Rietdekker Niek Luiken draagt fakkel over aan Axel Wetsteen
m
nfot
„Dit is 'n vak om
van te houden!"
Vader en dochter drie
keer in tv-spel Lingo
jfe;
Lange wachttijd mooi beloond:
TEXELSE 7 couRANT
,'My iI,f
Nieuw telefoonnummer
meldpunt Kruiswerk
Verlies en winst
voor Tevoko
Klif-dames houden
voetbaltoernooi
Training
D-junioren afgelast
Waddengidsen VW
bij brand verloren
VRIJDAG 10 JANUARI 1997
Het oudste beroep van de we-
eld beoefenen ze niet, maar
ietdekkers zijn er al eeuwen.
\l die tijd is er aan de techniek
/an het vak vrijwel niets veran-
jerd en ook het gereedschap
vaarmee het gebeurt ziet er
ïog net zo uit als in de middel
eeuwen. Hetzelfde geldt voor
je puur-natuurlijke materialen.
Het is ook een vak dat geléérd
noet worden, vooral in de
jraktijk met veel opstaan en zo
veinig mogelijk vallen. Am-
jachtelijker kan het niet.
,En je moet er ook zin in hebben,
efde hebben voor je werk. Ik heb het
'ijftig jaar met veel overgave gedaan,
k hield echt van mijn vak", zegt Nico
.uiken (68) uit De Waal. Ondanks die
iefde heeft hij er nu toch een punt
ichter gezet. Het is welletjes. Per 1
anuari is het bedrijf overgedaan aan
e 28-jarige Axel Wetsteen, die de
ifgelopen zes jaar Luikens naaste
nedewerker was en de benodigde
lapieren behaalde,
uiken ziet met voldoening op de af-
lelopen jaren terug. De resultaten
ran zijn arbeid zijn in het Texels land-
chap duidelijk terug te vinden in de
orm van vele tientallen rieten daken,
nerendeels van boerderijen en boe-
en.
Mooi
Riet is onbetwist prachtig en het is
10k mooi om het te zien verwerken,
uiken wist zich altijd verzekerd van
jewonderende blikken van opdracht
lever en voorbijgangers als hij er-
lens bezig was. Dat droeg bij aan de
reugde van het vak Bijna glorieus
oelde hij zich telkens bij het opleve-
en van een karwei. Zo'n dak waar het
leurende nieuwe riet als een strakke
llanzende deken overheen ligt, dik en
lecht genoeg om de elementen ge-
lurende tientallen jaren te weerstaan,
vas telkens weer een prachtig visite
aartje.
Bakker
)e in Hoogwoud geboren Nico Lui
en stamt uit een gezin met 13 kin
leren. In zijn familie zaten diverse
ietdekkers maar Luiken had aanvan-
;elijk geen enkele ambitie in die rich-
Ing „Eigenlijk was ik van plan bak
er te worden. Dat kwam er niet van
vant kort nadat ik van de lagere
ichool kwam moest ik van mijn
luders gaan helpen bij Piet Pelt, een
leef van mijn moeder, die rietdekker
vas. Ik kreeg al gauw de smaak te
lakken en heb bij hem 2,5 jaar ge-
verkt". De jonge Luiken deed zijn er-
/aring op tijdens kleine maar ook
/aak grote klussen: het maken van
ieten daken op veelal kapitale stol
len in Sijbekarspel, Obdam, Langer-
js, Venhuizen en andere plaatsen in
West-Friesland. Nadat zijn moeder
vas overleden ging hij werken bij zijn
:ien jaar oudere broer, die ook riet-
ekker was.
Texel
e carrière werd onderbroken toen
uiken in militaire dienst ging en voor
3 maanden werd uitgezonden naar
Indië. Daar ontstond het begin van
:ijn band met Texel want zijn vriend
!aap Witte van „De Voorzorg" zat in
ietzelfde onderdeel in Tjeribon op
'est-Java. Na repatriëring kwam
uiken in oktober 1950 op Texel te-
echt toen hij met zijn broer een kar-
|«ei moest uitvoeren voor Piet Smit
w .- - u
m
V/A-t
Mek Luiken (rechts) met opvolger Axel Wetsteen aan het werk, gezien vanaf de nok van een schapenboet.
(„Otje"). Hier zag hij mogelijkheden
om voor zichzelf te beginnen. Aan-
vankeli|k opereerde hij vanuit Wie-
ringen, later ging hij in de kost bij
Sieme Zijm („Siemejakkie") in de
Molenstraat. De reeds op Texel ac
tieve rietdekker Rikus Maas was met
echt blij met de nieuwkomer, maar
moest met de concurrentie leren le
ven toen Luiken de toen nog vereiste
vakbekwaamheidspapieren had qe-
haald.
