
(Peereboom werkte enige tijd in
babwe) en geel albast. De figurer
Verhagen, van wie al eerder we,
Texel was te zien, zijn meer Is
baar en maken een enigszins dr
rige indruk.
Potterie ontbreekt niet: ditmaalvi
hand van Hans Hendrik Fran
docent aan de kunstacademies
Bosch. „In al z'n plompheid sis
aldus galeriehoudster Tinie V
over diens robuuste werk, dal
gekenmerkt door een zéér nam
rige glazuurbewerking met fraai
coraties.
De expositie loopt tot 4 novemt
Marija Westerlaken
In Gallery Het Posthuys is een nieuwe
expositie geopend, die loopt tot 10
november Het is een veelzijdige,
kleurrijke tentoonstelling met meer
objecten dan anders.
Kleurrijke schilderingen en zeef
drukken van Frank Rosen zijn geïn
spireerd op Tahiti, waar de kunste
naar een bezoek bracht op
uitnodiging van Greenpeace. Hij pro
testeerde mee tegen de kernproeven
op het atol Mururoa en verwerkte in
zijn impressies een gedicht van Lydia
Rood. die met haar ontblote achter
werk voor een camera de wereld
schokte.
metrische versieringen, zijn veelal
bedekt met een wit laagje dat eruit
ziet als suikerstrooisel. In contrast
met de gepolijste buitenkant en rand
vormt het objecten die om aanraking
schreeuwen. Grappig is zijn glazen
„kledingstuk"op een hanger, evenals
de open schalen waar gekleurde gla
zen bollen uit lijken te rollen.
Marijke en Gerard Cieraad uit
burg hebben hun achternaam
Het echtpaar is gespecialiseertli
maken van kunstzinnige sierade
deels goed draagbaar zijn Daar
zijn er ook enkele fraaie beeld/
zien met mensfiguren.
Aardig zijn de extravagante siet
op een stellage oftafeltie. Hetgt
vormt een kunstwerk, maar cd
het sieraad wordt gedragen e
overblijfsel een mooi object ie
ruimte
De gallery is geopend op zaten
zondag, dinsdag en donée
van 14.00 tot 17.30 uur.
Ook voor mensen die niet van glas
houden is het werk van de Amster
dammer Frank van den Ham intrige
rend. Zi/n schalen met strakke, geo-
De bejaarden van Den Hoorn maken
morgen (woensdag) hun jaarlijkse
bustocht. Voor het eerst staat een
reisje naar de overkant op het pro
gramma. Een ander nieuwtje is dat
deze keer niet wordt besloten met een
broodmaaltijd, maar met een warme
maaltijd, verzorgd door de staf van
Loodsmanswelvaren.
Vanaf 13.00 uur kan worden verza
meld in dorpshuis De Waldhoorn,
waarna per bus naar de boot van
14.05 uur wordt vertrokken. Met de
boot van 17.35 uur keert het gezel
schap terug naar Texel voor het ver
volg in het dorpshuis.
Hoornders en oud-Hoornders van 55
jaar en ouder kunnen zich vandaag
nog opgeven bij Ria Groeskamp, Klif
21, tel. 31 95 36. of Janny Schuijl,
Naalrand 59. tel. 31 92 60. De kosten
bedragen 35,- per persoon. Een kleurig schilderij met protestgedicht van Lydla Rood.
IFolo TeV