Zijn eerste klus als zelfstandig riet
dekker voerde Luiken uit voor Han
Witte van „Bloemwijk", veertig jaar
geleden „Het ging om één kant van
de stolp. Toevallig zijn we nog geen
half jaar terug met diezelfde kant be
zig geweest. Dat riet is dus meer dan
40 |aar meegegaan".
Dat brengt het gesprek op de levens
duur van rieten dakbedekking Het
riet slijt van buitenaf door weer en
wind. Het aanvankelijk bijna veertig
centimeter dikke pakket wordt daar
door steeds dunner. Als de draden
waarmee het riet is vastgemaakt in
het zicht beginnen te komen, wordt
het tijd om in te grijpen. Bij lange,
wachten vallen de gaten erin, ontstaat
lekkage en de sparren en panlatten
van de dakconstructie verrotten, wat
een snelle ondergang van het ge
bouw betekent.
De levensduur hangt af van de kwa
liteit van het riet, het vakmanschap en
het materiaal waarmee het is aange-
bracht maar ook van de plaats op het
dak Riet aan de noord- en oostzijde
van het dak houdt het veel langer uit
dan aan de zuidwestelijke kant, waar
regen en zon sterker inwerken. Als
alles meezit gaat een rieten dak meer
dan een halve eeuw mee.
De kwaliteit van riet hangt mede af
van de omstandigheden waaronder
het is gegroeid. Taai, fijn riet groeit in
een natuurlijke omgeving zonder
kunstmest. Veel zon is ook goed. In
verband met dat laatste zijn er
daarom goede en minder goede riet-
jaren, net als bij wijn.
Natuur
Een groot deel van het riet op de
Texelse daken is afkomstig van het
drassige vogeltjesland van Natuur
monumenten, zoals Thijsses
Fienweid en andere bekende broed
plaatsen. Het wordt daar jaarlijks ge
maaid van december tot het vroege
voorjaar, nadat het blad eraf is geval
len. In bosjes met een omtrek van 55
centimeter wordt het riet opgeslagen
en op het werk aangevoerd De totale
Texelse rietoogst is ontoereikend
voor de plaatselijke vraag. Import (on
der andere vanuit Overijssel) is dus
nodig
Vóór de ruilverkaveling was het heel
gewoon dat boeren zelf zorgden voor
het riet dat nodig was voor hun daken.
Dat maaiden ze uit hun eigen sloten
en spaarden het op. De kwaliteit liet
'soms zeer te wensen over.
Luiken: „Wat de mensen tegenwoor
dig met meer beseffen is dat een rie
ten dak vroeger met werd gemaakt
omdat het zo mooi was, maar omdat
een pannendak niet was te betalen.
Toch werden op schuren en
schapenboeten als het ook maar
enigszins mogelijk was aan de onder
kant drie of vier rijen dakpannen ge
legd. Om te voorkomen dat de paar
den het riet van het dak zouden
vreten De armste mensen gebruikten
ook andere plantaardige materialen
om het dak dicht te krijgen. Onder het
riet van „Zandvrucht" aan de Rozen-
dijk heb ik lagen stro en helm van heel
vroeger gevonden. Roggestro werd
vroeger vrij veel toegepast als dak
bedekking Onze organisatie heet
nog steeds Vakfederatie van Riet- en
Strodekkers".
Versleten trouwring
Niek Luiken heeft de afgelopen 35
jaar in zijn werk zijn trouwring totaal
versleten. Rietdekken is dan ook je
zuiverste handwerk. Er komt geen
enkele machine aan te pas, of het zou
de bestelauto moeten zijn waarmee
tegenwoordig riet, ladders en andere
spullen naar het werk worden ge
bracht.
Het werk begint met het verwijderen
van het oude riet en de panlatten die
meestal zijn vermolmd. Soms moeten
ook de sparren geheel of gedeeltelijk
worden vervangen, ook in twijfel
gevallen want de eerste tientallen ja
ren kun je er immers met meer bij.
Van onderaf wordt het aanbrengen
van het nieuwe riet begonnen, waar
bij de rietdekker staat op een mast of
spar, de ponter die op haken langs
het dak ligt. De bosjes worden ge
spreid en gelijk geklopt met een dék-
spaan, het meest typische riet
dekkersgereedschap en daarom een
collectors item. Eerst wordt het riet
aan de latten vastgezet met een hiek
daarna gaat er dubbel gegal
vaniseerde draad overheen die met
dun roestvrij staaldraad met behulp
van een reusachtige naald aan de
latten wordt vastgesnoerd Vroeger
was dat koperdraad en nog vroeger
getaande roop. een soort touw.
Zo gaat het regel voor regel hogerop
tot de nok, waarbij de rietstoppels
voortdurend gelijk worden geklopt en
het effect van een strakke deken ont
staat. Bij het vast „naaien" van het
dak mag de dekker geen steek laten
vallen, anders krijgt de stormwind al
gauw vat op het dak, vooral op Texel
waar het een stuk winderiger is dan
elders in het land. Het riet dat ten
slotte boven de dak uitsteekt wordt
afgesneden, afgewerkt met een bun
del dwarsliggend riet en uiteindelijk
bekroond met keramische rietvorsten
die met schrale specie worden vast-
gemetseld. In plaats van vorsten wer
den vroeger turen gebruikt, taaie
graszoden die met eiken pennen
werden vastgezet. Menigmaal koos
een scholekster zo'n turen nok als
broedplaats.
Schouwspel
Belangstellenden komen soms dage:
lijks kijken hoe de aanleg van een
*ek van spelletjes: Aad Barhorst
Trots rondlopend met een Lingo-
pet op het hoofd werd Aad Bar
horst de afgelopen tijd al op het
eiland gesignaleerd. Samen met
zijn dochter Lia was hij kandidaat
In het spelletjesprogramma dat
dagelijks, behalve zondag, op Ne
derland 3 is te zien. Komende
week, twee jaar nadat ze zich had
den aangemeld en twee maanden
na de opnamen, verschijnt het kop
pel op de buis. Driemaal liefst:
maandag, dinsdag en woensdag.
Dat betekent dat ze minimaal twee
maal hebben gewonnen. Hoe het
de derde keer afloopt, verklapt
Barhorst echter niet.
Twee jaar geleden stelde Aad Bar
horst (63) uit Den Burg „uit
gekkigheid" aan zijn 35-jarige doch
ter Lia Wijntjes-Barhorst uit Rhoon (bij
Rotterdam) voor om mee te doen.
„Mijn man en dochter zijn spelletjes-
gek. Van scrabble tot yatzee, alles
spelen ze", vertelt moeder Gré Bar
horst. Lia hapte onmiddellijk toe Ze
meldden zich aan. kregen een briefje
ter bevestiging terug maar hoorden
lange tijd niets meer
Intussen zat vooral pa Barhorst elke
avond „skrep" voor de buis om naar
Lingo te kijken. In dat programma
moeten twee koppels woorden van
vijf letters raden. Alleen de beginletter
is bekend De beurt wisselt als het
ene koppel het woord niet weet of een
rode bal uit de bak graait. Barhorst
speelde thuis fanatiek mee en pro
beerde steeds de deelnemers te snel
af te zijn. Toen hij en Lia na anderhalf
jaar toch nog onverwacht werden
opgeroepen voor een voorronde, was
hij dan ook niet onvoorbereid.
„Maar echt geoefend hebben we met.
...en zijn dochter Lia.
Dat moet je eigenlijk samen doen.
Omdat zij zo'n eind weg woont, was
dat niet mogelijk", vertelt Aad Bar
horst, nagenietend in zijn woning aan
de Bernhardlaan.
Twee voorronden
In het bekende motel (met het Chi
nese dak) bij Breukelen speelden ze
in juni '96 een voorronde, waarvoor
zo'n 40 paren waren uitgenodigd.
Zonder aanwezigheid van Lingo-pre-
sentator Francois Boulanger werd het
tv-spel gedaan. Glansrijk doorston
den Aad en Lia de test en met tien
paren gingen ze door naar de vol
gende ronde, tien dagen later. Ook
dat ging goed, zodat ze „door" moch
ten naar het echte programma.
Mede omdat Lia in september op va
kantie ging naar Amerika duurde het
tot november voordat ze in de
Hilversumse tv-studio terecht kon
den. Eerst als reservepaar op 1 no
vember, maar toen hoefden ze niet in
te vallen. Op 8 november was het ein
delijk zo ver. Gesteund door dertien
supporters, onder wie moeder Gré,
Lia's schoonouders en Joop en Griet
de Zwart uit Den Burg, begonnen
vader en dochter aan hun pro
gramma
Natte handen
„Als je zo'n tv-opname één keer hebt
gezien, hoef je nooit meer", lacht Gré
Barhorst. „Er ging veel fout: een mi
crofoon die het niet deed, een batte
rij die leeg was... De opnamen duur
den hierdoor wel drie uur. Een keer
trok Aad zelfs een balletje dat met in
de bak had mogen zitten. Overnieuw
dus. Op tv zal dat met te zien zijn
Toch heeft zij ook genoten „Mijn man
heeft nooit last van zenuwen, maar
toen... Kletsnatte handen had-ie.
Gelukkig ging het spel hartstikke
goed, ze rammelden de woorden er
gewoon uit."
Wie wijkverpleging nodig heeft, moet
sinds 1 januari op werkdagen, 's
avonds en in het weekend een ander
nummer bellen. In plaats van het
oude 06-nummer is het Centraal
Meldpunt voortaan bereikbaar via
0223-65 02 22. Voor thuiszorg
(bejaardenhulp en gezinszorg) blijft
op Texel het nummer 31 41 v52 ge
handhaafd. De volledige informatie
staat wekelijks in de weekendlijst in
deze krant.
De volleyballers van Tevoko zijn
met vallen en opstaan het nieuwe
jaar ingegaan. Hard gevallen werd
in de competitiewedstrijd tegen
Madjoe 3 uit Enkhuizen. Met een
nederlaag van 3-0 werden de
Texelaars weer naar huis gestuurd.
In de doordeweekse beker
wedstrijd werd de Texelse eer
enigszins gered.
Tevoko had zaterdag in Enkhuizen
tegen het geroutineerde Madjoe wei
nig in te brengen. De nieuwe outfit
waarin de Texelse heren zich bege
ven, leek verlammend te werken, met
name op de passers. Slechts in de
eerste set leken de eilandbewoners
nog een vruchtbare middag tegemoet
te gaan. Bij een 4-8 voorsprong voor
Tevoko verhoogden de Enkhuizers
echter de servicedruk, waardoor de
ballen overal terechtkwamen, be
halve bij de Texelse spelverdelers.
Met 15-10 ging de setwinst naar de
thuisploeg. De tweede set ging door
hetzelfde euvel heel rap verloren. Bin
nen een kwartier stond er een set
stand van 15-8 op het scorebord. In
de derde set bleef Tevoko lang bij. Via
een tussensprint vanaf 9-7 haalde de
subtopper uit Enkhuizen echter zon
der al te grote inspanningen met 15-
11 de beslissende derde setwinst bin
nen.
Twee dagen later kregen de Texelse
volleyballers de gelegenheid de
frustaties weg te spelen in de beker
wedstrijd tegen het twee klassen la
ger uitkomende Harpoen.
In Schagerbrug wisten de Texelaars,
overigens zonder zelf tot aanspre
kend spel te komen, het klasse-
verschil duidelijk aan te tonen
Hoewel Harpoen veel lengte en jeug
dig enthousiasme in de strijd wist te
werpen, kwamen de Schager-
bruggers technisch veel te kort. Via 3-
15, 6-15 en 10-15 wisten de
Texelaars simpel de laatste acht van
het (district)bekertoernooi te berei
ken.
Acht damesvoetbalteams binden
zaterdag de strijd aan in sporthal Ons
Genoegen waar het Klif-dames
zaalvoetbaltoernooi wordt gehouden.
Het toernooi begint om 10.00 uur en
eindigt rond 16.30 uur De acht
teams zijn onderverdeeld in twee
poules. Naast Klif spelen Water
vogels, VZN, Uniekaas. Garage
Keyzer en Biersteker uit de noordkop
Uit Friesland komen de teams
Workum en Avanti. Aan het eind van
het toernooi wordt een grote verloting
gehouden
Wegens de weersomstandigheden
zijn de trainingen van de D-pupillen
van Texel '94 tot nader orde afgelast.
Zodra de velden weer beschikbaar
zijn, zullen de trainingen worden her
vat.
nieuw rieten dak vordert. Het is een
pracht gezicht. Twee rietdekkers kun
nen per dag ongeveer 17 m' dekken.
Dat aan zo'n arbeidsintensief karwei
een prijskaartje hangt, is duidelijk.
Nieuw riet kost f 125,- a f130,- per
vierkante meter, exclusief btw. Dat is
overigens niet zo héél veel meer dan
een pannendak, vooral als het om
nieuwbouw gaat want bij riet kan een
lichtere dakconstructie worden toege
past. De meerkosten zitten hem dan
ook voornamelijk in de hogere
verzekeringspremie, meer onder
houd en het feit dat zo'n dak na een
paar generaties weer vervangen
moet worden.
De brandbaarheid was altijd het
meest gevfeesde nadeel van riet. Als
een rieten dak eenmaal in de hens
gaat, is er geen houwen meer aan.
Luiken: „Maar dat klopt niet helemaal
meer. Je kunt een rieten dak tegen
woordig min of meer brandvrij maken
door het een bepaalde behandeling
te laten geven. Dat gebeurt steeds
meer. En als het dak van binnen is
beschoten met de tegenwoordig ge
bruikelijke brandvrije materialen, is
het risico heel beperkt en is de
verzekeringspremie navenant".
Voorbeeld
Er zijn maar weinig huiseigenaars die
in verband met de nadelen een rieten
dak door een pannendak vervangen.
Luiken: „Ik heb het op Texel nooit
meegemaakt. Het omgekeerde komt
wél af en toe voor. Op ons eigen huis
in De Waal hebben we in 1976 riet
gemaakt omdat ik het gek vond dat ik
als voorvechter van riet zelf onder
een gewoon pannendak woonde"
Mensen houden hun hart wel eens
vast als ze de rietdekkers bezig zien,
vooral op steile of bijna verticale da
ken van molens. Luiken moet toege
ven dat het niet altijd goed is afgelo
pen al heeft hij er nooit iets blijvends
aan over gehouden. Hij is bijvoor
beeld wel eens door het dak gezakt
van Isidorushoeve waarbij hij twee
gebroken ribben opliep. En zes jaar
geleden brak hij een heup toen hij in
de Fienweid van Dijkmanshuizen van
een rietschelf viel. Hij was geruime tijd
uitgeschakeld en medewerker Axel,
oud-medewerker Jacob Bakker en
broer Arie zorgden ervoor dat het
werk intussen werd voortgezet.
Opvolger
Het incident stemde tot nadenken
over de toekomst Hoe lang nog door
gaan? Luiken wilde „op tijd" ophou
den maar niet eerder dan nadat hij
een goede opvolger had gevonden
die zijn kwaliteit geruime tijd had be
wezen. Dat is dus Axel Wetsteen
geworden. Die was aanvankelijk
manus-van-alles op het recreatie
terrein Slufterhoek. Hij kwam bij Lui
ken over huis toen hij verkering kreeg
met dochter Regina en tegelijkertijd
belangstelling kreeg voor het werk
van zijn toekomstige schoonvader.
Helaas, de verkering raakte uit. Maar
van het rietdekkersvak bleef hij hou
den. En dat zal zo blijven, voorspelt
Niek Luiken uit eigen ervaring.
Tekst en foto: Harry de Graaf
De WV laat 80.000 Wadden-
gidsen opnieuw drukken nadat ze
bij een brand in distributie
centrum TWI in Nieuwveen verlo
ren zijn gegaan. De verbrande
gemeenschappelijk gidsen voor
de Waddeneilanden maken deel
uit van een partij van 125.000,
waarvan ongeveer een derde al
was verzonden naar reisbureau s.
Een deel van de gidsen was
bestemd voor een grote vakantie
beurs die in Utrecht wordt gehou
den. De WV zegt door de brand
niet in grote problemen te komen.
TWI is een landelijk distributie
centrum voor vakantiegidsen „Het
is een gespecialiseerd verzend-
kantoor dat alle reisbureau's twee
maal in de week langs gaat. Het doet
het goedkoper en beter dan de PTT
en is voor ons het meest efficiënte
distributiekanaal", aldus WV-direc-
trice Veronica Bos.
De brand brengt de WV met in grote
problemen. „Ruim 45.000 Wadden-
gidsen waren al naar de reisbureau's
verzonden. Deze partij vormde een
bulkvoorraad voor vakantiebeurzen
in Duitsland of andere acties." Van
een dreigend tekort aan gidsen voor
de vakantiebeurs in Utrecht is geen
sprake „Daarvoor hebben we er
zo'n tweeduizend nodig In het
verleden deelden we ze aan ieder
een uit, maar nu alleen nog aan de
werkelijk geïnteresseerden. We had
den er nog 900 liggen en er zijn er
nog 800 uit de vlammen gered. De
rest vullen we wel aan met de
Texelgids." Bij de brand zijn ook
6.000 gidsen „Waddeneiland Texel"
verloren gegaan.
De VW gaat op korte termijn
verschillende drukkers, waaronder
Texelse, op korte termijn offerte
vragen om nieuwe gidsen te leveren.
